De opkomst van dit nieuwe virus en de reactie van de bourgeoisie laat zien hoe de ontwikkeling van de productiekrachten is gestuit op de dood en de verwoesting, die het kapitalisme heeft aangericht. Terwijl China dus de tweede economische macht van de wereld is geworden, is het land door een virusepidemie lamgelegd, en terwijl de medische wetenschap het kapitalisme vooruit helpt, kan het zijn bevolking niet beschermen tegen ziekten, net zo min als het kan beschermen tegen een economische crisis of oorlog of vervuiling.

Corona is een van de zovele nieuwe besmettelijke ziekten die vooral in de afgelopen 50 jaar zijn ontstaan, waaronder HIV (AIDS), Ebola, SARS, MERS, Lassakoorts, Zika. Zoals zoveel nieuwe ziekten is Corona is een virale infectie van dierlijke oorsprong die van de ene soort naar de andere is gemigreerd, die mensen besmet en zich zeer snel verspreidt, een gevolg van de veranderde omstandigheden die het kapitalisme in deze periode heeft teweeggebracht. We hebben steeds meer wereldwijde toeleveringsketens en verstedelijking; voor het eerst in de geschiedenis leeft de meerderheid van de wereldbevolking in steden, die vaak overvol zijn met een ontoereikende hygiënische infrastructuur.

En zoals in China zijn er veel arbeiders die niet alleen in steden geconcentreerd zijn, maar ook in overvolle slaapzalen, zoals de arbeiders van Foxconn die met 8 op een kamer wonen. Daarnaast wordt er gebruik gemaakt van vlees van wilde dieren, zoals in Wuhan waar waarschijnlijk een illegale wildmarkt de bron van de nieuwe infectie is. Daarnaast drijven de vernietiging van de natuurlijke omgeving en de gevolgen van de klimaatverandering steeds meer dieren de stad in op zoek naar voedsel. Drukke steden zijn een potentiële broedplaats voor epidemieën, zoals Wuhan laat zien, en de toegenomen internationale verbindingen een middel om ze over te brengen naar het buitenland.

Deze omstandigheden zijn het resultaat van het kapitalistische systeem in verval dat ertoe wordt aangezet om alle hoeken van de planeet te verstoren en te vervuilen om de overproductiecrisis het hoofd te bieden. De vernietigende impact van deze wereldwijde expansie werd duidelijk aangetoond door de Eerste Wereldoorlog, die het begin van dit tijdperk van verval markeerde.  Aan het einde van de oorlog kwam de dodelijke pandemie van de Spaanse griep, die naar schatting een derde van de wereldbevolking heeft geïnfecteerd en meer dan 50 miljoen mensen in drie achtereenvolgende fasen heeft gedood. Het sterftecijfer hield verband met de omstandigheden van de imperialistische oorlog, waaronder honger en ondervoeding, slechte hygiëne en de verplaatsing van zieke soldaten uit de loopgraven, die voor de tweede golf muteerde in een nog dodelijker virus.

In de meer recente periode zien we dat HIV 32 miljoen mensen heeft gedood, voornamelijk in Afrika, en nu endemisch is geworden. Ondanks de medische vooruitgang, die HIV heeft veranderd van een moordenaar tot een chronische ziekte, heeft Aids in 2018 770.000 mensen gedood door gebrek aan toegang tot zorg. [1] Veel andere ziekten, die de medische wetenschap kan voorkomen, blijven ziekte en dood veroorzaken. We horen over de gevallen van mazelen in de VS, misschien in Samoa, en het belang van immunisatie om de overdracht ervan te voorkomen. Maar de media zwijgen over de bijna 300.000 gevallen van mazelen in de Democratische Republiek Congo, met de dood van bijna 6.000 kinderen [2], waar bedroevende gezondheidszorginstellingen ook proberen om te gaan met Ebola.

Deze sterfgevallen zijn niet van groot belang voor de heersende klasse, want in tegenstelling tot de Mexicaanse griepepidemieën van 2009 of de huidige Corona-epidemie in China, bedreigen ze de productie en de winst ervan niet in dezelfde mate. Maar het kapitalisme is verantwoordelijk voor de omstandigheden die aanleiding geven tot deze epidemieën: in dit geval een onstabiel land, het resultaat van het ophakken van Afrika door de imperialistische machten, dat voortdurend wordt geteisterd door de strijd om zijn natuurlijke hulpbronnen (goud, diamanten, olie en kobalt), die miljoenen levens heeft geëist. 50% van de uitvoer van de DRC gaat naar China. Het is een bijzonder treffend voorbeeld van wat we bedoelen met de ontbinding van het kapitalisme, de periode waarin de heersende klasse niet voldoende controle heeft om haar koelbloedige reactie op de crisis, een nieuwe wereldoorlog, ten uitvoer te brengen, omdat de arbeidersklasse niet verslagen is, maar ook de arbeidersklasse niet de kracht heeft om haar strijd op een niveau te brengen dat het kapitalisme kan bedreigen. Deze periode van ontbinding werd aangekondigd door de ineenstorting van het Russische imperialistische blok en wordt onder andere gekenmerkt door chaotische lokale oorlogen. [3]

Het voortbestaan van polio houdt ook rechtstreeks verband met de ontbinding, wanneer de gevechten of het fundamentalisme immunisering verhindert, waarbij gezondheidswerkers worden vermoord door jihadisten, zoals in Pakistan. Elke vorm van publiciteit hierover is volstrekt hypocriet. De grote mogendheden die dit veroordelen, zijn volkomen bereid om gebruik te maken van onregelmatige en terroristische strijders - zoals het westen de Moedjahedien in Afghanistan heeft gebruikt tegen de Russen in de jaren 1980 en sindsdien in vele andere conflicten. In feite is de opkomst van het terrorisme een kenmerk van het imperialistische conflict in de periode van de ontbinding.

In plaats van de uitgaven voor gezondheid of onderwijs zijn het de wereldwijde defensie-uitgaven die in 2019 met 4% zijn gestegen in vergelijking met 2018. Voor de VS en China was er een stijging van meer dan 6% en voor Duitsland meer dan 9%. Om een idee te geven van de ijzingwekkende prioriteiten van de bourgeoisie, terwijl het budget van het CDC (Centre for Disease Control) in de VS werd verlaagd van 10,8 miljard dollar in 2010 naar 6,6 miljard dollar in 2020, hebben de VS net een begroting voor defensie aangenomen van 738 miljard dollar . Het jaarlijkse defensiebudget van China wordt geschat op 250 miljard dollar. De WHO had een budget van slechts 5,1 miljard dollar in 2016-2017.

Leugens en irrationaliteit

Er zijn veel ziekten die meer doden veroorzaken dan Corona op dit moment, maar de bourgeoisie neemt dit serieus als een bedreiging, zoals elke nieuwe ziekte die een pandemie kan worden en daarom kan leiden tot een toegenomen bedreiging van haar productiviteit en winst, bijvoorbeeld door een verhoogd ziekteverzuim - iets wat we zien met dit nieuwe virus in China - evenals de bedreigingen voor de gezondheid en de levens van de mensen. Er zijn veel aspecten van de ziekte die kunnen bijdragen aan haar pandemisch potentieel - de besmettelijkheid, de aard van de ziekte. Het is ook belangrijk dat de ziekte is ontstaan in een grote stad met 11 miljoen inwoners in een land dat goede internationale verbinden op het gebied van handel en toerisme, en dit maakt het moeilijker om de verspreiding van het virus in te dammen. Moeilijker in te dammen dan wanneer het virus was ontstaan, zoals bij Ebola, in Afrika met veel minder mogelijkheden om naar het buitenland te reizen, of wanneer het was ontstaan in 2003, zoals bij de SARS-epidemie, toen de economie en de connecties van China beperkter waren.

Een groot deel van de eerste reactie van de Chinese staat op dit nieuwe virus werd gekenmerkt door  misdadige en gewetenloze nalatigheid. Terwijl de Chinese autoriteiten op 26 december al voorlopige genetische gegevens hadden gekregen, die wezen op een SARS-achtig virus, vielen ze Dr. Li Wenliang lastig omdat hij op 30 december had gewaarschuwd voor het gevaar. Tegelijkertijd waarschuwden ze de WereldGezondheidsOrganisatie voor het virus. Desondanks bleven de autoriteiten in Wuhan informatie over de epidemie onderdrukken en hielden ze op 18 en 19 januari een reusachtige gemeenschappelijke maaltijd en dansfestijn ter gelegenheid van het Nieuwe Maanjaar, waarbij ze deden alsof dat virus niet van mens tot mens ging, voordat ze de stad op 23 januari opsloten toen 5 miljoen mensen, bijna de helft van de bevolking, al op vakantie was ter gelegenheid van het Nieuwe Jaar.

Dit alles heeft geleid tot enorme woede onder de bevolking, woedend dat de regering de ziekte voor het publiek verbergt en een dokter een valse bekentenis laat ondertekenen voor het 'verspreiden van geruchten' door de autoriteiten ervoor te waarschuwen. Dit heeft geleid tot een campagne voor vrije meningsuiting binnen China. De media en politici in de westerse landen hebben deze campagne herhaald met preken over de voordelen van de democratie en de vrije meningsuiting. We moeten echter geen moment denken dat onze eigen heersende klasse minder scrupules heeft ten aanzien van liegen en het verdoezelen van informatie als het haar uitkomt, zelfs als het mensenlevens in gevaar brengt. Geneesmiddelenbedrijven onderdrukken klinische proeven die hun winst in gevaar brengen, zelfs als dit betekent dat ze niet waarschuwen voor bepaalde antidepressiva, die een verhoogd zelfmoordrisico hebben voor tieners en jonge volwassenen hebben (zie Bad Pharma van Ben Goldacre, een heel boek over dergelijke oneerlijkheid). En de regeringen van de VS en het Verenigd Koninkrijk hebben schandalig gelogen over massavernietigingswapens om de invasie van Irak in 2003 te rechtvaardigen.

De Chinese staat was heel koelbloedig toen het zijn autoriteit plaatste boven de zorg voor de gezondheid en het leven van de bevolking, een gevolg van zijn starre hiërarchische stalinistische bureaucratie, die ertoe heeft geleid dat het begin van de epidemie in de doofpot werd gestopt toen er tijdig actie moest worden ondernomen om de verspreiding van het virus te beperken en te vertragen. Dit toont de wreedheid van het regime, dat weinig rekening houdt met mensenlevens, maar ook zijn irrationaliteit, omdat het tijdig optreden in reactie op de epidemie niet alleen levens zou hebben gered, maar ook veel verliezen voor de economie - die we kunnen verwachten - en veel verlies aan prestige zou hebben bespaard als groeiende macht in de wereld met zijn ambitieuze Belt and Road-initiatief.  Deze irrationaliteit van het Chinese regime in zijn reactie op de epidemie houdt verband met zijn paranoia over het verlies van macht of controle, een paranoia die tot uiting komt in zijn grote werkkampen en ‘heropvoedings’kampen voor Oeigoeren en anderen, in zijn voorliefde voor gezichtsherkenningstechnologie en in zijn systeem van sociale kredieten om de bevolking in het gareel te houden. Om zijn gezag te behouden durft hij geen gevaren of problemen toe te geven.

Repressieve quarantainemaatregelen

Het in quarantaine plaatsen van een stad met 11 miljoen inwoners door het afsluiten van alle transportverbindingen en het plaatsen van wegversperringen is een primeur. Als je dat doet nadat je de helft van de bevolking hebt toegestaan om te vertrekken, maakt dat de zaak alleen maar erger. Het bouwen van twee nieuwe ziekenhuizen om 2.600 extra patiënten in 10 dagen op te nemen is een indrukwekkend stukje propaganda, en zelfs een indrukwekkend staaltje van geprefabriceerde techniek (zelfs als ze niet op tijd klaar waren). Maar het leverde niet de apparatuur of artsen en verpleegkundigen die nodig waren - zelfs niet met legerartsen en vrijwilligers uit andere regio's. Ziekenhuizen in Wuhan zijn overweldigd, evenals quarantainecentra, die zijn uitgerust met 10.000 bedden. Zieke mensen met Coronavirus kunnen niet in quarantainecentra komen, laat staan in het ziekenhuis. Patiënten met andere aandoeningen, waaronder kanker, kunnen niet in het ziekenhuis worden behandeld omdat alle bedden vol zijn. Zieke en stervende patiënten in quarantainecentra hebben geen verpleegkundige zorg. Quarantainecentra hebben honderden mensen bijeengebracht, in bedden of op matrassen op de grond, die kleine papieren maskers van twijfelachtige signatuur dragen, met onvoldoende toilet- en wasgelegenheid, soms draagbare toiletten en douches buiten in de open lucht. Het is overduidelijk dat iedereen die een quarantainecentrum zonder Corona betreedt, het snel virus zal krijgen. Degenen die verdacht worden van het dragen van het virus zijn onder dwang naar quarantainecentra gebracht - een gehandicapte jongen is van honger gestorven nadat de familieleden waarop hij vertrouwde, waren meegenomen. Het is net zo goed een oefening in politierepressie als een gezondheidsmaatregel.

Het bijeendrijven van mensen in quarantainecentra, die alleen maar centra van de overdracht van het virus kunnen worden, doet denken aan de ziekenhuizen voor de armen tot de 19e eeuw in Europa die ook bronnen van infectie waren, zoals de toenemende moedersterfte door kraamkoorts van de 17e tot de 19e eeuw, voordat de noodzaak van hygiëne werd ingezien.

Het ontbreekt aan apparatuur, waaronder beschermende kleding voor het ziekenhuispersoneel; artsen en verpleegkundigen werken extreem lange uren, wat hen allemaal kwetsbaarder maakt voor ziekte. 1700 van hen zijn al besmet en daarvan zijn er 6 gestorven.

Onnauwkeurige controle van de ziekte

In deze omstandigheden is het duidelijk dat er veel patiënten zullen sterven die met adequate medische zorg gered hadden kunnen worden. Corona lijkt hierdoor in Wuhan meer dan het dubbele van het sterftecijfer te hebben dan elders. Maar of de Chinese autoriteiten nu wel of niet blijven liegen over de aantallen geïnfecteerden, de cijfers zijn verdacht omdat niet alle gevallen kunnen worden bevestigd. Vandaar een piek in het aantal gerapporteerde gevallen in Wuhan op 11 februari, toen de klinisch gediagnosticeerde gevallen - zonder test - werden opgenomen, wat het totaal aantal geregistreerde gevallen brengt op meer dan 60.000.

De ziektecijfers zijn waarschijnlijk niet alleen onnauwkeurig in China. In tegenstelling tot Singapore, een rijk land, met talrijke verbindingen, dat zich sinds de SARS in 2003 op een epidemie heeft voorbereid, zijn veel andere armere landen niet voorbereid. "Elk land dat veel reisverkeer heeft met China en geen gevallen heeft gevonden, moet zich zorgen maken", zegt een professor in de epidemiologie van Harvard. [4] Indonesië heeft bijvoorbeeld 238 burgers uit Wuhan geëvacueerd en twee weken lang in quarantaine gehouden, maar heeft ze niet op de ziekte getest omdat dat te duur is. En hoe zit het met Afrikaanse handel en klanten van China's via de Nieuwe Zijderoute? Er zullen veel plaatsen zijn zonder de gezondheidsinfrastructuur die nodig is om een diagnose te stellen en patiënten met het virus te verzorgen.

Wat indrukwekkend is, is dat het nieuwe virus op 12 januari is ‘gedetecteerd’ (genetische in kaart gebracht). In het verlengde daarvan heeft de ‘Coalition for Epidemic Preparedness Innovation’ (CEPI), die in 2017 is opgericht na de uitbraak van de West-Afrikaanse Ebola, gewerkt aan een vaccin, in de hoop dat dit klaar kan zijn als Corona zich verspreidt, en vooral als het een seizoensgebonden ziekte wordt zoals de griep. Terwijl we dit artikel schrijven, wordt er met behulp van een nieuwe methode op basis van gensequentie al gewerkt aan het vaccin. Deze methode is veiliger dan het werken met een dodelijk virus, en heeft het de productie van vaccins voor Zika, Ebola, SARS en MERS al bespoedigd. Natuurlijk moet er eerst worden getest op veiligheid en effectiviteit voordat het kan worden gebruikt, en dat zal tijd kosten.

Dit opvallende potentieel voor de productiekrachten is echter niet het einde van het verhaal. Er is een gebrek aan fabrieken om voldoende vaccin te produceren, en aangezien regeringen met het risico van een pandemie geen vaccin zullen exporteren voordat ze voldoende voorraden hebben aangelegd voor eigen gebruik "onder vermelding van nationale defensie of veiligheid" [5] moet CETI plannen maken om het op verschillende locaties te produceren.

Gevolgen voor de economie

De economie van China is tot stilstand gekomen omdat het land is afgesloten om het nieuwe virus in te dammen. Als reactie daarop pompt de staat geld in de economie, versoepelt de nationale toezichthouder op de banken de regels voor twijfelachtige schulden. China is nu echter verantwoordelijk voor 16% van het mondiale BNP, vier keer zoveel als in 2003 ten tijde van de SARS-epidemie, waardoor zijn BNP in dat jaar met 1% daalde. De Chinese economie is veel meer geïntegreerd in de wereldwijde bevoorradingsketens dan 17 jaar geleden. Dit heeft Hyundai al genoodzaakt om autofabrieken in Zuid-Korea te sluiten, Nissan ertoe aangezet om een fabriek in Japan te sluiten en Fiat-Chrysler aangezet tot de waarschuwing dat het een deel van de Europese productie zou kunnen sluiten. De productie van smartphones kan dit jaar 10% dalen. Textiel (China produceert 40% van de wereldwijde export), meubelen en farmaceutische producten zouden allemaal kunnen worden getroffen. Net als het toerisme. En China is nu goed voor bijna 20% van de wereldwijde mijnbouwimport, en probeert leveringen van olie, gas en kolen te annuleren die het niet nodig heeft. De aandelen in Amerikaanse bedrijven, die heel erg blootgesteld zijn aan de Chinese verkopen, zijn met 5% gedaald. Met zijn handelsoorlog met de VS, die niet is opgelost, is dit een slechte timing - voor China en de wereldeconomie.

Op de langere termijn kan dit China een minder betrouwbare handelspartner maken voor multinationale ondernemingen om daar te investeren. Het maakt hem zeker een minder machtige imperialistische handelspartner en financier voor zijn klanten op de Nieuwe Zijderoute. Het kan afhangen van hoe snel hij zijn economie weer kan normaliseren.

Wat er ook gebeurt met dit nieuwe Coronavirus, of het nu een nieuwe pandemie wordt, of dat het uitsterft zoals SARS, of dat het zich vestigt als een nieuw seizoensgebonden respiratoire virus, deze nieuwe ziekte is de zoveelste waarschuwing dat het kapitalisme een gevaar is geworden voor de mensheid en voor het leven op deze planeet. Het enorme vermogen van de productiekrachten, waaronder de medische wetenschap, om ons tegen de ziekte te beschermen, stuit op het moorddadige jacht op winst, het samenbrengen van een steeds groter deel van de bevolking in enorme steden, met alle risico's van dien voor nieuwe epidemieën. Het risico van het kapitalisme houdt hier niet op, er zijn ook de risico's van de vervuiling, de ecologische verwoesting en de steeds chaotischer wordende imperialistische oorlogen.

Alex / 2020.02.15

[1]. https://www.who.int/gho/hiv/en/

[2] https://stories.msf.org.uk/contagion-in-congo/index.html?gclid=EAIaIQobC...

[3] Zie ‘Stellingen: De ontbinding als hoogste stadium van het verval van het kapitalisme’; https://nl.internationalism.org/internationalerevue/201510/1290/stelling...

[4]. Geciteerd in The Economist 15.2.20

[5]. The Economist 8 Feb 2020