“Dat is de manier waarop de uitslagen worden aangevochten in de bananenrepublieken.” Deze verklaring volgde op het binnendringen in het Capitool door enkele honderden supporters van Trump die de bekrachtiging van de overwinning van Joe Biden op 6 januari kwamen onderbreken. Men had kunnen denken dat zo'n hardvochtig oordeel over de politieke situatie in de Verenigde Staten afkomstig zou zijn van een individu met een diepgewortelde vijandigheid tegenover dit land, of van een “linkse” Amerikaan. Niets van dit alles: de schrijver was voormalig president George W. Bush, die ook lid is van dezelfde partij als Trump. Dit toont ons de ernst van wat er die dag in Washington gebeurde.

Een paar uur eerder, aan de voet van het Witte Huis, had de verslagen president, als een demagoog van de Derde Wereld, zijn aanhangers opgewarmd: “We zullen nooit opgeven. We zullen nooit toegeven... je zult ons land nooit met zwakte terugnemen... Ik weet dat iedereen hier binnenkort naar het Capitool zal marcheren om jullie stem op een vreedzame en patriottische manier kenbaar te maken.” Na deze nauwelijks verhulde oproep tot opstand hoefde de wraakzuchtige menigte, onder leiding van de semi-fascistische bendes (zoals de Proud Boys), alleen nog maar via de National Mall naar het Capitool te lopen en het gebouw te bestormen, onder het toeziend oog van totaal overweldigde ordetroepen.

Hoe komt het dat het cordon van agenten, dat de toegang tot het Capitool moest beschermen, de aanvallers hebben laten passeren, terwijl de indrukwekkende veiligheidsmaatregelen tijdens de Black Lives Matter protesten voor hetzelfde gebouw elk verlies aan controle wisten te voorkomen? Deze afschuwelijke beelden konden alleen maar aanleiding geven tot de theorie dat de aanval op dit embleem van de Amerikaanse democratie een soort“politieke 9/11” was.

In het licht van de chaos hebben de autoriteiten echter niet geaarzeld om te reageren: er werden ordetroepen ingezet alsmede de Nationale Garde, er werden schoten gelost waarbij één demonstrant werden doodgeschoten, er werd een avondklok ingesteld terwijl het leger in de straten van Washington patrouilleerde... Deze beelden, die compleet hallucinerend zijn, doen inderdaad denken aan de nachten na verkiezingen in een “bananenrepubliek” in de Derde Wereld, die verscheurd wordt door de bloedige rivaliteit tussen de maffiabendes. Maar deze gebeurtenissen, die de internationale krantenkoppen hebben gehaald, zijn niet het werk van een exotische megalomane generaal. Ze vonden plaats in het hart van de grootste macht op de planeet, in de ‘grootste democratie ter wereld’.

De leidende macht van de wereld in het centrum van een toenemende wereldwijde chaos

De “ontheiliging van de tempel van de Amerikaanse democratie” door een menigte bestaande uit zich superieur beschouwende blanken, gewapend met selfiesticks, fanatieke en idiote gewapende milities, en een samenzweerder met een helm met horens, is een schaamteloze uitdrukking van het groeiende geweld en de irrationaliteit die de Amerikaanse maatschappij teisteren. De breuken binnen het politieke apparaat, de explosie van het populisme sinds de verkiezing van Trump, zijn sprekende illustraties van het fundamenteel wegrotten van de kapitalistische maatschappij. Zoals we al sinds het einde van de jaren 1980 hebben aangegeven[1], is het kapitalistische systeem, dat met de Eerste Wereldoorlog in verval is gegaan, sinds enkele decennia in de laatste fase van dit verval, de fase van de ontbinding, terechtgekomen.

De meest spectaculaire manifestatie van deze situatie was de ineenstorting, drie decennia geleden, van het Oostblok. Deze belangrijke gebeurtenis was niet alleen een teken van de kwetsbaarheid van de regimes die de landen van dat blok regeerden. Ze gaf ook uitdrukking aan een historisch verschijnsel dat de hele kapitalistische maatschappij op wereldschaal heeft getroffen en dat sindsdien steeds erger is geworden. Tot nu toe werden de meest voor de hand liggende tekenen van ontbinding waargenomen in de toch al kwetsbare ‘perifere’ landen: woedende menigten die als kanonnenvoer dienen voor de belangen van de een of ander burgerlijke kliek, dagelijks extreem geweld, de zwartste ellende die op elke straathoek zichtbaar is, de destabilisatie van staten, zelfs van hele regio's... Dit alles leek het voorrecht te zijn van “bananenrepublieken”.

In de afgelopen jaren heeft deze algemene trend steeds meer uitsluitend de ‘centrale landen’ getroffen. Natuurlijk worden niet alle staten op dezelfde manier getroffen, maar het is duidelijk dat de ontbinding nu de machtigste landen hard treft: de toename van terroristische aanslagen in Europa, de verrassende overwinningen van onverantwoordelijke individuen als Trump of Boris Johnson, de explosie van irrationele ideologieën en vooral het rampzalige beheer van de coronapandemie, dat op zich al de ongekende versnelling van het verval aantoont... Het hele wereldkapitalisme, met inbegrip van zijn meest ‘beschaafde’ delen, evolueert onverbiddelijk in de richting van barbaarsheid gepaard gaande met steeds acutere stuiptrekkingen.

Als de Verenigde Staten, van alle ontwikkelde landen, nu het meest getroffen worden door deze verrotting, zijn ze ook een van de belangrijkste bronnen van instabiliteit. Het onvermogen van de Amerikaanse bourgeoisie om te voorkomen dat een miljardair en populistische marionet, een product van reality-tv, toegang krijgt tot het presidentschap was al een uiting van een groeiende chaos in het Amerikaanse politieke apparaat. Tijdens zijn ambtstermijn ging Trump onverminderd door met het verergeren van de raciale en andere ‘breuken’ in de Amerikaanse maatschappij en met het voeden van de chaos over de hele wereld met zijn opruiende toespraken uitspraken, die hij trots presenteerde als subtiele manoeuvres van een zakenman. We kunnen ons zijn aanvaring herinneren met de Amerikaanse generale staf die hem er op het laatste moment van weerhield om Iran te bombarderen of zijn “historische ontmoeting” met Kim Jong-un, die hij een paar weken eerder zo subtiel de “rocket man” had genoemd.

Toen de coronapandemie uitbrak, na tientallen jaren van afbraak van de gezondheidsstelsels, toonden alle staten een criminele nalatigheid. Maar nogmaals, de Amerikaanse staat onder leiding van Donald Trump stond in de voorhoede van de ramp, zowel nationaal, met een recordaantal doden[2], als internationaal, waardoor een instelling van mondiale ‘samenwerking’ zoals de WHO werd gedestabiliseerd.

De aanval op Capitol Hill door bendes fanatieke Trump aanhangers past volledig in deze dynamiek van de explosie van chaos op alle niveaus van de maatschappij. Deze gebeurtenis is een manifestatie van de toenemende, compleet irrationele en steeds gewelddadiger botsingen tussen verschillende delen van de bevolking (de ‘blanken’ tegen de ‘zwarten’, de  ‘elites’ tegen het ‘volk’, mannen tegen vrouwen, heteroseksuelen tegen homoseksuelen, enz.), waarvan de opkomst van zwaarbewapende racistische milities en compleet waanzinnige samenzweerders de karikaturale uitdrukking is.

Maar deze ‘breuken’ zijn vooral een weerspiegeling van de openlijke confrontatie tussen de fracties van de Amerikaanse bourgeoisie, met de populisten rond Trump aan de ene kant en de fracties die zich meer zorgen maken over de langetermijnbelangen van het nationale kapitaal aan de andere kant. Binnen de Democratische Partij en binnen de Republikeinse Partij, in de geledingen van het staatsapparaat en het leger, in de ether van de grote nieuwszenders of op het podium van de Hollywood-ceremonies zijn de campagnes, het verzet en de reacties op de handelingen van de populistische president, constant en soms zeer venijnig geweest.

Deze botsingen tussen verschillende sectoren van de bourgeoisie zijn niet nieuw. Maar in een ‘democratie’ zoals de Verenigde Staten, en in tegenstelling tot wat er in landen van de Derde Wereld gebeurt, manifesteren deze zich in het raamwerk van instellingen, in het kader van een ‘respect voor de orde’. Het feit dat deze confrontaties momenteel deze chaotische en gewelddadige vorm aannemen in deze ‘modeldemocratie’ getuigt van een dramatische verergering van de chaos binnen het politieke apparaat van de heersende klasse, een belangrijke stap in de ontbinding van het kapitalisme.

Door zijn aanhangers op te zwepen heeft Trump, na zijn nederlaag bij de laatste presidentsverkiezingen, die hij nog steeds weigert te erkennen, een nieuwe stap gezet in zijn politiek van de ‘verschroeide aarde’. De aanval op het Capitool, het centrum van de wetgevende macht en het symbool van de Amerikaanse democratie, veroorzaakte een breuk binnen de Republikeinse partij, haar meest ‘gematigde’ fractie kon deze “staatsgreep” tegen de democratie inderdaad alleen maar aan de kaak stellen en zich distantiëren van Trump in een poging de partij van Abraham Lincoln te redden. De Democraten op hun beurt konden de inzet alleen maar verhogen door luidkeels het onverantwoordelijke en misdadige gedrag van Trump aan de kaak te stellen waarmee hij zijn meest opgewonden troepen aanspoorde.

In een poging om het imago van Amerika te herstellen, tegen de achtergrond van de verbazing van de mondiale bourgeoisie, en om de explosie van de chaos in ‘het land van de Vrijheid en de Democratie’ in te dammen, zijn Joe Biden en zijn kliek onmiddellijk een gevecht tot het bittere einde met Trump aangegaan. Zij hebben zich gehaast om de onverantwoordelijke acties van dit gestoorde staatshoofd aan de kaak te stellen, en hem niet nog dertien dagen aan de macht te laten voorafgaande aan de definitieve inauguratie van de president, die zo juist verkozen is.

De reeks van ontslagen van de Republikeinse Ministers, de oproep aan Trump om af te treden of zijn functie neer te leggen, en de aanbevelingen aan het Pentagon om zijn acties nauwlettend in de gaten te houden om ervoor te zorgen dat hij niet op de kernwapenknop drukt, getuigen van de wil om degene die nog steeds president is, van het politieke toneel te verwijderen. In de nasleep van de aanval op Capitol Hill heeft deze politieke crisis ertoe geleid dat de helft van zijn electoraat Trump heeft laten vallen, terwijl de andere helft de aanval blijft steunen en rechtvaardigen. De politieke carrière van Trump lijkt ernstig in gevaar te komen. Met name wordt alles in het werk gesteld om ervoor te zorgen dat hij zich in 2024 niet meer verkiesbaar kan stellen.

Momenteel heeft de afgezette president slechts één doel: zijn eigen huid redden omdat hij wordt geconfronteerd met de dreiging van gerechtelijke vervolging wegens het aanzetten tot opstand. In de nacht van hun aanval op het Capitool had Trump zijn troepen opgeroepen om “vreedzaam naar huis terug te keren”, maar hij had hun acties niet had veroordeeld. Twee dagen later slikte hij de rest van de bittere pil door en noemde de aanval “afschuwelijk” en zei dat hij “verontwaardigd was over het geweld”. En ingetogen erkende hij uiteindelijk zijn verkiezingsnederlaag en zei dat hij de ‘troon’ zou overlaten aan Biden, maar verklaarde tevens dat hij niet aanwezig zou zijn bij de ceremoniële overdracht op 20 januari.

Het is mogelijk dat Trump definitief van het politieke toneel wordt verwijderd, maar dat is niet het geval met het populisme! Deze reactionaire en obscurantistische ideologie kan alleen maar toenemen met het wereldwijde fenomeen van verergering van de maatschappelijk ontbinding, waarvan de Verenigde Staten vandaag de dag het epicentrum zijn. De Amerikaanse maatschappij is meer dan ooit verdeeld, gebroken. De toename van het geweld zal doorgaan met het permanente gevaar van botsingen (ook gewapende) onder de bevolking. Biden's retoriek over ‘verzoening van het Amerikaanse volk’ toont een begrip van de ernst van de situatie, maar buiten dit gedeeltelijke of tijdelijke succes zal ze niet in staat zijn om de onderliggende tendens van confrontatie en sociale ontwrichting in de eerste wereldmacht tegen te gaan.

Het grootste gevaar voor het proletariaat in de VS zou zijn om zich te laten meeslepen in de confrontatie tussen de verschillende fracties van de bourgeoisie. Een groot deel van het electoraat van Trump bestaat uit arbeiders die de elites afwijzen en op zoek zijn naar een “man van de toekomst”. De politiek van Trump om de industrie nieuw leven in te blazen had hem in staat gesteld om veel proletariërs van de “rustbelt” achter zich te scharen, die hun baan hadden verloren. Er bestaat een risico op botsingen tussen pro-Trump en pro-Biden arbeiders. Bovendien dreigt de neergang van de maatschappij in de ontbinding de endemische rassenscheiding tussen zwarten en blanken in Amerika nog verder te verergeren door de aanwakkering van de identiteitsideologieën.

De gigantische democratische campagne is een valstrik voor de arbeidersklasse!

De neiging van de bourgeoisie om de controle over haar politieke spel te verliezen, zoals we zagen met de komst van Trump als president, betekent niet dat de arbeidersklasse kan profiteren van de ontbinding van het kapitalisme. Integendeel, de heersende klasse keert de effecten van de ontbinding voortdurend tegen de arbeidersklasse. Al in 1989, toen de ineenstorting van het Oostblok een spectaculaire manifestatie vormde van de ontbinding van het kapitalisme, gebruikte de bourgeoisie van de grote landen deze gebeurtenis om een gigantische wereldwijde democratische campagne te ontketenen door middel van intensieve hersenspoeling, bedoeld om een gelijkheidsteken te zetten tussen de barbaarsheid van de stalinistische regimes en de echte kommunistische samenleving.

De leugenachtige uitspraken over ‘de dood van het revolutionaire perspectief’ en ‘de verdwijning van de arbeidersklasse’ hadden het proletariaat gedesoriënteerd, en veroorzaakten een diepgaande achteruitgang in het bewustzijn en de strijdwil van het proletariaat. Momenteel gebruikt de bourgeoisie de gebeurtenissen op Capitol Hill om een nieuwe internationale campagne tot meerdere eer en glorie van de burgerlijke democratie te ontwikkelen.

Terwijl de “opstandelingen” nog steeds het Capitol Hill bezetten, verklaarde Biden onmiddellijk: “Net als zoveel andere Amerikanen ben ik echt geschokt en bedroefd dat onze natie, zo lang een baken van licht en hoop voor de democratie op zo'n donker moment is aanbeland... Het werk van het moment en het werk van de komende vier jaar moet het herstel van de democratie zijn”, gevolgd door een cascade van soortgelijke verklaringen, ook van binnen de Republikeinse Partij. Hetzelfde geluid werd in het buitenland gehoord, vooral van de leiders van de grote West-Europese landen:

“Deze beelden hebben me boos en verdrietig gemaakt. Maar ik ben er zeker van dat de Amerikaanse democratie veel sterker zal blijken te zijn dan de agressors en relschoppers”, zei Merkel. “We zullen niet toegeven aan het geweld van een paar mensen die de [democratie] in vraag willen stellen”, zei Macron. En Boris Johnson voegde eraan toe: “Mijn hele leven heeft Amerika gestaan voor enkele zeer belangrijke dingen: een idee van vrijheid, een idee van democratie”.

Na de mobilisatie rond de presidentsverkiezingen, waarbij een recordopkomst van de kiezers werd genoteerd, en de Black Lives Matter beweging die opriep tot een ‘schonere’ en ‘rechtvaardigere’ politiemacht, proberen grote sectoren van de wereldbourgeoisie het proletariaat achter de verdediging van de democratische staat tegen ‘populisme’ te krijgen. Het proletariaat wordt opgeroepen de kant te kiezen van de ‘democratische’ kliek tegen de ‘dictator’ Trump. Deze valse ‘keuze’ is een pure misleiding en een echte valstrik voor de arbeidersklasse!

Zal de ‘democraat’ Biden tegen de achtergrond van de internationale chaos die Trump voortdurend heeft aangewakkerd, een ‘rechtvaardigere wereldorde’ opleggen? Nee, dat doet hij niet! Het presidentschap van de Nobelprijswinnaar voor de ‘Vrede’, Barack Obama, en zijn voormalige vice-president, Joe Biden, heeft acht jaar ononderbroken oorlogen gekend! De spanningen met China, Rusland, Iran en alle andere imperialistische haaien zullen niet op wonderbaarlijke wijze verdwijnen.

Zal Biden migranten een menselijkere toekomst geven? Om een idee te krijgen is het voldoende om te zien hoe wreed al zijn voorgangers en alle ‘grote democratieën’ met deze ‘ongewensten’ omgaan! We moeten er aan herinneren dat er tijdens de acht jaar van het presidentschap van Obama (waarvan Biden vice-president was) meer uitzettingen van immigranten plaatsvonden dan tijdens de acht jaar presidentschap van de Republikein George W. Bush. De anti-immigratie maatregelen van de Obama regering hebben slechts de weg vrijgemaakt voor de anti-immigratie escalatie van Trump.

Zullen de economische aanvallen op de arbeidersklasse stoppen met de zogenaamde ‘terugkeer van de democratie’? Zeker niet! De neergang van de wereldeconomie in een hopeloze crisis, die nog wordt verergerd door de coronapandemie, zal leiden tot een explosie van de werkloosheid, tot meer ellende, tot meer aanvallen op de leef- en werkomstandigheden van de uitgebuitenen in alle centrale landen die door ‘democratische’ regeringen worden bestuurd. En als Joe Biden erin slaagt om de politie ‘op te schonen’, zullen de repressiekrachten van de ‘democratische’ staat, in de VS net als in alle andere landen, worden losgelaten op elke beweging van de arbeidersklasse en al haar pogingen onderdrukken om te strijden voor verdediging van haar levensomstandigheden en haar meest elementaire behoeften.

Er valt dus niets te verwachten van een “terugkeer van de Amerikaanse democratie”. De arbeidersklasse mag zich niet in slaap laten sussen en zich laten vangen door de zwanenzang van de ‘democratische’ fracties van de burgerlijke staat. Het mag niet vergeten dat de heersende klasse, in naam van de verdediging van de ‘democratie’ tegen het fascisme, onder auspiciën van haar linkse fracties en populaire fronten tientallen miljoenen proletariërs wist te rekruteren voor de Tweede Wereldoorlog. De burgerlijke democratie is slechts het meest slinkse en hypocriete gezicht van de dictatuur van het kapitaal!

De aanval op Capitol Hill is het zoveelste symptoom van een stervend systeem dat de mensheid meesleept in de hel. Tegenover de wegrottende burgerlijke maatschappij kan alleen de wereldarbeidersklasse, door haar strijd op het eigen klasseterrein tegen de gevolgen van de economische crisis te ontwikkelen, het kapitalisme omverwerpen en een einde maken aan de dreiging van de vernietiging van de planeet en de menselijke soort in een steeds grotere chaos van geweld.

IKS, 10 januari 2021