Honderd jaar geleden. De oorlog gaat een nieuw jaar in van moordpartijen. Deze had moeten eindigen “voor de kerst”, maar Kerstmis is voorbij en de oorlog is er nog steeds.

Vanaf 24 december hebben verbroederingen tussen de linies geleid tot het "kerstbestand". Op eigen initiatief en tot ergernis van officieren, kwamen de soldaten – arbeiders of boeren in uniform –spontaan uit hun loopgraven om bier, sigaretten en voedsel te ruilen. Verrast als ze was, was de generale staf niet in staat om op het slagveld zelf te reageren.

De verbroederingen roepen de vraag op: wat zou er gebeurd zijn als er een partij van de arbeidersklasse, een Internationale, had bestaan die hen een breder inzicht had kunnen verschaffen om uit te groeien tot een bewuste oppositie, niet alleen tegen de oorlog, maar tegen zijn oorzaken? Maar de arbeiders zijn in de steek gelaten door hun partijen. Erger nog, deze partijen zijn wervende dienaren van de heersende klasse geworden. Achter de executiepelotons, die de deserteurs en de muiters te wachten staan, staan "socialistische" ministers. Het verraad van de socialistische partijen in de meeste oorlogvoerende landen heeft geleid tot de ineenstorting van de socialistische Internationale, niet in staat om de resoluties tegen de oorlog toe te passen, die aangenomen waren door het Congres van Stuttgart (1907) en van Basel (1912). Deze ineenstorting is het thema van ons artikel “Hoe de Duitse sociaaldemocratie de arbeiders verraadde”. (1)

Het jaar 1915 begint. Als het aan de ongeruste militaire leiders ligt zullen er geen "kerstbestanden" meer komen: er zal discipline heersen en komende kerst zullen de kanonnen bulderen opdat elke poging van soldaten en arbeiders om de oorlog te beëindigen in de kiem wordt gesmoord.

En toch, met moeite en zonder alomvattend plan, rijst het arbeidersverzet opnieuw op. In 1915 vinden er nog steeds verbroederingen plaats aan het front, net als grote stakingen in het dal van de Clyde in Schotland en demonstraties van de Duitse arbeiders tegen de rantsoeneringen. Kleine groepen organiseren zich, ondanks de censuur en de repressie, zoals Die Internationale (waarin Rosa Luxemburg militante is) of de groep Lichtstrahlen in Duitsland, gered uit de ruïne van de partijen van de Internationale. In september nemen sommige deel aan de Zimmerwaldconferentie te Zwitserland, de eerste internationale conferentie van de socialisten tegen de oorlog. Deze conferentie, en de twee die volgen, botsen op dezelfde problemen als de Tweede Internationale: is het mogelijk om een politiek te voeren van “vrede” zonder over te gaan tot de proletarische revolutie? Is het mogelijk een reconstructie van de Internationale na te streven op basis van de eenheid zoals die bestond vóór 1914, die slechts schijn was en niet echt?

Dit keer is het de linkerzijde die de strijd wint, en de Derde Internationale die voortkomt uit Zimmerwald is uitsluitend communistisch, revolutionair en gecentraliseerd zijn. Dit is het antwoord op het bankroet van de Internationale, net zoals de Sovjets in 1917 de reactie zijn op het bankroet van het syndicalisme.

Bijna 30 jaar geleden (in 1986) hebben wij de 70e verjaardag van de Zimmerwaldconferentie herdacht in een artikel dat verschenen is in de Internationale Revue. Zes jaar na het mislukken van de Internationale Conferenties van de Kommunistische Linkerzijde (2) schreven we: "Zoals in Zimmerwald stelt  de hergroepering van revolutionaire minderheden zich vandaag op een hoogst dringende wijze (...) Tegenover de huidige inzet stelt zich de historische verantwoordelijkheid van revolutionaire groepen. Hun verantwoordelijkheid is verbonden met  de vorming van de wereldpartij van morgen, waarvan de  afwezigheid vandaag hard wordt gevoeld (...) De mislukking van deze eerste Conferenties (1977-1980) doet niets af aan de noodzaak van dergelijke plaatsen van confrontatie. Deze mislukking is relatief: het is het product van de politieke onvolwassenheid, het sectarisme en de onverantwoordelijkheid van een deel van het revolutionaire milieu, dat nog steeds betaalt voor het gewicht van de lange periode van contrarevolutie (...) Morgen zullen nieuwe conferenties worden georganiseerd van groepen, die zich beroepen op de Linkerzijde... ". (3)

We moeten vaststellen dat onze hoop en ons vertrouwen van toen een bittere teleurstelling hebben ondergaan. Van de groepen die hebben deelgenomen aan de Conferenties zijn alleen nog de IKS en de ICT (4) over. (5) Als de arbeidersklasse zich niet heeft laten mobiliseren achter de nationale vlaggen in een veralgemeende imperialistische oorlog, heeft ze ook niet haar eigen perspectief kunnen bevestigen tegenover dat van de burgerlijke maatschappij. Hierdoor heeft de klassestrijd ook niet een minimum aan verantwoordelijkheidsgevoel kunnen opleggen aan de revolutionairen van het Linkscommunisme: de Conferenties zijn nooit opnieuw opgenomen, en onze herhaalde oproepen tot een minimum aan gemeenschappelijke actie van de internationalisten (zoals tijdens de oorlogen in de Golfregio, in de jaren 1990 en 2000) bleef zonder reactie en een dode letter. Bij gelegenheid biedt het anarchisme ons een nog meer verontrustend beeld: met betrekking tot de oorlogen in Oekraïne en Syrië is het een nationalistische en antifascistische wanorde, waaraan slechts weinigen met eer ontsnappen (de KRAS in Rusland vormt een bewonderenswaardige uitzondering).

In deze situatie, kenmerkend voor de ons omringende sociale ontbinding, wordt de IKS ook niet gespaard. Onze organisatie is geschokt door een ernstige crisis die, om deze het hoofd aan te bieden, van ons een diepgaande, theoretische overdenking vereist. Dit is het thema van het artikel over onze recente Buitengewone Conferentie. (6)

Crises zijn nooit een comfortabele situatie, maar zonder crises is er geen leven, en ze kunnen zowel noodzakelijk als gunstig zijn. Zoals het artikel “Hoe de Duitse sociaaldemocratie de arbeiders verraadde” al opmerkt, als er één les kan worden getrokken uit het verraad van de socialistische partijen en de ineenstorting van de Tweede Internationale, dan is het dat de stille weg van opportunisme leidt tot dood en verraad, en dat de politieke strijd van revolutionaire links nooit is gevoerd zonder conflicten en crises.

IKS, december 2014

(1) Dit artikel is op deze website te lezen in het Engels, Frans en Duits en binnenkort ook in het Nederlands.

(2) We verwijzen de lezer, niet op de hoogte zijn van deze Conferenties, naar ons artikel van de Internationale Revue (Frans-, Engels- en Spaanstalige uitgave) nr. 22: "Sectarianism, an inheritance from the counter-revolution that must be transcended" ; https://en.internationalism.org/ir/22/sectarianism
(3) Internationale Revue (Frans-, Engels- en Spaanstalige uitgave) nr.  44, kwartaal 1, 1986.
(4) ICT (International Communist Tendency) is de nieuwe naam van de IBRP (Internationaal Bureau voor de Revolutionaire Partij), die kort na de Conferenties gecreëerd werd door de groep Battaglia Comunista (Italië) en de Communist Workers Organisation (Groot-Brittannië).
(5) De GCI (Groupe Communiste Internationaliste) is sindsdien overgegaan naar de bourgeoisie door in Peru de maoïstische guerillabeweging Lichtend Pad te ondersteunen.

(6) “De buitengewone internationale conferentie van IKS. Het “nieuws” van onze verdwijning wordt zwaar overdreven!” https://nl.internationalism.org/iksonline/201412/1203/de-buitengewone-internationale-conferentie-van-iks-het-%E2%80%9Cnieuws%E2%80%9D-van-onze-verdw