"In Syrië vinden elke dag nieuwe slachtpartijen plaats. Het land is toegetreden tot het ‘speelveld’ van de imperialistische oorlog in het Midden-Oosten. Na Palestina, Irak, Afghanistan en Libië, is nu Syrië aan de beurt. Helaas roept deze situatie onmiddellijk een zeer verontrustende vraag op: wat gaat  er gebeuren in de komende periode? Het Midden-Oosten lijkt aan de vooravond van een vuurzee waarvan de grenzen moeilijk zijn te voorspellen. Bij de oorlog in Syrië is het Iran waar de imperialistische angsten en honger op zijn gericht, maar alle belangrijkste imperialistische roversbendes staan klaar om hun belangen in de regio te verdedigen. Dit maakt deel uit van de wereld die op voet van oorlog staat - een oorlog die irrationele en vernietigende gevolgen kan hebben voor het hele kapitalistische systeem".

Zo begon het artikel “The threat of an imperialist cataclysm in the Middle East” in Internationale Revue nummer 149 (Frans-, Engels en Spaanstalige uitgave), geschreven bijna drie jaar geleden. De situatie, d.w.z. de militarisering en ontbinding van de Midden-Oosten zijn inmiddels verergerd en de dreiging van een vuurzee is nog groter geworden.

De oorlog in Syrië gaat door en ISIS versterkt en verspreidt zich

Er is nu al vijf jaar een imperialistische oorlog in Syrië, waarbij grootmachten als Amerika, Frankrijk, Groot-Brittannië en Rusland samen met lokale krachten, zoals Iran, Saoedi-Arabië, Jordanië, Israël, enzovoort, betrokken zijn. In plaats van een beëindiging, wordt dit conflict geïntensiveerd. Oorlog en instabiliteit verspreiden zich op een steeds bredere en meer diepgaande schaal, en die bijzondere uitdrukking van kapitalistische irrationaliteit en ontbinding, de Islamitische Staat en het Kalifaat, wordt alleen maar sterker. Zo wisten slechts een paar honderd van haar strijders duizenden Iraakse troepen en shi’itische milities tegen te houden, die opnieuw probeerden om de Iraakse stad Tikrit in te nemen. 

Eind maart namen de jihadistische troepen van al-Nusra de provinciale hoofstad Idlib in, de tweede stad in Syrië. Dit gebeurde slechts enkele dagen nadat al-Nusra, gesteund de Israëlische militaire interventies, een land dat in feite samenwerkt met de jihadisten, in het zuiden de oude Romeins-Arabische hoofdstad Bosra al-Sham had ingenomen in het district Daraa. In sommige gevallen hebben al-Nusra en IS ook min of meer samengewerkt, maar die samenwerking is broos vanwege het algemene wantrouwen en “het ieder voor zich”-karakter van het conflict. Vergelijkbare uitingen hebben zich voorgedaan bij het grote Palestijnse vluchtelingenkamp van Yarmuk aan de rand van Damascus, een enclave die reeds twee jaar onderworpen wordt aan belegering en uithongering, waar al-Nusra de weg effende voor een moorddadige ISIS.

Deze allianties tussen de verschillende soennitische facties zijn onzeker en gespannen, met vele soennitische fracties die hun eigen soennitische rivalen vaak meer haten dan de shi’ieten. In Yarmuk laait er een strijd op tussen drie of vier partijen. Onder militaire druk van al-Nusra heeft ISIS zich enigszins teruggetrokken, verder zijn de Palestijnse pro-Assad troepen er bij betrokken, evenals de soennitische anti-regeringstroepen  van Aknaf Beit al-Maqdes (Shura Raad van Mujahedeen uit de Omgeving van Jeruzalem – die ook actief zijn in de Sinaï) die gehaat wordt zowel door ISIS als al-Nusra. Onderlinge schermutselingen zijn reeds uitgebroken. De giftige atmosfeer van kapitalistische desintegratie doordringt de grond onder de verschillende religieuze groeperingen die haat, wantrouwen en de pogromistische mentaliteit voortbrengen.

ISIS heeft ook haar vleugels uitgespreid naar Noord-Afrika, d.w.z. in het door de VS, Groot-Brittannië en Frankrijk gedestabiliseerde Libië, en de nog steeds instabiele Sinaï, ondanks de tussenkomst in beide gebieden door het Egyptisch militair regime. In de tussentijd heeft de verspreiding van deze vloedgolf van ontbinding, geholpen in de verschillende delen door de Libische instabiliteit en het vrijgekomen wapentuig, massale werkloosheid in de gehele regio en irrationele religieuze ideologie, die deel uitmaken van een algemene ineenstorting van de kapitalistische samenleving, de met al-Qaida verbonden groepen van Oost en West Afrika bereikt. Daar verspreiden zowel Boko Haram in Nigeria en al-Shabab in Kenia oorlog en terreur, zowel binnen als buiten de grenzen.

Landen die worden getroffen zijn Somalië; Zuid-Soedan (waar Chinese troepen aanwezig zijn); Kameroen (wiens door Israël opgeleide snelle interventiemachten terugvechten); en Tsjaad, waar de Fort Carson speciale anti-terroristische troepen uit Colorado samenwerken met Britse trainers en Franse speciale troepen. Het aantal troepen van het Franse imperialisme is hier uitgebreid, zowel vóór als na de Parijse aanvallen, aanvallen die zogezegd aangespoord zijn door al-Qaeda van het Arabisch schiereiland (AQAP).

De opkomst van het jihadisme alleen al heeft een ongekende spiraal van geweld en vernietiging tot gevolg gehad in het Midden-Oosten en Afrika. Om bijvoorbeeld de Syrische grensstad Kobani op ISIS te heroveren, waar de gevechten nog tot op vandaag doorgaan in de omliggende dorpen, moest het Westen samen met de Koerdische strijders de stad platbombarderen, en hetzelfde lijkt te staan gebeuren met Tikrit in Irak: de tactiek van de verschroeide aarde en de terreur van ISIS wordt geëvenaard door de tactiek van de verschroeide aarde en terreur van het Westen en zijn bondgenoten, en dit is steeds meer het verhaal in deze hele keten van oorlog. De verwoestingen in de hele regio zijn bijna buiten proporties en terwijl de hypocriete democraten van Groot-Brittannië, de Verenigde Staten en Frankrijk, evenals de dievenbendes van de VN, de vernietiging van oude culturele bezienswaardigheden door ISIS hekelen, zijn hun eigen gevechtsvliegtuigen of die van hun "bondgenoten" nauwelijks minder vernietigend.

Al deze verwoestingen in het Midden-Oosten en Afrika, de ineenstorting of het schepping van gefortifieerde grenzen, de ellende van de ontstellende aantallen vluchtelingen en ontheemde gezinnen, die daarmee samengaat, is teveel om hier verder op in te gaan. Somberstemmend als het is, zullen we later op deze vraag moeten terugkomen in de toekomst. Ondanks de bombardementen tegen ISIS, en door de manier waarop de organisatie vecht, is ISIS een geduchte tegenstander en blijft ze een toenemende dreiging. De deskundige Patrick Cockburn schrijft in The Independent van 20.03.15: "De Islamitische staat niet op instorten vanwege de toenemende onvrede van de bevolking binnen zijn grenzen. Zijn vijanden mogen hem bespotten vanwege zijn pretenties om een werkelijke staat scheppen, maar in termen van zijn bekwaamheid om troepen te formeren, belastingen te heffen en zijn wrede variant van de Islam op te leggen, is hij sterker dan vele van zijn buren".

Het voorbeeld van Tikrit toont aan hoe moeilijk het zal zijn om Isis te verjagen, laat staan te verslaan. Hier hebben slechts een paar honderd jihadisten een gecoördineerde aanval van duizenden Iraakse elitetroepen en shi’itische milities weken weerstaan. Ondanks het feit dat Bagdad zegt dat het Tikrit heeft genomen (The Guardian, 10.04.15), blijft ISIS nog wel delen van de stad controleren, evenals de grotere provincies Anbar en Ninive. De aanval lijkt een driezijdig probleem te hebben veroorzaakt tussen de Iraakse regering, de VS en de Iraanse gesteunde shi’itische milities, met als gevolg een toename van luchtaanvallen en de daadwerkelijke bijstand van Iraanse troepen (1).  En het is deze verhouding tussen Amerika en Iran die tot grote ontsteltenis en onthutsing leidt onder de voormalige bondgenoten – die reeds vervreemd waren na de ineenstorting van het twee blokken-systeem van de Koude Oorlog en de opkomst van de tendens van het “ieder voor zich” -, niet in de laatste plaats in Israël en Saoedi-Arabië.

Is er een toenadering tussen de VS en Iran?

Er zijn reeds een aantal elementen van toenadering te bespeuren in de oorlog tegen ISIS, zowel in Irak als in Syrië. De opkomst van ISIS heeft de Amerikaanse oorlogsmachine voor een nog groter dilemma geplaatst. Als de regering Assad was verslagen, dan had de weg naar Damascus opengelegen voor ISIS. Dit werd onlangs nog expliciet erkend door de John Brennan, de CIA-directeur, toen hij zei dat hij geen ineenstorting van de regering-Assad wilde (Middle East Eye, 14.03.15), woorden die een paar dagen later nog eens nadrukkelijk werden gememoriseerd door Minister John Kerry, tijdens de nucleaire onderhandelingen met Iraanse functionarissen.

De spanningen tussen de VS en Israël, in het bijzonder met de kliek van Netanyahu, die reeds enige tijd sluimeren met betrekking tot de verwoeste Gaza en toenemende bouw van nederzettingen, zijn voor het oog van de wereld overgekookt. De spanningen bereikten vergelijkbare proporties in 1992, toen President Bush uitviel tegen President Yitzhak Shamir in verband met de nederzettingenpolitiek. Maar de huidige situatie lijkt veel ernstiger voor het gevoel van de Israëliërs, nu ze zich ondermijnd en kwetsbaar voelen als gevolg van wat sommige Israëlische politici de Amerikaanse "As met Perzië"  noemen. Assad of ISIS, Israël of Iran, de pest of de cholera, dit zijn de onoplosbare dilemma’s waarmee het buitenlandse politiek van de VS wordt geconfronteerd. En hun impasse ligt ten grondslag aan de impasse van de gehele wereldwijde netwerk van imperialistische bondgenoten en rivaliteiten.

Als de Israëliërs zich zorgen maken over een toenadering tussen de VS en Iran, een samenwerking die in feite al bestond in de late jaren 70, toen de Sjah van Iran de Amerikaanse en Britse politieagent van de regio was, evenals de Saudiërs. Dat is de voornaamste drijfveer voor hun huidige avontuur in Jemen (zie hieronder).  De Islamitische ‘revolutie’ in het Iran van 1979, die zich ontdeed van de Sjah, vormde een bedreiging voor Saoedi-Arabië door haar ‘oproep aan de onderdrukten’ – een wapen van het Iraanse imperialisme om een voorsprong te verkrijgen ten opzichte van de lokale rivalen. Vanaf dat moment raakte Iran uit de gunst van het Westen en maakte ze zich onafhankelijk van het Westen. Ter zelfder tijde steunde het Saoedische regime het islamitisch wahabisme om extreme anti-shi’itische gevoelens en acties te bevorderen en te stimuleren (2).

Het Huis van Saoed, bezorgd over een mogelijke Iraanse nucleaire capaciteit, heeft haar eigen nucleaire aspiraties heel duidelijk gemaakt. Het lijkt erop dat uit reeds plaastgevonden gesprekken dat Pakistan bereid zou zijn om Saoedi-Arabië te voorzien van een nucleaire capaciteit (The Guardian, 11.5.10: “Pakistan’s bomb and Saudi Arabia”).  Het Midden-Oosten, plus een nucleaire wapenwedloop! Dit wordt nu een reële mogelijkheid.

Een ander argument voor een eventuele ‘as’ tussen de VS en Iran – en we zijn nog steeds ver van zoiets zelfs als er een akkoord komt over de Iraanse nucleaire capaciteit – is het feit dat Rusland, de belangrijkste bondgenoot van Iran en een steunpilaar van Assad, een ernstige terugslag zou ondergaan. Ruslands globale aanwezigheid zou nog verder worden teruggedrongen. Omgeven en opgesloten in het eigen harteland zou er een grotere dreiging van het Russisch imperialisme kunnen uitgaan. Rusland zou op de langere duur moeten proberen uit te breken, wat Europa een nog gevaarlijkere plaats zou maken.

Jemen: een Saoedisch/Iraanse confrontatie en meer

Zelfs volgens de normen van het Midden-Oosten bereikt de irrationaliteit, de moedwillige vernietiging, de permanente, toenemende imperialistische kuiperijen en oorlogen, haalt de door Saoedi-Arabië geleide aanval op Jemen van eind maart een nieuwe, surrealistische absurditeit: de Saudi’s leiden een soennitische moslimcoalitie van tien landen, waaronder het niet-Arabische, nucleair bewapende Pakistan, in een aanval op Jemen. Lokale gangsters zoals de Verenigde Arabische Emiraten, Koeweit en Qatar zijn er ook bij betrokken evenals de Egyptische dictator al-Sissi en de moorddadige kliek van al-Bashir uit Soedan. Al deze despoten worden gesteund door de VS en Groot-Brittannië, die de coalitie ondersteuning heeft aangeboden in de vorm van “logistiek en inlichtingen". De kracht van deze coalitie is onduidelijk, aangezien Oman heeft geweigerd om toe te treden, Qatar twijfelt en Pakistan blijkbaar heeft afgehaakt.

De situatie in Jemen is veel complexer dan een coalitie van soennieten, die een door Iran gesteunde shi’itische bondgenoot aanvallen – dit zijn de duidelijkste elementen, maar er is meer aan de hand. Gezien het terrein is dit land een nieuw Afghanistan zoals de Britten, Egyptische en andere imperialistische krachten in het verleden tot hun schande hebben gevonden. Jemen is het armste land van de Arabische wereld. Er leven naar schatting tien miljoen kinderen op de rand van ondervoeding, de armoede en de corruptie tiert er welig. Het geraamte van dit land, dat geen geschiedenis van serieuze etnische conflicten kent, zijn in de afgelopen jaren uiteengereten door het imperialisme en de oorlog, en dat zal zo voortduren.

Vorig jaar september noemde President Obama de drone-acties van de VS in Jemen een anti-terroristisch  ‘succesverhaal’, een ‘model’ zelfs [3]. Jemen, en haar lang-gekwelde bevolking, staat op het punt een nieuwe reeks van spanningen en de vernietiging te ondergaan, die de positie van ISIS en al-Qaeda op het Arabische schiereiland naar alle waarschijnlijkheid alleen maar zal versterken. Terwijl deze twee groepen elders hebben samengewerkt, is deze alliantie elders zuiver bijkomend en in het Jemen van vandaag vliegen de Houthi's, de AQAP, ISIS en het door Saoedi-Arabië gesteunde staartstuk, Aden, elkaar allemaal naar de strot. Ieder voor zich bereikt nieuwe proporties hier, waar zelfs de gezochte ‘terroristen’, hoewel soms ondersteund door verschillende landen, onderling strijden - vergelijkbare situaties van ‘ieder voor zich’ vinden plaatsen in Syrië.

De Houthi rebellen, die nu aan kracht winnen in Jemen, komen voort uit de Zaidi-sekte - een duistere tak van de shi’itische Islam uit de noordelijke al-Houthi clan waaronder deze sekte duizend jaar hebben gewoond. Het begon in de vroege jaren negentig als een hoegenaamde vredelievende opbloeiende beweging genaamd "Gelovende Jeugd".  Net als zoveel anderen werd de organisatie geradicaliseerd door de invasie van Irak in 2003, geleid door het Westen. De Iraniërs noemen het de ‘Ansarullah’-revolutie en ze zijn zeker voorzien van enige hulp (maar weinig voor wat de norm is in de regio), en de Houthi’s zijn geen simpele pionnen van Teheran. Er zijn reeds lang bestaande banden hier tussen de shi’iten en Iran enerzijds, en tussen de Saudi’s en de soennieten anderzijds, maar alleen recent zijn deze verdelingen en manipulaties door de staten pas samengevallen met een verrotting van de sociale banden en de algemene ineenstorting, veroorzaakt door kapitalistische ontbinding.

De Houthi groep had eerder strijd gevoerd tegen de regeringstroepen van de VS en tegen de door Saoedi-Arabië gesteunde President Saleh, evenals tegen de troepen van de AQAP. President Saleh trad af 2012. Hij, zijn zoon en een paar honderdduizend van zijn soldaten, steunen nu de opmars van de Houthi’s, een opmars die nog gemakkelijker verloopt door de wanhoop en het wantrouwen in de autoriteiten. De nieuw-geïnstalleerde Jemenitische President Hadi, gesteund door de Saudi’s en het Westen, is gevlucht voor de opmars van de Houthi’s in de richting van Aden [dat inmiddels is ingenomen], waar een aantal troepen die trouw blijven aan zijn regime verblijven. Naar verluidt zit President Hadi nu in Riyad.

Hadi, door zijn bijzondere verbondenheid met de soennieten, is een balling in Saoedi-Arabië, iets dat nog een bijkomend element toevoegt aan deze hele geschiedenis. Ambassades werden gesloten en Amerikaanse troepen vluchtten ook voor de opmars van de Houthi’s die, naar verluid, een half miljard dollar aan achtergelaten Amerikaanse militaire materieel buitmaakten. Een andere aspect van het ieder voor zich hier is het gegeven dat het bondgenootschap van ex-President Saleh met de Houthi’s op zijn minst zwak is, en dat enkele van zijn troepen zijn overgelopen naar het Saoedi-Arabië leiderschap, waardoor ze luchtbombardementen op hun wijken kunnen ontvluchten. Dit wijst op de mogelijkheid dat zijn leger zich tegen de Houthi’s zou kunnen keren en overlopen naar Saoedi-Arabië en zijn vroegere westerse geldschieters.

Sommige journalisten (4), die schrijven over het Midden-Oosten, hebben nota genomen van de ingewikkelde situatie, evenals de gevaren van de zich ontketende oorlog in Jemen. Zij noemen het ‘multi-dimensionaal’, wat een eerlijke beschrijving is van de ineenstorting. Er zijn de Houthi’s, nu goed gewapend door de hoffelijkheid, niet van Iran, maar van de VS; de AQAP – wier afdeling de laatste 15 jaar dodelijk effectief is geweest tegen Westerse en lokale doelen; ISIS, die eind vorig jaar de oprichting aangekondigde van de Jemenitische tak en achter de bomaanslag van 21 maart zit op een moskee, waardoor meer dan honderd Houthi shi’iten werden gedood; de kleiner wordende romp van de door Saoedi-Arabië gesteunde soennitische krachten alsook een westelijke zeemacht, gedeeltelijk gedomineerd door piraten en krijgsheren. En in dit inferno wil Saudi-Arabië, goed bewapend door het Westen dat haar steunt, doorgaan met bombarderen en een compleet invasieleger zenden!

Saoedi-Arabië schijnt bezig te zijn met de mobilisatie van 150.000 soldaten en artillerie om Jemen aan te vallen. Met de Rode Zee en het Suez-kanaal aan de ene kant en de Golf van Aden aan de andere, met elkaar verbonden door de Jemenitische zeestraat Bab el Mandeb, zijn de militaire, economische en geo-strategische dimensies van het conflict in Jemen ook niet ongemerkt voorbij gegaan aan dezelfde journalisten. Nog een reden waarom dit zo'n belangrijke toneel is voor imperialistische confrontaties. Saoedische gevechtsvliegtuigen zijn nu begonnen met het bombarderen van Jemen, waarbij onvermijdelijk vluchtelingenkampen en woonwijken geraakt worden. De Saudi’s zijn bezorgd voor hun eigen bevolking en de stabiliteit van hun eigen land als de crisis alom verergert, en bijna de helft van dat Saudische leger komt naar verluidt voort uit Jemenitische stammen.

De Saoedische voorgenomen invasie van Jemen doet, maar in een andere vorm, denken aan hun invasie van Bahrein in 2011 tijdens de "Arabische lente".

De repressie van de anti-regeringsprotesten [in februari 2015] door regering, die werd gesteund door Saoedi-Arabië, had  ook de steun van het Westen in de vorm van Britse pantserwagens. De Saudi’s zijn, net als Israël, verontrust door de versterking van Iran in Irak en de noodzakelijke samenwerking met de Verenigde Staten. De Saudi’s hebben hun Jemenitische oorlogscampagne ‘Operatie Decisive Storm’ genoemd, waarmee ze verwijst naar de ‘Operatie Desert Storm’ van de Verenigde Staten, in 1991 in Irak, die onder andere leidde tot de slachting, in de beroemde ‘Turkey Shoot’ [5] van Iraakse dienstplichtigen en burgers op de weg naar Basra. Burgers in Jemen worden nu al gebombardeerd, zoals al enige tijd gebeurt door de verschillende politieke fracties. Iran zal niet blij zijn met de bewegingen van Saoedi-Arabië en zullen zich bewust zijn van het via Wikileaks gelekte pleidooi van Saoedi-Arabië naar de Amerikanen: ‘hak de kop van de slang eraf’ (Reuters, 29.11.10).  Ongeacht of er al dan niet een Amerikaans/Iraanse toenadering komt, spanningen en oorlog kunnen alleen maar verergeren in  deze regio. Dit is de toekomst die het kapitalisme in petto heeft voor deze regio en uiteindelijk voor de hele wereld.

Boxer / 2015.4.15

Voetnoten

[1] Men kan niet veel van deze dingen over ‘argumenten’, enzovoort geloven, want het doel is om te misleiden, d.w.z. dat Maskirovoka vanwege strategische doeleinden opzettelijk liegt. In het begin van het jaar heeft de admiraal van het Amerikaanse vliegdekschip, George H. W. Bush, die verantwoordelijk is voor Amerikaanse luchtaanvallen op ISIS, gaf tot verrassing van de interviewer op Channel 4 News openlijk toe dat de acties worden gecoördineerd met het Iraanse Opperbevel. Het was, zo zei hij, een ‘professionele relatie’.  Later ontkende hij zijn opmerkingen.

[2] De imperialistische machten in de regio, en natuurlijk de verschillende soennitische en shi’itische gewapende bendes, hebben een belangrijke rol gespeeld in de het vergroten van de kloof tussen de shi’iten en de soennieten, wat in het verleden een veel minder belangrijke kwestie was. Maar de verergering van deze verdelingen van deze afdelingen zijn ook het ‘spontane’ gevolg van de ontbinding, van een maatschappij waarin alle sociale banden kapot gaan en wordt vervangen door de smerige atmosfeer van verval en progromisme.

[3] De Sunday Telegraph heeft onlangs een artikel gepubliceerd over een VN-rapport, waaruit bleek dat President Saleh in 2011, hoewel gesteund door het Westen en Saoedi-Arabië, op hoog niveau een ontmoeting had met vertegenwoordigers van AQAP en hen een veilige haven in het zuiden van het land verleende, waar zij gevrijwaard zouden zijn van zijn troepenverplaatsingen. Dit is een typisch voorbeeld van de machiavellistische verhoudingen van het kapitalisme in ontbinding. Net als zijn soortgenoten, voorzag Saleh en zijn kliek het land van miljarden dollars.

[4] Zie bijvoorbeeld Nussalbah Younis in The Observer, 29.03.15 en Robert Fisk in The Independent, 28.03.15.

[5] De Turkey Shoot, waarin de superieure legermacht van de VS, soldaten en burgers in Irak willens en wetens op gruwelijke wijze over de kling joeg.