Overal ter wereld worden de aanvallen op de arbeidersklasse uitgebreider en ingrijpender [1]. De heersende klasse probeert de gevolgen van de historische achteruitgang van haar productiewijze altijd af te remmen over de rug van de arbeidersklasse. In de ‘rijke’ landen, vooral in Duitsland en Groot-Brittannië, stapelen de geplande ontslagen voor de nabije toekomst zich op. Sommige van de zogenaamde ‘opkomende’ landen, zoals Brazilië, Argentinië en Turkije, bevinden zich al in een recessie. Met als gevolg een verslechtering van de levensomstandigheden van het proletariaat. Wat betreft de landen, die noch tot de ‘rijke’, noch tot de ‘opkomende’ landen behoren, is de situatie nog erger. De niet-uitbuitende bevolking wordt er in een eindeloze ellende gedompeld.

Vooral deze laatste landen zijn de laatste tijd het toneel geweest van volksbewegingen tegen de eindeloze offers die het kapitalisme eist. Offers die worden geëist door regeringen die vaak zijn aangetast door corruptie, in diskrediet zijn gebracht en worden gehaat door de bevolking. Dergelijke bewegingen hebben in Chili, Ecuador, Haïti, Irak, Iran, Algerije en Libanon plaatsgevonden. Deze vaak massale mobilisaties gaan in sommige landen gepaard met de ontketening van geweld en bloedige onderdrukking. De grootschalige beweging in Hongkong, die zich niet heeft ontwikkeld als reactie op de ellende en de corruptie, maar op de verharding van het repressieve arsenaal van de staat - vooral wat betreft de uitleveringen aan het Chinese vasteland - is onlangs getuige geweest van een nieuw niveau van repressie: de politie is ertoe overgegaan om met scherp op de demonstranten te schieten.

Als de arbeidersklasse in deze ‘volksopstanden’aanwezig is, dan is dat nooit als antagonistische klasse tegen de klasse van kapitalisten, maar ondergedompeld in de bevolking. Verre van een toekomstige reactie van de arbeidersklasse te bevorderen, het enige levensvatbare perspectief in de strijd tegen het kapitalistische systeem, dienen deze interklassistische volksopstanden er alleen maar toe het idee van ‘no future’ te versterken, wat zo’n perspectief enkel kan verdoezelen.

Ze versterken de moeilijkheden die de arbeidersklasse ondervindt bij het opnemen van haar eigen antwoord op de steeds ondragelijkere omstandigheden die het gevolg zijn van het bankroet van het kapitalisme. Toch kunnen de tegenstrijdigheden van dit systeem niet worden vernietigd en zullen ze steeds diepgaander worden, waardoor het wereldproletariaat gedwongen wordt aan alle moeilijkheden, die zij momenteel doormaakt, het hoofd te bieden.

De ergernis over de toenemende ellende

Na jaren van herhaaldelijke aanvallen vormt een onschuldige prijsstijging vaak ‘de vonk die de explosie’ veroorzaakt.

In Chili was de tariefverhoging voor de metro de druppel was die de emmer deed overlopen: “Het probleem is niet de 30 centimes” (verhoging), “het is de 30 jaar” (van de aanvallen), volgens een slagzin van een demonstrant. Het maandsalaris ligt in dit land onder de 400 euro; onzeker werk is zeer wijdverbreid; de kosten van de eerste levensbehoeften zijn onevenredig hoog en de gezondheids- en onderwijssector werkt niet meer, terwijl degenen die met pensioen gaan tot armoede worden veroordeeld.

In Ecuador werd de beweging uitgelokt door een plotselinge verhoging van de tarieven. Dit volgt op een reeks van prijsstijgingen van basisgoederen en -diensten, het bevriezen van de lonen, massale ontslagen, een verplichting om één werkdag te geven aan de staat, de vermindering van het aantal vrije dagen en andere maatregelen die leiden tot onzeker werk en een verslechtering van de levensomstandigheden.

In Haïti wordt de bevolking getroffen door brandstoftekortenwelke  als een bijkomende catastrofe, leidt tot een algemene verlamming van een land, dat reeds lange tijd een van de armste van de regio is geweest.

Als de economische crisis in het algemeen de belangrijkste oorzaak is van de aanvallen op de levensomstandigheden dan vallen ze in sommige landen, zoals Libanon, Irak en Iran, samen met de traumatiserende en dramatische gevolgen van de imperialistische spanningen en de eindeloze oorlogen die het Midden-Oosten teisteren.

In Libanon was het de belastingheffing op ‘WhatsApp’ die de opstand uitlokte, en dit in een land met de hoogste schuldenlast per persoon ter wereld. Elk jaar legt de regering nieuwe belastingen op, een derde van de bevolking is werkloos en de infrastructuur van het land is slecht. In Irak, waar de beweging spontaan uitbrak na oproepen op sociale media, eisten de demonstranten banen en functionerende openbare diensten, terwijl ze hun woede uitten tegen een heersende klasse die ze beschuldigen van corruptie. In Iran komt de stijging van de brandstofprijzen bovenop een situatie van diepe economische crisis, die nog wordt verergerd door de Amerikaanse sancties tegen het land.

De onmacht van deze bewegingen; de onderdrukking en de manoeuvres van de bourgeoisie

In Chili zijn de pogingen tot strijd afgeleid naar het onvruchtbare terrein van het nihilistische geweld dat kenmerkend is voor de kapitalistische ontbinding. We zagen ook door de staat gestimuleerde uitbarstingen en irrationele gewelddaden van een minderheid van lompenproletarische elementen. Dit klimaat van geweld is door de staat goed gebruikt om zijn repressie te rechtvaardigen en het proletariaat te intimideren. Volgens de officiële cijfers zouden er 19 doden zijn. Net als in de ergste tijden van Pinochet heeft marteling zijn intrede gedaan. Maar de Chileense bourgeoisie besefte dat brute repressie niet genoeg was om de groeiende ontevredenheid te kalmeren. Dus deed de regering Pinera haar ‘mea culpa’, nam een ‘nederige’ houding aan en zei dat ze de ‘boodschap van het volk begreep’, dat ze de verhogingen ‘voorlopig’ zou intrekken en de deur zou openzetten voor een ‘sociaal overleg’. Dat wil zeggen dat de aanvallen zullen worden opgelegd na ‘onderhandelingen’, na een ‘ronde tafeldialoog’ waar de oppositiepartijen, de vakbonden, de ondernemers - die allemaal ‘de natie vertegenwoordigen’ - bij betrokken zullen zijn [2].

In Ecuador hebben de vervoersvakbonden het verkeer lamgelegd en heeft de beweging van de inheemse bevolking zich, samen met andere uiteenlopende groepen, bij de demonstraties aangesloten. De protesten van zelfstandige chauffeurs en kleine ondernemers vinden plaats als uitingen van de ‘burgers’ en worden gedomineerd door het nationalisme. De eerste mobilisatie van arbeiders tegen de aanvallen - in het zuiden van Quito, Tulcan en in de Bolivar provincie – vormen daarbij een kompas voor actie en reflectie, tegenover  de sterke toename van de mobilisatie van de kleinburgerij.

De Republiek Haïti bevindt zich in een situatie van bijna algehele verlamming. Scholen zijn gesloten, de hoofdwegen tussen de hoofdstad en de regio's zijn afgesneden door wegversperringen en tal van bedrijven zijn dicht. De beweging gaat vaak gepaard met geweld, terwijl criminele bendes (van de 76 gewapende bendes die op het grondgebied zijn gemeld, zijn er tenminste 3 in loondienst van de regering, de rest staat onder de controle van een oud-afgevaardigde en enkele senatoren van de oppositie), zich schuldig maken aan mishandelingen, het blokkeren van wegen en het kapen van zeldzame auto's. Op zondag 27 oktober opende een burgerwacht het vuur op demonstranten en doodde er één; daarop deze werd gelyncht en levend verbrand. Officiële cijfers schatten het aantal doden op twintig in een periode van twee maanden.

Algerije. Op de verjaardag van de start van de oorlog tegen de Franse kolonisatie zijn de mensen van Algiers weer op straat gekomen. De beweging is vergelijkbaar met die vastgesteld werd in de hoogtijdagen van de ‘Hirak’, een protestbeweging die vanaf 22 februari in Algerije plaatsvond. Zij verzet zich massaal tegen de door de regering voorgestelde en voor 12 december georganiseerde algemene verkiezingen, om een opvolger voor Bouteflika te kiezen, met als doel het systeem te doen ‘herleven’.

Irak. In verschillende provincies van het zuiden hebben demonstranten de instellingen en gebouwen van de politieke partijen en gewapende groeperingen aangevallen. Overheidswerkers, vakbondsleden, studenten en schoolkinderen hebben gedemonstreerd en zijn begonnen met sit-ins. Terwijl de repressie volgens de laatste officiële cijfers de dood van 239 mensen heeft veroorzaakt, waarvan de meerderheid is getroffen door geweervuur, zijn de mobilisaties in Bagdad en het zuiden van het land voortgezet. Sinds het begin van de uitbarsting hebben de demonstranten volgehouden dat ze elke politieke heropleving van hun beweging zullen weigeren omdat ze de hele politieke klasse willen vernieuwen. Er moet volgens hen ook er een einde moet komen aan het gecompliceerde systeem van het toekennen van posten op basis van geloof of etniciteit, een proces dat wordt weggevreten door cliëntelisme - en dat doordrenkt is van corruptie - en dat de meerderheid van de bevolking, vooral de jongeren, uitsluit. Onlangs hebben er nog massale demonstraties van opgetogen mensen plaatsgevonden en stakingspiketten hebben de universiteiten, scholen en het bestuur verlamd. Elders is het nachtelijk geweld tegen het hoofdkwartier van de politieke partijen en de milities gericht.

Libanon. De algemene volkswoede heeft de gemeenschappen, de godsdiensten en alle regio's van het land overstegen. De intrekking van de nieuwe belasting op ‘WhatsApp’ heeft niet verhinderd dat de opstand zich over het hele land verspreidde. Het aftreden van premier Saad Hariri is slechts een klein deel van de eisen van de bevolking. Ze eisen het vertrek van de hele politieke klasse die ze als corrupt en incompetent beschouwen, en een radicale verandering van het systeem.

Iran. Zodra de prijsstijgingen van de brandstof werden aangekondigd, vonden er gewelddadige confrontaties plaats tussen de demonstranten en de strijdkrachten van de heersende machten, waarbij aan beide zijden doden vielen, maar vooral aan de kant van de demonstranten.

Het drieluik interklassisme, democratische eisen en blind geweld...

In al deze hierboven geciteerde interklassistische volksopstanden en volgens de informatie die we hebben kunnen verkrijgen, heeft het proletariaat zich slechts hier en daar als een klasse kunnen manifesteren; zelfs in een situatie alsa die in Chili, waar de noodzaak om zich te verdedigen tegen de economische aanvallen de voornaamste reden van de mobilisaties was.

Vaak, zelfs uitsluitend, richten de ‘opstanden’ zich op de geprivilegieerden, de machthebbers die verantwoordelijk worden geacht voor alle kwalen die de bevolking treft. Maar op deze manier laten ze het systeem, waar de geprivilegieerden slechts de dienaren van zijn, buiten beschouwing. De strijd, die gericht is op de strijd voor de vervanging van corrupte politici is duidelijk een doodlopende weg, want ongeacht de groepen die aan de macht zijn, ongeacht hun niveau van corruptie, kunnen ze allemaal alleen maar de belangen van de bourgeoisie verdedigen en een politiek voeren ten dienste van een kapitalisme in crisis. Het is een veel gevaarlijkere impasse omdat deze enigszins gelegitimeerd wordt door de democratische eisen ‘voor een schoon systeem’, terwijl democratie de bevoorrechte vorm van de macht is waarmee de bourgeoisie haar klasse-overheersing over de maatschappij en het proletariaat in stand houdt. In dit opzicht is het veelzeggend dat Chili, na de hevige repressie en de explosieve situatie, die door de bourgeoisie was onderschat, het land een nieuwe fase van manoeuvres heeft ingeluid door een politieke aanval te doen op de klassieke democratische organismen van misleiding en controle, om te eindigen met het plan voor een ‘nieuwe grondwet’, die wordt voorgesteld als een overwinning voor de protestbeweging.

De democratische eisen verwateren het proletariaat in de massa van de bevolking, waardoor het bewustzijn van zijn historische strijd vervaagt, het wordt onderworpen aan de logica van de kapitalistische overheersing en wordt gereduceerd tot politieke onmacht.

Interklassisme en democratie zijn twee methoden die elkaar op een vreselijk efficiënte manier aanvullen en die samenwerken tegen de zelfstandige strijd van de arbeidersklasse. Dat was vooral het geval in de afgelopen decennia, want met de ineenstorting van het Oostblok en de leugenachtige campagnes over de dood van het communisme [3] heeft het historische project van het proletariaat tijdelijk opgehouden als fundament te dienen voor de strijd van de arbeidersklasse. Wanneer deze laatste zich weet op te dringen, zal ze tegen de stroom in gaan van het algemene verschijnsel van de ontbinding van de maatschappij waar vooral het ieder voor zich, het ontbreken van perspectieven, enzovoort, zwaar doorweegt.

De woede en het geweld, die vaak gepaard gaan met deze volksopstanden, zijn in het geheel geen uiting van welk radicalisme dan ook. Dat is heel duidelijk als het wordt uitgevoerd door lompenproletatische elementen, of het nu gaat om spontaan handelen of om uitlokking door de bourgeoisie, om vandalisme, plunderingen, brandstichting, irrationeel geweld en geweld van minderheden. Maar, meer fundamenteel, is dergelijk geweld intrinsiek vervat in volksbewegingen waarbij de instellingen van de staat niet direct in vraag worden gesteld. Omdat ze geen perspectief hebben op de radicale transformatie van maatschappij, het afschaffen van oorlog, armoede, groeiende onveiligheid en de andere beproevingen van een stervend kapitalisme, kunnen bewegingen die in deze impasse terechtkomen niet voorkomen dat ze alle gebreken verspreiden van de zich ontbindende kapitalistische maatschappij.

De verrotting van de protestbeweging in Hongkong is daar een perfect voorbeeld van, in die zin dat ze steeds meer verstoken van enig perspectief - in feite kan ze geen enkel perspectief hebben, omdat ze zich beperkt tot het ‘democratische’ terrein, zonder het kapitalisme in vraag te stellen - zichzelf heeft veranderd in een gigantische vendetta van de demonstranten die geconfronteerd wordt met politiegeweld. En de politie reageert, soms spontaan, op het geweld waar ze mee te maken heeft. Dit is zo duidelijk dat sommige elementen van de burgerlijke pers er commentaar op hebben geleverd: “niets wat Peking heeft gedaan om het protest te stoppen heeft gewerkt, niet de intrekking van de uitleveringswet, noch de repressie van de politie, noch het verbod op het dragen van gezichtsmaskers in het openbaar. Voortaan worden de jongeren in Hongkong niet langer bewogen door hoop, maar door de wens om de strijd aan te gaan bij gebrek aan een ander mogelijk uitkomst” [4].

Sommige mensen stellen zich voor, of willen ons doen geloven, dat elk geweld in de maatschappij dat wordt uitgeoefend tegen de krachten van de repressie van de staat moet worden ondersteund, omdat het vergelijkbaar is met het noodzakelijke klassegeweld van het proletariaat tegen de kapitalistische onderdrukking en uitbuiting [5]. Dit toont een echte minachting voor de arbeidersklasse en het is een grove leugen. In feite heeft het blinde geweld van deze interklassistische bewegingen niets te maken met het klassegeweld van het proletariaat, dat een bevrijdende kracht is, van de onderdrukking en van de uitbuiting van de mens door de mens. Het geweld van het kapitalisme is onderdrukkend en heeft als voornaamste doel de klassenmaatschappij te verdedigen. Het wanhopige geweld, dat de interklassistische beweging in zich draagt, naar het beeld van de kleinburgerij, heeft geen eigen toekomst. Deze is een klasse die van zichzelf geen uitweg heeft en die zich moet scharen achter de bourgeoisie of het proletariaat.

In feite is het drieluik van ‘interklassisme, democratische eisen, blind geweld’ het handelsmerk van de volksopstanden, die overal op de planeet uitbreken als reactie op de versnelde achteruitgang van alle levensomstandigheden, die de arbeidersklasse, andere niet-uitbuitende lagen en de verpauperde kleinburgerij treffen. De beweging van de ‘gele hesjes’, die een jaar geleden in Frankrijk is begonnen, valt geheel en al in deze categorie van volksopstanden [6]. Dergelijke bewegingen dragen, in de ogen van het proletariaat, alleen maar bij tot het verhullen van de werkelijke aard van de klassestrijd. Daardoor worden de huidige moeilijkheden van het proletariaat om zichzelf te zien als een klasse van de maatschappij, onderscheiden van andere klassen en met zijn specifieke strijd tegen uitbuiting en zijn historische missie om het kapitalisme omver te werpen, nog versterkt.

Daarom is het de verantwoordelijkheid van de meest bewuste revolutionairen en minderheden binnen de arbeidersklasse om ervoor te zorgen dat ze zich haar eigen strijdmethoden opnieuw toe-eigent, waarvan de kern wordt gevormd door de massale strijd; door de algemene vergaderingen als plaatsen van discussie en beslissingen, die verdedigd worden tegen de sabotage door de vakbonden en openstaan voor alle sectoren van de arbeidersklasse; door de uitbreiding naar andere sectoren die noodzakelijk is vanwege de manoeuvres van verdeling en controle door de vakbonden en de linkse partijen van het kapitaal [7]. Ook al lijken deze perspectieven vandaag de dag ver weg, en dat is in de meeste delen van de wereld het geval, vooral daar waar de arbeidersklasse in de minderheid is en een beperkte historische ervaring heeft, toch vormen deze methoden de enige weg voorwaarts, de enige manier om het proletariaat in staat te stellen zijn klasse-identiteit terug te winnen en onderweg niet te verdwalen.

Silvio / 17.11.2019

Voetnoten

[1] Lees ons artikel “Nieuwe recessie: kapitalisme vraagt meer offers van de arbeidersklasse”, https://en.internationalism.org/content/16738/new-recession-capital-dema...

[2] Voor meer informatie en analyse over Chili, zie ons artikel: https://nl.internationalism.org/content/1486/chili-de-inzet-niet-democra...

[3]  Binnenkort zullen we in onze pers terugkomen op de aanzienlijke impact van deze leugenachtige campagnes op de klassestrijd en laten we zien hoe de wereld er nu werkelijk voor staat, in tegenstelling tot alle aankondigingen over een nieuw tijdperk van ‘vrede en welvaart’ aan het begin van de jaren 1990.

[4] “De Hongkong demonstranten worden niet gedreven door hoop”. The AtlanticOcean.

[5] Vanuit dit oogpunt is het verhelderend om de recente opstanden in Chili te vergelijken met de strijd van de arbeiders van het Argentijnse Concordia in 1969 en daarom bevelen wij dit artikel aan: https://en.internationalism.org/content/16757/argentinean-cordobazo-may-...

[6] Zie ons verslag van deze beweging: https://nl.internationalism.org/content/1427/beweging-van-de-gele-hesjes... en

[7] Lees in dit verband: https://nl.internationalism.org/content/1487/resolutie-over-de-krachtsve...