De historische betekenis van de breuk tussen de VS en Europa
De versnelling van de gebeurtenissen sinds de komst van Trump 2.0 in de VS zet door.

- We zijn getuige van de laatste stadia van het uiteenvallen van de 'wereldorde' die door de imperialistische oorlog van 1939-45 werd opgebouwd. Toen het Russische imperialistische blok begin jaren negentig ineenstortte, voorspelde de IKS dat ook het westerse blok uiteen zou vallen.

Dit proces werd onmiddellijk aangekondigd door de conflicten tussen de VS en hun voormalige bondgenoten over de oorlog in ex-Joegoslavië en bevestigd door de diepe verdeeldheid over de invasie van Irak in 2003. Maar nu is de scheiding tussen de VS en de Europese machten definitief.
 

- Dit leidt ons niet naar een wereld van vrede en verzoening. Verre van. De drang van het kapitalisme naar oorlog neemt toe, maar het neemt een chaotische vorm aan die des te gevaarlijker is door de afwezigheid van enige blokdiscipline. De toekomst van de mensheid wordt bedreigd door een wervelwind van imperialistische oorlog, ecologische vernietiging en sociale desintegratie.
 

- De groei van het militarisme kan alleen maar leiden tot verdere aanvallen op de levensstandaard van de arbeidersklasse, die al tientallen jaren gebukt gaat onder een economische crisis. De politici, vooral in West-Europa, zijn hier heel open over en hebben besloten om gigantische bewapeningsprogramma's uit te voeren: het is weer “wapens of boter”.
Daarom houdt de IKS een derde internationale online openbare bijeenkomst over de huidige situatie in de wereld. Het is essentieel dat iedereen die de noodzaak inziet om de wereld te bevrijden van een kapitalistisch systeem dat in verval is, precies inziet waar de arbeidersklasse mee te maken heeft.

We moedigen daarom iedereen die betrokken is bij de zoektocht naar “de waarheid van deze wereld” en de manier om het kapitalisme te overwinnen aan om deze bijeenkomst bij te wonen en deel te nemen aan het debat.
De opzet is dezelfde als die van de vorige bijeenkomsten in november en januari, met vertalingen in het Engels, Frans en Spaans.

Als je wilt deelnemen, schrijf ons dan op [email protected] [1]

 

Eens te meer was “genoeg is genoeg” de ondertoon van de Brusselse actiedagen op 13 december en 13 januari tegen de bezuinigingsplannen op de onderhandelingstafel van de nieuwe Belgische federale regering in wording. Deze plannen werden onthuld door ‘lekken’ in de media; ze zijn vandaag geen geheim meer. De vakbonden hebben het over “de meest drastische maatregelen van de afgelopen 80 jaar”. Terwijl arbeiders in privébedrijven massaal ontslagen worden (27.000 in 2024) en de automatische loonindexering op de helling komt te staan, wil de nieuwe nationale regering snoeien in de uitgaven voor sociale zekerheid, werkloosheidsuitkering en pensioenen. Als klap op de vuurpijl wil ze het aantal ambtenaren drastisch verminderen en het werk voor alle werkers nog onzekerder maken.

Terwijl op de eerste actiedag, met zo'n 10.000 betogers, vooral de vakbondsafgevaardigden gemobiliseerd werden (en dan vooral die uit Wallonië), kreeg de situatie op 13 januari een heel andere dynamiek. In plaats van de 5.000 tot 10.000 betogers, die de vakbonden aanvankelijk voor ogen hadden, namen meer dan 30.000 arbeiders uit verschillende regio's van het land en uit een groeiend aantal sectoren deel aan de betoging. Een recordaantal van 47.000 leraren in het Vlaamse Gewest staakte. Er waren ook werkonderbrekingen bij de spoorwegen, in het openbaar vervoer, bij vuilnismannen, bij de post en in vele andere openbare diensten. Voor 13 februari wordt een nieuwe actiedag aangekondigd onder het motto: “voor de verdediging van de openbare diensten en de koopkracht”. [1]

Nog voor deze twee actiedagen had een andere demonstratie in november ook al veel meer werkers gemobiliseerd dan verwacht. Bij deze demonstratie van werkers in de gezondheidszorg en sociale sector was de opkomst ook drie keer groter dan verwacht: meer dan 30.000 werkers. Op 26 november organiseerde het Franstalig onderwijzend personeel een breed gesteunde staking onder de leuze “onderwijzen ja, bloeden nee”. Op 27 en 28 januari zijn er nog twee dagen van stakingen en demonstraties gepland. En de onderwijsvakbond overweegt, onder druk, een staking voor onbepaalde tijd aan te kondigen.

Deze demonstraties, stakingen en protesten bevestigen de ontwikkeling van strijdbaarheid over de hele wereld, waarover we de afgelopen jaren al vaak hebben bericht in onze pers. Toenemende imperialistische spanningen en groeiende chaos, de fragmentatie van de wereldhandel, de stijgende inflatie en energiekosten zijn allemaal tekenen van een ongekende verdieping van de crisis. In elk land probeert de bourgeoisie de gevolgen van de economische crisis af te wentelen op de arbeiders. België is geen uitzondering.

De vakbonden willen voorkomen dat de mobilisaties aan kracht winnen

De bourgeoisie weet heel goed dat deze plannen reacties zullen uitlokken in grote sectoren van de arbeidersklasse. Ze weet dat op internationale schaal de arbeidersklasse in veel landen al heeft laten zien dat ze decennia van teruggang in de strijd te boven is gekomen. Daarom hecht de bourgeoisie eraan om goed voorbereid te zijn en de nodige krachten op te zetten om het verwachte verzet op te vangen en om te buigen.

De vakbonden hebben de ongerustheid en het ongenoegen van de arbeiders week na week zien groeien en zijn niet passief gebleven om te voorkomen dat het ongenoegen zich zou uiten in ‘ongecontroleerde’ acties. Op 8 december verklaarde Ann Vermorgen (voorzitter van de vakbond ACV) op televisie dat de gezamenlijke vakbonden hadden besloten om de komende periode op elke 13e van de maand een actiedag te organiseren. Deze verklaring werd gevolgd door actiedagen in december en januari, waarbij de vakbonden probeerden de mobilisaties te beperken tot bepaalde sectoren (met name onderwijs) en bepaalde eisen (pensioenhervorming in het onderwijs). De vakbonden gebruikten gevestigde tactieken: het isoleren en verdelen van de verschillende sectoren en regio's in een reeks actiedagen die bedoeld zijn om de strijdwil uit te putten.

De sterke mobilisatie op 13 januari gaf echter uiting aan een breder ongenoegen en breidde zich uit naar andere sectoren en regio's, zozeer zelfs dat het de vakbonden zelf verraste. De woede gaat verder dan een bepaalde maatregel of aangekondigde ‘hervorming’. Het is de uitdrukking van een meer algemene ontevredenheid en verontwaardiging, en de realiteit van de terugkeer van strijdbaarheid in het licht van stijgende kosten voor levensonderhoud, verslechterende arbeidsomstandigheden, baanonzekerheid en het groeiende schrikbeeld van armoede.

Jarenlang is ons verteld dat het kapitalisme het enig mogelijke systeem is en dat de burgerlijke ‘democratie’ de beste en meest perfecte politieke instelling is die men zich kan voorstellen. Deze misleidingen hebben geen ander doel dan de arbeidersklasse te demobiliseren, de geïsoleerde proletariërs tot machteloosheid te reduceren, hen af te snijden van de kracht en solidariteit van hun klasse. En toch, ondanks de onophoudelijke oproepen om naar de stembus te gaan om zogenaamd ‘te stemmen tegen bezuinigingen’, en de oproepen om de ‘democratie’ te verdedigen tegen de verachtelijke retoriek van de populisten, nemen de arbeiders de strijd weer op en herontdekken ze de noodzaak om samen te strijden op hun klasseterrein. Het is ook veelzeggend dat deze breuk met het verleden, deze nieuwe dynamiek in de ontwikkeling van de klassenstrijd, plaatsvindt in een context van toenemende oorlog en drastisch toegenomen militaire uitgaven die door de arbeidersklasse moeten worden betaald.

Solidariteit en eenheid zijn de kracht van onze strijd

Om de aanvallen op onze levensomstandigheden echt tegen te gaan, moeten de strijd een zo breed mogelijke basis worden gegeven door alle arbeiders te verenigen, ongeacht het bedrijf, de instelling, de sector of de regio waar ze werken. Alle arbeiders zitten ‘in hetzelfde schuitje’. Al deze gevechten zijn geen afzonderlijke bewegingen, maar een collectieve kreet: “wij zijn een stad van arbeiders, arbeiders en bedienden, gesyndiceerden en niet-gesyndiceerden, immigranten en autochtonen”, zoals een stakende leerkracht in Los Angeles het in maart 2023 uitdrukte. De stakingen in België vormen een uitdrukking van de bewegingen die de afgelopen drie jaar hebben plaatsgevonden in andere landen, zoals Groot-Brittannië, de Verenigde Staten en Frankrijk.

Maar het is essentieel dat de arbeidersklasse, in België net als elders, enkele van de zwakke punten van deze eerdere strijd overwint:

- In 2022-23, in Groot-Brittannië, deden arbeiders van bedrijven in verschillende sectoren, soms op minder dan 100 meter van elkaar, geen enkele poging om het rigoureuze systeem van de stakingsposten te doorbreken, om solidariteit te zoeken en hun strijd te verenigen.

- In Frankrijk hebben arbeiders in 2023 massaal deelgenomen aan 14 ‘actiedagen’ tegen het plan van de regering tot ‘'hervorming' van de pensioenen, zonder erin te slagen de strijd uit te breiden naar massale stakingen in de bedrijven.

In België verspreiden de bourgeoisie en haar vakbonden voortdurend het gif van de verdeeldheid: tussen de openbare en de privésector, en tussen arbeiders aan weerszijden van de taalgrens. Dit is een traditioneel moeilijk te overwinnen obstakel [2], maar niet onmogelijk, zoals we hebben gezien op 23 april 2023 toen Franstalige en Nederlandstalige leraren eendrachtig demonstreerden in Brussel. De stakingen van 1983 en 1986 brachten ook honderdduizenden arbeiders samen uit de publieke en private sector en uit het Waalse, Brusselse en Vlaamse Gewest [3]. Lessen trekken uit de voorbije stakingen is essentieel om ons te wapenen tegen de valstrikken van de bourgeoisie.

Onze kracht ligt in eenheid en solidariteit in de strijd! Niet de ene naast de andere strijden, maar de strijd verenigen in één enkele beweging: staken en massale delegaties sturen om zich bij andere arbeiders aan te sluiten in de strijd, samen strijden, steeds meer arbeiders voor de strijd winnen; algemene vergaderingen organiseren om samen te beraadslagen over de noden van de strijd; ons verenigen rond gemeenschappelijke eisen. Het is deze dynamiek van solidariteit, uitbreiding en eenheid die de bourgeoisie door de geschiedenis heen altijd heeft doen wankelen.

Lac, 21 januari 2025

 

[1] Ter informatie: ook in deze demonstratie was de opkomst vele malen groter dan de vakbonden in gedachte hadden: meer dan 30.000. Bovendien hadden de vakbonden de kwestie van de koopkracht uit de leuze geschrapt en hem beperkt tot “onderwijs een recht voor alles en iedereen”.

[2] 'Arizona' coalitie bereidt frontale aanval voor tegen werk- en levensvoorwaarden, Internationalisme n° 381

[3] Eenmaking van de strijd, Internationalisme n° 111 (1986).

De kaarten liggen op tafel: de federale en regionale regeringen willen elk binnen hun bevoegdheden tientallen miljarden bezuinigen om de Belgische economie competitiever en winstgevender te maken. Alle sectoren van de arbeidersklasse zullen hard getroffen worden door dit brede bezuinigingsprogramma. 
Terwijl arbeiders in de privé bedrijven massaal ontslagen worden, wordt de inperking van de automatische indexering van lonen en uitkeringen nog steeds gecontesteerd, worden premies voor overuren en nachtwerk verlaagd, wordt de flexibiliteit van het werk verhoogd, wordt het recht op werkloosheidsuitkeringen beperkt, wordt er diep gesneden in de pensioenen en de ziekteverzekering, wordt het totale aantal ambtenaren verminderd, komt de aanstelling van onderwijzend personeel in het gedrang, enz. 
Dit terwijl overal de werkomstandigheden ondraaglijker worden: onderbezetting, opgedreven arbeidsritme, vervaging van de grens tussen werk en privé, stijgende prijzen door inflatie, bezuinigingen op allerlei subsidies, toenemende milieurampen, depressie, burn-out. Genoeg is genoeg!

Weiger te betalen voor de crisis van het kapitalisme!

De regering zegt dat er geen keuze is. Volgens de logica van elke heersende klasse moet het concurrentievermogen worden verhoogd om het hoofd te kunnen bieden aan de daling van de economische groei en aan de handelsoorlog verscherpt door het protectionistische economische beleid van Trump, maar ook door de toenemende kosten van militaire uitgaven in verband met imperialistische spanningen en oorlogen. In alle landen probeert de heersende klasse de gevolgen van “haar” crisis van overproductie op de arbeiders af te wentelen, d.w.z. van goederen die ze op de beschikbare afzetmarkten niet meer met voldoende winst kunnen verkopen. Arbeid moet minder kosten. Nogmaals, de focus ligt niet op het welzijn of de behoeften van de arbeiders, maar op de winstgevende verkoop van goederen en diensten. Laten we deze schadelijke en moordadige logica van de bourgeoisie verwerpen.
We zijn niet alleen in ons verzet! In 2022-23 hebben in Groot-Brittannië tienduizenden arbeiders van bedrijven in verschillende sectoren bijna een jaar lang gestreden. In 2023 namen arbeiders in Frankrijk massaal deel aan 14 “actiedagen” tegen de aanvallen van de regering op de pensioenen. In België zelf, zodra de eerste “lekken” over de geplande maatregelen verschenen, resulteerden de kracht en dynamiek van de mobilisaties bij de intersectorale demonstratie op 13 januari of de lerarendemonstratie op 27 januari in een massale opkomst van meer dan 30.000 betogers, veel meer dan was “verwacht” of beter gezegd “gehoopt” door de vakbonden. Demonstranten verzamelden zich in Brussel uit alle regio’s en de beweging breidde zich uit van onderwijs en spoorwegen naar andere sectoren, in weerwil van het oorspronkelijke voornemen van de vakbonden. De mobilisaties toonden aan dat de ontevredenheid verder gaat dan verzet tegen een bepaalde maatregel of een specifieke “hervorming”: ze drukken de wil uit om weerstand te bieden aan de intenties van de werkgevers en de regering om de arbeidersklasse te laten betalen voor ‘hun’ crisis.
Genoeg is genoeg! Laten we weigeren deze lawine van aanvallen op onze levensomstandigheden nog langer passief te ondergaan. Onze eerste overwinning is de strijd zelf. Maar om deze aanvallen echt af te slaan moeten we de strijd zo breed mogelijk en in eenheid voeren, ongeacht het bedrijf, de sector of de regio waarin we werken. Alle arbeiders zitten  “in hetzelfde schuitje. Al deze groepen zijn geen afzonderlijke bewegingen, maar een collectieve groep: arbeiders en bedienden, vakbondsleden en niet-vakbondsleden, immigranten en autochtonen”, zoals een stakende leraar in Los Angeles in maart 2023 het verwoordde.
Onze kracht ligt in het verenigen van de strijd in één beweging.

Tegen alle manoeuvres en verdeeldheid!

De bewindvoerders hebben maar al te goed begrepen dat hun plannen reacties zouden uitlokken in grote delen van de klasse. Het is vooral aan de vakbonden om deze verwachte weerstand op te vangen en om te buigen. Zij zagen de bezorgdheid en ontevredenheid onder de arbeiders met de week toenemen en bezetten preventief het strijdterrein om te voorkomen dat het ongenoegen zich zou uiten in “ongecontroleerde” acties.
Beproefde tactieken worden terug uit de kast gehaald: de verschillende sectoren afzonderen en verdelen terwijl de plannen iedereen treffen! Een demonstratie alleen voor zorg en welzijnswerkers in november, , gevolgd door een actiedag op 13 december om te protesteren tegen “de Europese bezuinigingsmaatregelen”. Voor de actiedag van 13 januari werd enkel een staking tegen de “pensioenhervorming” aangekondigd bij het spoor..., pas veel later onder sociale druk werd besloten om ook het onderwijs te laten deelnemen en nog later sloten andere sectoren zich ook aan. 
In Wallonië organiseerden de vakbonden dan weer aparte stakingsdagen voor leerkrachten van de Franse gemeenschap op 27 en 28 januari, om zo een gezamelijke deelname in Brussel op 13 januari te vermijden. De manifestatie op 13 februari gaat dan weer over “de verdediging van de openbare dienst” alsof het bestaan van werknemers in de privésector, gepensioneerden of werklozen niet verdedigd zoud moeten worden! Kortom, het doel is om een reeks uitzichtloze actiedagen te plannen, zoals in Frankrijk, waarbij telkens geprobeerd wordt om de mobilisaties te beperken door ze te beperken tot bepaalde sectoren, zoals in Groot-Brittannië, of tot specifieke aspecten van de bezuinigingsplannen, om uiteindelijk de strijdwil uit te putten en de weg vrij te maken voor grootschalige concessies aan de bezuinigingsplannen onder het misleidend argument “dat offers onvermijdelijk zijn, op voorwaarde dat ze eerlijk verdeeld worden”.
Om de opgezette val van de vakbonden te vermijden, de saboteurs van de strijd in dienst van de heersende klassen, en om de strijd verder te ontwikkelen, is het belangrijk om talrijk de strijd aan te gaan, maar dat is niet genoeg: we moeten onze strijd ook in eigen handen nemen. We doen dit door:
- momenten te organiseren waar we in soevereine algemene vergaderingen, toegankelijk voor iedereen, samen de discussie kunnen aangaan en beslissingen kunnen nemen over de noden van de strijd, en de eisen te formuleren die ons verenigen;
- regionale verdeeldheid en verdeeldheid tussen werknemers in de publieke en private sector en werklozen te overwinnen;
- iedere tendens tot versplintering van de strijd tegen te gaan door massale delegaties naar andere arbeiders te sturen zodat zij zich bij de strijd aansluiten;
- te weigeren voor de crisis en de oorlogen van het kapitalisme te betalen.
Het is deze dynamiek van solidariteit, uitbreiding en eenheid die de bourgeoisie door de geschiedenis heen altijd heeft doen wankelen.
Internationale Kommunistische Stroming
10 februari 2025

In recent gepubliceerde artikelen, gewijd aan de eerste dagen van het tweede termijn van Donald Trump, heeft de IKS al uitgelegd dat de chaos en ravage die hij sinds zijn aantreden in het Witte Huis op de wereld heeft losgelaten, allesbehalve een flits aan een blauwe hemel zijn, maar het verrotten van het kapitalistische systeem in zijn geheel uitdrukken. Het onvoorspelbare gangsterisme van de regering Trump is de spiegel van een maatschappelijke orde in puin. Sterker nog, de liberaal-democratische factie van de Amerikaanse bourgeoisie die zich met hand en tand verzet tegen het nieuwe presidentschap maakt net zo goed deel uit van deze verrotting. Het is geenszins een “minder kwaad”, of een alternatief voor de populistische MAGA-beweging (Engels: “Make America Great Again”) dat gesteund zou moeten worden door de arbeidersklasse.

Welke politieke vorm het kapitalisme vandaag ook aanneemt, alleen oorlog, crisis en de verarming van de arbeidersklasse staan op de agenda. De arbeidersklasse moet vechten voor haar klassenbelangen tegen alle elementen van de heersende klasse. De heropleving van de arbeidersstrijd voor de verdediging van lonen en van de levensomstandigheden, zoals onlangs te zien was bij Boeing en aan de dokken aan de oostkust van de Verenigde Staten, en de heropleving van de strijdbaarheid in Europa, zijn de enige hoop voor de toekomst.

In dit artikel willen we verder uitleggen waarom en hoe Trump is gekozen voor een tweede termijn, en waarom hij extremer en gevaarlijker is dan in zijn eerste termijn. We doen dit met als doel duidelijker de zelfdestructieve aard te laten zien van de burgerlijke orde die hij symboliseert, en om het proletarische alternatief voor het huidige systeem te tonen.

De eerste regering van Trump, een samenvatting

Eind 2022, halverwege de termijn van Biden in het Witte Huis, maakte de IKS de balans op van het eerste presidentschap van Trump: “De uitbarsting van populisme in 's werelds leidende macht die werd bekroond door de triomf van Donald Trump in 2016 bracht 4 jaar van tegenstrijdige en grillige beslissingen, het denigreren van instellingen en internationale overeenkomsten die de wereldwijde chaos verder versnelden en leidden tot een verdere verzwakking en in diskrediet brengen van de Amerikaanse macht, waardoor haar historische neergang werd versneld.”

Het presidentschap van Biden dat volgde op de eerste regering van Trump was niet in staat om deze verslechterende situatie te keren: “hoezeer het Biden-team het ook verkondigt in hun toespraken, het is geen kwestie van wensen, het zijn de kenmerken van deze laatste fase van het kapitalisme die de loop van de ontwikkelingen bepalen, en die leiden naar de afgrond, tenzij het proletariaat hieraan een einde maakt door middel van een wereldcommunistische revolutie."([1])

Het leidende principe van Trumps eerste termijn en verkiezingscampagne “America First” (Nederlands: “Amerika eerst”) zet zich voort in zijn tweede termijn. Deze slogan betekent dat Amerika alleen in zijn eigen nationale belang mag handelen ten koste van anderen, “bondgenoten” of vijanden, door gebruik te maken van economische, politieke en militaire macht. In de zin dat de Verenigde Staten “deals” (in plaats van verdragen) kunnen sluiten met andere landen (die op elk moment verbroken kunnen worden, volgens de “filosofie” achter de slogan), de buitenlandse regeringen “een aanbod dat ze niet kunnen weigeren” (Engels: ‘An offer they can’t refuse’) doen, naar de beroemde zin uit de gangsterfilm The Godfather. Zoals Marco Rubio, die door Trump is aangesteld als minister van Buitenlandse Zaken, buitenlandse regeringen heeft verteld: de VS zal niet langer met hen praten over mondiale belangen en de wereldorde, enkel over de belangen van de VS. Maar “Macht maakt recht” is geen slogan voor Amerikaans leiderschap.

Het America First-beleid van 2016 komt voort uit het besef van een deel van de Amerikaanse bourgeoisie dat haar vorige buitenlands beleid om als politieagent van de wereld op te treden en een nieuwe wereldorde te creëren na de ineenstorting van het Russische blok in 1989, had geleid tot een reeks dure, impopulaire en bloedige mislukkingen.

Het nieuwe beleid weerspiegelt het definitieve besef dat de Pax Americana ([2]), ingesteld na 1945 en die de wereldwijde hegemonie van de Verenigde Staten garandeerde tot de val van de Berlijnse Muur, in geen enkele vorm kan worden hersteld. Erger nog, voor Trump impliceert het behoud van de Pax Americana, d.w.z. het feit dat zijn bondgenoten vertrouwen op de economische en militaire bescherming van de Verenigde Staten, dat de Verenigde Staten “oneerlijk” worden uitgebuit door de voormalige leden van hun imperialistische blok.

De eerste termijn van Trump: de context

Operation Desert Storm in 1990 was een massale inzet van Amerikaanse militaire macht in de Perzische Golf om de opkomst van wereldwijde geopolitieke wanorde na het uiteenvallen van de USSR tegen te gaan. Het was in het bijzonder gericht tegen de onafhankelijkheidsambities van de voormalige grote bondgenoten in Europa.

Maar slechts een paar weken na dit gruwelijke bloedbad brak er een nieuw bloedig conflict uit in het voormalige Joegoslavië. Duitsland erkende in zijn eentje de nieuwe Republiek Slovenië. Pas met de bombardementen op Belgrado en de Dayton-akkoorden van 1995 slaagden de Verenigde Staten erin hun gezag te laten gelden. Desert Storm stimuleerde de centrifugale neigingen van het imperialisme in plaats van ze te verzachten. Als gevolg daarvan bloeide het islamitisch jihadisme op, begon Israël het Palestijnse vredesproces te saboteren dat met veel moeite door de Verenigde Staten was uitgewerkt en veroorzaakte de genocide in Rwanda een miljoen doden doordat medeplichtige Westerse mogendheden volgens hun eigen uiteenlopende belangen handelden. Ondanks de inspanningen van de Verenigde Staten illustreerden de jaren negentig niet de vorming van een nieuwe wereldorde, maar de accentuering van het ieder voor zich in het buitenlands beleid en daarmee de verzwakking van het Amerikaanse leiderschap.

Het Amerikaanse buitenlandse beleid van de “neoconservatieven” onder leiding van George W. Bush, die in 2000 president werd, leidde tot nog meer catastrofale mislukkingen. Na 2001 werd er nog een massale militaire operatie in het Midden-Oosten gestart met de Amerikaanse invasie van Afghanistan en Irak in naam van de “oorlog tegen het terrorisme”. Maar tegen de tijd dat de VS zich in 2011 terugtrok uit Irak, was geen van de doelstellingen bereikt. De massavernietigingswapens van Saddam Hoessein (een voorwendsel voor de invasie) bleken niet te bestaan. Democratie en vrede kwamen er niet in Irak in de plaats van dictatuur. Het terrorisme nam niet af: integendeel, Al Qaeda kreeg een enorme nieuwe impuls, wat heeft geleid tot bloedige aanslagen in West-Europa. Zelfs in de Verenigde Staten waren de militaire expedities, die veel geld en bloed kostten, niet populair. Maar bovenal is de oorlog tegen terreur er niet in geslaagd om alle Europese en andere imperialistische mogendheden achter de zaak van de Verenigde Staten te scharen. Frankrijk en Duitsland kozen ervoor om, in tegenstelling tot 1990, niet deel te nemen aan de invasies van de VS.

De terugkeer naar het “multilateralisme” in plaats van het “unilateralisme” van de neoconservatieven, onder het presidentschap van Barack Obama (2009-2016), slaagde er echter ook niet in om het mondiale leiderschap van de Verenigde Staten te herstellen. In deze periode explodeerden de imperialistische ambities van China, zoals blijkt uit de geostrategische ontwikkeling van de Nieuwe Zijderoute na 2013. Frankrijk en Groot-Brittannië zetten hun imperialistische avonturen in Libië voort, terwijl Rusland en Iran profiteerden van het feit dat de VS zich gedeeltelijk terugtrok uit de operaties in Syrië. Rusland bezette de Krim en lanceerde in 2014 een offensief in de Donbass-regio van Oekraïne.

Na de mislukking van het monsterlijke bloedbad van de neoconservatieven kwam de diplomatieke mislukking van Obama's beleid van “samenwerking”.

Hoe konden de problemen van de Verenigde Staten om hun hegemonie te behouden nog erger worden? Het antwoord kwam in de vorm van president Trump.

De gevolgen van het eerste presidentschap van Trump

Vanaf zijn allereerste presidentschap hielp het America First-beleid van Trump de reputatie van de Verenigde Staten om zeep als betrouwbare bondgenoot en wereldleider met een coherent beleid en een moreel kompas. Bovendien ontstonden er tijdens zijn ambtstermijn ernstige meningsverschillen binnen de Amerikaanse heersende klasse over het schurkenstatenbeleid van Trump. Binnen de Amerikaanse bourgeoisie ontstonden cruciale meningsverschillen over welke imperialistische macht een bondgenoot en welke een vijand was in de strijd van de VS om de mondiale suprematie te behouden. Trump verloochende het Trans-Pacifisch Pact, het Akkoord van Parijs over klimaatverandering en het nucleaire verdrag met Iran; de VS werd een uitzondering op het gebied van economisch en handelsbeleid binnen de G7 en G20 en isoleerde zich op deze punten van zijn belangrijkste bondgenoten. Tegelijkertijd wakkerde de weigering van de Verenigde Staten om zich rechtstreeks met het Midden-Oosten te bemoeien een stormloop aan van regionale imperialisten in de regio: Iran, Saoedi-Arabië, Turkije, Israël, Rusland en Qatar hebben allemaal om beurten geprofiteerd van het militaire vacuüm en de chaos.

De diplomatie van Trump heeft de neiging gehad om deze spanningen te verergeren, zoals de verplaatsing van de Amerikaanse ambassade in Israël naar de controversiële stad Jeruzalem, wat zijn westerse bondgenoten boos heeft gemaakt en Arabische leiders die de VS nog steeds als een “verzoener” in de regio zagen, woedend heeft gemaakt.

Door China te erkennen als de meest waarschijnlijke kandidaat om het primaat van de VS over te nemen, heeft de regering Trump zich echter op één lijn geplaatst met de rest van Washington. De “draaipunt” naar Azië die Obama al had aangekondigd, zou worden versterkt, de wereldwijde oorlog tegen terreur officieel opgeschort en een nieuw tijdperk van “grote machtsstrijd” ingeluid volgens de nationale defensiestrategie van februari 2018. Er werd een uitgebreid programma van meerdere decennia aangekondigd om het Amerikaanse kernarsenaal te moderniseren en “de ruimte te domineren”.

Met betrekking tot de noodzaak om de militaire ambities en capaciteiten van Rusland te verminderen (en het potentieel van Rusland te verzwakken om de eigen wereldwijde manoeuvres van China te ondersteunen) is er echter een divergentie ontstaan tussen het dubbelzinnige beleid van Trump ten opzichte van Moskou en het beleid van de rivaliserende factie van de Amerikaanse bourgeoisie. Deze fractie heeft Rusland altijd beschouwd als een historische vijand vanwege de bedreiging die het vormt voor de Amerikaanse hegemonie in West-Europa.

Tegelijkertijd wordt, in verband met de kwestie van het Russische beleid, het belang van de Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO), het voormalige centrale bondgenootschap van het Amerikaanse blok, ter discussie gesteld. In het bijzonder de verdragsverplichting dat alle NAVO-leden elk ander lid dat militair wordt aangevallen te hulp komen (met andere woorden, de VS zouden hen beschermen tegen Russische agressie). Trump heeft deze cruciale clausule ter discussie gesteld. De zorgwekkende implicaties hiervan (het in de steek laten van Amerikaanse bondgenoten in West-Europa) gingen niet verloren aan de kanselarijen in Londen, Parijs en Berlijn.

Deze verschillen in buitenlands beleid werden duidelijker tijdens de regering Biden die volgde op het eerste presidentschap van Trump.

Het Biden-interregnum: 2020-2024

De vervanging van Trump door Joe Biden in het Witte Huis moest een terugkeer naar normaliteit in de Amerikaanse politiek inluiden, in die zin dat het werd gekenmerkt door een poging om oude allianties te hervormen en verdragen te sluiten met andere landen, in een poging om de schade te herstellen die was veroorzaakt door de roekeloze avonturen van Trump. Biden verklaarde: “Amerika is terug”. De aankondiging van een historisch veiligheidspact tussen de VS, het VK en Australië in de Aziatisch-Pacifische regio in 2021 en de versterking van de quadrilaterale veiligheidsdialoog tussen de VS, India, Japan en Australië, weerspiegelden, naast andere maatregelen, de verdere opbouw van een cordon sanitaire tegen de opkomst van het Chinese imperialisme in het Verre Oosten.

De nieuwe regering riep op tot een wereldwijde democratische kruistocht tegen de “revisionistische” en “autocratische” machten (Iran, Rusland, Noord-Korea en vooral China).

De Russische invasie van Oekraïne in 2022 stelde Joe Biden in staat om opnieuw Amerikaans militair gezag op te leggen aan de recalcitrante NAVO-mogendheden in Europa en dwong hen, vooral Duitsland, om de defensiebudgetten te verhogen en het Oekraïense gewapende verzet te steunen. Dit hielp ook om de militaire en economische macht van Rusland uit te putten in een uitputtingsslag en om de wereldwijde militaire superioriteit van de Verenigde Staten te demonstreren in termen van het wapentuig en de logistiek die het aan het Oekraïense leger leverde. Bovenal heeft de VS, door te helpen een groot deel van Oekraïne in een smeulende puinhoop te veranderen, China laten zien hoe gevaarlijk het is om Rusland als potentiële bondgenoot te beschouwen en wat de gevaarlijke gevolgen zijn van China’s wens om gebieden zoals Taiwan te annexeren.

Het werd de wereld echter duidelijk dat de bourgeoisie van de VS niet helemaal achter het Ruslandbeleid van Biden stond, omdat de Republikeinse Partij in het Congres, nog steeds onder het bewind van Donald Trump, duidelijk maakte dat ze terughoudend was om de miljarden dollars steun te geven die nodig waren voor de Oekraïense oorlogsinspanningen.

Terwijl de steun aan Oekraïne een succes was in het herbevestigen van het leiderschap van het Amerikaanse imperialisme, tenminste op de korte termijn, werd dat succes bezoedeld door de betrokkenheid bij de oorlog van Israël in Gaza na oktober 2023. De Verenigde Staten kwamen klem te zitten tussen de noodzaak om hun belangrijkste bondgenoot Israël in het Midden-Oosten te steunen tegen de Hamas-terroristen, tegen de satellieten van Iran, en de blinde vastberadenheid van Israël om zijn eigen belangen op te leggen, waarbij het feitelijk afzag van een vreedzame oplossing voor het Palestijnse conflict, waardoor de militaire chaos in de regio werd vergroot.

De afslachting van tienduizenden weerloze Palestijnen in Gaza, dankzij Amerikaanse munitie en dollars, heeft het beeld van morele oprechtheid van de Verenigde Staten, dat Biden had opgetrokken in verband met de verdediging van Oekraïne, volledig verstoord. Hoewel de ineenstorting van het Assad-regime in Syrië en de nederlaag van Hezbollah in Libanon een zware slag hebben toegebracht aan het Iraanse regime (de verklaarde vijand van de Verenigde Staten), heeft dit de instabiliteit in de regio niet verminderd, en met name niet in Syrië. Integendeel, de Verenigde Staten moesten een groot deel van hun marine blijven inzetten in de oostelijke Middellandse Zee en de Perzische Golf, hun contingenten in Irak en Syrië versterken en het hoofd bieden aan spectaculair verzet tegen het Amerikaanse beleid vanuit Turkije en Arabische landen.

Bovenal betekent de dreiging van verdere militaire onrust in het Midden-Oosten dat de verschuiving naar Azië, de belangrijkste doelstelling van de Verenigde Staten, in gevaar komt.

De tweede termijn van Trump

We hebben beschreven hoe de problemen met het navigeren door de imperialistische chaos die zich na 1989 ontwikkelde, leidden tot verdeeldheid binnen de Amerikaanse heersende klasse over het beleid. We hebben ook de evolutie beschreven van een populistische America First-beleid naar een rationeler beleid, om vroegere bondgenootschappen te behouden. De herverkiezing van Trump aan de macht, zelfs na het debacle van zijn eerste presidentschap, is een teken dat deze interne verdeeldheid niet onder controle is gebracht door de bourgeoisie en opnieuw het vermogen ernstig aantast van de Verenigde Staten om een samenhangend en consistent buitenlands beleid te voeren. Zelfs zodanig dat het hun belangrijkste zorg in gevaar brengt: het blokkeren of voorkomen van de opkomst van China.

De gevaarlijke onzekerheid van dit boemerangeffect van politieke chaos op het imperialistische beleid wordt nog vergroot door het feit dat de bewegingsruimte van de Verenigde Staten op het imperialistische wereldtoneel aanzienlijk is afgenomen sinds de eerste ambtstermijn van Trump. Tevens komt zijn tweede ambtstermijn op een moment dat er twee grote conflicten woeden in Oost-Europa en het Midden-Oosten. We zullen niet terugkomen op de hoofdoorzaken van de politieke wanorde binnen de Amerikaanse bourgeoisie en haar staat, die de eerste acties van Trump dramatisch hebben verergerd: dat zal in een ander artikel worden uitgelegd.

Maar in minder dan een maand tijd heeft Trump duidelijk gemaakt dat de trend van zijn America First-beleid, dat bestaat uit het ontrafelen van de Pax Americana waarop de Amerikaanse mondiale suprematie na 1945 rustte, veel sneller en ingrijpender zal versnellen dan tijdens zijn eerste ambtstermijn, niet in de laatste plaats omdat de nieuwe president van plan is de waarborgen die zijn actieradius in Washington destijds beperkten, te omzeilen door zijn al dan niet competente handlangers aan het hoofd van de staatsdiensten te benoemen. Het voorkomen van het einde van haar wereldheerschappij in de “ieder voor zich” van de post-bloc wereld: deze belangrijkste zorg van de Amerikaanse bourgeoisie na 1989 is op zijn kop gezet: de “oorlog van ieder tegen allen” is in feite de “strategie” van de nieuwe regering geworden. Een strategie die moeilijker terug te draaien zal zijn dan het al was na de eerste termijn van Trump, zelfs door een nieuwe, “slimmere” regering.

Het doel om de controle over Panama terug te krijgen; het voorstel om Groenland te “kopen”; het barbaarse voorstel om de Palestijnen etnisch te zuiveren van de Gazastrook en er een Rivièra van te maken; al deze vroege uitspraken van de nieuwe president zijn evenzeer gericht tegen zijn voormalige bondgenoten als tegen zijn strategische vijanden. Het Gaza-voorstel, dat zijn bondgenoot Israël ten goede zou komen door de tweestatenoplossing in Palestina op te heffen, zou de oppositie van de andere Arabische mogendheden, evenals Turkije en Iran, alleen maar aanwakkeren. Groot-Brittannië, Frankrijk en Duitsland hebben zich al uitgesproken tegen het voorstel van Trump.

Maar het is waarschijnlijk dat de Verenigde Staten onder Trump Oekraïne een vredesakkoord zullen opleggen dat inhoudt dat 20% van het grondgebied aan Rusland wordt afgestaan. De West-Europese mogendheden zijn hier al fel tegen gekant, wat de NAVO, voorheen de as van de internationale dominantie van de VS, verder zal desintegreren. De nieuwe president eist binnen de NAVO dat de stagnerende Europese economische machten hun militaire uitgaven meer dan verdubbelen, zodat ze zichzelf op eigen kracht kunnen verdedigen, en zonder de hulp van de Verenigde Staten.

Een groot deel van de “soft power” van het Amerikaanse imperialisme, zijn zogenaamde morele hegemonie, staat op het punt om in één klap te worden weggevaagd: USAID, 's werelds grootste hulporganisatie voor de “landen in het Zuiden”, is “verhakseld” door Elon Musk. De VS heeft zich teruggetrokken uit de Wereldgezondheidsorganisatie en heeft zelfs voorgesteld om juridische stappen te ondernemen tegen het Internationaal Strafhof vanwege zijn vooringenomenheid tegen de VS en Israël.

De protectionistische handelsoorlog die de nieuwe Amerikaanse regering voorstelt, zou ook een enorme klap toebrengen aan wat er nog over is van de economische stabiliteit van het internationale kapitalisme, dat de basis vormt van de Amerikaanse militaire macht. Het zou ongetwijfeld overslaan naar de Amerikaanse economie zelf in de vorm van nog hogere inflatie, financiële crises en een afname van de eigen handel. De massale verdrijving van goedkope arbeidsmigranten uit de VS zou negatieve en zelfdestructieve economische gevolgen hebben voor de Amerikaanse economie en voor de sociale stabiliteit.

Op het moment van schrijven is het niet mogelijk om te weten of de lawine van voorstellen en besluiten van de nieuwe president zullen worden uitgevoerd, of dat het vergezochte onderhandelingsinstrumenten zijn die waarschijnlijk zullen leiden tot tijdelijke overeenkomsten of verminderde concessies. Maar de richting van het nieuwe beleid is duidelijk. Alleen al de onzekerheid van de maatregelen heeft nu al tot gevolg dat potentiële voormalige en toekomstige bondgenoten worden gealarmeerd en tegen zich in het harnas gejaagd. Dit op zich zal meer mogelijkheden creëren voor Amerika's belangrijkste vijanden. Het voorgestelde vredesakkoord in Oekraïne is al in het voordeel van Rusland. De protectionistische handelsoorlog is een geschenk voor China, dat zich kan positioneren als een betere economische partner dan de Verenigde Staten.

Toch zullen de Verenigde Staten, ondanks het zelfvernietigende langetermijnbeleid van “America First”, hun militaire superioriteit niet opgeven aan hun belangrijkste vijand, China, dat nog lang niet in staat is om de directe confrontatie op gelijke voet aan te gaan. Bovendien roept het nieuwe buitenlandse beleid nu al sterke weerstand op binnen de Amerikaanse bourgeoisie.

Het vooruitzicht is dus op een massale wapenwedloop en een verdere chaotische toename van imperialistische spanningen over de hele wereld, waarbij conflicten tussen grootmachten zich verplaatsen naar de centra van het mondiale kapitalisme en de mondiale strategische punten verder op scherp zetten.

Conclusie: Trump en de sociale kwestie

De MAGA-beweging van Donald Trump kwam aan de macht en beloofde het electoraat meer banen, hogere lonen en wereldvrede, in plaats van de dalende levensstandaard en de “eindeloze oorlogen” van de regering-Biden.

Politiek populisme is geen ideologie van mobilisatie voor oorlog, zoals het fascisme was.

In feite zijn de groei en de electorale successen van het politiek populisme van de afgelopen tien jaar, waarvan Trump de Amerikaanse uitdrukking is, in wezen gebaseerd op het toenemende falen van de gevestigde oude partijen van de liberale democratie om elkaar in de regering af te wisselen om de diepe impopulariteit onder ogen te zien van de duizelingwekkende groei van het militarisme enerzijds en de verarmende effecten van een hardnekkige economische crisis op de levensomstandigheden van de massa van de bevolking anderzijds.

Maar populistische beloften om geweren te vervangen door boter([3]) worden steeds meer ondermijnd door de realiteit en stuiten op een arbeidersklasse die haar strijdlust en klassenidentiteit begint te herontdekken.

In tegenstelling tot de xenofobe onzin van het politieke populisme heeft de arbeidersklasse geen vaderland, geen nationale belangen en is zij in feite de enige internationale klasse waarvan de gemeenschappelijke belangen grenzen en continenten overstijgen. Haar strijd om haar huidige levensomstandigheden te verdedigen, die internationaal is (de huidige strijd in België bevestigt nogmaals het klassenverzet in alle landen), vormt daarom de basis van een alternatieve aantrekkingspool voor de suïcidale toekomst van het kapitalisme, namelijk imperialistische conflicten tussen naties.

Maar in dit klassenperspectief zal de arbeidersklasse ook de confrontatie moeten aangaan met de anti-populistische krachten evenals de populistische krachten van de bourgeoisie die de bevolking een terugkeer naar de democratische vorm van militarisme en verarming voorstellen. De arbeidersklasse mag zich niet laten vangen door deze valse alternatieven, noch mag ze de radicalere krachten volgen die beweren dat de liberale democratie een kleiner kwaad is dan het populisme. Integendeel, ze moet vechten op haar eigen klassenterrein.

De New York Times, de doorgaans nuchtere spreekbuis van de Amerikaanse liberale bourgeoisie, deed deze radicale oproep aan de bevolking om te mobiliseren ter verdediging van de burgerlijke democratische staat tegen de autocratische staat van Trump in een redactionele verklaring op 8 februari 2025: “Laat je niet afleiden. Laat je niet overweldigen. Laat je niet verlammen en meeslepen in de chaos die president Trump en zijn bondgenoten opzettelijk creëren met de hoeveelheid en snelheid van uitvoerende decreten; de poging om de federale overheid te ontmantelen; de opgevoerde aanvallen op immigranten, transgenders en het concept zelf van diversiteit; de eis dat andere landen Amerikanen accepteren als hun nieuwe opperheren; en het duizelingwekkende gevoel dat het Witte Huis op elk moment alles kan doen of zeggen. Het is allemaal ontworpen om het land op de hielen te zitten zodat president Trump zijn zoektocht naar maximale uitvoerende macht kan voortzetten, zodat niemand de gedurfde, ondoordachte en vaak illegale agenda van zijn regering kan tegenhouden. In hemelsnaam, stem niet af."([4])

Dit bevestigt alleen maar dat de bourgeoisie als geheel haar eigen verschillen gebruikt om de arbeidersklasse te verdelen en haar de ene vorm van oorlog en kapitalistische crisis boven de andere te laten verkiezen, zodat ze haar eigen klassenbelangen vergeet.

De arbeidersklasse moet zich niet laten meeslepen in de interne of externe oorlogen van de heersende klasse, maar moet voor zichzelf vechten.

Como (23 februari 2025)

[1] The United States : superpower in the decadence of capitalism and today epicentre of social decomposition (Part 1) ; International Revue n° 169, 2023

[2] De Pax Americana die volgde op de Tweede Wereldoorlog was nooit een tijdperk van vrede, maar eerder een van bijna permanente imperialistische oorlog. De term verwijst meer naar de relatieve stabiliteit van het imperialistische wereldconflict, met de Verenigde Staten als belangrijkste macht, terwijl de twee blokken zich voorbereidden op een wereldoorlog vóór 1989.

[3] De uitdrukking “Guns and Butter”, een macro-economisch model, verwijst naar de verdeling van overheidsuitgaven tussen defensie-uitgaven (guns) en sociale uitgaven (butter), vaak ten koste van het een. (NdT)

[4] In 2003 hield de New York Times, met hun reputatie van objectieve journalistiek, voortdurend de leugen over de massavernietigingswapens van Saddam Hoessein in stand om de Amerikaanse invasie van Irak te legitimeren.