(Bijlage bij Wereldrevolutie nr.104)

De Dolle Hond aan de anarchistische marktmeesters van de Utrechtse boekenbeurs

Nadat ons verschillende malen een stand was geweigerd op de anarchistische boekenmarkt van Utrecht en we zelfs werden geïntimideerd op de openbare weg, publiceerden we in Wereldrevolutie, nr. 101, het artikel Organisatoren anarchistische boekenbeurs te Utrecht onthullen hun stalinistische praktijken. Daarop kwam een reactie van Sandra van Uitgeverij De Dolle Hond die we hieronder plaatsen.

Open brief aan de anarchistische marktmeesters

Ondanks de wat plagerig klinkende titel boven dit stuk wil ik hier in de eerste plaats mijn oprechte waardering uitspreken voor de mensen die telkens weer de organisatie op zich nemen van activiteiten als de anarchistische boekenmarkt in Utrecht. Het is mij wel bekend dat daar heel wat meer werk mee gepaard gaat dan de meeste mensen zien en dat het steeds weer te weinig mensen zijn die verantwoordelijkheid nemen en daardoor een schier eindeloze reeks rotklussen voor hun kiezen krijgen. Of het nu in Utrecht, Appelscha, Gent of Amsterdam gebeurt: zo gaat het overal en steeds weer opnieuw. Het is dus niet mijn bedoeling om de organisatoren af te zeiken of hen middenin de organisatorische stress een hevige discussie in de maag te splitsen.

Wel wil ik graag een discussie over de kwestie: wie mogen er op een anar-chistische of alternatieve boekenmarkt een kraam en wie niet? Die discussie kan hopelijk in alle rust gevoerd worden en dat hoeft dus niet meteen in Utrecht maar kan het hele jaar door (het zal per slot toch niet de laatste keer zijn...). Het is de passiviteit van de deelnemers aan collectieve initiatieven als de anarchistische boekenmarkt, die enkele organiserende individuen in de positie van anarchistisch marktmeester manoeuvreert; vandaar de ironisch bedoelde aanhef...

Sinds een aantal jaren wordt een mij bekende groep, de Internationale Kommunistische Stroming (IKS), pertinent geweigerd op de boekenmarkten in Utrecht en Gent, terwijl ze op de Pinksterlanddagen in Appelscha al sinds jaar en dag aanwezig zijn. De redenen waarom ze geweigerd worden kan ik, als ik de argumenten die ik in de wandelgangen opvang juist weergeef, als volgt samenvatten:- de IKS is niet anarchistisch maar marxistisch- de IKS neemt anti-anarchistische standpunten in- als we de IKS accepteren staan volgend jaar alle trotskistische splintergroepen ook op de stoep- de IKS heeft de organisatie van de anarchistische boekenbeurs beticht van stalinistische praktijken

Het eerste argument klopt al meteen als een bus: de IKS beroept zich niet op het anarchisme maar op het marxisme. Meer specifiek: op de linkse oppositionele stromingen die aan het begin van de twintigste eeuw bestonden binnen de sociaal-democratie en, daarna, binnen de zogenaamde communistische partijen. Daarbij onderscheidt de IKS zich echter in gunstige zin van de verschillende bolsjewistische stromingen (trotskisten, maoïsten, etc.) door haar kritische standpunten over de rol van de staat, de verhouding tussen partij en klasse en de positie van de arbeidersraden. Mijns inziens bestaan er daarbij wel degelijk raakvlakken met de idee die door sommige anarchisten zijn ontwikkeld ten tijde van de Russische en Duitse revoluties. Ik noem hier slechts de Duitse anarchist Erich Mí¼hsam die eveneens de noodzaak van de dictatuur van het proletariaat in de vorm van de arbeidersraden erkende. De IKS neemt echter een minder vergaand standpunt in dan de radencommunisten en verwerpt niet volledig de voorhoederol van de partij en de rol van de staat in een zogenaamde revolutionaire tussenfase. Ze omschrijven zichzelf dan ook als ‘linkscommunisten’ en als ik ze uitmaak voor halfleninisten dan publiceren ze mijn tekst vervolgens vrolijk in hun blad. In tegenstelling tot sommige radencommunisten (die ook altijd een gewillig oor vonden bij de oudere anarchistische kameraden) hebben ze echter een minder deterministische interpretatie van het marxisme.

De IKS staat inderdaad zeer kritisch tegenover het anarchisme, maar dat spreekt voor zich: het zijn nu eenmaal marxisten. Hun visie op een bepaald historisch conflict binnen de Eerste Internationale is even plat en eenzijdig als dat wat ik soms van een enkele bakoeninist mag vernemen. Voor wie belangstelling heeft voor hun standpunten staan ze echter open voor discussie. Hun bijeenkomsten zijn openbaar en je mag er ongehinderd je anarchistische standpunten komen toelichten of zelfs anarchistische pamfletten verspreiden onder de bezoekers. Dat lijkt me dus heel wat democratischer dan een anarchistische boekenbeurs waar enkele organisatoren op eigen houtje beslissen om bepaalde groepen te weigeren. Voor sommige anarchisten is het misschien wel interessant om de verschillen en overeenkomsten te kunnen onderscheiden, waarbij men de eigen standpunten leert formuleren en verdedigen. Wanneer je echter geen zin hebt om met hen in discussie te gaan, bijvoorbeeld omdat ze niet anarchistisch, veganistisch, feministisch of pacifistisch genoeg zijn, of anderszins niet in je wereldbeeld passen, dan doe je dat gewoon niet... Het is echter wat anders dan een platform te bieden voor de platte propaganda van stalinisten en trotskisten die zieltjes komen winnen!

Overigens zijn bepaalde kritiekpunten van de IKS niet eens exclusief marxistisch te noemen. Ook binnen de anarchistische beweging zijn er in de loop der decennia critici geweest die bijvoorbeeld de anarchistische regeringsdeelname in 1936 veroordeelden. Ik herinner me een adressenlijst uit een Duitse anarchistische agenda tijdens de jaren tachtig, waarin vele lokale groepen werden vermeldt die zich tooiden met de titel ‘Vrienden van Durruti’ de politieke betekenis van dit predikaat werd me pas jaren later duidelijk.

Maar los van al deze detailkwesties: ik zie in het geval van de IKS vooralsnog onvoldoende grond om hen deelname aan de anarchistische boekenmarkt te ontzeggen. Het is daarbij geenszins mijn bedoeling om dan maar meteen de poorten open te zetten voor de hele trotskistische en stalinistische mikmak; mijns inziens onderscheidt de IKS zich, ook vanuit een anarchistisch standpunt, daar in gunstige zin van. De historische stromingen waarop zij zich beroepen zijn in hun tijd overigens in niet mindere mate het slachtoffer geworden van de door Trotski en Stalin ontketende repressie en terreur dan de anarchisten. Het zou toch vreemd zijn als een bepaalde manier van denken die door toedoen van het stalinisme praktisch van de aardbodem is verdwenen (en die op velen ongetwijfeld een anachronistische indruk maakt) nu het zwijgen wordt opgelegd door anarchisten!

Verder klopt het dat de IKS in hun blad Wereldrevolutie de organisatoren van de boekenbeurs stalinistische praktijken hebben verweten. Dat deden zij echter nadat zij meerdere jaren achtereen zonder enige inhoudelijke discussie van die boekenbeurs zijn geweerd, wat toch ook een minder vriendelijke houding is die niet direct tot subtiliteiten uitnodigt. En ik mag er hier wel aan herinneren dat de eerste die deze beschuldiging uitte niet iemand van de IKS zelf was, maar een oudere anarchistische kameraad die zich opwond over deze in zijn ogen onrechtvaardige censuur.

Tot slot kan ik het niet laten om hier te wijzen op de groepen die wél toestemming krijgen om hun kraam op de verschillende boekenmarkten op te zetten. De alternatieve boekenbeurs in Gent ging zelfs zover om de maoïstische uitgeverij EPO een plek te gunnen, wat nochtans een onderneming is van de Belgische PvdA. Dezen lieten zich dan ook onmiddellijk gelden door vooral hun publicatie Een andere kijk op Stalin ten toon te spreiden, ronduit smerige en leugenachtige propaganda voor een moorddadig totalitair regime. Het argument dat EPO ook goede boeken uit zou geven, snijdt daarbij geen hout: een anarchistische distributeur zou die goede boeken dan ook kunnen bestellen en aanbieden, zodat de overige vuiligheid ons bespaard blijft.

In Utrecht blijft ons ook de nationalistische propaganda van de solidariteitscomité niet bespaard. Wat groepen die streven naar nieuwe staten in Baskenland, Palestina of Koerdistan nog met anarchistische idealen van doen hebben is mij volstrekt onduidelijk. Het argument dat het hier mensen betreft die we kennen uit onze eigen of aanverwante kringen slaat daarbij nergens op: dit is een ons-kent-ons principe dat niets meer te maken heeft met een inhoudelijke politieke stellingname. Wellicht is het ook goed om ruimte te bieden voor afwijkende, niet-anarchistische geluiden, maar wanneer men de IKS wil weigeren om hun ‘anti-anarchisme’, dan zal men als consequentie minstens zulke nationalistische, staatsgezinde en stalinistische clubs evengoed moeten weren!

Hier wou ik het voorlopig bij laten. Eventuele reacties kunnen wellicht gepubliceerd worden in bladen als Buiten de Orde en de Grachtenkrant.

Met vriendelijke groet,

Sandra, Uitgeverij De Dolle Hond