De aanleiding voor de publicatie van onderstaand artikel is de uitgave en presentatie van een aantal nummers van Bilan, het Theoretische Bulletin van de Linkse Fractie van de PCI (Italiaanse Communistische Partij) in het Spaans. Centraal in het artikel staat het belang van de historische continuïteit tussen de opeenvolgende revolutionaire organisaties van het proletariaat, zoals die onder meer door Bilan werd verzekerd.

Het historisch materialisme is ten diepste gebaseerd op het vaststellen op wel punt kritische continuïteit van de proletarische strijd plaatsvindt en op welk punt het breekt met zijn perspectief. Dat wil zeggen, wat de werkelijke verworvenheden en lessen zijn die in het licht van de klassenstrijd in het politieke programma van het proletariaat moeten worden opgenomen, en op welke historische materiële grondslagen deze zijn gebaseerd en welke daarentegen eerder vormen zijn van aanpassing aan het kapitalisme of verdraaiingen van het marxisme zijn.

De historische continuïteit van Bilan

De Italiaanse Linkse Fractie van de PCI werd in 1928 in Pantin (Parijs) opgericht door militanten in ballingschap om te strijden tegen de ontaarding van de Communistische Internationale (CI) en haar opportunistische politiek van allianties om de communistische partijen om te vormen tot massapartijen, door de leiding van de PCI [1] aan rechts te geven en links uit te sluiten. Daarom vatte de Fractie zichzelf aanvankelijk op als een fractie van de CI met als doel het corrigeren van de CI en de PCI op basis van de teksten van het Tweede Internationale Congres en de Stellingen van Rome (1922) en de geschriften van Bordiga. Ze riep ook op tot het bijeenroepen van het Zesde Congres van de CI onder leiding van Trotski; dat wil zeggen, in overeenstemming met de politiek van de trotskistische oppositie.

Aan het begin van de jaren 1930 realiseerde de Fractie zich echter dat de CI met de aanname van het ‘socialisme in één land’ dood was en een instrument was geworden van de buitenlandse politiek van de Russische staat; en ook dat de CP's werden geïntegreerd in de burgerlijke staat. Daartegenover verwierp de Fractie ook de politiek van de trotskistische oppositie om een nieuwe internationale te vormen, op basis van een politiek van allianties met de verraderlijke sociaaldemocratische partijen, waarmee uiteindelijk de politiek van de ontaarding van de CI werd gereproduceerd op een moment dat de nederlaag van de revolutionaire golf van 1917 werd bevestigd.

Daarom verscheen vanaf november 1933 het eerste nummer van een nieuwe publicatie, Bilan, die tot taak had om de balans op te maken van het verloop van de nederlaag van de revolutie en de betekenis en taken van een fractie te verduidelijken.

"Onze factie gelooft niet dat ze met de publicatie van dit bulletin definitieve oplossingen kan aandragen voor de verschrikkelijke problemen waarmee de proletariërs van alle landen geconfronteerd worden.

... Het is waar dat onze fractie een lang politiek verleden heeft, een diepe traditie in de Italiaanse en internationale beweging en een reeks fundamentele politieke standpunten. Maar het is niet haar bedoeling om haar politieke precedenten te gebruiken om te eisen dat men zich houdt aan de oplossingen die zij voorstaat voor de huidige situatie. Integendeel, ze nodigt revolutionairen uit om de standpunten, die ze momenteel verdedigt evenals de politieke standpunten in haar basisdocumenten,  te onderwerpen aan de toets der gebeurtenissen.

Het is niet een verandering in de historische situatie die het kapitalisme in staat heeft gesteld de storm van de naoorlogse gebeurtenissen te doorstaan: in 1933 werd het kapitalisme op vergelijkbare wijze, en veel meer dan in 1917, als systeem van maatschappelijke organisatie definitief veroordeeld. Wat tussen 1917 en 1933 veranderde was het machtsevenwicht tussen de twee fundamentele klassen, tussen de twee historische krachten die in het huidige tijdperk werkzaam zijn: het kapitalisme en het proletariaat.

.... het proletariaat is misschien niet langer in staat om de triomf van de revolutie te stellen tegenover het uitbreken van een nieuwe imperialistische oorlog. Maar als er al een kans is op een onmiddellijke revolutionaire heropleving, dan ligt die alleen in het begrijpen van nederlagen uit het verleden. Zij die dit essentiële werk van historische analyse tegengaan met het cliché van de onmiddellijke mobilisatie van de arbeiders, scheppen alleen maar verwarring en verhinderen de echte hervatting van de proletarische strijd.

De kaders van de nieuwe partijen van het proletariaat kunnen alleen voortkomen uit een diepgaande kennis van de oorzaken van de nederlagen. En deze kennis mag geen enkel verbod of ostracisme dulden" (Bilan nr. 1, Inleiding).

Bovendien lijdt het geen twijfel dat de strijd van Bilan voor opheldering een bijdrage is aan het huidige revolutionaire programma, vanwege zijn verdediging van het proletarische karakter van de Russische revolutie, van zijn analyse van de fractie en haar betrekkingen met de partij, van zijn veroordeling van het frontisme, of van zijn kritiek op de staat in de overgangsperiode, enz.[2].

Daarom zijn we blij met de publicatie van de standpunten van dit Theoretisch Bulletin in het Spaans, wat het mogelijk maakt de standpunten van de Italiaanse Communistische Linkerzijde te verspreiden.

Bij een aantal belangrijke kwesties is Bilan er echter niet in geslaagd zijn kritiek tot het einde toe door te trekken. Bijvoorbeeld over de aard van de staat in Rusland, die ze bleef beschouwen als een proletarische staat, hoewel ze het lidmaatschap van de Volkenbond en de voorbereidingen op de Tweede Wereldoorlog aan de kaak stelde. Ook over het vakbondsvraagstuk, aangezien ze de vakbonden bleef verdedigen; of zelfs de standpunten van Mitchell [3] over de staat in de overgangsperiode [4] niet overnam. Het was vooral Internationalisme, de publicatie van de Franse Fractie van de Communistische Linkerzijde (FFGC) [5], die veel van de door Bilan naar voren gebrachte beschouwingen afrondde, met name in verschillende artikelen ondertekend door MC (Marc Chirik) [6], die na de oorlog in Venezuela een groep jongeren rond zich zou vormen: Internationalismo, dat dit werk van theoretische uitwerking voortzette en het vooruitzicht aankondigde van belangrijke gevechten in Europa met het oog op de ontwikkeling van de crisis, wat in Mei ‘68 bevestigd werd. MC en enkele andere militanten van Internationalismo emigreerden vervolgens naar Europa en namen deel aan de oprichting van de Internationale Communistische Stroming (IKS).

De presentatie bij deze uitgave van Bilan, die vrij uitputtend was over de geschiedenis van de Italiaanse Fractie, vermeldde de continuïteit van de FFGC en ging van daaruit verder met de vorming van de PCInt in 1943, die juist werd gevormd op basis van de negatie van de hele erfenis van Bilan [7] en de standpunten van de Fractie opeiste toen die nog niet had gebroken met de Komintern, alsmede die van Bordiga, en zich sinds het eind van de jaren 1920 afzijdig had gehouden van de militante inzet; maar noch Internationalismo, noch de IKS werden genoemd.

We moesten in onze tussenkomst dus duidelijk maken dat de IKS aanspraak maakt op de programmatische en organisatorische principes van Bilan, die door de Franse Communistische Linkerzijde (GCF) (Internationalisme) verder zijn ontwikkeld en die de IKS geïntegreerd heeft in haar basisteksten en haar platform, zoals het standpunt over het verval van het kapitalisme, het kapitalistische karakter van de staat van de USSR [8], het vakbondsvraagstuk, dat we hebben samengevat in een brochure: "de vakbonden tegen de arbeidersklasse"; of de staat in de overgangsperiode [9].

Wat de organisatorische principes betreft, om te beginnen is de naam communistische stroming al een toepassing van de standpunten van Bilan, omdat enerzijds nog niet voldaan is aan de historische voorwaarden voor de vorming van de partij [10], noch aan de voorwaarden om een fractie te vormen van de Komintern, waarmee geen organische continuïteit bestaat en die als partij van het proletariaat dood is; en nog minder van de communistische partijen, die als partijen van het kapitaal in de burgerlijke staat zijn geïntegreerd. Het is echter nodig om als fractie te werken rond de principes van de Communistische Linkerzijde en aan polemieken en verheldering met een Proletarisch Politiek Milieu (PPM).

Het ontstaan van de IKS is het resultaat van deze oriëntatie, met de hergroepering van Révolution Internationale (Frankrijk), Internationalisme (VS), World Revolution (GB) en Internacionalismo (Venezuela), later aangevuld met andere afdelingen in België, Italië en Spanje [11]. De IKS heeft de Internationale Conferenties van de Linkscommunistische Groepen [12] aan het eind van de jaren 1970 bevorderd. En onlangs heeft de IKS met het oog op de oorlog in Oekraïne een gemeenschappelijke verklaring van de Linkscommunistische Groepen voorgesteld (zoals we eerder een gemeenschappelijk standpunt aan het PPM voorstelden tegen de oorlog in Joegoslavië, dat echter werd verworpen). In het DNA van het IKS zitten de genen van de FFGC en Bilan, van "politieke verheldering die het toelaat om de huidige, bijzonder complexe situatie te begrijpen" van "het onderwerpen van onze standpunten aan het onderzoek van de feiten zonder verboden of ostracisme" (Bilan nr. 1, op cit).

In de vorming van de IKS was er zelfs een ‘fysieke’ continuïteit, helaas minuscuul, van sommige militanten die deel uitmaakten van Bilan, de Bond van Internationalistische Communisten in België of de FFGC, waaronder Marc Chirik, die lid was van het Uitvoerend Comité[13] van Bilan.

Het belang van historische continuïteit

In overeenstemming met hun aard als leden van het politieke apparaat van het kapitaal, hebben de zogenaamde ‘linkse’ fracties, parlementair en buitenparlementair, van de socialisten in de regering tot de buitenparlementaire linkse organisaties (Trotskisten, Maoïsten, enz.), onze politieke standpunten gepresenteerd als doctrines, als producten van dit of dat genie: ‘marxisme-leninisme’, ‘maoïsme’, het gedachtengoed van Fernández, enz. waaruit men moet kiezen zoals in de supermarkt. Dit is een visie van de bourgeoisie, die politieke standpunten beschouwt als intellectuele leerstellingen en die bovendien de standpunten van Marx, Engels en Lenin verminkt, door het pure stalinisme voor te stellen als ‘marxisme-leninisme’, de verpletteraars van de revolutie (Stalin) als revolutionairen (Lenin) en burgerlijke leiders opgegroeid in oorlogen tussen fracties van de bourgeoisie (Mao, Ho Chi Minh) als grote theoretici van het communisme.

Daarom vragen velen ons op de demonstraties: Zijn jullie Leninisten? Zijn jullie Luxemburgisten? En op onze politieke afkomst antwoorden we, zoals op de achterkant van elke publicatie, als volgt:

"De standpunten van de revolutionaire organisaties en hun activiteit zijn het product van de voorbije ervaringen van de arbeidersklasse en van de lering die haar politieke organisaties daar sinds haar ontstaan uit hebben getrokken. De IKS beroept zich daarom op de achtereenvolgende bijdragen van de Bond van Communisten van Marx en Engels (1847-1852), van de drie Internationales (de Internationale Werklieden Vereniging, 1864-1872, de Socialistische Internationale, 1889-1914, de Communistische Internationale, 1919-1928), van de linkerfracties die zich in de jaren 1920-1930 uit de ontaardende Derde Internationale hebben losgemaakt, in het bijzonder de Duitse, Hollandse en Italiaanse Linkerzijde."

Politieke standpunten zijn het product van de historische strijd van het proletariaat en van de overdenking over de doelen en middelen van zijn strijd, de uitdrukking van zijn historische traditie, van zijn revolutionaire politieke programma. Dat is de ‘a-b-c’ van het communisme:

"De theoretische stellingen van de communisten berusten volstrekt niet op ideeën, op de principes, die door een of andere wereldhervormer uitgevonden of ontdekt zijn.

Zij zijn slechts de algemene uitdrukking van feitelijke verhoudingen van een bestaande klassenstrijd, van een onder onze ogen gebeurende historische beweging.." (Communistisch Manifest, II. Proletariërs en Communisten).

Losgemaakt van deze historische, internationale en militante strijd van het proletariaat, kunnen deze standpunten dienen om universitaire theses te maken of kunnen ze zelfs gebruikt worden als oorlogswapen tegen echte communistische organisaties, zoals in het geval van professor Bourrinet [14]. Of om ze te vervalsen, zoals Nuevo Curso/Emancipación/Communia doet, met de standpunten van de Communistische Linkerzijde, waarbij een uit de fantasie ontsproten Spaanse Communistische Linkerzijde tevoorschijn wordt getoverd, die het Trotskisme probeert te laten doorgaan voor de Communistische Linkerzijde [15].

Anderen, zoals de groep Barbaria, zien linkscommunisme als achterhaald en diens standpunten als bibliotheekmateriaal. En we zijn niet de enigen die dit zeggen: de kameraden van Programma Comunista geven ook een redelijk verstandige kritiek op het artikel over Bordiga [16]. Ze hekelen Barbaria’s manipulatie door Bordiga los te koppelen van de strijd van de groepen van de Communistische Linkerzijde in een poging een persoonlijke bijdrage te definiëren die ze zich kan toe-eigenen, om daarop een eigen theorie te bouwen, een eigen visie op problemen die in marxistische termen alleen benaderd kunnen worden vanuit het anonieme en collectieve werk van het partijorgaan"[17] .

De huidige aanval op de Communistische Linkerzijde en op de historische continuïteit

De grote opkomst bij de presentatie toont aan dat er belangstelling is voor de geschiedenis van de Communistische Linkerzijde en haar organisaties. Dit bevestigt wat we zeggen, namelijk dat er, zij het mondjesmaat, een ondergrondse rijping van bewustzijn plaatsvindt onder minderheden, vooral onder jongeren die nadenken over de ernst van de situatie en het gebrek aan perspectief dat het kapitalisme biedt.

Deze minderheden wantrouwen vakbonds- en linkse praatjes, die in plaats van antwoorden te geven op hun zorgen, de ideologie en leuzen van de burgerlijke staat reproduceren en kijken daarom naar de standpunten van de Communistische Linkerzijde voor een radicale kritiek op het kapitalisme en een revolutionair perspectief.

Het is dan ook geen toeval dat we vandaag de dag, ondanks de verminderde krachten van de groepen van de Communistische Linkerzijde, getuige zijn van een politiek van omsingeling, middels een ‘cordon sanitaire’, dat probeert te verhinderen dat deze minderheden met linkscommunistische groepen in aanraking komen. Er wordt zelfs geprobeerd ze aan te klagen, door aanvallen te ontketenen die de Communistische Linkerzijde in diskrediet moeten brengen of door ‘neporganisaties’ in haar plaats naar voren te schuiven.

Hoewel de huidige situatie ver verwijderd is van die van 1968, toen we getuige waren van de opkomst van een generatie op zoek naar revolutionaire standpunten, is deze vergelijking toch zinvol om te laten zien hoe er toen een echte gisting was van revolutionaire standpunten, van vertalingen van Luxemburg, Pannekoek, Bordiga werden gepubliceerd, enz. Maar de meerderheid van de jongeren vond niet of verwierp het terrein van de historische continuïteit van de proletarische organisaties, voornamelijk vanwege de organische breuk in de continuïteit van de arbeidersbeweging als gevolg van de contrarevolutie, die werd versterkt door de politiek van generatiekloof die door de staat werd aangemoedigd [18]. Deze militante proletarische krachten kwamen terecht in de linkse groepen en gingen verloren voor de arbeidersklasse. In de huidige, veel neteligere situatie is dit gevaar groot, zo niet groter.

Hic Rhodes / 04.10.2023