Eens te meer was “genoeg is genoeg” de ondertoon van de Brusselse actiedagen op 13 december en 13 januari tegen de bezuinigingsplannen op de onderhandelingstafel van de nieuwe Belgische federale regering in wording. Deze plannen werden onthuld door ‘lekken’ in de media; ze zijn vandaag geen geheim meer. De vakbonden hebben het over “de meest drastische maatregelen van de afgelopen 80 jaar”. Terwijl arbeiders in privébedrijven massaal ontslagen worden (27.000 in 2024) en de automatische loonindexering op de helling komt te staan, wil de nieuwe nationale regering snoeien in de uitgaven voor sociale zekerheid, werkloosheidsuitkering en pensioenen. Als klap op de vuurpijl wil ze het aantal ambtenaren drastisch verminderen en het werk voor alle werkers nog onzekerder maken.

Terwijl op de eerste actiedag, met zo'n 10.000 betogers, vooral de vakbondsafgevaardigden gemobiliseerd werden (en dan vooral die uit Wallonië), kreeg de situatie op 13 januari een heel andere dynamiek. In plaats van de 5.000 tot 10.000 betogers, die de vakbonden aanvankelijk voor ogen hadden, namen meer dan 30.000 arbeiders uit verschillende regio's van het land en uit een groeiend aantal sectoren deel aan de betoging. Een recordaantal van 47.000 leraren in het Vlaamse Gewest staakte. Er waren ook werkonderbrekingen bij de spoorwegen, in het openbaar vervoer, bij vuilnismannen, bij de post en in vele andere openbare diensten. Voor 13 februari wordt een nieuwe actiedag aangekondigd onder het motto: “voor de verdediging van de openbare diensten en de koopkracht”. [1]

Nog voor deze twee actiedagen had een andere demonstratie in november ook al veel meer werkers gemobiliseerd dan verwacht. Bij deze demonstratie van werkers in de gezondheidszorg en sociale sector was de opkomst ook drie keer groter dan verwacht: meer dan 30.000 werkers. Op 26 november organiseerde het Franstalig onderwijzend personeel een breed gesteunde staking onder de leuze “onderwijzen ja, bloeden nee”. Op 27 en 28 januari zijn er nog twee dagen van stakingen en demonstraties gepland. En de onderwijsvakbond overweegt, onder druk, een staking voor onbepaalde tijd aan te kondigen.

Deze demonstraties, stakingen en protesten bevestigen de ontwikkeling van strijdbaarheid over de hele wereld, waarover we de afgelopen jaren al vaak hebben bericht in onze pers. Toenemende imperialistische spanningen en groeiende chaos, de fragmentatie van de wereldhandel, de stijgende inflatie en energiekosten zijn allemaal tekenen van een ongekende verdieping van de crisis. In elk land probeert de bourgeoisie de gevolgen van de economische crisis af te wentelen op de arbeiders. België is geen uitzondering.

De vakbonden willen voorkomen dat de mobilisaties aan kracht winnen

De bourgeoisie weet heel goed dat deze plannen reacties zullen uitlokken in grote sectoren van de arbeidersklasse. Ze weet dat op internationale schaal de arbeidersklasse in veel landen al heeft laten zien dat ze decennia van teruggang in de strijd te boven is gekomen. Daarom hecht de bourgeoisie eraan om goed voorbereid te zijn en de nodige krachten op te zetten om het verwachte verzet op te vangen en om te buigen.

De vakbonden hebben de ongerustheid en het ongenoegen van de arbeiders week na week zien groeien en zijn niet passief gebleven om te voorkomen dat het ongenoegen zich zou uiten in ‘ongecontroleerde’ acties. Op 8 december verklaarde Ann Vermorgen (voorzitter van de vakbond ACV) op televisie dat de gezamenlijke vakbonden hadden besloten om de komende periode op elke 13e van de maand een actiedag te organiseren. Deze verklaring werd gevolgd door actiedagen in december en januari, waarbij de vakbonden probeerden de mobilisaties te beperken tot bepaalde sectoren (met name onderwijs) en bepaalde eisen (pensioenhervorming in het onderwijs). De vakbonden gebruikten gevestigde tactieken: het isoleren en verdelen van de verschillende sectoren en regio's in een reeks actiedagen die bedoeld zijn om de strijdwil uit te putten.

De sterke mobilisatie op 13 januari gaf echter uiting aan een breder ongenoegen en breidde zich uit naar andere sectoren en regio's, zozeer zelfs dat het de vakbonden zelf verraste. De woede gaat verder dan een bepaalde maatregel of aangekondigde ‘hervorming’. Het is de uitdrukking van een meer algemene ontevredenheid en verontwaardiging, en de realiteit van de terugkeer van strijdbaarheid in het licht van stijgende kosten voor levensonderhoud, verslechterende arbeidsomstandigheden, baanonzekerheid en het groeiende schrikbeeld van armoede.

Jarenlang is ons verteld dat het kapitalisme het enig mogelijke systeem is en dat de burgerlijke ‘democratie’ de beste en meest perfecte politieke instelling is die men zich kan voorstellen. Deze misleidingen hebben geen ander doel dan de arbeidersklasse te demobiliseren, de geïsoleerde proletariërs tot machteloosheid te reduceren, hen af te snijden van de kracht en solidariteit van hun klasse. En toch, ondanks de onophoudelijke oproepen om naar de stembus te gaan om zogenaamd ‘te stemmen tegen bezuinigingen’, en de oproepen om de ‘democratie’ te verdedigen tegen de verachtelijke retoriek van de populisten, nemen de arbeiders de strijd weer op en herontdekken ze de noodzaak om samen te strijden op hun klasseterrein. Het is ook veelzeggend dat deze breuk met het verleden, deze nieuwe dynamiek in de ontwikkeling van de klassenstrijd, plaatsvindt in een context van toenemende oorlog en drastisch toegenomen militaire uitgaven die door de arbeidersklasse moeten worden betaald.

Solidariteit en eenheid zijn de kracht van onze strijd

Om de aanvallen op onze levensomstandigheden echt tegen te gaan, moeten de strijd een zo breed mogelijke basis worden gegeven door alle arbeiders te verenigen, ongeacht het bedrijf, de instelling, de sector of de regio waar ze werken. Alle arbeiders zitten ‘in hetzelfde schuitje’. Al deze gevechten zijn geen afzonderlijke bewegingen, maar een collectieve kreet: “wij zijn een stad van arbeiders, arbeiders en bedienden, gesyndiceerden en niet-gesyndiceerden, immigranten en autochtonen”, zoals een stakende leerkracht in Los Angeles het in maart 2023 uitdrukte. De stakingen in België vormen een uitdrukking van de bewegingen die de afgelopen drie jaar hebben plaatsgevonden in andere landen, zoals Groot-Brittannië, de Verenigde Staten en Frankrijk.

Maar het is essentieel dat de arbeidersklasse, in België net als elders, enkele van de zwakke punten van deze eerdere strijd overwint:

- In 2022-23, in Groot-Brittannië, deden arbeiders van bedrijven in verschillende sectoren, soms op minder dan 100 meter van elkaar, geen enkele poging om het rigoureuze systeem van de stakingsposten te doorbreken, om solidariteit te zoeken en hun strijd te verenigen.

- In Frankrijk hebben arbeiders in 2023 massaal deelgenomen aan 14 ‘actiedagen’ tegen het plan van de regering tot ‘'hervorming' van de pensioenen, zonder erin te slagen de strijd uit te breiden naar massale stakingen in de bedrijven.

In België verspreiden de bourgeoisie en haar vakbonden voortdurend het gif van de verdeeldheid: tussen de openbare en de privésector, en tussen arbeiders aan weerszijden van de taalgrens. Dit is een traditioneel moeilijk te overwinnen obstakel [2], maar niet onmogelijk, zoals we hebben gezien op 23 april 2023 toen Franstalige en Nederlandstalige leraren eendrachtig demonstreerden in Brussel. De stakingen van 1983 en 1986 brachten ook honderdduizenden arbeiders samen uit de publieke en private sector en uit het Waalse, Brusselse en Vlaamse Gewest [3]. Lessen trekken uit de voorbije stakingen is essentieel om ons te wapenen tegen de valstrikken van de bourgeoisie.

Onze kracht ligt in eenheid en solidariteit in de strijd! Niet de ene naast de andere strijden, maar de strijd verenigen in één enkele beweging: staken en massale delegaties sturen om zich bij andere arbeiders aan te sluiten in de strijd, samen strijden, steeds meer arbeiders voor de strijd winnen; algemene vergaderingen organiseren om samen te beraadslagen over de noden van de strijd; ons verenigen rond gemeenschappelijke eisen. Het is deze dynamiek van solidariteit, uitbreiding en eenheid die de bourgeoisie door de geschiedenis heen altijd heeft doen wankelen.

Lac, 21 januari 2025

[1] Ter informatie: ook in deze demonstratie was de opkomst vele malen groter dan de vakbonden in gedachte hadden: meer dan 30.000. Bovendien hadden de vakbonden de kwestie van de koopkracht uit de leuze geschrapt en hem beperkt tot “onderwijs een recht voor alles en iedereen”.

[2] 'Arizona' coalitie bereidt frontale aanval voor tegen werk- en levensvoorwaarden, Internationalisme n° 381

[3] Eenmaking van de strijd, Internationalisme n° 111 (1986).