(De inleiding voor de discussie op onze openbare bijeenkomsten van de maand september in Frankrijk)

Wat frappant is in de huidige situatie, is de enorme wanverhouding tussen enerzijds de hevige verontwaardiging onder de arbeiders, die door de stortvloed van aanvallen wordt veroorzaakt en anderzijds de zeer minimale belangstelling voor het vraagstuk van de revolutie. De uitgebuitenen zien steeds helderder dat het kapitalisme een systeem is dat op sterven ligt, dat de hele mensheid naar zijn ondergang leidt, maar tegelijkertijd geloven ze niet in de revolutie. In 1968 leek de revolutie mogelijk maar niet noodzakelijk, vandaag is het precies omgekeerd.

Welke ‘andere wereld’ is er mogelijk?

Het zal een wereld zijn zonder schaarste, zonder ellende, zonder grenzen, zonder oorlog, waarin aan de menselijke behoeften zal worden voldaan. Het zal de vrije associatie zijn van producenten, dat wil zeggen: van hen die door hun geassocieerde arbeid de rijkdom zullen produceren. Het zal het kommunisme zijn waar ‘de ontplooiing van eenieder de voorwaarde is voor de ontplooiing van allen’.
Het werk zal ophouden een bron van onuitputtelijke verveling en lijden te zijn, om te worden tot een factor van ontplooiing van alle menselijke wezens.
Gedaan met de opoffering van het gevangen zitten in eenzelfde, overdreven gespecialiseerde activiteit: zoals Marx al zei: “In de kommunistische maatschappij waar niemand één exclusieve sfeer van werkzaamheid heeft, maar iedereen zich in welke richting hij maar wil kan bekwamen, de maatschappij de algemene productie regelt en mij juist daardoor de mogelijkheid geeft vandaag dit en morgen dat te doen, om ’s morgens te jagen, ’s middags te vissen, ’s avonds veeteelt te bedrijven en na het eten de kritiek te beoefenen al naargelang ik verkies, zonder daarom ooit jager, visser, herder of criticus te worden” (De Duitse Ideologie; Gedeelte over Feuerbach; Hoofdstuk: De opheffing van de arbeidsdeling: kommunisme ). Natuurlijk moet men van dit citaat de grondgedachte vasthouden en niet het feit dat er jagers zullen zijn in de kommunistische maatschappij. Als ze nog bestaan, dan zullen ze in de musea vertoeven.

Wat is de materiële basis van deze nieuwe maatschappij?

De materiële basis van deze nieuwe maatschappij is de overvloed, terwijl het regime van de schaarste de basis vormt van de klassenmaatschappijen en van de uitbuiting.

Hoe zal een dergelijke overvloed mogelijk worden?

Sinds de mens niet meer volgens de methode van de primitieve kommunistische gemeenschappen produceert, is de arbeidsproductiviteit in de klassemaatschappijen enorm gestegen. In het bijzonder onder het kapitalisme. Deze laatste heeft, veel meer dan al haar voorafgaande klassenmaatschappijen, alles ontwikkelt dat bijdraagt tot de productie van productiemiddelen en van de consumptie: machines, technologie, wetenschappen, enzovoort. Inderdaad, het huidige niveau van arbeidsproductiviteit laat zich afmeten aan het feit dat maar een zeer klein percentage van de wereldbevolking volstaat om de rest van de hele wereldbevolking te voeden.
Het is nu duidelijk dat, als de productiecapaciteit anders georganiseerd was, de honger in de wereld uitgeroeid zou zijn en men veel minder zou hoeven te werken om aan onze behoeften, enzovoort, te voldoen. Ter illustratie hiervan het volgende: In 2008 stierven 100.000 mensen per dag de hongerdood, in een situatie waarbij onze planeet 6 miljard mensen telt en de globale wereldlandbouw er 12 miljard kon voeden (volgens een rapport van de VN - door Jean Ziegler, speciaal rapporteur).
Maar het is een utopie om dit onder het kapitalisme te willen verwezenlijken.

Wat maakt het mogelijk dat het kapitalisme vervangen kan worden door een andere maatschappij?

De bourgeoisie zal dit zeker niet mogelijk maken. Er zal geen harmonieuze geen overgang zijn van het kapitalisme naar het kommunisme. De heersende klasse binnen de kapitalistische maatschappij, zij die haar rijkdom verwerft door de uitbuiting van de arbeidersklasse, zal nooit besluiten het uitbuitingssysteem op te geven, dat haar een geprivilegieerde positie in de maatschappij verschaft. Op individuele basis kunnen elementen van de bourgeoisie de strijd voor een betere wereld steunen of omhelzen. Maar dit zal met de bourgeoisklasse als geheel nooit het geval zijn.
De motor van de maatschappelijke verandering is het proletariaat: zij is de klasse van de maatschappij die uitgebuit wordt volgens de kapitalistische productiewijze;
- ze heeft geen enkel eigen belang te verdedigen binnen dit systeem;
- ze is de drager van een maatschappelijk project, dat van de vrije associatie van de producenten, die maakt dat de tegenspraken van het huidige systeem kunnen worden overstegen;
- om het kapitalisme omver te werpen en haar eigen project als revolutionaire klasse tot een goed einde te brengen, beschikt de arbeidersklasse over de benodigde kracht, dat ze ontleent aan haar aantal, haar concentratie en het feit dat ze het essentieel van de rijkdom van de maatschappij produceert.
Het kapitalisme heeft dus niet alleen de productiekrachten ontwikkeld die overvloed toestaat, maar het heeft ook de revolutionaire klasse voortgebracht, die haar doodgraver zal zijn: de arbeidersklasse.

Wat zou de mensheid doen besluiten om over te willen gaan van het kapitalisme naar het kommunisme?

Een dergelijk omvorming zal geen zaak zijn van de mensheid in haar geheel, zelfs al is ze het slachtoffer van het huidige systeem en heeft ze alle belang bij zijn omverwerping. De motor van de revolutie is de revolutionaire klasse.
Het is in feite de noodzakelijkheid die aan de basis ligt van de revolutionaire verandering. Zoals alle uitbuitingsmaatschappijen, die haar zijn voorafgegaan, zal het kapitalisme ten onder gaan aan haar onoverkomelijke tegenspraken, indien zij niet vervangen wordt door een ander systeem, dat de uitkomst is van de oplossing van de desbetreffende tegenspraken. Kortweg gezegd produceert dit systeem voor de winst en niet voor de bevrediging van de menselijke behoeften. Dat doet ze zo goed, dat de materiële rijkdom die zij ophoopt in de ene pool van de maatschappij de basis legt voor de mogelijkheid van een overvloed voor allen. Het probleem is dat dit verschijnsel plaatsvindt tegelijkertijd met een stijgende beroving, opgelegd aan een steeds grotere meerderheid van de mensheid. De arbeidersklasse wordt zodoende gedwongen om zich te verzetten tegen deze aan haar opgelegde voorwaarden, met als perspectief de omvorming van de maatschappij.
Zodoende is de proletarische revolutie geen gevolg van een moreel imperatief, maar van de harde noodzakelijkheid, zelfs al ontbreken er geen morele of humane beweegredenen om aan dit systeem een einde te maken.
De huidige fase van de crisis (die in feite al bestaat vanaf het einde van de jaren 1960) vormt een schrijnende illustratie van het onoverbrugbare karakter van de kapitalistische tegenspraken.

Is de maatschappelijke omvorming tot het kommunisme mogelijk in één land, of in aantal landen?

Het socialisme kan zich, in tegenstelling tot het kapitalisme, niet progressief ontwikkelen van het ene naar het andere land. Zij kan enkel bestaan op wereldschaal, door het geheel van de productiekrachten en de netwerken van goederencirculatie, die door het kapitalisme zijn voortgebracht, in gang te zetten. De proletarische revolutie moet zich op deze schaal bewegen om de socialistische omvorming mogelijk te maken. De macht van een proletariaat, geïsoleerd in een land, of zelfs in een aantal landen, blijft volledig onderhevig aan de kapitalistische wetten, welke beslissingen zij ook neemt.

Waarom zou het proletariaat niet dezelfde weg opgaan als de revolutionaire klassen die haar voorafgingen en op zijn beurt ook gaan uitbuiten?

De andere revolutionaire klassen uit het verleden zijn geen uitbuiters geworden na het overnemen van de macht: zij waren het al daarvoor.
Voor de revolutionaire klasse is de taak weggelegd om de oude maatschappij omver te werpen, het is ook haar ten deel gevallen om de revolutionaire omvorming te bewerkstelligen met het oog een nieuwe maatschappij op te bouwen.
Deze revolutionaire klasse is, in tegenstelling tot alle voorgaande revolutionaire klassen, voor het eerst in de geschiedenis, zelf een uitgebuite klasse. Door haar eigen uitbuiting op te heffen, heft ze alle vormen van uitbuiting op. Ze heeft dus niet alleen maar tot taak zichzelf te emanciperen, maar geheel de mensheid.

Bestaat er niet het gevaar dat de volgende revolutie dezelfde weg op zal gaan als de Russische revolutie, en ook zal ontaarden?

Er is geen garantie dat als de revolutie zal plaatsvinden, dat ze zegevol zal zijn en dat de omvorming van de maatschappelijke verhoudingen naar het kommunisme vervolgens tot en tot goed einde gebracht wordt.
Als de revolutie in Rusland is ontaard, is dit minder te wijten aan haar fouten, dan aan het internationale isolement waarin zij zich bevond, met de achteruitgang en de mislukking van de revolutionaire wereldgolf, waarvan zij de uitdrukking was. Niet alleen is het onmogelijk om het socialisme op te bouwen in één enkel land, maar zelfs de macht van het proletariaat kan zich, geïsoleerd in één enkel land, niet lang handhaven. In zulke omstandigheden kan ze alleen maar gaan ontaarden. Maar als de macht van het proletariaat eenmaal bestaat, is het om een zeer specifieke functie te vervullen: de uitbreiding van de revolutie op wereldschaal en een begin maken met de omvorming van de maatschappelijke verhoudingen van de productie. Indien deze doelstellingen niet haalbaar zijn vanwege een ongunstige machtsverhouding op wereldschaal, dan wordt deze macht in toenemende mate onderworpen aan de druk van het wereldkapitalisme: militaire en diplomatieke aanvallen om haar te verstikken; economische wereldconcurrentie; enzovoort. Dit is wat er gebeurd is in het Rusland van de Sovjets.

Leidt het bezit van de macht op zichzelf al niet tot corruptie en vormt zij dus niet de grootste factor voor haar ontaarding?

De politieke macht van het proletariaat op wereldvlak wordt uitgeoefend door haar wereldorganisatie van arbeidersraden. Deze organisatievorm, die voor het eerst spontaan ontstond in 1905 in Rusland, is de enige organisatievorm die de arbeidersklasse toelaat om eensgezind te denken en te handelen en dit ondanks de zeer grote verscheidenheid die er in haar midden bestaat.
Haar kracht steunt op twee essentiële elementen:
- de vergaderingen aan de basis, die een permanente plaats van discussie vormen waaraan de hele arbeidersklasse deelneemt;
- die herroepbare afgevaardigden kiezen, waardoor er algemene vergaderingen van afgevaardigden ontstaan welke functioneren volgens hetzelfde principe als de vergaderingen aan de basis en die, op hun beurt, andere afgevaardigden kiezen. Op deze manier centraliseert de beweging zich, zodat de beslissingen, die op de verschillende niveaus van de centralisatie genomen worden, de werkelijke uitdrukking is van de arbeidersklasse in beweging.
Het is de enige organisatievorm die in staat is om rekening te houden met de snelle evolutie van het bewustzijn in de schoot van de arbeidersklasse, die de revolutionaire of pre-revolutionaire fase karakteriseert. Dit is de organisatievorm van de dictatuur van het proletariaat, na de machtsovername.
Bovendien, als het doel van de proletarische macht is, aan te sturen op een revolutionaire omvorming met het vooruitzicht een maatschappij op te bouwen zonder sociale klassen, zonder staat, zonder politieke macht over de maatschappij, schept ze de voorwaarden voor haar eigen verdwijning. Zij is bovendien de enige politieke macht, die ooit bestaan heeft in de geschiedenis, die niet haar eeuwige bestaanswijze ten doel heeft.
Toch vormt niets van het voorgaande een garantie tegen haar ontaarding, die zich zal openbaren als de revolutie op wereldvlak een duurzame teruggang zal doormaken.

Loopt de revolutie niet het gevaar een bloedbad aan te richten?

Indien de revolutie niet plaatsvindt of niet overwint, is het niet één bloedbad dat ons te wachten staat, maar duizenden bloedbaden. Inderdaad, het onvermogen van het proletariaat om dit systeem omver te werpen zou als gevolg hebben dat de huidige situatie van historische crisis van het kapitalisme zich uit in nog meer moorddadige oorlogen, in nog grotere vernietiging van het milieu en een explosie en veralgemening van de armoede in al haar dimensies, en uiteindelijk het leven op aarde tot een ware hel maakt of zelfs tot een onmogelijkheid.
De revolutie zal noodzakelijkerwijs gewelddadig zijn, gezien haar doel om de dictatuur van de bourgeoisie te breken, maar ze zal een bevrijdend geweld zijn in het vooruitzicht van het mogelijke ontstaan van een wereld, ontdaan van barbarij. Tijdens de Russische revolutie was het dodental, als gevolgd van de opstand van oktober in 1917, onbeduidend in vergelijking met de dagelijkse doden die vielen in de Eerste Wereldoorlog, in vergelijking met de Witte Reactie zoals die georganiseerd werd door het wereldkapitalisme tegen de Russische revolutie en zelfs met de repressie van de Stalinistische contrarevolutie. Bovendien is het de eerste revolutionaire wereldgolf, en de revolutie in Duitsland in bijzonder, die de bourgeoisie heeft gedwongen de eerste wereldslachting te beëindigen, omdat haar voorzetting een vruchtbare voedingsbodem zou betekenen voor de radicalisering van de massa en dus voor de revolutie.
Bovendien gebruikt de bourgeoisie, om de revolutie duivels voor te stellen, dikwijls als schrikbeeld gebeurtenissen die hiermee niets te maken hebben, maar die integendeel de directe uitdrukking zijn van het handelen van de bourgeoisfracties: de stalinistische contrarevolutie, de zogenaamde maoïstische revolutie, de politiek van Pol Pot van Cambodja, enzovoort.

Is de revolutie werkelijk mogelijk?

Ja, de revolutie werkelijk mogelijk. En de nederlaag van de eerste poging tot een wereldrevolutie is niet van dien aard dat daarmee het tegendeel bewezen is.
Inderdaad, het Russisch proletarisch bastion was de meest geavanceerde uitdrukking van de wereldwijde revolutionaire golf. In deze wereldwijde strijd was eveneens niets minder betrokken dan het Duitse proletariaat, de meest vooruitstrevende fractie van het wereldproletariaat, dat drie jaar lang een genadeloze strijd voerde tegen de bourgeoisie.
Helaas werd het een de nederlaag, en haar nederlaag betekende de nederlaag van de wereldwijde revolutionaire golf en de ontaarding van de Russische revolutie. Daarentegen had een overwinning van de revolutie in Duitsland de mogelijkheid geopend tot een uitbreiding van de revolutie in Centraal-Europa en daarna in West-Europa en in de rest van de wereld.
Inderdaad, om te besluiten met de bovengenoemde vraag, gaat het er niet om te weten of de revolutie mogelijk is, maar om zich rekenschap te geven van het feit dat op een dergelijk manier verder gaan, zonder de revolutie, een echte onmogelijkheid is.
Het enig alternatief is Socialisme of barbarij.