De covidpandemie heeft de wereld gestort in de ernstigste crisis sinds de Tweede Wereldoorlog. Bovendien is de economische achteruitgang sinds de jaren 1930 niet meer zo groot geweest. Het materiële bankroet van het kapitalisme doet zich gevoelen in de dagelijkse omstandigheden van iedereen die werkloosheid wordt of failliet gaat en dus met een drastische vermindering of een algeheel verlies van het inkomen geconfronteerd wordt, die buitensporige medische kosten heeft moeten maken voor de verpleging van de coronaziekte, maar ook die genoodzaakt is om zijn boterham te verdienen op een totaal onveilige werkplek, of die de zorg en de verpleging van de zieken op zich heeft genomen met gevaar voor eigen leven.

Beperken we ons alleen tot Nederland, dan zijn de alarmbellen daar inmiddels ook flink gaan rinkelen. Niet alleen is de Nederlandse regeringverschrikkelijk nalatig geweest in de strijd tegen de verspreiding van het virus, bij de eerste tekenen van de epidemie in Nederland had ze ook volkomen de regie verloren.(1) Zelfs nu nog heeft ze het programma van testen en bron- en contactonderzoek, dat een sleutelrol speelt in het onder controle houden en terugdringen van de epidemie, niet van de grond gekregen. De GGD’s hebben onvoldoende onderzoekers in huis om bij het stijgende aantal besmette personen een volledig bron- en contactonderzoek uit te voeren. Vandaar datbij nog niet de helft van de besmette mensen de bron van de infectie wordt achterhaald.(2) 

Daarnaast heeft de Nederlandse economie in het tweede kwartaal van 2020 een diepe inzinking doorgemaakt zoals die zich sinds de jaren 1930 niet meer heeft voorgedaan:

• in de maanden april, mei en juni kromp de economie met 8,5 procent;
• in datzelfde kwartaal nam het aantal werklozen toe met 150.000;
• in dezelfde periode liep het aantal huishoudens met problematische schulden op tot 1 miljoen;
• in de tussentijd daalde het consumentenvertrouwen van -2 in januari 2020 naar -26 in juli.

Als de situatie niet drastisch verandert – waar het niet naar uitziet - dan is de verwachting dat:

• het aantal faillissementen in 2020 met 35% zal toenemen in vergelijking met 2019;
• het aantal officieel geregistreerde werklozen dit jaar zal verdubbelen naar 7% van de werkende bevolking;
• het aantal huishoudens met problematische schulden in 2020 zal oplopen tot 2 miljoen;
• de economische activiteit (BBP) over heel 2020 met meer dan 5 procent zal afnemen.

De buitenparlementaire oppositie springt bij

Binnen de arbeidersklasse stelt men zich ernstig vragen of het bestaande systeem een antwoord heeft op de chaos die is veroorzaakt door de pandemie, en of het nog in staat is een perspectief te bieden op een gezond en menswaardig bestaan. In deze context presenteerde deze zomer een coalitie van (grassroot) organisaties #BeterUitDeCrisis, die “zag hoe problemen zich opstapelden en die het parlementaire geharrewar en de politieke incompetentie beu was”, een Manifest met eisen bestaande uit“vijf samenhangende veranderingen van koers, onderbouwd met een selectie van maatregelen, om tot een eerlijkere, gezondere, en veiligere samenleving te komen”(Het Manifest van #BeterUitDeCrisis). Het initiatief tot deze actie was genomen door de groep “DeGoedeZaak” en wordt inmiddels onderschreven door een vijftigtal organisaties en groepen, waaronder de trotskistische organisaties“Socialisme.nu” (GIS) en “Grenzeloos” (SAP).

Deze beide trotskistische organisaties hebben zich bij het initiatief aangesloten omdat ze ervan doordrongen zijn dat er gaten beginnen te vallen in het kapitalistisch weefsel. Bovendien begint het traditionele discours van zowel rechts als links, die overigens steeds meer op elkaar begint te lijken, bij steeds meer arbeiders haar geloofwaardigheid te verliezen. Vandaar dat ze het plan onderschrijven om een nieuwe start te maken: “Deze crisis biedt ons dit moment. Laten we het met beide handen aangrijpen!” (Het Manifest van #BeterUitDeCrisis) Maar wat voor een start willen ze dan maken en waar is deze op gebaseerd? In hoeverre zijn de plannen, zoals de ondertekenaars van het Manifest die presenteren, een “andere koers”?

Het Manifest spiegelt ons een andere maatschappij voor, die “alle lagen van de samenleving dient, niet slechts de 1%”; waarin de mensen “het leven centraal stellen in plaats van welvaart”; waarin het niet gaat om“het accumuleren van rijkdom, maar het herverdelen ervan” (Idem). Dat lijkt een mooi doel waar niemand zich tegen zal verzetten, maar vereist dit geen andere, niet-kapitalistische maatschappij? Is daar geen fundamentele verandering van de bestaande machtsverhoudingen voor nodig? Moet dit niet worden bewerkstelligd door een revolutionaire omwenteling? Allemaal vragen waar het Manifest geen antwoord op geeft.

Het Manifest levert geen fundamentele kritiek van de bestaande tegenstellingen, die maken dat wezenlijke veranderingen alleen bewerkstelligd kunnen worden middels een onverzoenlijke klassestrijd. Het Manifest wekt sterk de indruk dat ze wel gerealiseerd kunnen worden binnen de bestaande productieverhoudingen van loonarbeid en kapitaal. De burgerlijke regering is dan ook niet de klassevijand, maar “onze regering” van wie wordt ‘geëist’ dat ze zorgdraagt voor een “verandering van koers”. De oproep die het Manifest doet is er dan ook één aan “de samenleving”,“onze regering” inbegrepen.

In de uiteenzetting van de tegenstellingen valt het Manifest terug op de bekende leuze van de Occupy beweging dat 99% van de mensen “betalen de hoogste tol” terwijl de 1% rijken “er alleen maar beter op worden”. Dit was al een belangrijke misleiding tijdens de Occupy beweging, waarin het bankwezen werd voorgesteld als het kapitalisme en een beroep gedaan werd op “onze regering” om de 99% van de bevolking, “mensen van kleur, mensen met een laag en onzeker inkomen, mensen met een beperking, mensen zonder verblijfsdocumenten” (Het Manifest van #BeterUitDeCrisis), te beschermen tegen de financiële afpersing door de bankiers.

Ter ondersteuning van haar ‘eisen’ voert “#BeterUitDeCrisis” actie zoals de aanleg van een 40 meter lange start- en landingsbaan naar de Tweede Kamer van het parlement. Hiermee wil ze duidelijk maken dat de financiële steun van 3,4 miljard euro voor de KLM een slag in het gezicht is van de mensen die het veel harder nodig hebben. Volgens de organisatie is het absoluut nodig om het leven van mensen centraal te stellen in plaats van de markt. Na de zomervakantie is “#BeterUitDeCrisis” van plan om de acties onverminderd door te zetten totdat het parlement echt handelt als een vertegenwoordiging van de mensen in plaats van de multinationals en de rijkste 1%.

In tegenstelling tot wat het Manifest suggereert is de belangrijkste tegenstelling niet tussen rijk en arm. 

“Het fundamentele conflict in de kapitalistische maatschappij is tussen de heersende bourgeoisie en de arbeidersklasse die alle waarde in de maatschappij produceert. De strijd van de arbeiders bestaat niet uit aanvallen op de rijken als individu, maar moet de fundamentele maatschappelijke verhoudingen van het kapitaal (loonarbeid en productie voor winst) aanvallen, ontmantelen en vervangen en de staat, die hen in leven probeert te houden ondanks het feit dat zij de fundamentele reden zijn voor de verarming van de overgrote meerderheid van de mensen”.(Crisis brings ever deepening poverty; World Revolution nr. 345, juni 2011)

De verraderlijke rol van de trotskisten en de uiterst linkerzijde van de bourgeoisie

Binnen het kapitalisme bestaat maar één revolutionaire klasse, die niets te verliezen heeft behalve haar ketenen, en dat is de arbeidersklasse, iets waar “Socialisme.nu” (GIS) en “Grenzeloos” (SAP) heel goed bekend mee zijn, als we nog zeer recente publicaties mogen geloven.

-“Wij hebben immers de beschikking over de middelen om een wereld te creëren zonder honger, zonder uitbuiting, zonder dat we mensenlevens moeten afwegen tegen economische belangen. Om dit mogelijk te maken, moeten we ons als arbeidersklasse organiseren om het kapitalistische systeem voor eens en voor altijd te verslaan.”(Een socialistisch antwoord op Covid-19; Socialisme.nu; 21 juli 2020; https://socialisme.nu/een-socialistisch-antwoord-op-covid-19/ (1)

-“Nu moet de arbeidersklasse de klasse bestrijden die de crisis veroorzaakt. In het centrum van onze socialistische strijd moeten we een klassenstrijd voeren tegen de kapitalistische crisis - en tegen de klasse die hen maakt."  (De crisis is geen kans, maar de vijand; Grenzeloos, 8 april 2020; https://www.grenzeloos.org/content/de-crisis-geen-kans-maar-de-vijand (2)

Zeggen deze citaten iets over de politiek van deze organisaties? Ja en nee. Aan de ene kant willen de trotskisten de arbeiders, die zich steeds meer vragen beginnen te stellen over het falen van de huidige productiewijze, op een terrein lokken dat het voor kapitalisme en haar heersende klasse totaal ongevaarlijk is. Door het besluit zich te voegen bij en campagne te voeren binnen #BeterUitDeCrisis kunnen ze de arbeiders die erin meegaan verdrinken in een burgerlijke oppositie bestaande uit de meest exotische schakeringen van de maatschappij: FNV vrouwen, Toekomstboeren, Green Cross Nederland, Stichting Anima Mundi, enzovoort, die niets anders beoogt dan een “democratischer” gezicht te geven aan de uitbuiting.

Om deze misleidingspolitiek tot een succes te maken moeten ze zich aan de andere kant natuurlijk wel voordoen als ‘oprechte’ en ‘radicale’ verdedigers van de belangen van de arbeiders, de klasse die als enige in staat is dit systeem ten val te brengen. Daarom spreken ze zich in hun algemene verklaringen en teksten inderdaad vaak uit tegen ‘het kapitalistisch systeem’,tegen ‘het system van loonslavernij’ en tegen ‘het uitbuitingssysteem’ om de ontevredenheid van de arbeiders in de concrete doelstellingen toch weer af te leiden naar een steriele strijd tegen …… de rijken:“laten we het geld halen waar het zit” en “laat de rijken de crisis betalen”,“een coronataks voor de allerrijksten”, enzovoort.

De reden waarom deze beide trotskistische organisaties zich hebben aangesloten bij het initiatief #BeterUitDeCrisis, heeft dus alles te maken met hun functie als uiterst linkse fracties van de bourgeoisie. Hun specifieke taak is de arbeiders te paaien met leuzen voor “een democratische controle over de productiemiddelen” die voldoende zou zijn om“een eerlijke verdeling van de rijkdom” te bewerkstelligen. Het mag voor iedereen duidelijk zijn dat dit sprookje,dat we inmiddels al heel vaak hebben gehoord, niets fundamenteels zal veranderen aan de toenemende uitbuiting en de groeiende ellende.

Uiteindelijk streven de trotskisten helemaal niet naar een fundamenteel andere maatschappij. Dit blijkt ook wel uit hun ‘kritische’ steun aan de vakbonden, hun ‘kritische’ steun aan de verschillende nationalistische bewegingen, en hun ‘kritische’ steun aan linkse parlementaire partijen; allemaal vormen van politiek waarbij het kapitalisme nooit in vraag gesteld wordt. Integendeel, overeenkomstig hun functie in de burgerlijke maatschappij beogen ze met hun politiek de burgerlijke staat niet alleen overeind te houden maar zelfs te versterken tegenover een maatschappij die steeds meer ten prooi valt aan de ontbinding en waarvan het bouwwerk steeds grotere gaten vertoont.(3)

Dat is ook hier het geval: als de regering en het parlement er zelf niet in slagen om de crisis te beteugelen, die vandaag werkelijk alle aspecten van het maatschappelijk leven aantast, dan is er nog altijd deze trotskistische buitenparlementaire oppositie om hen een helpende hand te bieden.Net op het ogenblik dat het kapitalisme flagrant zijn machteloosheid toont om een uitweg te bieden uit de verrotting van zijn systeem,en iedereen op de ene of de andere manier in zijn directe bestaan en zelfs in zijn leven bedreigd wordt, duiken de ‘revolutionaire’ trotskisten en anderen op met hun propaganda voor “een eerlijkere, gezondere, en veiligere samenleving” (Het Manifest van #BeterUitDeCrisis).

Hiermee proberen de trotskisten te voorkomen dat de elementen binnen de arbeidersklasse, die alle illusies hebben verloren in het kapitalistische systeem en er niet meer de zin van inzien om het nog langer krediet te geven, een ernstige overdenking in gang zetten die leidt naar een alternatief: een maatschappij die niet gebaseerd is op uitbuiting en onderdrukking, vrij van klasse-overheersing door het kapitaal, en waarin het doel van de productie gericht is op het bevredigen van de menselijke behoeften.

Een nieuwe start is een kommunistische maatschappij

De gevolgen van de pandemie, die catastrofale vormen heeft aangenomen, kunnen onmogelijk binnen het bestaande kapitalistische systeem opgelost worden: de nationale kapitalen staan elkaar iedere dag meer naar het leven in de wereldwijde handelsoorlog om een zo groot mogelijk deel van de wereldmarkt voor zich op te eisen en aan deze handelsoorlog wordt alles onderschikt gemaakt, ook mensenlevens, tenzij een pandemie nog meer verlies aan productiekrachten en meerwaardevorming dreigt te vooroorzaken dan een lockdown.

Een systeem dat gebaseerd is op privé-eigendom van de productiemiddelen - en of dat eigendom nu de vorm aanneemt van een individuele ondernemer, een vennootschap of een soevereine staat verandert niets wezenlijk aan de eigendomsvorm - en dus op de private toe-eigening van de meerwaarde die door de loonafhankelijke arbeiders worden voortgebracht is een genadeloos systeem dat alles en iedereen opoffert om zijn doel te bereiken: de onverzadigbare accumulatie van meerwaarde. Zo’n systeem dompelt de hele wereld onder in barbaarsheid en de huidige coronacrisis is daar het laatste en meest flagrante bewijs van.

De inzet is hoog, de moeilijkheden ongekend. De weg naar een kommunistische maatschappij wordt gekenmerkt door diepe kuilen en grote obstakels. Toch is het de enige uitweg uit deze barbaarse ellende. En de enige kracht die dit kan bewerkstelligen is de arbeidersklasse, de klasse die uitgesloten is van deze maatschappij en van de rijkdom die ze voortbrengt, de klasse die onteigend is en als bezitloze klasse niets anders bezit dan de arbeidskracht om te verkopen.

Dennis /2020.10.03

(1) Zie: “Hoe Nederland de controle verloor De corona-uitbraak van dag tot dag”; https://www.nrc.nl/nieuws/2020/06/19/hoe-nederland-reageerde-op-het-nieuwe-virus-uit-china-van-niks-aan-de-hand-tot-blinde-paniek-a4003075

(2) Zie: “De ja-knikkers van Hugo de Jonge - De GGD heeft het zwaar”; https://www.groene.nl/artikel/de-ja-knikkers-van-hugo

(3) Zie “Het kapitalisme is verantwoordelijkheid voor de gezondheidscatastrofe”;  https://nl.internationalism.org/content/1508/het-kapitalisme-verantwoordelijkheid-voor-de-gezondheidscatastrofe