In haar “Antwoord op de stompzinnige beschuldigingen van een organisatie die uit elkaar valt”, gepubliceerd op haar website, heeft het IBRP (1) een volgende grens overschreden in haar ernstig opportunistisch afglijden, dat we reeds duidelijk maakten in ons artikel “Het IBRP in gijzeling genomen door herrieschoppers!”: ze rechtvaardigt nu de anti-proletarische gebruiken van een parasitaire groep die zichzelf “Interne Fractie van de IKS” noemt.
Het ‘Antwoord’ van het IBRP begint met het bekritiseren van “het uiterst vulgaire karakter” van de toon van ons artikel, waarin wij de zogenaamde ‘Interne Fractie van de IKS’ (IFIKS) hebben afgedaan als een bende “herrieschoppers”. Als het IBRP de vermoorde onschuld speelt dan betekent dat niet dat zijzelf ‘beschaafder’ omgangsvormen heeft, die van een ‘heer’, want ze staat borg voor de methodes van de IFIKS en gebruikt deze voor haar eigen doeleinden. Vandaar dat het IBRP geen aanmerkingen had nóch op de vulgariteit van de tekst van de IFIKS getiteld “;Smaad kent geen grenzen”, nóch op “het uiterst vulgaire karakter” van de methoden van deze herrieschoppertjes, die geen scrupules kennen als ze nu oproepen tot pogroms tegen onze zogenaamde “vuiligheden” en tegen onze militanten die als “smeerlappen” worden gebrandmerkt (2).
Zo is dit ‘Antwoord’ van het IBRP op de “stompzinnige beschuldigingen” van de IKS er in de eerste plaats op gericht de diefstal van ons adressenbestand door een lid van de IFIKS goed te praten met de volgende argumenten: “als leidende kameraden van de IKS – die als zodanig beschikken over het adressenbestand van hun organisatie – met de organisatie breken en het adressenbestand bij zich houden omdat ze de kameraden willen overhalen tot de ‘juiste richting’, dan is dit geen diefstal. Het valse moralisme van de IKS stinkt van de huichelarij als ze allerlei soorten beschuldigingen uitstort over diegenen die haar in de steek laten”.
Deze poging tot ‘rechtvaardiging’ van de gangsterpraktijken van de IFIKS noopt ons tot een paar opmerkingen:
1. Ons adressenbestand, net zoals het geld en al het andere politieke materiaal, behoort toe aan de organisatie als geheel en niet aan de individuele leden die haar vormen. Dat is een elementair beginsel van functioneren van alle revolutionaire organisaties. En het IBRP weet dat heel goed! Daarom weigert ze ook te antwoorden op onze brief van 1 oktober 2004, waarin we onder andere de volgende vragen stelden:
2. Als het IBRP niet akkoord gaat met het beginsel dat dit materiaal toebehoort aan de organisatie en niet aan de individuele leden, dan betekent dit dat de militant die de financiën beheert, onder het voorwendsel van de voortzetting van politiek werk, er rustig met de kas vandoor kan gaan zodra hij uitgesloten wordt of breekt met de organisatie. Deze zienswijze is er één van een anarchist of een lompenproletariër, maar niet die van de organisaties van het proletariaat.
Wij herinneren het IBPR eraan dat de bende herrieschoppers van de IFIKS zich niet beperkte tot het stelen van ons adressenbestand. Ze heeft ook geld gestolen van de IKS. Ze heeft ook geld van de organisatie verduisterd door te weigeren ons de prijs van de vliegtuigtickets terug te betalen die bedoeld waren om twee afgevaardigden van onze afdeling in Mexico naar Parijs te laten komen: deze laatsten werden op het vliegveld van Roissy gekidnapt door de herrieschoppers van de IFIKS, die hen verhinderden om deel te nemen aan de Buitengewone Conferentie van 2002 (zie ons artikel in Révolution Internationale, nr. 323, mei 2002).
Het lezen van de argumenten van het IBRP waarmee diefstal van ons politiek materiaal wordtgerechtvaardigd, rechtvaardigt ons recht de vraag te stellen: heeft het IBRP ook met het geld, dat gestolen is van de IKS, de zaal kunnen huren om haar openbare bijeenkomst van 2 oktober in Parijs te houden (want het IBRP heeft deze bijeenkomst georganiseerd met materiele steun van de IFIKS)?
3. De opvatting van het IBRP volgens welke “leidende kameraden” al het materiaal mee kunnen nemen dat hen is toevertrouwd, omdat ze er niet in geslaagd zouden zijn om de militanten te overtuigen van de juistheid van hun standpunten, is volkomen vreemd aan de arbeidersbeweging. Deze politiek heeft een naam: het is de verwoestende politiek van de ‘verschroeide aarde’. Als men er niet in slaagt om zijn standpunten op waarde te laten schatten, dan berooft men de organisatie; en in een poging om haar activiteiten te saboteren maakt men zich meester van haar politieke materiaal (3).
Deze herrieschopperspraktijken zijn door de IKS al eerder publiekelijk aan de kaak gesteld tijdens de ‘affaire Chénier’ in 1981. Toentertijd hadden de twee organisaties die het IBRP zouden vormen (Battaglia Comunista en de Communist Workers Organisation) nog een minimum aan waardigheid: ze snelden nóch de burger Chénier nóch de parasitaire groep CBG te hulp. Ze schreeuwde geen moord en brand over “het uiterst vulgaire karakter” van de IKS toen wij in de navolgende termen de handelwijze van deze herrieschoppertjes verwierpen: “Deze kameraden (die van de voormalige afdeling van de IKS in Aberdeen) hadden al maanden weet van de manoeuvres van Chénier en ze hebben de diefstal achteraf goedgepraat als iets ‘normaals in het geval van een splitsing’. Onze veroordeling van deze praktijken werd gekwalificeerd als een ‘reactie van kleinburgerlijke bezitters’ [...] In de eerste nummers van The Bulletin verwees ze [de CBG] naar onze houding om zich over te geven aan de verspreiding van kletspraat over de IKS dat net zo laag als stompzinnig was [...] Als men zich afsplitst kan men stelen wat men wil, maar als men tenslotte een groep voor zichzelf heeft, is men thuis de baas… zodra de herrieschoppertjes enig bezit hebben verworven denken ze er anders over [...] Wat zijn de standpunten van de CBG? Ziedaar alweer een groep wier bestaan parasitair is. Wat vertegenwoordigt ze ten opzichte van het proletariaat? Een provinciaalse versie van het platform van de IKS, maar zonder de samenhang en met diefstal ter compensatie.” (Internationale Revue, nr. 36, In antwoord op de antwoorden). Wat we twintig jaar geleden vaststelden met betrekking tot de herrieschoppers-methoden van de CBG is bijgevolg volledig van toepassing op de IFIKS.
Het moet duidelijk zijn dat de IKS er niet van afziet om het geld dat de IFIKS heeft gestolen op de ene of andere manier terug te halen. Zij zal, als het zover is, dezelfde politiek voeren als meer dan twintig jaar geleden toen ze het materiaal terughaalde dat door een paar mensen van de ‘Chénier-richting’ gestolen was, en met name diegenen die de CBG vormden.
4. Juist omdat het gaat om een elementaire regel in het functioneren van de organisaties van het proletariaat, zoals vastgelegd in onze statuten, moet iedere militant die de organisatie verlaat (of dat nu gebeurt op eigen initiatief of als gevolg van een uitsluiting) al het materiaal teruggeven aan door de IKS dat hem is toevertrouwd voor zijn taken te vervullen: “de militant doet geen persoonlijke ‘investering’ in de organisatie, waarvan hij dividend verwacht of die hij kan terugtrekken als hij haar verlaat. We moeten daarom iedere praktijk van ‘beslaglegging’ op materiaal of fondsen uit de organisatie verwerpen als volslagen vreemd aan het proletariaat, zelfs als het doel er uit bestaat een andere politieke groep op te richten”. (Rapport over de structuur en de functionering van de organisatie van revolutionairen, punt 12, Internationale Revue, nr. 16). De leden van de IFIKS weten dus heel goed dat ze, door ons adressenbestand mee te nemen (en door geld te stelen van de organisatie), praktijken hebben toegepast die “volslagen vreemd zijn aan het proletariaat”. Ze hebben onze statuten overtreden en dus gebroken met de IKS door zich buiten de organisatie te plaatsen nogvoordat ze werden uitgesloten.
Onder andere daarom weigerden ze om een beroep te doen op een Erejury, zoals hen tweemaal is voorgeslagen door de IKS. Ze verklaarden de beschuldigingen die we op grond van hun gedrag tegen hen inbrachten als leugens (zie ons artikel op de website: De Erejury: een wapen om kommunistische militanten en organisaties te verdedigen).
5. Het IBRP geeft nog een ander argument om de diefstal te rechtvaardigen: omdat het om “leidende kameraden” ging, “als zodanig” konden de leden van de IFIKS zich het rechtaanmatigen het materiaal mee te nemen dat aan de organisatie toebehoorde. Dus, de “leiders” zouden rechten en privileges hebben die de “basismilitanten” niet hebben! Deze elitaire en bureaucratische visie vindt men terug in de burgerlijke (en met name in de stalinistische) organisaties, maar niet in die van de arbeidersklasse!
We willen er graag de nadruk op leggen dat de IKS niet het piramidale gezichtspunt van het IBRP huldigt van “leiders” maar van de leden van de “centrale organen”. Het is niet “als zodanig” (dat wil zeggen als “leidende” leden) dat de IKS haar adressenbestand had toevertrouwd aan iemand die nu lid is van de IFIKS. De IKS had haar dit bestand gegeven omdat zij als militant belast was met de verzending van de publicaties aan onze abonnees. Als wij deze zeer belangrijke en verantwoordelijke taak hebben toevertrouwd aan wat het IBRP “leidende kameraden” (iets wat de militanten van de IKS flink heeft doen lachen!) noemt, dan is dat alleen omdat ze deze zeer goed vervulde.
In argumenten, die in dit ‘Antwoord’ op onze “stompzinnige beschuldigingen” zijn vervat, ontdekken we in werkelijkheid de medeplichtigheid van het IBRP aan deze diefstal. Ze zegt ons in feite dat de IFIKS het recht had dit adressenbestand te houden teneinde “kameraden voor de juiste richting te kunnen winnen” (4). Dit argument is niet alleen bedoeld om laaghartige praktijken van de IFIKS ‘goed te praten’. Het heeft ook en vooral de bedoeling om de pogingen tot sabotage en destabilisering van de IKS door het IBRP te rechtvaardigen, die al meer dan twee jaar achter onze rug om geschieden.
Onze lezers kunnen de manoeuvres van het IBRP ontdekken in Bulletin, nr. 9 van de IFIKS, manoeuvres die eruit bestaan deze bende herrieschoppers aan te moedigen haar aanvallen tegen onze centrale organen en tegen onze militanten voor te zetten teneinde een maximum aan kameraden te winnen voor … “de juiste richting”! Wij nodigen onze lezers dus uit om zich te wenden tot Report of the meeting on 17-03-02, gepubliceerd in ditzelfde Bulletin, nr. 9 (beschikbaar op de website van de IFIKS). Ze zullen er de ‘argumenten’ vinden die de diefstal van ons adressenbestand moeten rechtvaardigen: het gaat er voor de IFIKS om (met de zegening van het IBRP) haar walgelijke proza aan de militanten van de IKS te zenden teneinde “de ogen van de militanten van de IKS te openen, waarvan wij menen dat zij op korte termijn in een dynamiek meegaan die erin bestaat het BO (Besluitvormende Orgaan) van de IKS te ‘volgen zonder zich vragen te stellen’ [...] Het IBRP heeft deze oriëntatie goedgekeurd”, en wel in de volgende termen: “Jullie moeten je strijd voortzetten tegen de huidige afwijkende richting en [voor] het herstellen van de organisatorische en politieke verworvenheden.”
Zo vernemen we dus dat het IBRP niet alleen de IFIKS aanmoedigde om haar vuile werk te doen (dat eruit bestaat de brievenbussen van onze kameraden en onze abonnees te vullen met hun walgelijke laster), maar bovendien heeft ze deze strijd aangemoedigd en ondersteund … “voor het herstellen van de organisatorische en politieke verworvenheden van de IKS”! Onze lezers kunnen zich zelf een idee vormen van de dubbelzinnigheid en de ongelofelijke (maar ware!) dubbelzinnige taal van het IBRP: aan de ene kant pretendeert ze (op een huichelachtige manier) er belang bij te hebben de “organisatorische en politieke verworvenheden” van de IKS te verdedigen, aan de andere kant bevestigt ze (in haar ‘Antwoord’ op onze “stompzinnige beschuldigingen”) de IFIKS te willen “overtuigen” dat de “intrinsieke zwakheden” van de IKS zijn gelegen in “de fundamentele methodologische vraagstukken die ons (het IBRP) altijd al van de IKS hebben gescheiden”.
En deze huichelarij bereikte werkelijk haar hoogtepunt toen het IBRP, terwijl ze tegelijkertijd de IFIKS steunde in haar strijd tegen onze zogenaamde “liquidationistische leiding” (zoals de IFIKS het noemde), schreef: “Het is niet aan ons om te zeggen wie gelijk of ongelijk heeft in de organisatorisch-disciplinaire twisten van de IKS! (zie de tekst van het IBRP, gedateerd februari 2002 en gepubliceerd in verschillende talen op hun website: Elementen ter overdenking over de crises van de IKS).
Men begrijpt nu veel beter waarom het IBRP de diefstal van ons adressenbestand niet kon veroordelen. Ze had er eenvoudigweg belang bij om de IFIKS (en haar smerige praftijken) te gebruiken, niet alleen als wervingsagent voor haar eigen winkeltje, maar ook om te proberen problemen te veroorzaken binnen de IKS.
Het is duidelijk dat (anders dan het IBRP pretendeert) niet het “valse moralisme van de IKS”, maar de verwerping door het IBRP van iedere vorm van proletarische moraal “stinkt naar hypocrisie”!
En wij herhalen nog een keer naar het IBRP (op het gevaar af nogmaals haar kuisheid van een kostschoolmeisje te choqueren): als men slaapt met een vrouw van lichte zeden, moet men niet verbaasd zijn als men een druiper oploopt.
In punt 2 van haar ‘Antwoord’ aan onze “stompzinnige beschuldigingen”, bevestigt het IBRP, nog altijd in verband met de diefstal van ons adressenbestand dat gebruikt werd om de uitnodiging te versturen voor de openbare bijeenkomst van 2 oktober: “We hoeven noch aan de IKS noch aan iemand anders verantwoording af te leggen over de manier waarop we politiek bedrijven” en het IBRP stigmatiseert de “pretentie van de IKS de zogenaamde tradities van de Kommunistische Linkerzijde te vertegenwoordigen”, iets wat haar “pathetisch” voorkomt.
Wat óns vooral “pathetisch” lijkt, dat is om te moeten vaststellen dat het IBRP, door van zichzelf een medeplichtige van de IFIKS te maken, haar eerstgeborenenrecht heeft verkocht voor een bord linzen. Daarom is zij bezig om niet alleen de traditie van de Kommunistische Linkerzijde voor de zwijnen te gooien, maar ook de elementaire beginselen van de arbeidersbeweging, om in plaats daarvan de wet van de jungle te aanvaarden!
Op de vraag, die gesteld werd door onze abonnees, “hoe heeft het IBRP onze adressen in handen gekregen?”, ziedaar het antwoord dat gegeven werd: hoepel op, het IBRP hoeft aan niemand verantwoording af te leggen over de “manier waarop ze politiek bedrijft”!
Menen de ‘leiders’ van het IBRP dat ze ook geen verantwoording hoeven af te leggen aan de militanten van haar eigen organisatie (die niet hebben deelgenomen aan deze openbare bijeenkomst of die verbaasd waren te vernemen dat de uitnodiging van het IBRP naar personen was verstuurd waarvan ze de adressen niet had)? Is “deze manier van politiek bedrijven” in overeenstemming met de statuten van het IBRP, of “volgen” deze militanten blindelings de (totaal onverantwoordelijke) politiek van hun ‘leiders’…“zonder zich vragen te stellen”?
In het eerste punt van haar ‘Antwoord’ aan onze “stompzinnige beschuldigingen” begint het IBRP met de vaststelling dat haar contacten met de IFIKS “bestaan en blijven bestaan” met als argument: “wij willen voorkomen dat met het vertrek van leiders van de ‘oude garde’, de zoveelste splitsing van de IKS leidt tot het ontstaan van een nieuwe dissidente groep van de IKS die zich beroept op haar orthodoxie”.
Dat is een heel mooi voornemen van het IBRP (en wij zijn werkelijk ontroerd door die liefdevolle zorg!). Maar we weten dat de weg naar de hel is geplaveid met goede bedoelingen. Het IBRP wil ons dus doen geloven dat het is om te voorkomen dat er een nieuwe parasitaire groep (want zelfs als men weigert dat te aanvaarden moeten we de dingen bij hun naam noemen!) ontstaat, dat zij probeert om de IFIKS ervan te overtuigen om de programmatische standpunten van de IKS te verwerpen (5). In werkelijkheid discussieert het IBRP echter met de leden van de IFIKS om ze te kunnen rekruteren.
En we zien niet in waarom ze zich in zulke bochten moet wringen om ons van haar ‘oprechtheid’ te overtuigen. In ieder geval heeft het IBRP geen enkele waardigheid meer: ze heeft zich er al toe verlaagd op zoek te gaan in… de vuilnisbak van de IKS!
Van onze kant blijven we het IBRP verzekeren dat het ons doel niet in het minst is om haar pogingen tot ‘krachtenbundeling’ te saboteren (zoals de IFIKS en haar tweelingbroer, de ‘Circulo’ van Argentinië van de daken schreeuwen). Als we werkelijk het gezichtspunt van een ‘winkeliertje’ verdedigden, dan nog zou het ons veel beter uitkomen als het IBRP de leden van de IFIKS in haar rangen inlijft. Ze zou een grote dienst bewijzen aan onze organisatie door ons te ontlasten van dit parasitaire groepje, dat niet ophoudt de naam van de IKS te bevuilen door zich op ons platform te beroepen.
De enige en uitsluitende reden waarom we het IBRP hebben gewaarschuwd tegen de verleidingingen van de IFIKS is de volgende: wij wilden voorkomen dat een organisatie van de Kommunistische Linkerzijde de proletarische beginselen met voeten treedt door in te staan voorde methodes van deze bende herrieschoppers. Maar als het IBRP zichzelf in diskrediet wil brengen door zich te verenigen met deze elementen, dan kan niemand dat verhinderen. Zoals het spreekwoord zegt: ‘Je kan een ezel niet laten drinken als hij geen dorst heeft’!
Nogmaals, hoe eerder het IBRP erin slaagt de IFIKS ervan te ‘overtuigen’ om ons met rust te laten des te beter voor ons! Jammer genoeg, door te weigeren onze analyse van het verschijnsel parasitisme ter harte te nemen (waarin enkel is overgenomen wat Marx naar voren bracht met betrekking de Alliantie van Bakoenin in de Eerste Internationale), berooft het IBRP zichzelf van een wapen dat haar ervoor kon behoeden haar eer te grabbel te gooien in dit schandelijke avontuur. Ze blijft achter de IFIKS aanlopen in de hoop de worst, die haar wordt voorgehouden, te pakken te krijgen: het vooruitzicht van een toekomstige afdeling van het IBRP in Parijs en Mexico!
De leden van de IFIKS zijn natuurlijk niet in het minst van plan om zich te laten ‘overtuigen’ door het IBRP en nog minder om zich bij haar aan te sluiten. Daarom blijven deze parasieten met een ziekelijke obsessie herhalen dat ze niet hebben ‘gebroken met de IKS’. Zo pronkt de IFIKS in haar laatste Bulletin (nr. 28) openlijk met een meningsverschil dat ze heeft met het IBRP: in tegenstelling tot wat de laatste verzekert in haar ‘Antwoord’ op de “stompzinnige beschuldigen” van de IKS, heeft de IFIKS het nodig gevonden “een kleine precisering aan te geven met betrekking tot wat het IBRP zegt: wij hebben niet gebroken (met de IKS), wij zijn buitengesloten”. We hebben werkelijk te doen met het IBRP en hopen dat ze over deze grote teleurstelling heen komt. We kunnen haar slechts uitnodigen haar illusies op te geven: de leden van de IFIKS kunnen zich niet bij het IBRP aanlsuiten, zoals ze nog een keer verzekeren in hun Bulletin nr. 28, ‘de fractie is de IKS’!: “wij, fractie, zijn de IKS!”.
We kunnen niet van het IBRP verwachten dat het een gek, die denkt Napoleon te zijn omdat dat zijn enige bestaansreden is, tot de werkelijkheid terug te brengen. We staan er echter versteld van dat het IBRP, aangetast door zijn eigen opportunisme, zelfs niet in staat is de totaal krankzinnige grootheidswaanzinnige aard van de gedachtewereld van deze zogenaamde ‘fractie’ in te zien.
Met betrekking tot onze Stellingen over het parasitisme, weet het IBRP ons nog te vertellen: “terwijl er zoveel dingen in de wereld gebeuren heeft de IKS niets beters te doen dan ‘Stellingen’ over haar interne twisten te schrijven”.
Iedere lezer die een beetje serieus is kan de samenvatting van de openbare bijeenkomst van 2 oktober van de IKS vergelijken met die van IBRP (op de website van Battaglia Comunista). Hij zal zien dat het IBRP over de oorzaken van de oorlog in Irak niet in staat was om te antwoorden op de vragen die gesteld werden op haar publieke bijeenkomst, en ook niet de argumenten te weerleggen die door de IKS naar voren werden gebracht (zie Révolution Internationale, nr. 351, Le vide politique et l’absence de méthode du BIPR)! Geconfronteerd met het uitbarsten van oorlogsbarbarij en bloedige chaos in Irak, in het Midden-Oosten, in Afrika, weet het IBRP niets anders te bedenken dan het op de helling zetten van de analyse van het verval van het kapitalisme (uitgewerkt door de Kommunistische Internationale). Ze weet niets beters te bedenken dan het overnemen van de propaganda van de burgerlijke economen om zo het proletariaat de troosten (en te misleiden) door het wijs te maken dat het kapitalisme nog een schitterende toekomst voor de boeg heeft!
Voor wat betreft de kritiek op onze Stellingen over onze “interne twisten” zou het IBRP zich eerst eens moeten richten tot Marx: terwijl er een gebeurtenis plaatsvond van de omvang van de Commune van Parijs in 1871 had Marx “niets beters” te doen een Conferentie bijeen te roepen in Londen, hoofdzakelijk gewijd aan het organisatievraagstuk en met name om het geval Bakoenin en zijn parasitaire groep, de ‘Alliantie van de socialistische democratie’, onder de loep te leggen! En het enige congres van de IAA waarop Marx persoonlijk aanwezig was, dat van Den Haag in 1872, was, op zijn aandrang en die van Engels, hoofdzakelijk gewijd aan het uitdiepen van de vraagstukken van organisatie en functioneren. En een jaar later hebben Marx, Engels en Lafargue een aanzienlijke hoeveelheid tijd en energie besteed aan het schrijven van een groot boek over de occulte kuiperijen van Bakoenin en zijn medeplichtigen (getiteld De Alliantie van de socialistische democratie en de Internationale arbeidersassociatie). Wat te denken van Lenin,die na het tweede Congres van de RSDAP “niets beters wist te doen dan te schrijven”, niet enkel Stellingen, maar zelfs een heel boek (Eén stap voorwaarts, twee stappen terug) “over de interne twisten” van de RSDAP?
Het IBRP heeft nog steeds niet begrepen dat (door haar onvermogen om zich de ervaringen uit de geschiedenis van de arbeidersklasse eigen te maken) het vraagstuk van de politieke houding van kommunistische militanten een principekwestie is. Daarom wordt het (en niet de IKS!) bedreigd met “uiteenvallen”. Door gemene zaak te maken met elementen die niets beters te doen hebben dan honderden pagina’s vol te schrijven met laster tegen de IKS en haar militanten (zie onder andere de politieroman van de IFIKS, getiteld Geschiedenis van het IS) komt het IBRP nu tot een “manier van politiek bedrijven” die volkomen vreemd is aan het proletariaat, niet alleen gebaseerd op diefstal, maar eveneens op leugens en laster.
In punt 5 van haar ‘Antwoord’ op onze “stompzinnige beschuldigingen”, herhaalt het IBRP dat het er nooit op uit was om ‘gebruik te maken’ van de beschuldigingen van stalinisme door de IFIKS: “we houden de ‘waarschuwingen’ van een organisatie die [...] iedere keer beschuldigingen van opportunisme en stalinisme oogst voor belachelijk, en we hebben daarvan nooit gebruik willen maken”.
Deze bewering is een grove leugen. Wij verwijzen onze lezers nog eens naar Bulletin nr. 9 van de IFIKS, waarin het IBRP in de volgende termen geloofwaardigheid verleent aan de ‘stelling’ van de IFIKS volgens welke de IKS in een proces van “stalinistische ontaarding” zou zijn terechtgekomen: “Het is ons [het IBRP] duidelijk dat er een proces van eliminatie van militanten plaatsvond. Een eliminatie van de oude garde, waarvan alleen Peter overblijft [...] het zal snel gaan, de tendens om tot uitsluitingen over te gaan is reeds onomkeerbaar geworden” (6).
Dus, het IBRP is niet alleen op heterdaad betrapt op een leugen als ze nu, met de hand op het hart, beweert dat ze “nooit gebruik heeft willen maken van de beschuldigingen van stalinisme” tegen de IKS, maar ze heeft zichzelf tot woordvoerder gemaakt van de nauwelijks verhulde laster tegenover een van onze kameraden, de ‘leider-liquidator’ (om een geliefde uitdrukking van de IFIKS te gebruiken) die, net als Stalin ‘de oude garde zou hebben geëlimineerd’!
En het is eveneens deze “weerzinwekkende methodologie”, gebaseerd op leugens en laster, die het IBRP er onlangs toe heeft gebracht (in drie talen!) op haar website de lasterlijke tekst van ‘Circulo de Comunistas Internationalistas’ uit Argentinië te publiceren (waarvan wij al aan het licht brachten dat ze niets anders dan kolossaal bedrog is).
Ondanks het feit dat we op 27 oktober al de Verklaring van de NCI gepubliceerd hadden (zie onze website) blijft het IBRP de leugen rondstrooien dat de NCI, net als de IFIKS, “gebroken heeft met de IKS” (zie de website van Battaglia Comunista). Zo neemt het IBRP andermaal zijn wensen voor werkelijkheid.
Ondanks het feit dat de NCI haar deze Verklaring (waarin ze verzekert dat de teksten van ‘Circulo’ “schaamteloze leugens en laster zijn tegen de IKS”) had toegestuurd, heeft het IBRP het nog steeds niet nodig gevonden om de tekst van de ‘Circulo’, die de zogenaamde ‘stalinistische methoden’ van de IKS aanklaagt, van haar website te verwijderen. Dit betekent slechts dat ze doorgaat om leugens en laster te gebruiken en op haar eigen naam te schrijven.
De reden voor een dergelijke politiek van burgerlijke aard kan men vinden in Bulletin, nr. 9 van de IFIKS. Onze lezers zullen er ontdekken dat het IBRP en de IFIKS in maart 2002 begonnen waren een gezamenlijke een politieke strategie uit te werken om de IKS te vernietigen.
Zo horen we bij monde van het IBRP: “als we tot de conclusie komen dat de IKS een ‘waardeloze’ organisatie is geworden, dan zal ons doel zijn om er alles te doen om haar verdwijning te bevorderen” (vet van ons).
Ziedaar waarom en met welk politieke bedoeling de contacten tussen het IBRP en de IFIKS “bestaan en blijven bestaan”! Het is met dit duidelijk geuite doel “er alles te doen om haar verdwijning (die van de IKS) te bewerkstelligen” wierp het IBRP zich (net als de IFIKS) op delasterlijke tekst van de bedrieger (de zogenaamde “Circulo de Comunistas Internationalistas”), zoals een vlieg op een hoop stront!
Het IBRP verkeert echt niet in de positie om ons de les te lezen over enig ‘echt moralisme’. Haar kritiek op ons “valse moralisme” dient er slechts toe deze erbarmelijke werkelijkheid toe te dekken: het IBRP heeft de anti-proletarische ‘moraal’ van de jezuïeten aanvaard waarin het doel de middelen heiligt!
Om de IKS te vernietigen en het vonnis ten uitvoer te brengen dat zijzelf over onze organisatie (en achter onze rug om!) heeft uitgesproken is het IBRP momenteel bereid (en ze heeft daarvan al blijk gegeven) zich van de laaghartige methoden van de burgerlijke propaganda te bedienen.
Zo heeft ze, om haar doeleinden te bereiken, niet alleen een verbond gesloten met de herrieschoppers van de IFIKS en de grootheidswaanzinnige manipulator van de ‘Circulo’ in Argentinië, maar ze neigt er steeds meer toe om de “weerzinwekkende praktijken” van heel dit lekkere stelletje over te nemen!
Als we het IBRP een raad zouden mogen geven, dan is het de raad om eerst eens haar eigen stoep schoon te vegen: terwijl er sinds 11 september 2001 “zoveel dingen gebeurd zijn in de wereld”, weet het IBRP niets anders te doen dan oudenwijvenpraatjes op te hangen over ‘de oude garde’ van de IKS. Ze heeft niets beters te doen dan zich achter de oren te krabben over de vraag “of de IKS nu op sterven ligt” (Brief van het IBRP aan de fractie, gepubliceerd in het Bulletin, nr. 19 van de IFIKS). Ze heeft geen beter leesvoer kunnen vinden dan de politieroman van de IFIKS, doorspekt met kleine ‘pikante’ details over het ‘voorkomen’ en het persoonlijke leven van deze of gene militant!
En wat zijn, terwijl er momenteel “zoveel dingen gebeuren in de wereld”, de laatste streken van de groep die de pretentie en het lef heeft om zichzelf wereldwijd voor te doen als … de enige ‘serieuze pool’ van krachtenbundeling van de Kommunistische Linkerzijde? Zij weet niets beters te doen dan de hersenspinsel van een psychopaat (waarvan de leugens al net zo indrukwekkend zijn als de afwezigheid van scrupules) op haar website in drie talen voor te leggen ‘ter discussie’. En dat alles om er achter te komen of... onze telefonische contacten met de militanten van de NCI uit Argentinië (waarvan het IBRP zelfs niet de inhoud kent!) een nieuwe bevestiging zouden vormen voor de ‘stalinistische ontaarding’ van de IKS!
Door zich nu in te laten met de IFIKS heeft het IBRP een bom gelegd onder haar eigen huis. Wij kunnen de IFIKS slechts dankbaar zijn voor het feit dat ze ons, dankzij haar “Bulletins”, de bedoelingen heeft onthuld van het IBRP om “er alles te doen om de verdwijning te bevorderen” van onze organisatie. Voor één keer heeft ze met haar verklikkerij een dienst bewezen aan de IKS!
Als ze zichzelf niet te gronde wil richten, dan wordt het de hoogste tijd dat het IBRP een einde maakt aan haar “overdenkingen (en stompzinnige speculaties) over de crises van de IKS”, en eerst eens gaat nadenken over de oorzaken van haar eigen organisatorische tegenslagen en over haar huidige mislukkingen.
Dat is de enige ‘methodologie’ die haar (wellicht?) in staat stelt om te ontsnappen aan het noodlot waartoe haar aangeboren opportunisme haar altijd al vanaf haar ontstaan heeft veroordeeld.
Het wordt de hoogste tijd dat het IBRP onderkent dat ze, ondanks haar diplomatiek en ‘tactische’ verbond met de IFIKS, niet over de middelen beschikt om deze ambitie te realiseren: “de verdwijning van de IKS bevorderen” teneinde de ‘enige pool van krachtenbundeling’ van de Kommunistische Linkerzijde te zijn. Hoe meer het IBRP konkelt met deze bende herrieschoppers (en haar kleine ontaarde kloon in Argentinië), des te meer ze zich zal begeven op de weg, niet naar een “langzaam maar zekere samenvoeging van revolutionaire krachten” (zoals zij verzekert in haar ‘Antwoord’ op onze “stompzinnige beschuldigingen”) maar naar een tragisch en grotesk einde van een … muis die zich groter voordoet dan een olifant!
IKS / 18.11.2004
(1) Internationaal Bureau voor de Revolutionaire Partij, een organisatie die zich beroept op de Italiaanse Kommunistische Linkerzijde en die hoofdzakelijk bestaat uit de Communist Workers Organisation (CWO) in Engeland en Battaglia Comunista in Italië.
(2) Zie de tekst van de IFIKS Smaad kent geen grenzen, gepubliceerd op haar website, die de inleiding vormt op de Verklaring van de ‘Circulo’ van 2 oktober. Vreemd genoeg is deze Franstalige tekst van de website van de IFIKS verdwenen (hij is tot op heden alleen in het Spaans en het Engels gepubliceerd). Gelukkig hebben we kopieën bewaard en we kunnen deze aan de lezers op verzoek toesturen. Bovendien moet worden opgemerkt dat de oproepen tot pogrom, die door deze herrieschoppers zijn gedaan, enige weerklank vonden blijkt uit een anonieme dreigbrief die begin november naar ons email adres in Spanje werd gestuurd. De lezers kunnen de brief (even vulgair als walgelijk) van deze ‘anonieme schrijver’, vergezeld van ons antwoord, vinden op onze website in het Spaans (Antwoord op een anonieme brief).
(3) De IFIKS beschouwt de IKS dus als haar privébezit als ze verzekert in haar Bulletin, nr. 28 nog eens dat de IKS “onze organisatie” is. Het is dezelfde zienswijze die de ex-militant Michel, tijdens een geheime bijeenkomst waarvan wij de notulen ontdekten, ertoe bracht te verzekeren: “We moeten de middelen om te functioneren terugvorderen”. Er moet opgemerkt worden dat Michel er de voorkeur aan heeft gegeven zich terug te trekken in plaats van zich bij de ‘fractie’ aan te sluiten, omdat hij zich had gerealiseerd dat de dingen “die men (achter de rug van de IKS om) deed smerig zijn”! En in tegenstelling tot zijn vrienden van IFIKS heeft hij de IKS op een meer ‘eerbare’ wijze verlaten door zijn totale schuld aan de IKS af te betalen. Dat is ook het geval met een andere ex-militant (Stanley) die, alhoewel hij met de leden van de IFIKS deelnam aan allerlei gekonkel achter de rug van de organisatie om, zich van hen afkeerde en ook al het geld, dat hij nog schuldig was aan de IKS, afbetaalde.
(4) Terloops moet worden opgemerkt dat de leden van de IFIKS op geen enkelmoment enige poging hebben gedaan om de rest van de IKS te overtuigen van de ‘juiste richting’. Integendeel, door hun openlijke destructieve houding en hun strategie van de ‘verschroeide aarde’; door hun systematisch gebruik van leugens en chantage; door hun achterbakse aanvallen en gemene manoeuvres hebben ze zich geïsoleerd van alle andere militanten van de IKS, met inbegrip van degenen die in het begin het meest gevoelig waren voor hun argumenten. Terwijl de IKS hen aanspoorde om openlijk hun meningsverschillen naar voren te brengen in onze interne bulletins en op onze gebruikelijke bijeenkomsten, gaven ze er de voorkeur aan om documenten te laten circuleren onder ‘ingewijden’ en te weigeren ze ter beschikking te stellen van de rest van de organisatie, en hield ze geheime bijeenkomsten, bedoeld om samen te spannen en zo de organisatie te ‘ontwrichten’ (naar de woorden van een van die moraalridders). Ook toen we ze uitnodigden om in onze Internationale Revue een antwoord te publiceren op het artikel over het begrip ‘fractie’ dat in diezelfde Internationale Revue, nr. 108, was verschenen en dat, op basis van de historische ervaringen van fracties in het verleden, de opvattingen verwierp die aan de basis lagen van de oprichting van de ‘IFIKS’, weigerden ze om daarvan gebruik te maken om de lezers te overtuigen van de ‘juiste richting’.
(5) We leggen er de nadruk op dat in haar ‘Antwoord’ op onze “stompzinnige beschuldigingen” het IBRP overigens een aanzetje begint te geven tot analyse van het verschijnsel parasitisme. Zo verzekert ze, heel terecht, dat de vorming van een “nieuwe dissidente groep van de IKS” kan betekenen dat “de een of andere intellectueel, omringd door enkele sympathisanten, zich het recht toe-eigent zijn eigen kleine groepje te vormen door hier of daar een paar ideeën en standpunten te jatten, of vanuit een inherent onvermogen verenigd te blijven met andere kameraden”. Door verraad te plegen aan onze organisatorische beginselen, door weerzinwekkende laster tegen onze centrale organen en onze militanten te verspreiden, hebben de elementen van de IFIKS gebroken met de IKS (en wij zijn het daarover helemaal eens met het IBRP!): “ze hebben hun eigen onvermogen om verenigd te blijven met andere kameraden” blootgelegd. Door geld en materiaal van de IKS te “pikken”, door “hier of daar (bij de IKS en het IBRP) een paar ideeën en standpunten te jatten”, hebben deze oplichters geen enkel ‘recht’ om zich te beroepen om de Kommunistische Linkerzijde. We kunnen het IBRP slechts aansporen om nog een klein beetje moeite te doen om haar overdenkingen tot het einde toe door te zetten: dit zelf-geproclameerde groepje ‘Interne Fractie van de IKS’ is geen historische uitdrukking vanhet proletariaat. Ze heeft geen enkele legitimiteit en is niets anders dan een parasitaire groep! Wat betreft de karikatuur die het IBRP van onze analyse van het parasitisme maakt, in een poging de ‘stompzinnige’ beschuldigingen van de IKS, die “schreeuwt over een complot van de bourgeoisie!” belachelijk te maken, dit laat maar één ding zien: haar eigen onwetendheid van wat Marx tegenover zijn hekelaars aan de kaak stelde met betrekking tot de Alliantie van Bakoenin, toen hij verzekerde (als bewijs van zijn “stompzinnigheid”) dat de strijd van de Algemene Raad van de Eerste Internationale tegen Bakoenin een “complot” was “van de zon tegen de schaduw”!
(6) Wij willen terloops een kleine noot toevoegen om de waarheid te herstellen: a. Het idee, naar voren gebracht door het IBRP, dat er in de IKS nog maar één van de “oprichtende leden” (Peter) is overgebleven is een pure leugen. Wij raden het IBRP aan om de juistheid van de informatie die ze toegespeeld krijgt van de IFIKS voortaan te verifiëren. Want zoals Lenin zei: “wie iemand op zijn woord gelooft is een onverbeterlijke idioot”.
b. Het feit dat iemand tot de oprichters behoort, betekent geenszins dat hij is gevrijwaard van verraad. Moeten we het IBRP eraan herinneren dat van de zes leden die de Iskra hebben opgericht (en die van een ander niveau waren dan deze bende schurken), er vier zijn die verraad hebben gepleegd en tijdens de Eerste Wereldoorlog zijn overgelopen naar het burgerlijke kamp? Lenin was het enige lid van de Iskra, die tot aan het einde trouw is gebleven aan de revolutionaire zaak.
Tenslotte moeten we nog een andere waarheid herstellen: de leden van de IFIKS zijn geen “leiders van de oude garde”, zoals het IBRP beweert. Geen van deze elementen behoorde tot de “oprichters van Révolution Internationale” (die met onze afdeling in Venezuela de voorloper was van de IKS), zoals zij overal rondbazuinen om zichzelf ‘op te hemelen’ met een ongelofelijke pretentie. Zelfs niet de oudste onder hen, de onzichtbare man (en ‘grondlegger’ van de IFIKS), burger Jonas: hij verliet de organisatie onmiddellijk na de terugval van de beweging van Mei ’1968 om later, in het midden van de jaren 1970, weer terug te keren.
En het is juist om te voorkomen dat er nog meer licht wordt geworpen op hun loopbaan binnen de IKS dat de leden van de IFIKS van geen Erejury willen weten. Deze striphelden, die zichzelf voor Superman of Wondervrouw houden, bedriegen liever iedereen die, zoals het IBRP, heel graag hun kinderverhaaltjes geloven. Het is niet omdat ze heel lang militant zijn geweest of benoemd werden in centrale organen dat ze “leiders van de oude garde” waren. In feite spelen ze “Aap, wat heb je mooie jongen” met elkaar om hun blazoen op te poetsen: het IBRP stuurt bloemen aan de leden van de IFIKS door ze voor te stellen als “leiders” van de “oude garde van de IKS” en de IFIKS betaald ervoor met de verklaring dat het IBRP de “enige serieuze pool van krachtenbundeling van de Kommunistische Linkerzijde” is. Daarop komt de hele diplomatieke ruil neer tussen het IBRP en de IFIKS!
“In België gaat het beter dan elders” zei Verhofstadt nog niet zo lang geleden en sommige statistieken in de burgerlijke pers die de balans van 2004 opmaken zouden dit bevestigen. Toch vonden de vakbonden, de waakhonden bij uitstek van diezelfde bourgeoisie, het nodig om tegen het einde van datzelfde jaar 2004, op 21 december, een brede manifestatie te organiseren met bijna vijftigduizend arbeiders in de straten van de hoofdstad. Zoals de herhaalde oproepen van de werkgeversorganisaties aantonen, wordt in de schoot van de bourgeoisie zelf een andere toon aangeslagen, één die niet langer verhult dat de behoeften van de crisis vereisen om het mes te zetten in het hart van de hele sociale zekerheid. De neteligheid van de situatie vergt een verandering in de houding van de bourgeoisie en dus een heel andere toon. Dit geeft nu al aanleiding tot grote spanningen in haar midden, met bijvoorbeeld het openlijk rechtse offensief in de VLD achter De Decker en de terugkeer naar een grotere liberale orthodoxie in het Mouvement Réformateur achter Reynders ten koste van de vleugel rond Louis Michel. Meerdere jaren lang is de paarse regering, met haar ‘linkse’ en ‘progressieve’ imago en vooral met haar andere politieke cultuur van “open en democratisch debat”, erin geslaagd om de anti-arbeidersmaatregelen als eerlijke compromissen en zelfs als cadeautjes aan de bevolking te verkopen. Zo is zij erin geslaagd om een psychologisch klimaat te handhaven waarin de bevolking en de arbeidersklasse een bepaald vertrouwen bleven koesteren in de regering en de toekomst niet al te bevreesd tegemoet zagen. Maar aan de vooravond van 2005 begint deze camouflage van de werkelijkheid van de crisis rafelig te worden. Inderdaad, ondanks de leugenachtige beweringen die Verhofstad en zijn kliek maar blijven colporteren, is de situatie in België niet beter dan die van zijn buurlanden en beginnen ongerustheid en ontevredenheid binnen de arbeidersklasse om zich heen te grijpen.
Deze ommekeer in de situatie is al heel zichtbaar in talrijke landen zoals in Duitsland, Frankrijk, Nederland, Spanje en Italië, maar ook in de Verenigde Staten en Brazilië, waar de regeringen de aanvallen op het geheel van de levensvoorwaarden van de arbeidersklasse hebben verdubbeld. Deze nieuwe sociaal-economische maatregelen hebben reeds reacties van de arbeidersklasse opgeroepen, zoals in Duitsland, Spanje en Nederland (zie Internationalisme, nr. 312-313).
Sinds 2001 zijn de begrotingen en de verwachte groeicijfers overal ter wereld in neerwaartse zin herzien. De economische groei in de Eurozone was gemiddeld 1%. Landen als Duitsland en Nederland verkeerden officieel in recessie. Frankrijk en Italië volgden hen op de voet. Desalniettemin beleven we sinds de regeringsverklaring van september 2003 een voortdurend vertoon van euforie over de gezondheidstoestand van de economische situatie in België, teneinde de werkelijkheid van de crisis te verbergen. Het is in deze context dat de ‘paarse’ (socialistisch-liberale) regering de ‘Banenconferentie’ opende in samenwerking met de vakbonden en de patroons, met een enthousiasme dat door de economische situatie geenszins werd gerechtvaardigd: “Op weg naar 200.000 banen voor 2007” bazuinde de premier. De regering gaf daarvoor vijf dossiers vrij ‘ter onderhandeling’, waarin evenveel aanvallen tegen de arbeidersklasse verpakt zaten: belastingverlaging voor de ondernemingen, het aanmoedien van de ondernemingsgeest, het scheppen van werkgelegenheid, de begeleiding van werklozen – naast het op de rails zetten, voor later, van sleuteldossiers als de alternatieve financiering van de sociale zekerheid, de loonmatiging, de eindeloopbaandossiers. In de jaren 1990 heeft men de arbeiders ouder dan vijftig jaar aangespoord om een prépensioen te vragen onder het voorwendsel dat ze plaats zouden maken voor jongeren, en nu keert men de zaken eenvoudigweg om. Maar dat is allemaal zand in de ogen strooien, want in werkelijkheid gaat het erom in de vervroegde pensioenen en in de pensioenen zélf te hakken, naar het voorbeeld van Frankrijk, Duitsland, Nederland,... Al in de jaren 1990 heeft de toenmalige regering de pensioengerechtigde leeftijd voor vrouwen van 60 naar 65 jaren opgetrokken, zonder veel ophef te veroorzaken. Zij kon toen profiteren van de diepe terugval in strijdbaarheid en bewustzijn van de arbeidersklasse.
Om al haar plannen tot een succesvol einde te brengen vroeg de bourgeoisie aan de arbeidersklasse om solidair mee te werken. Wat een succes! In plaats van banen te zien ontstaan, kondigde de automobielfabriek Ford met ingang oktober 2003, nog bijna staande de ‘Banenconferentie’, brutaalweg het ontslag aan van 3.000 arbeiders, dat wil zeggen van een derde van de arbeidsplaatsen in de laatste grote onderneming van Limburg. Ondertussen stapelen de massaontslagen zich op indrukwekkende wijze op: van 2001 tot oktober 2003 zijn er niet minder dan 40.000 arbeidsplaatsen verdwenen. En alleen in 2004 hebben De Post en de NMBS 4.000 banen laten vervallen. Het is in dit kader van voortdurende economische verloedering en van toename van de werkloosheid dat de regering Verhofstadt II een plan ter “begeleiding van werklozen” lanceert met aanwerving van 120 controleurs (ziedaar de schepping van werkgelegenheid!)... om de jacht op de werklozen beter te organiseren.
Sindsdien is de situatie nog verslechterd. De economen sluiten een recessie voor 2005 niet langer uit.
De open recessie die de meeste landen al vier jaar teistert en de nieuwe kolossale schuldenopeenhoping vormen de belangrijkste kenmerken van de verdieping van de economische wereldcrisis. In België bedraagt de bruto schuldenlast nog altijd 100% van het BIP, een van de zwaarste van de Europese staten. De schuldenlast groeit ook voor de gezinnen en men begint zich het hoofd te breken over de ontwikkeling van de armoede in de grote steden, maar vooral in de oude industriële centra van de twintigste eeuw die zijn omgevormd in economische woestijnen of in toeristische reservaten gewijd aan industriële archeologie. Sommige wijken van Charleroi en Luik tellen dertig tot veertig procent werklozen. Eén Belg op de vier is op de een of andere wijze afhankelijk van een sociale uitkering. Het wordt voor de bourgeoisie steeds moeilijker om dergelijke omstandigheden te verbergen en ze legt de nadruk op cijfers die ‘België’ laten zien tussen “de landen waar het goed leven is”. Een enquête van La Libre Belgique becijferde dat ongeveer 200.000 gezinnen in dit land de armoedegrens hadden bereikt.
Met bijna 8.000 bankroeten bereikte het aantal bedrijfssluitingen een nieuw historisch record waarbij 18.550 arbeidsplaatsen verloren gingen. De gouverneur van de nationale bank voorziet een groeivoet van 2,7% en de schepping van maar 17.700 banen in 2004. Maar voor 2005 verwacht hij 45.000 nieuwe banen met 2,5% groei. De VBO net als verschillende economen geven toe dat die cijfers overdreven optimistisch zijn en dat zo’n zwak groeiritme van de economische activiteit geen nieuwe banen meer zal opleveren. We staan ver van de 60.000 per jaar die Verhofstadt beloofde! De werkloosheid groeit onophoudelijk ondanks de jacht die op werklozen wordt gemaakt. In november 2004 waren er 8,6% meer werklozen dan in november van het jaar ervoor. Op een actieve bevolking van 4.975.000 personen zijn er 770.600 officiële werklozen waarbij de honderdduizenden niet-werkenden moeten worden opgeteld die afhankelijk zijn van de OCMW’s en andere diensten of helemaal geen uitkering hebben.
Momenteel wordt een aanval uitgevoerd op de arbeidstijd, overwerk en via de flexibiliteit van de werktijd. Meer werken volgens de behoeften van het kapitaal tegen minder loon. Daaruit bestaan de wensen van de bourgeoisie voor het nieuwe jaar. De collectieve arbeidsovereenkomsten worden niet langer gerespecteerd, noch in de privé-sector, noch door de staat die bijvoorbeeld weigert om bij De Post 36 in plaats van 38 uur te laten werken omdat dat “Zeer slecht is om nieuwe geldschieters aan te trekken”.
De aanvallen op de pensioenen, de werkloosheidsuitkeringen, de uitgaven voor de gezondheidszorg en het onderwijs laten op hun beurt de ernst van de crisis zien net als het onvermogen van de bourgeoisie om de sociale zekerheid nog langer te financieren. Gesteund door het algemene offensief van de bourgeoisie in Europa en haar klankkast in de vorm van de Europese Richtlijnen op economisch en sociaal vlak, presenteert de patronale belangenvereniging, het VBO, een eisenpakket voor de collectieve arbeidsovereenkomsten voor 2005/2006: loonbevriezing, ter discussie stelling van de loonindex, terugkeer naar de vrijheid om overuren te maken, grondige hervorming van de vervroegde pensioenen. In tegenstelling tot wat de vakbonden beweren is dat geen patronaal opbod, maar een concreet doel voor de gehele bourgeoisie. Wat ook niet vergeten kan worden is dat de vermindering van de ‘patronale lasten’ die over twee jaar 1.200.000.000 euro bedragen zullen doorwegen op het zoeken naar alternatieve financieringsbronnen voor de sociale zekerheid.
Opnieuw merken we dat België niet ontsnapt aan de algemene tendens van diepgaande en frontale aanvallen op de arbeidersklasse. Heel het geklets over de Belgische uitzondering is slechts één groot rookgordijn.
De Belgische bourgeoisie is zich heel wel bewust van de dreiging die van de arbeidersklasse uitgaat.
De opeenstapeling, de omvang en de aard van de aanvallen van de bourgeoisie zullen steeds meer de illusies ondergraven over de weldaden van een toekomstige heropleving die de heersende klasse nog altijd probeert te verspreiden. Maar bovenal, de ongerustheid bij de uitgebuiten zal toenemen, een onvrede en de vraag wordt gesteld wat hen in dit uitbuitingssysteem nog meer te wachten staat, voor hun kinderen en de komende generaties. De bourgeoisie voelt in werkelijkheid heel goed aan dat deze ongerustheid binnen de arbeidersklasse groeit, dezelfde ongerustheid die tot uitdrukking kwam bij de honderdduizenden demonstranten in Frankrijk, Oostenrijk, in Nederland en in Duitsland in 2003-2004. Zo gaan de werknemers in de gezondheidszorg al twee maanden wekelijks de straat op om hun statuten te laten herwaarderen en voor de schepping van 13.500 banen die in deze sector ontbreken. De herhaalde stakingen bij de post, de spoorwegen, de TEC in Charleroi, de MIVB, de gemeentediensten in 2003 en 2004 zijn tekenen aan de wand die ervan getuigen dat geleidelijk aan de ongerustheid algemeen begint te worden en overgaat in diepgaande onvrede. En dat vormt de aanzet voor strijdbaarheid en zelfvertrouwen van de klasse.
In die omstandigheden kozen de vakbonden het juiste moment om de lont uit het kruitvat te halen toen ze de onrust aanvoelden over de crisis en de plannen met de sociale zekerheid en de pensioenen. Ze organiseerden op 21 december 2004 een machteloze optocht en een staking voordat de strijdbaarheid goed en wel tot rijping kon komen, en er bijgevolg geen mobilisatie op klassenterrein plaatsvond, enkele dagen voor het eindejaarsverlof en aan de vooravond van kerstmis, zodat deze manifestatie duidelijk een demobilisatie zonder enig vervolg was. En als ‘eenheids’-manifestatie van het gezamenlijk vakbondsfront werd zo de illusie gezaaid van een eendracht en klassenkracht terwijl het in werkelijkheid om een goed gepland en beheerst manoeuvre ging van de vakbeweging om de arbeidersklasse te verzwakken. Dat deze manifestatie niettemin 50.000 arbeiders op de been bracht, waarbij nog moeten worden opgeteld de tienduizenden arbeiders en bedienden die toen in staking waren (hoewel doorgaans machteloos thuisgebleven), toonde de ongerustheid over de toekomst en het verlies aan vertrouwen in de voornemers van de bourgeoisie.
Wat de bourgeoisie het meeste ducht is dat de arbeidersklasse zichzelf als klasse begint te herkennen en van daaruit vragen begint te stellen bij haar eigen toekomst, over de aard van de crisis en de noodzaak van een andere keuze dan het kapitalisme. Het ging de Belgische bourgeoisie om het voorkomen van de bewustwording, en daarin is zij de laatste tien jaar wonderwel geslaagd, eerst onder de paars-groene, en nu paarse regering. De democratische campagnes, de dreigingen met delocalisaties en de angst voor werkloosheid verdoofden de strijdbaarheid van het proletariaat en ronselde de arbeiders achter de ‘democratische’ staat als ‘burgers’, afgezonderd van hun klassenbroeders. Dat alles kenmerkte de aard van de strijd, hun opsluiting op de werkplek, hun corporatistisch en heterogeen karakter. Maar het einde van de welvaartsstaat draagt het zaad van de strijdvereniging in zich, want hoe meer de aanvallen een algemeen karakter aannemen, des te meer moet het antwoord van de arbeiders globaal zijn.
Ook al worden de huidige gevechten nog gekenmerkt door hun sporadisch karakter, het is door hun opeenvolging, hun massaliteit en het feit dat ze een zeer geconcentreerd proletariaat in beweging brengen, dat ze fundamenteel getuigen van een groot verlies aan vertrouwen in de toekomst die het kapitalisme ons biedt. Deze strijd brengt een groeiende bewustwording tot uiting over het feit dat de aanvallen en de aftakeling van de levensvoorwaarden de arbeiders van alle landen raakt en in geen geval het probleem van een bepaalde sector vormt, van een afzonderlijk bedrijf of land. Uiteindelijk laat het zien dat het gevoel onder de arbeiders deel uit te maken van één en dezelfde klasse groeit.
Pol&Lac / 07.01.2005
Ondanks de daling van de dollarkoers en de stijging van de olieprijs doen de specialisten van de economische voorspelling geruststellend over de groeivoeten van 2004: 4,7% voor de Verenigde Staten, 3% voor Japan, 1,6% voor de Eurozone, 9,1% voor de eerste drie kwartalen 2004 in China. Hoe moeten we die resultaten begrijpen? Gaat het beter met de wereldeconomie? De bourgeoisie stelt de Verenigde Staten en vooral China voor als het nieuwe Eldorado, maar kunnen die twee als locomotieven voor de wereld dienen en de economie opnieuw aanzwengelen, ook in Europa?
Om op die vraag te antwoorden is het in de eerste plaats nodig de toestand te analyseren van de eerste wereldmacht om zich er rekenschap van te geven dat de bourgeoisie om het hardst roept dat alles goed gaat om het groeiend failliet van haar systeem voor het proletariaat verborgen te houden.
Als de specialisten van de wereldeconomie zich ergens niet in vergissen, dan is het wel in de ernst van de schuldenlast van de eerste wereldmacht. Om de economische machine weer aan te zwengelen heeft de Amerikaanse regering de openbare en handelstekorten de vrije loop gelaten. Ze heeft op kunstmatige wijze het huishoudelijk verbruik gefinancierd (dat verbruik is goed voor tweederde van het Amerikaans Bruto Intern Product en heeft een doorslaggevende invloed op de economische activiteit) door een massale daling van de belastingen voor de huishoudens, waartoe beslist werd na de recessie van 2001 (in feite gaat het om herhaalde dalingen in 2001, 2002, 2003 en 2004, voor een totaal bedrag van 1.900 miljard dollar over tien jaar), en door rentevoeten voor bancaire leningen die op het laagste niveau werden gebracht sinds 1945 (de FED bracht de rentevoet voor leningen terug tot 1%). Ondanks die maatregelen is de economische groei de laatste maanden teruggevallen van 5 tot 3,5%. Het vertrouwen van de huishoudens is nog gedaald in oktober 2004, tot het laagste niveau van de laatste zeven maanden, en de tekorten blijven aangroeien. De Amerikaanse regering spreekt zelfs van ‘tweelingtekorten’ om de ernst ervan aan te duiden. Het begrotingstekort is gestegen tot 413 miljard dollar, na de 377 miljard van 2003. De experts verwachten dat er tot 2011 3000 miljard dollar extra schulden zullen worden opgestapeld. “De regering moet momenteel 1,1 miljard dollar per dag lenen en geeft nog meer uit om de interesten op de schuld (159 miljard) te betalen, wat overeenkomt met de gezamenlijke begrotingen van onderwijs, binnenlandse veiligheid, justitie, politie, oud-strijders, ruimteonderzoek en internationale hulp.” (Le Monde, 04-11-2004) Wat het handelstekort betreft, dat overstijgt de 650 miljard dollar, otewel 5,7% van het BIP. De toestand is niet beter in de andere kapitalistische staten. De plotse stijging van de olieprijs en de hoge vlucht van de euro zullen de groeivoeten in Europa terugbrengen tot hoogstens 2%, terwijl de openbare schuld overal blijft toenemen en geen enkele Europese staat nog de regel kan toepassen van een maximumtekort van 3%, zoals vastgelegd in het verdrag van Maastricht. Een tekort van meer dan 4,1% voor Frankrijk, 3,9% voor Duitsland, 3,2% voor Groot-Brittannië (het dubbele van vorig jaar), meer dan 4% voor Italië.
De topontmoetingen van de G7, de zeven grootste economische machten, volgen elkaar op en lijken op elkaar omdat achter de eensgezinde en voluntaristische verklaringen ten gunste van een gemeenschappelijk beleid er in werkelijkheid precies het tegenovergestelde gebeurt. Door de verscherping van de crisis en met name de Amerikaanse schuldenlast, die gevaar op inflatie meebrengt, wordt de concurrentie verhevigd die aan de basis van het kapitalistisch systeem ligt. Met de daling van de rentevoeten heeft de Amerikaanse regering een politiek ontwikkeld van daling van de dollar ten opzichte van de euro, de voornaamste concurrerende munt, om delen van de markten voor uitvoer te veroveren en om de omvang van haar financiële schuld te verminderen. Die politiek van ‘competitieve devaluatie’ gebruikten de Verenigde Staten al in de jaren 1980 en 1995. Wat nu anders is, is de context waarin de Amerikaanse regering deze daling van de dollar gebruikt, namelijk een ongekende opstapeling van de schuldenlast van haareconomie. In de economische oorlog die nu woedt heeft de dollar een kwart van zijn waarde verloren en gaat het buitenlandse tekort de 5,5% van het Amerikaans BIP overstijgen. “Het terugbrengen van het BIP tot onder de 3,5%, wat de bedoeling lijkt te zijn, zal waarschijnlijk een verdere ontwaarding van de dollar met 35% tegenover alle andere munten noodzakelijk maken. De waardevermindering van het groene briefje is een poging om de Amerikaanse economie naar nieuwe evenwichten te brengen. De euro zou moeten stijgen tot 1,70 dollar, wat een zware tol zou zijn voor de Europese uitvoer.” (Les Echos, 6.11.04). Bij dit vooruitzicht op een nooit geziene daling van de dollar bedreigen de voornaamste Europese landen en Japan (waarvan de beperkte economische heropleving steunt op een opflakkering van de uitvoer) de Verenigde Staten openlijk met een interventie van hun centrale banken op de financiële markten om de Amerikaanse deviezen duurder te maken. De ernst van de huidige toestand schuilt niet zozeer in de concurrentie tussen de industrielanden, die de essentie is van het kapitalisme, maar in de tendens dat deze concurrentie juist in het hart van het kapitalisme (Verenigde Staten, Canada, Europa, Japan) de minimale overeenstemming op zal blazen die tot nu toe tussen de grootmachten bestond om de gevolgen van de crisis af te wentelen op de rest van de wereld.
In die context van monsterachtige schuldenlasten van de voornaamste ontwikkelde landen en van de daling van de dollar, deed het uit de pan swingen van de grondstofprijzen, met name van de olie, het spook weer opdoemen van de inflatie die de wereldeconomie in de loop van de jaren 1970 grote schade toebracht. Vandaar deze waarschuwing van het Internationale Monetaire Fonds: “Te lang wachten met een reactie op de eerste tekenen van inflatie zou wel eens moeilijk te herstellen kunnen blijken, en zou de centrale banken een deel van de geloofwaardigheid kunnen kosten die zij in de jaren 1980 en 1990 opgebouwd hebben.” (Le Monde, 1.10.04). Ondanks deze waarschuwing richten de burgerlijke experts alle aandacht op de oorzaken van deze stijging die zou liggen in een forse stijging van de vraag naar olie op wereldvlak, met name in China en de Verenigde Staten, en met een zekere tijdelijke instabiliteit in de bevoorrading waartegenover sommige producerende landen hun productiequota kunnen verhogen. De marxistische analyse daarentegen situeert het probleem in een globaler analysekader. In tegenstelling tot de voorgaande stijgingen, in 1973, 1979 of van 1997 tot 2000, die door de Verenigde Staten uitvoerig gebruikt werden in de handelsoorlog tegen de andere kapitalistische staten, Europa en Japan vooral (zie ons artikel Stijging van de olieprijs: geen oorzaak maar gevolg van de crisis, in Internationale Revue, nr. 19), heeft de huidige stijging de Amerikaanse economie in het algemeen en met name de consumptie door de huishoudens zwaar benadeeld, in een context waarin de Verenigde Staten gedwongen zijn veel meer olie in te voeren dan vroeger. De hoge olieprijs leidt onmiddellijk tot een vergroting van het Amerikaans begrotingstekort, te meer daar de olie in dollars wordt betaald en gezien de wisselkoers dus duurder is voor de Amerikanen dan voor de Europese economieën (die een vat in een munt betalen, de dollar, die goedkoper is dan hun eigen munt, de euro). Zo toont de stijging van de olieprijs de ernst van de economische crisis en meteen ook het verband dat kan bestaan met de huidige oorlogen. Er zit een deel speculatie in de prijsstijging (de experts schatten dat op 4 tot 8 dollar), maar zij is ook uitdrukking van het groeiend gewicht van chaos en barbarij op wereldschaal. Het onvermogen van de Verenigde Staten om de Iraakse productie opnieuw op te starten tengevolge van het militair drijfzand waarin zij verzinken, de dreiging met aanslagen op de installaties van de grootste producent, Saoedi-Arabië, de sociale onrust in Venezuela en Nigeria zijn daarbij de voornaamste factoren. Dit geheel van gebeurtenissen toont dat er niet aan de ene kant het economisch aspect is en aan het andere het militaire of imperialistische aspect, maar dat er een steeds grotere wisselwerking bestaat tussen een geheel van die factoren die elkaar voeden om uit te monden in een steeds chaotischer situatie die steeds minder controleerbaar wordt voor de bourgeoisie. De groeiende instabiliteit en wanorde in de kapitalistische wereld voedt de economische instabiliteit, die op haar beurt alleen maar meer militaire instabiliteit kan veroorzaken.
In deze context van astronomische verschulding van de wereldeconomie en met name van de eerste wereldmacht moeten we de groei aanklagen van de militaire uitgaven die de begrotingstekorten nog vergroten en wel ten koste van de civiele budgetten die alleen maar kunnen wegsmelten om de zich verbreidende barbaarsheid te financieren.
Zo hebben de Verenigde Staten sinds het ontketenen van de oorlog in Irak en tot aan de huidige bezetting van het land 140 miljard dollar uitgegeven. Die inspanning bleek niet voldoende want “het Pentagon heeft zopas, begin november, extra kredieten van 7 miljard dollar gevraagd om de militaire operaties in 2005 te financieren” (Le Monde, 09.11.2004). De begroting van het Pentagon zal in 2005 boven de 400 miljard dollar uitstijgen, zonder de kosten te rekenen van de oorlogen in Irak en Afghanistan. Dat is bijna de helft van de wereldwijde militaire uitgaven (45% om precies te zijn).
Vergelijking met de voorgaande oorlogen doet ons de absurde omvang van de huidige uitgaven beseffen. De Eerste Wereldoorlog kostte de Amerikaanse economie 190,6 miljard dollar. De Tweede Wereldoorlog 2.896,3 miljard dollar, de eerste Golfoorlog in 1991 slokte in enkele maanden 76,1 miljard dollar op (bron: Problémes Economiques, 01.09.2004).
Maar de andere staten blijven daarin niet achter en we kunnen als voorbeeld Frankrijk aanhalen, wetende dat sinds het einde van de jaren 1990 de militaire begrotingen over heel de wereld in de lift zitten. Terwijl de begroting van het Franse leger al aanzienlijk gestegen was, heeft de regering beslist “550 miljoen euro extra toe te wijzen om de militaire inzet die aan de gang is in Ivoorkust te financieren, en nog eens 100 miljoen euro voor andere operaties in het buitenland. Die uitgaven vinden plaats ten koste van de civiele ministeries.” (Les Echos, 10.11.2004).
In tegenstelling tot wat de bourgeoisie ons verteld, is wat ingebracht wordt in de militaire sfeer niet bestemd voor de reproductie van het productieve kapitaal, maar komt het neer op de vernietiging, puur en simpel, van het geïnvesteerde kapitaal. Dat betekent dat de ontwikkeling van het militarisme en de toename van de uitgaven die eraan verbonden zijn een extra last is die het economisch moeras alleen maar kan vergroten.
Achter de cijfers van de zogenaamde kapitalistische groei voor 2004 gaat in werkelijkheid een nieuwe, dramatische etappe schuil van verheviging van de crisis die het failliet aantoont van de kapitalistische productiewijze.
Donald / 12.12.2004
In Irak volgen de aanslagen elkaar op De dood maakt slachtoffers met tientallen tegelijk. Het Amerikaanse leger telt op dit ogenblik al 1.276 doden (waarvan meer dan 100 de laatste maand) en 9.765 gewonden. De aanval op Falloedja heeft minstens 2.000 slachtoffers gemaakt bij de rebellen. Er is geen enkele balans opgemaakt over de tienduizenden inwoners die niet konden vluchten omdat ze opgesloten waren tussen de gevechten. De balans van de oorlog loopt al op tot minimaal 15.000 slachtoffers. Een Engels medisch tijdschrift bracht een werkelijke balans van 100.000 doden in de openbaarheid!
Aanslag na aanslag sommen de media het aantal slachtoffers op, een sinister dagelijks register van de barbarij tussen de rubriek van ‘overig nieuws’ en maatschappelijke vraagstukken in het algemeen, alsof het ging om nieuws zoals al het andere. Deze banalisering van de wreedheden, voorgesteld als onontkoombar, als een ‘natuurverschijnsel’ en gepaard gaand met leugens en ideologische campagnes van de heersende klasse over de oorzaken ervan, heeft slechts tot doel om de barbarij, die wordt voortgebracht door het kapitalisme in ontbinding, voor het proletariaat aanvaardbaar te maken en de verontwaardiging die ze opwekt te neutraliseren. Deze gewenning aan de barbarij, een werkelijk gif voor het bewustzijn van het proletariaat dat er voortdurend wordt ingelepeld, moet bestreden worden omdat het een van de middelen is waarmee de bourgeoisie de passiviteit van de arbeidersklasse in stand houdt en daarmee haar klassenheerschappij over de maatschappij verzekert.
De uitbreiding van de barbarij betekent een van de meest monsterlijke manifestaties van het bankroet van het wegrottende kapitalistische systeem. Het kapitalisme, dat steeds groter delen van de planeet onderwerpt aan de gesel van de oorlog, vertegenwoordigt een bedreiging voor de beschaving en zelfs voor het overleven van de mensheid.
De grootste operatie van de Amerikaanse troepen sinds de val van Saddam Hussein, tegen de stad Falloedja; het voortzetten van de militaire offensieven “in de komenden weken en maanden” die zelfs zouden “toenemen bij het naderen van de Iraakse verkiezingen” (1); en de acties die sinds november worden uitgevoerd door 5.000 soldaten in de “dodendriehoek” van de provincie van Babylon, bieden geen enkel uitzicht op stabilisering. Het land is overgeleverd aan anarchie en aan krachtmetingen die bedoeld zijn om de voorwaarden te scheppen voor het houden van algemene verkiezingen die geloofwaardigheid moeten verlenen aan de Amerikaanse aanwezigheid in Irak. Maar de reactie van de Verenigde Staten op hun verlies aan controle over het land draagt enkel bij tot de ineenstorting van de Iraakse staat in een veralgemeende burgeroorlog en tot spanningen tussen de verschillende klieken ter plaatse. De bloedige aanslagen en de moorddadige schermutselingen nemen hand over hand toe in het hele gebied en geen enkel deel blijft daarvan gespaard.
In Bagdad zelf worden de aanslagen voortaan rechtstreeks gepleegd op de “groene zone”, de ultra-beveiligde sector van het centrum. De weg naar de luchthaven, die afgesloten is sinds er met raketten werd geschoten op Amerikaanse vliegtuigen, staat buiten Amerikaanse controle. Door gevechten in de stad bij volle daglicht moesten pantserwagens worden ingezet en werden hele wijken afgegrendeld. Ramadi kwam onder controle van de guerrilla te staan. Gevechten zijn aan de gang in het noorden, in Balad, Baji en Baaquba. Mossoel, de Koerdische hoofdstad, werd ingenomen en bleef drie dagen in handen van de opstandelingen van Falloedja. De Koerdische peshmerga’s, die het gros vormen van de nationale Iraakse garde die ingezet werd in Falloedja en bij de herinname van Mossoel, zijn steeds meer betrokken bij de botsingen.
De inname van Falloedja (een stad die “een groot aantal van de officieren van het leger en van de veiligheidstroepen van Saddam Hussein leverde en die deelnamen aan de onderdrukking van de Sjiïteten” (2) en dat een schuiloord was van deze kaders van het oude regime na de eerste slag om Falloedja), die plaatsvond met de stilzwijgende instemming van de sjiïtische gezagshebbers, verscherpt de spanningen tussen Sjiïten en Soennieten. Zo zijn “Hilla, een sjiïtische stad, en Latifiya, een soennitische stad, begonnen met een heimelijke onderlinge oorlog via moorden, hinderlagen en ontvoeringen” (3). Er is al een anti-soennitische Sjiïtische militie in het leven geroepen. Ook de verdeeldheid tussen de verschillende partijen rond de verkiezingen belooftbloedige afrekeningen tussen rivaliserende fracties. De Sjiïten, die 60% van de bevolking van Irak uitmaken, en die lange tijd onder Saddam Hussein van de macht waren uitgesloten, zijn onder leiding van de ayatollah Al-Sistani de warmste voorstanders van het houden van verkiezingen waaruit zij munt hopen te slaan. Maar de sjiïtische fractie van Moktada Al-Sadr, die dit jaar twee anti-Amerikaanse opstanden heeft aangevoerd, weigert er aan deel te nemen omdat tegen haar medestanders vervolgingen zijn ingezet.
Erfvijanden als de Koerdische organisaties UPK en UDK hebben zich voor de gelegenheid aaneengesloten. Onder de Soennieten is de verkiezingsboycot doorbroken; hoewel de belangrijkste organisatie, het Comité van de Oelema’s, vasthoudt aan zijn slogan van sabotage, hebben meerdere Soennitische organisaties beslist om hun eigen kaarten uit te spelen, met name de Islamitische Partij, die voortkomt uit het Moslimbroederschap. In dit wespennest verveelvoudigde het aantal politieke moorden en aanslagen op hooggeplaatste persoonlijkheden.
De toename van de terroristische aanslagen bij de nadering van de verkiezingen ontstaat niet uit zichzelf: het is het oorlogswapen dat de imperialisten die rivaliseren met de Verenigde Staten stiekem gebruiken om de Amerikaanse positie te ondermijnen.
Ondanks de wereldwijde verzwakking van de Verenigde Staten en de verzwakking van hun positie in Irak, waar nieuwe terugtrekkingen van geallieerde troepen worden aangekondigd (door Hongarije eind december, door Nederland in maart), slaan ze terug zoals bleek uit het houden van de conferentie over Irak in Sharm-el-Sheikh op 25 november. Eerst en vooral bezegelt deze de terugkeer van de Verenigde Staten in het kader van de Verenigde Naties. Dat stelt hen weer in staat om hun imperialistische afpersingen te verdoezelen achter de wettelijkheid van het ‘internationaal recht’, zoals toegekend in resolutie 1546, die weer als basis diende voor de nieuw aangenomen resolutie. Door zich achter het multilateralisme te scharen kunnen de Verenigde Staten zich momenteel aan hun rivalen opdringen, voornamelijk aan Frankrijk. De Verenigde Staten zijn er in geslaagd om het Franse imperialisme een toontje lager te laten zingen en de pogingen van Frankrijk om de eigen invloed in Irak te vergroten terug te brengen tot ijdele pogingen: Frankrijk, “dat er als eerste bij was om samen met Rusland te eisen dat er een internationale conferentie zou komen over Irak, heeft zijn ambities moeten bijstellen. Terwijl het een kalender eiste voor de terugtrekking van de coalitietroepen, moet het nu genoegen nemen met een vage verwijzing naar het tijdelijke karakter van hun aanwezigheid in Irak” (4).
Bovendien werd het Franse voorstel verworpen om de conferentie niet enkel open te stellen voor de Amerikaanse beschermelingen die aan de macht zijn in Bagdad, maar voor alle Irakese politieke krachten, “daarbij inbegrepen een bepaald aantal groepen of mensen die op dit ogenblik de weg gekozen hebben voor de gewapende verzet” (5), om zo aan allen die enig heil verwachten van Frankrijk duidelijk te maken dat dit land niet over de middelen beschikt om zijn aanspraken te laten gelden.
Bovendien lieten ze Frankrijk in het stof bijten met het akkoord over de vermindering van de Iraakse schuld met 80%. Frankrijk wilde, met de steun van Moskou en Berlijn, de belangrijkste geldschieters van Irak, ten gunste van een kliek die afhankelijk is van de Amerikaanse invloed niet verder gaan dan 50%.
Irak vormt het zenuwcentrum van de botsingen tussen de grootmachten die elkaar bestrijden om hun plaats op imperialistische rangorde van de wereld te behouden. De vlucht naar voren door het gebruik van de Amerikaanse militaire macht (waarvan de mankracht wordt opgevoerd van 142.000 tot 150.000 tegen eind januari), evenals het opbod dat dit met zich meebrengt, versnelt niet alleen het uiteenvallen van Irak, maar de schokgolven zijn ook voelbaar in de naburige landen waar de middelpuntvliedende krachten naar uiteenspatting eveneens worden versterkt. Van Palestina tot Pakistan, van Arabië tot de Kaukasus, de destabilisering van deze voor de kapitalistische wereld strategisch belangrijkste zone zal zware gevolgen hebben voor heel de wereldsituatie. De onderdompeling in de chaos van heel deze regio maakt op dramatische wijze duidelijk dat in de ontbindingsfase van het kapitalisme de imperialistische rivaliteiten en het doorlopend gebruik van de militaire macht (die er enkel toe bijdraagt dat de conflicten zich uitbreiden en steeds meer uit dehand lopen), de belangrijkste factor vormt in de ongekende ontwikkeling van barbarij.
Scott / 15.12.2004
1. Rumsfeld geciteerd door Libération, van 26.11.2004.
2. Libération, van 16.11.2004.
3. Ibid.
4. Libération, van 22.11.2004.
5. M. Barnier, Ibid.
Op vrijdag 5 november heeft de IKS, dankzij de steun van de militanten van de NCI uit Argentinië, een openbare bijeenkomst gehouden in Florencio Varela, een voorstad van Buenos Aires. Het thema was de evolutie van de klassenstrijd op wereldvlak. Zoals tijdens de voorgaande openbare bijeenkomst in augustus, was de inleiding kort gehouden om het debat zich zoveel mogelijk te laten ontwikkelen.
De inleiding legde niet alleen de wrede aanvallen op haar levensvoorwaarden bloot die de arbeidersklasse overal ter wereld ondergaat, ook in de meest ontwikkelde landen, maar ook de ontwikkeling van de oorlogsbarbarij. Ze verdedigde dat deze verschillende aspecten van de internationale situatie direct het product zijn van het kapitalisme in zijn vervalfase en vandaag van zijn ontbinding. Tegenover deze situatie gaat de arbeidersklasse vandaag opnieuw de weg van de strijd op, al gaat dat gepaard met veel moeilijkheden. Zij neemt de strijd weer op na een lange periode van openlijke terugval na het ineenstorten van het Oostblok, een terugval die te wijten was aan het gebruik door de bourgeoisie van het bankroet van het stalinisme om dit op leugenachtige wijze te associëren met het marxisme en het kommunisme. Deze hernieuwde ontplooiing van strijdbaarheid van de arbeiders illustreert dat de effecten van deze campagne aan het vervagen zijn. De heropname van de arbeidersgevechten laat zich concreet vaststellen aan de hand van de gevechten in de lente van 2003 in Frankrijk en Oostenrijk tegen de ‘hervorming’ van de pensioenen, de mobilisaties van de trambestuurders in Italië, van de engelse postbodes en brandweerlieden in de winter van 2003, vervolgens die van de arbeiders van de FIAT fabrieken in het zuiden van Italië, de gevechten in Duitsland van de arbeiders van Siemens, Porsche, Bosch, Alcatel, maar ook van Mercedes-Daimler-Chrysler; de gevechten van de scheepswerfarbeiders in Spanje (El Ferrol in Galicië, Puerto Real en San Fernando in de buurt van Cadiz, Sestao bij Bilbao). Deze internationale heropleving van de strijdbaarheid van de arbeiders werd nog eens geïllustreerd door massale betogingen zoals die van 45.000 personen in Berlijn op 2 oktober en op dezelfde dag in Amsterdam, met [ruim] 200.000 deelnemers tegen de plannen van de regering. Vervolgens gingen op 14 oktober 9.000 arbeiders van Opel-Bochum in Duitsland in staking tegen de aankondiging van een ontslagplan. De presentatie heeft onderstreept dat de behoefte aan solidariteit een zeer belangrijk kenmerk was van deze bewegingen: we hebben gezien hoe er zich in het bijzonder in de strijd bij Daimler-Benz een begin van arbeiderssolidariteit ontwikkelde tussen de arbeiders van twee fabrieken waar de bourgeoisie geprobeerd had om deze tegen elkaar op te zetten. In de schoot van deze inspanning van de arbeidersklasse om haar strijd te ontwikkelen, moeten we bovendien de opkomst van politieke overdenking in de diepte signaleren, op basis van het groeiende verlies aan illusies over de toekomst die het kapitalisme voor ons in petto heeft. Deze bewegingen hebben aangetoond dat zich geleidelijk aan het bewustzijn ontwikkelt dat alle sectoren van de arbeidersklasse in alle landen worden aangevallen en een zoektocht wordt ondernomen naar het perspectief van een andere maatschappij, al is deze nog verward. Er ontwikkelt zich dus in de schoot van de arbeidersklasse opnieuw het bewustzijn te behoren tot een aangevallen klasse, en deze bewustwording ligt aan de basis van het zoeken naar solidariteit, die onmisbaar is voor de klassenstrijd.
De deelnemers aan deze openbare bijeenkomst, de NCI zowel als anderen, hebben de informatie over de strijd in Europa die de presentatie van de IKS gaf, begroet. Dit maakte het voor hen mogelijk om beter te begrijpen dat de gevechten die zich ook in Argentinië ontwikkelen (het voorbeeld van een strijd in een vleescoöperatie werd aangehaald, en er zijn nog andere voorbeelden), hun volle betekenis krijgen binnen deze internationale dynamiek. Zij benadrukten dat er veel klassengevechten in de wereld plaatsvinden maar dat de media hier geen enkele informatie over verstrekken. Een van de deelnemers onderstreepte dat zich sinds het midden van de jaren 1990 in Argentinië een ‘volksstrijd’ ontwikkelt tegen zeer harde aanvallen. Hij toonde aan dat de recente gevechten in Argentinië tot aan het in vraagstellen van de staat waren gegaan. De kameraden van de NCI bevestigden hierop dat zij deze visie niet delen. Ook de IKS kwam tussen om te benadrukken dat alleen de arbeidersklasse de staat in vraag kan stellen via een massale, eensgezinde strijd die zich bewust is van wat er historisch op het spel staat. Wij benadrukten het gevaar van de inter-klassistische strijd, waarin de arbeidersklasse wordt opgelost in de andere lagen van de bevolking en waarin zij dus haar eigen kracht als klasse verliest. Het enige perspectief om een krachtsverhouding op te bouwen tegenover de bourgeoisie en haar staat, is het ontwikkelen van haar strijd op het eigen terrein, een zelfstandige en ééngemaakte strijd van de arbeidersklasse. In 2001 hebben we inter-klassistische revoltes meegemaakt waarin het proletariaat verdronken werd tussen de andere sociale lagen. Deze revoltes hebben de staat helemaal niet van zijn stuk gebracht.
De deelnemer die deze analyse naar voren bracht, was zeer oplettend bij deze argumentatie. Hij bracht met grote oprechtheid zijn wil tot uitdrukking om te begrijpen hoe de arbeidersklasse tegenover de staat een krachtsverhouding in haar voordeel kan ontplooien.
Een ander belangrijk aspect van de discussie draaide rond de vraag: hoe te strijden tegen de versplintering van de gevechten, hoe de eenheid binnen de arbeidersklasse te ontwikkelen? Over dit vraagstuk waren alle deelnemers het eens dat de vijanden van deze eenheid de vakbonden zijn. De IKS heeft het voorbeeld kunnen aanhalen van de strijd in Polen van 1980 om aan te tonen dat deze strijd zich had kunnen ontwikkelen over heel het land omdat de arbeiders de officiële vakbonden duidelijk doorzagen als vertegenwoordigers van de Staat. Het werd nodig geacht om de vakbonden van West-Europa, die hun anti-arbeiderskarakter veel handiger kunnen verbergen, de Poolse staat ter hulp te laten snellen om de dynamiek van de beweging te breken, door hen het perspectief van nieuwe ‘democratische’ vakbonden te geven. Walesa werd de kampioen van de sabotage en de bourgeoisie is hem er zeer erkentelijk voor.
De discussie onderstreepte ook dat het perspectief ligt in het ontwikkelen van de klassensolidariteit tot op internationaal vlak aangezien het kapitalisme op internationale schaal moet vernietigd worden en dat de basis van de klassenstrijd zelf nu net het internationalisme is. Een deelnemer vroeg aan de IKS om uit te leggen hoe de arbeiders zich dan, volgens haar, in de strijd moeten organiseren. De IKS heeft het debat over de massastaking aan het begin van de twintigste eeuw, na de beweging van 1905 in Rusland, in herinnering gebracht en de lessen die daaruit getrokken werden. We herinnerden aan het feit dat de vakbonden zich toen tegen dit debat keerden. Een centrale les uit de gevechten van die periode (gekenmerkt door de intrede van het kapitalisme in zijn verval) was dat van toen af aan, de gevechten niet langer beperkt konden blijven tot de corporatie, maar zich moest uitbreiden en dat het in en door de strijd is dat de arbeidersklasse haar strijdorganen doet ontstaan: algemene vergaderingen die gekozen en afzetbare comités kiezen. Deze organisatie maakt het de klasse mogelijk om de controle over haar strijd te behouden. Deze organisatie maakt de werkelijke uitbreiding ervan mogelijk .De vakbonden hebben verraad gepleegd en werden door de staat opgeslorpt omdat de arbeiders geen gebruik meer konden maken van permanente eenheidsorganisaties. Sindsdien zijn het de vakbonden die gestreden hebben tegen deze zelfstandige organisatie van de klasse, die verdwijnt zodra de strijd gestaakt wordt.
Aan het einde van het debat werd het vraagstuk van de ‘piqueteros’ te berde gebracht door diezelfde deelnemer. Volgens hem gaat het om een authentieke strijd van de werklozen, dus om een arbeidersstrijd aangezien de werklozen deel uitmaken van de arbeidersklasse. De IKS, net als de kameraden van de NCI, hebben hierop geantwoord dat ook al is het waar dat de werklozen deel uitmaken van de arbeidersklasse, en dat er veel werkloze arbeiders deel uitmaken van de beweging van de ‘piqueteros’, dit niet volstaat om deze een proletarische aard toe te kennen. In de vakbonden zijn er ook arbeiders, maar toch zijn deze daarom nog geen organisatie van de klasse. De beweging van de ‘piqueteros’ verdeelt de arbeiders in werklozen en actieven, en de werklozen onder elkaar aangezien er verschillende organisaties van ‘piqueteros’ bestaan. Bovendien hebben de arbeiders die er deel van uitmaken geen enkele zelfstandigheid en kunnen ze over niets beslissen. Zij zijn eenvoudigweg een manoeuvreermassa, die volkomen wordt gemanipuleerd. In die omstandigheden zijn de 150 peso’s die ze elke maand van de staat ontvangen, niet het gevolg van een krachtsverhouding die zij afgedwongen hebben, zoals de kameraad denkt, maar wel de prijs voor bewezen diensten, zelfs al zijn zij er zich niet van bewust.
De kameraad zei dat hij hier niet mee akkoord gaat, maar bevestigde dat hij erover nadenkt, en dat hij bereid is om het debat over deze vraag voort te zetten – een houding die de IKS heeft begroet.
De conclusie van de IKS heeft zodoende kunnen benadrukken dat er punten van akkoord waren over het internationale aspect van de klassenstrijd, over de noodzaak om de strijd te ontwikkelen, over het verwerpen van de vakbonden, over de noodzaak om te strijden voor de ontwikkeling van de eenheid van de klasse en de ontwikkeling van de bewustwording over wat er historisch op het spel staat. Zij heeft ook vermeld dat een deelnemer niet akkoord ging over de beweging van de ‘piqueteros’ maar dat hij wel de wil had om het debat over deze vraag voort te zetten. Deze kameraad stelde het trouwens op prijs dat in de conclusie de punten van overeenstemming en de meningsverschillen werden vermeld. Hij vroeg ook aan de IKS of zij hem de boeken van Rosa Luxemburg Inleiding tot de politieke economie en De accumulatie van het kapitaal kon verschaffen. De IKS gaat haar best doen om aan deze vraag te voldoen.
In de loop van het debat zijn de kameraden van de NCI verschillende keren tussengekomen, met name over de ‘piqueteros’; hun tussenkomsten situeerden zich in de continuïteit van hun eerdere stellingnamen (die wij gepubliceerd hebben in onze Internationale Revue). Ze hebben ook gezegd dat zij de historische verheldering van de IKS erg op prijs stellen. Er moet nog worden vermeld dat de deelnemers hebben bijgedragen in de zaalhuur. Deze bijeenkomst is een werkelijk debat in de schoot van de klasse geweest; een nuttig debat, omdat het de standpunten met elkaar confronteerde in het licht van de noodzakelijke politieke verheldering voor de strijd.
IKS / 11.11.2004
Sinds de eerste ronde van de presidentsverkiezingen op 31 oktober beleeft Oekraïne een politieke crisis waarin de Russischgezinde fractie van Leonid Koetsjma en Viktor Janoekovitsj in de clinch gaat met de hervormingsgezinde opposant Viktor Joesjtsjenko, die zich uitspreekt voor een ‘opening naar het westen’. Dit alles gebeurt tegen de achtergrond van diplomatieke spanningen en dreigende verklaringen van de kant van Rusland, waarop de Europese landen en vooral de Verenigde Staten reageren door een hardere houding aan te nemen. De betwisting van de uitslag van de totaal vervalste verkiezingen van 31 oktober en 21 november liep uit op de ontwikkeling van massale betogingen in de hoofdstad van Oekraïne, met de bezetting van het centrum van Kiev en het blokkeren van de toegang tot het parlement door betogers die zeiden door te zullen gaan “tot de zege van de democratie”. De ‘oranje revolutie’ is op gang, hoorde men alom, niet allen bij de supporters van Joesjtsjenko, maar ook bij de media van de grote democratische landen die deze ‘wil’ van het Oekraïense volk om zich te ‘bevrijden’ van de aan Moskou onderworpen kliek de hemel in prezen. Met foto’s en reportages bewezen de getuigenissen in de pers “De mensen zijn niet bang meer”, “wij zullen vrijuit kunnen spreken”, “mensen die zich onaantastbaar achtten, zijn dat niet langer”, enzovoort. Kortom de hoop op een beter en vrijer leven opende zich voor de bevolking en de arbeidersklasse van Oekraïne, met als beste bewijs dat de democratie voortschrijdt: op 26 december volgde een afgedwongen derde ronde van de verkiezingen, waarin Joesjtsjenko zeker de overwinning zou binnenslepen!
Achter die campagne gaat een inzet schuil die geenszins een strijd voor de democratie is. Die inzet heeft alles te maken met de steeds scherpere confrontatie tussen de grootmachten, in het bijzonder in het kader van het offensief dat de Verenigde staten momenteel voeren in hun strategie van het ‘terugdrijven’ van Rusland in het perspectief de Oekraïne uit de Russische invloedssfeer te halen. Het is van betekenis dat de grote woede van Poetin zich vooral keert tegen Amerika, want dat steunt kandidaat Joesjtsjenko en zijn ‘oranje’ beweging.
In een toespraak in New Delhi op 5 december beschuldigde de baas van het Kremlin de Verenigde Staten ervan dat zij “de veelzijdigheid van de beschaving willen hermoduleren naar de principes van een éénpolige wereld zoals een kazerne” en dat zij “een dictatuur willen opleggen in de internationale betrekkingen die opgesmukt wordt met een mooie pseudo-democratische fraseologie”. Hij heeft de kans niet voorbij laten gaan om de Verenigde Staten met hun neus op de realiteit van hun toestand in Irak te drukken door op 7 december in Moskou aan de Iraakse eerste minister te vragen hoe die dacht “verkiezingen te houden terwijl het land geheel bezet is door vreemde troepen”! In dezelfde logica heeft de Russische president zich verzet tegen de gemeenschappelijke verklaring van de 55 landen van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) om het proces te steunen dat Oekraïne uit de crisis moet helpen en de rol te bevestigen van deze organisatie bij het controleren van de derde ronde van de presidentsverkiezingen op 26 december. Bij de belediging door de ‘internationale gemeenschap’ in het gezicht van Poetin door te weigeren zijn ‘petekind’ te erkennen kwam nog eens de aankondiging dat enkele honderden waarnemers zouden worden gestuurd, niet alleen uit de Verenigde Staten, maar ook onder meer uit Canada, Groot-Brittannië en Duitsland.
Sinds het uiteenvallen van de Sovjet-Unie en de overhaaste oprichting van het Gemenebest van Onafhankelijke Staten (GOS) in 1991, bedoeld om de resten van zijn voormalig rijk te redden, is Rusland voortdurend aan zijn grenzen bedreigd, als gevolg van zijn aangeboren neiging tot verdere afbrokkeling, en onder druk van Duitsland en de Verenigde Staten. Het losbarstenvan de eerste Tsjetsjeense oorlog in 1992, en dan van de tweede in 1996, steeds onder het voorwendsel van de strijd tegen het terrorisme, heeft de brutaliteit getoond van een mogendheid over zijn hoogtepunt die ten koste van alles probeert haar greep te behouden op de regio van de Kaukasus, strategisch zo belangrijk voor de Russische staat. Het ging er Moskou om zich met deze oorlog te verzetten tegen de imperialistische activiteiten van Washington – dat probeerde Rusland te destabiliseren – en van Berlijn dat een onmiskenbare imperialistische agressiviteit ontwikkelde, zoals al te zien was in het voorjaar van 1991 toen Duitsland een rol van eerste orde speelde bij het ontketenen van het Joegoslavisch conflict.
De kwestie van de Kaukasus is nog verre van opgelost omdat de Verenigde Staten er resoluut hun pions blijven vooruitschuiven. Dat is de betekenis die we moeten geven aan het ontslag van Tsjevarnadze in 2003 met de ‘rozenrevolutie’ die een pro-Amerikaanse kliek aan de macht bracht. Daardoor kon Amerika troepen in het land stationeren, naast de troepen die het al had in Kirgizistan en Oezbekistan (ten noorden van Afghanistan), waarmee ze hun militaire aanwezigheid nog versterken ten zuiden van Rusland, met de dreiging dat land te omsingelen. Met de kwestie van Oekraïne, die zowel voor tsaristisch als voor sovjet-Rusland altijd een koningspion geweest is, stelt het probleem zich voor de Russische staat momenteel op een nog crucialer manier.
Op economisch vlak is het partnerschap tussen Oekraïne en Rusland van het grootste belang voor Moskou, maar het is vooral strategisch en militair dat de controle over Oekraïne nog vitaler is dan over de Kaukasus.
Op de eerste plaats omdat Oekraïne de derde nucleaire macht ter wereld is, dankzij de militaire atoomcentrales die het erfde van het voormalige Oostblok, en dat Moskou nodig heeft om gewicht te leggen in de schaal van de imperialistische chantage rond de controle over heel deze nucleaire macht. Vervolgens, nadat Moskou iedere mogelijkheid tot rechtstreekse toegang tot de Middellandse Zee heeft verloren, zou het verlies van Oekraïne de mogelijkheden aanzienlijk verminderen om zelfs nog de resterende toegang tot de Zwarte Zee te behouden. En achter deze toegang tot de Zwarte Zee bevinden zich de Russische nucleaire basis van Sebastopol en de Russische vloot ofwel de enige en laatste weg is die het overblijft naar Azië en Turkije. Bovendien zou het verlies van Oekraïne de Russische positie tegenover de Europese landen, in de eerste plaats Duitsland, dramatisch verzwakken. Het zou ook zijn vermogen verminderen om een rol te spelen bij de ontwikkeling van Europa en de Oost-Europese landen die al overwegend pro-Amerikaans zijn. Bovendien is het zeker dat wanneer de Oekraïne zich op het westen richt (en daardoor dus vooral door de Verenigde Staten gecontroleerd zou worden), dit de groeiende onmacht van de Russische overheid meer dan ooit zou blootleggen, wat het uiteenvallen het GOS nog zou versnellen, met heel zijn nasleep van verschrikkingen. Zonder nog rekening te houden met het feit dat een dergelijke situatie alleen maar hele streken van Rusland zelf (waarvan de plaatselijke potentaatjes toch al niets liever willen dan zich los te maken) ertoe zou aanzetten hun onafhankelijkheid uit te roepen, daartoe aangemoedigd door de grootmachten die hen daar toch al toe aanzetten.
Het is dus op korte termijn een kwestie van leven en dood voor Rusland, dat al met de rug tegen de muur staat. Het lijdt dan ook geen twijfel dat Poetin alles in het werk zal stellen om Oekraïne binnen zijn invloedssfeer te houden, of de taart toch niet aan zijn neus voorbij te laten gaan zonder zijn deel op te eisen, dan wel deze tot pap te slaan.
Zo drijft Moskou regio’s van Oekraïne, vooral in het oosten en het zuiden, ertoe zich af te scheiden, wat de chaos en de destabilisatie in het gebied nog vergroot.
Daarmee reageert hij op dezelfde logica als zijn Amerikaanse rivalen van de regering Bush wier imperialistische politiek elke dag de vreselijke barbarij nog verergert.
Door deze poging Oekraïne in handen te krijgen voeren de Verenigde Staten hun druk nog op om Rusland ertoe te dwingen zich tot zijn eigen grenzen terug te trekken en om hun eigen invloedszone te vergroten. Zij zetten immers tegelijk ook hun politiek van omsingeling van Europa voort, die begon met het ontketening van de oorlog in Afghanistan en die meer bepaald tot doel heeft de uitbreiding van Duitsland naar het oosten te blokkeren.
Het oosten van Europa is inderdaad de ‘natuurlijke’ zone voor de imperialistische expansie van Duitsland. Dat was vooral te zien in de periode van het Derde Rijk waarvan de aandacht vooral was gericht op dit deel van de wereld, maar ook al tijdens de Eerste Wereldoorlog. Wanneer de Duitse bourgeoisie de praatjes van haar Amerikaanse rivaal overneemt om Rusland en zijn ‘neo-kolonialistisch’ politiek in Oekraïne aan te klagen, is dat om daar zelf in de toekomst de vruchten voor zichzelf van te plukken.
Wat zich in Oekraïne afspeelt, is dus geen spelletje met twee, maar met drie spelers, en het is geen voorspel op een stralende toekomst voor de OekraÏense bevolking, integendeel. Tot nu toe zat die in de netten van de Russische bourgeoisie, maar nu liggen drie haaien op de loer om elkaar te verscheuren en om zoveel mogelijk chaos te veroorzaken in dit land, met alle gevolgen die een dergelijke situatie kan hebben op regionaal en internationaal vlak.
Het is bijvoorbeeld zeker dat deze stap vooruit voor de Verenigde Staten niet zonder gevolgen zal blijven, niet alleen in Oekraïne, Rusland en het GOS, maar in heel de regio van centraal Azië. En als het inderdaad in de eerste plaats de grootmachten zijn die wanorde rondstrooien, dan moeten we ook niet het vermogen onderschatten van regionale machten zoals Turkije en Iran om roet in het eten te gooien; ze zullen niet passief blijven toezien en de dynamiek naar chaos nog aanwakkeren. De overheersende tendens tot uiteenspatten en tot permanente burgeroorlog in deze reusachtige zone, die sterk is toegenomen met de oorlog in Irak, zal in dit nieuwe aandachtspunt van de imperialistische spanningen een nieuwe indirecte hefboom vinden. De destabilisatie die dat meebrengt kan op haar beurt alleen maar zware gevolgen hebben met een nieuwe vlucht vooruit van talrijke landen (met op de eerste plaats Amerika dat een dolle wedren loopt om de controle van de planeet) met het ontstaan van nieuwe haarden van oorlogsspanning.
De democratische ‘keuze’ die in Oekraïne voorgesteld wordt is leugen en bedrog. De Oekraïense bevolking wordt herleid tot pionnen, gemanipuleerd en rondgeleid achter deze of gene van de rivaliserende burgerlijke fracties die elk handelen voor rekening van de ene of de andere imperialistische mogendheid. De ‘zege van de democratie’ zal geenszins de ellendige toestand van de arbeiders in Oekraïne verbeteren, maar zal hen integendeel meesleuren om hen te mobiliseren voor de verdediging van het ‘democratisch’ vaderland (nadat de vorige generaties ertoe waren gebracht het ‘socialistisch’ vaderland te verdedigen) en om hen de ‘oranje’ offers te laten brengen die de toekomstige leiders van Oekraïne zonder enige twijfel van hen zullen vragen. We moeten niet vergeten dat de ‘democraat’ Joesjtsjenko het niet naliet heeft offers van de arbeidersklasse te vragen toen hij eerste minister en bankier was van de pro-Russische regering die hij nu zo hard aanklaagt. De kliek die zich opmaakt om de macht over te nemen heeft de vorige niets te benijden en de kloven die erin bestaan kondigen geenszins enige stabiliteit aan. De vooruitzichten op democratie dienen om illusies in leven te houden over de mogelijkheid het kapitalistisch systeem te hervormen, het geleidelijk aan te veranderen in iets telkens hypothetischer ‘beter’. Ze zullen eisen dat het proletariaat zijn rug kromt om het ‘hogere’belang van de democratische staat te laten voorgaan op hun ‘kleinzielige’ eisen inzake hun basisbehoeften. Het perspectief een wereld te scheppen van ‘burgers’ in een democratie die ijvert voor een gelukkige mensheid is een illusie die tot doel heeft het bewustzijn te doden over de noodzaak het kapitalisme omver te werpen, dit systeem dat almaar meer barbarij en chaos voortbrengt .
Mulan / 17.12.2004
Honderd jaar geleden begon het proletariaat in Rusland zijn eerste revolutionaire beweging van de twintigste eeuw, die bekend werd onder de naam Russische revolutie van 1905. Omdat ze niet op een overwinning uitmondde, zoals twaalf jaar later wel het geval was met de Oktoberrevolutie, is deze beweging vandaag zo goed als geheel in de vergeethoek geraakt. Toch heeft de Revolutie van 1905 een hele reeks lessen opgeleverd, en antwoord gegeven op vragen die toen in de arbeidersbeweging leefden.
Honderd jaar geleden begon het proletariaat in Rusland zijn eerste revolutionaire beweging van de twintigste eeuw, die bekend werd onder de naam Russische revolutie van 1905. Omdat ze niet op een overwinning uitmondde, zoals twaalf jaar later wel het geval was met de Oktoberrevolutie, is deze beweging vandaag zo goed als geheel in de vergeethoek geraakt. Toch heeft de Revolutie van 1905 een hele reeks lessen opgeleverd, en antwoord gegeven op vragen die toen in de arbeidersbeweging leefden. Zonder die antwoorden zou de Revolutie van 1917 niet gelukt zijn. Hoewel de gebeurtenissen al een eeuw geleden plaatsvonden, staat 1905 politiek veel dichter bij ons dan het lijkt en is het voor de generaties revolutionairen van vandaag en morgen nodig zich de fundamentele lessen eigen te maken van deze eerste revolutie in Rusland.
De gebeurtenissen van 1905 spelen zich af aan de vooravond van de vervalfase van het kapitalisme, een neergang die er zijn stempel al op drukt, ook al was op dat moment slechts een zeer kleine minderheid van revolutionairen in staat de betekenis te vatten van de diepgaande veranderingen die zich afspelen in de maatschappij en in de strijdvoorwaarden van het proletariaat. In de loop van deze gebeurtenissen zien we dat de arbeidersklasse massale bewegingen ontwikkelt, over de grenzen van fabrieken, sectoren, beroepen heen, met één enkele eis, zonder duidelijk onderscheid tussen het economische en het politieke, zoals voordien het geval was met de vakbonds- en de parlementaire strijd, en zonder precieze leuzen van de kant van partijen en vakbonden. De dynamiek van deze bewegingen mondt voor het eerst uit in de vorming door het proletariaat van organen, de sovjets of arbeidersraden, die in het Rusland van 1917 en in de gehele revolutionaire golf die Europa daarna dooreenschudt de organisatievorm en machtsvorm zullen worden van het revolutionaire proletariaat.
In 1905 ging de arbeidersbeweging er nog van uit dat het de burgerlijke revolutie was die in Rusland op de dagorde stond, omdat de Russische bourgeoisie de politieke macht nog niet bezat, maar nog altijd onder het feodale juk van het tsarisme leefde. Dat standpunt wordt niettemin ondergraven door de leidende rol die de arbeidersklasse tijdens de gebeurtenissen op zich neemt. Dat de parlementaire en vakbondsstrijd, met de wisseling van historische periode die zich aan het voltrekken was, een reactionaire koers begon in te slaan was nog lang niet duidelijk en zou dat pas veel later worden. Maar dat de vakbonden en het parlement een compleet ondergeschikte rol in de gebeurtenissen zouden spelen (of helemaal geen) was daarvoor de eerste belangrijke aanwijzing. Het vermogen van de arbeidersklasse om haar toekomst in eigen handen te nemen en zichzelf daartoe te organiseren zette de visie van de Duitse sociaal-democratie en van de internationale arbeidersbeweging over de taken van de partij op de helling, haar taak van organisatie en inkadering van de arbeidersklasse, en het wierp nieuw licht op de verantwoordelijkheden van de politieke voorhoede van de arbeidersklasse. Veel aspecten van wat de doorslaggevende standpunten gingen vormen van de arbeidersbeweging in de vervalfase van het kapitalisme waren al aanwezig in 1905.
We zullen ons in het kader van dit artikel concentreren op bepaalde lessen die ons nog steeds actueel en cruciaal lijken voor de arbeidersbeweging van vandaag. Daarvoor komen wij in het kort terug op de gebeurtenissen van 1905 zelf, waarbij we steunen op de hoofdrolspelers en getuigen van toen, zoals Trotski, Lenin, Rosa Luxemburg, die er in hun geschriften in geslaagd zijn de grote politieke lessen te trekken, maar die ook de intense emotie weergeven die opgewekt werd door de kracht van de strijd in die maanden (1).
De Russische Revolutie van 1905 is een bijzonder duidelijke illustratie van wat het marxisme verstaat onder de fundamenteel revolutionaire aard van de arbeidersklasse. Het vermogen van het Russische proletariaat om van een situatie waarin het ideologisch overheerst wordt door de waarden van de maatschappij door te stoten naar een positie waarin het door middel van een massale strijdbeweging zelfvertrouwen vindt, zijn solidariteit ontwikkelt, zijn historische kracht ontdekt, tot en met het scheppen van de organen waarmee het zijn toekomst in eigen handen zal kunnen nemen, dat alles is het levend voorbeeld van de materiële kracht die het klassenbewustzijn van het proletariaat aanneemt wanneer het in beweging komt.
Sinds de val van de muur van Berlijn blijft de bourgeoisie voortdurend herhalen dat het kommunisme dood is en dat de arbeidersklasse niet langer bestaat. En de moeilijkheden die de klasse ondervindt lijken haar gelijk te geven. De bourgeoisie is er altijd op uit zijn eigen historische doodgraver te begraven. Maar de arbeidersklasse bestaat nog steeds – zonder arbeidersklasse bestaat er geen kapitalisme, en de gebeurtenissen van 1905 in Rusland herinneren ons eraan hoe de klasse van een toestand van onderwerping en ideologische verwarring onder het juk van het kapitalisme kan overstappen naar een situatie waarin zijzelf het onderwerp van de geschiedenis wordt, draagster van alle hoop, omdat ze in haar wezen zelf de toekomst van de mensheid draagt.
Vooraleer ons te buigen over de dynamiek van de Russische Revolutie van 1905, moeten we even herinneren aan de internationale en historische context waarin deze revolutie op gang is gekomen. De laatste decennia van de negentiende eeuw werden gekenmerkt door een bijzonder uitgesproken economische ontwikkeling overal in Europa. het zijn de laatste jaren waarin het kapitalisme zich met het grootste dynamisme ontwikkelt. De kapitalistisch meest gevorderde landen waren op zoek naar uitbreiding in achtergebleven gebieden, ofwel om goedkopere arbeidskrachten en grondstoffen te vinden, ofwel om afzetmarkten te scheppen voor hun waren. In die context wordt tsaristisch Rusland, land waarvan de economie gekenmerkt wordt door een bijzonder grote achterstand, een ideale bestemming voor de uitvoer van belangrijke kapitalen die geïnvesteerd zullen worden in middelgrote en grote industrieën. In enkele tientallen jaren wordt de economie er grondig veranderd, waarbij “de spoorwegen een belangrijk instrument bij de industrialisatie van het land zijn” (2). De gegevens over de industrialisatie van Rusland die Trotski opgeeft, tonen in vergelijking met andere landen met een steviger industriële structuur, zoals Duitsland of België in die tijd, dat terwijl het aantal arbeiders nog betrekkelijk klein was vergeleken bij de zeer talrijke bevolking (1,9 miljoen Russische arbeiders, tegenover 1,56 miljoen in Duitsland en 600.000 in het kleine België), dat Rusland toch een industriële structuur van het moderne type had die volstrekt niet hoefde onder te doen voor de andere mogendheden van de wereld. Van niets opgebouwd dankzij kapitalen die vooral uit het buitenland kwamen, werd de kapitalistische industrie in Rusland niet gevormd onder impuls van een interne dynamiek, maar wel dankzij de regelrechte transplantatie van technologieën en kapitalen die van buitenaf kwamen. De gegevens van Trotski tonen hoe de arbeidskracht in Rusland veel geconcentreerder was dan in andere landen omdat ze vooral verdeeld is over de grote en middelgrote bedrijven (38,5 % in bedrijven met meer dan 1000 arbeiders en 49,5 % in bedrijven met tussen de 51 en 1000 arbeiders, terwijl die cijfers in Duitsland respectievelijk 10 en 46% waren). Deze structurele cijfers van de economie verklaren de revolutionaire vitaliteit van een proletariaat dat voor het overige verloren liep in een bijzonder achtergebleven land waarin de boereneconomie veruit de overhand had.
Bovendien duiken de gebeurtenissen van 1905 niet uit het niets op, maar zijn ze het product van de opgestapelde opeenvolgende ervaringen die Rusland vanaf het einde van de negentiende eeuw dooreengeschud hebben. Zoals Rosa Luxemburg rapporteert : “[...] deze januaristaking in Petersburg is het onmiddellijk gevolg van de reusachtige algemene staking die kort daarvoor in december 1904 uitgebarsten was in de Kaukasus, in Bakoe, en die Rusland lange tijd in spanning hield. Maar de gebeurtenissen van december in Bakoe waren zelf de laatste en machtige echo van de grote stakingen die in 1903 en 1904 als terugkerende aardbevingen heel het zuiden van Rusland dooreenschudden, en die als voorspel de staking van Batoem in de Kaukasus hadden, in maart 1902. In feite is deze eerste reeks stakingen in de onophoudelijke keten van revolutionaire uitbarstingen van vandaag, niet eens meer dan vijf of zes jaar verwijderd van de algemene staking van de textielarbeiders van Petersburg in 1896 en 1897.” (3).
Op 9 (22) januari 2005 is het de verjaardag van wat men ‘Bloedige Zondag’ noemt, het begin van een reeks gebeurtenissen in het oude tsaristische Rusland die zich gedurende heel het jaar 1905 afspelen en die uitmonden op de bloedige onderdrukking van de opstand in Moskou in december. De activiteit van de klasse kent praktisch geen rust in dit jaar, ook al neemt de strijd vormen aan die niet altijd identiek zijn en heeft de strijd niet altijd dezelfde intensiteit. Er zijn in dit revolutiejaar drie doorslaggevende momenten: januari, oktober en december.
In januari 1905 worden twee arbeiders van de Poetilov-fabrieken in Petersburg ontslagen. Een solidariteitsstaking komt op gang, een petitie voor politieke vrijheden, het recht op onderwijs, de achturendag, tegen de belastingen enzovoort wordt opgesteld en door een massale betoging naar de tsaar gebracht. De onderdrukking van deze betoging wordt het vertrekpunt voor de revolutionaire ontvlamming van het land, een jaar lang. Het revolutionair proces in Rusland is dus op een ongewone manier van start gegaan. “Duizenden arbeiders, geen sociaal-democraten, maar gelovigen, trouwe onderdanen van de tsaar, geleid door de priester Gapone, stromen uit alle delen van de stad samen naar het centrum van de hoofdstad, naar de plaats van het Winterpaleis, om een petitie te overhandigen aan de tsaar. De arbeiders stappen op achter iconen en Gapone, aanvoerder van het moment, heeft aan de tsaar geschreven dat hij zich garant stelt voor diens persoonlijke veiligheid en hij smeekt hem zich aan het volk te vertonen.” (4). In april 1904 was de pope Gapone de drijvende kracht geweest van een “Bijeenkomst van Russische fabrieksarbeiders en bedienden van de stad Petersburg” die door de regering was toegestaan, in overleg met de politieofficier Zoebatov (5). Zoals Lenin zegt had deze organisatie de rol, op een manier die geheel gelijkt op wat vandaag met heel andere middelen gebeurt, de toenmalige arbeidersbeweging te beperken en in te kaderen. Maar de druk die zich ontwikkelde binnen het proletariaat had al een kritisch niveau bereikt. “En zo overschreed de zoeba-tistische beweging, door de politie omwille van haar controle ingesteld, met de bedoeling de autocratie te steunen en het politiek bewustzijn van de arbeiders te corrumperen, de grenzen die haar waren opgelegd, ze keert zich tegen de autocratie en leidt tot een explosie van klassenstrijd van het proletariaat.” (6). De ontknoping komt er wanneer de arbeiders, bij het Winterpaleis aangekomen om hun verzoek aan de tsaar te overhandigen, door het leger worden aangevallen dat “de massa met de blanke sabel aanvalt; de kozakken schieten op de ongewapende arbeiders die hen op hun knieën smeken tot de tsaar toegelaten te worden. Volgens politierapporten waren er die dag meer dan duizend doden en tweeduizend gewonden. De verontwaardiging van de arbeiders was onbeschrijflijk.” (7). Die diepe verontwaardiging van de Petersburgse arbeiders over degene die ze ‘Vadertje’ noemden en die hun smeekbede met wapengeweld beantwoord had, waarbij hij hen die zich aan zijn goedertieren onderwierpen woedend maakte, ontketende de revolutionaire gevechten van januari. De arbeidersklasse die begonnen was zich devoot, achter pope Gapone en de iconen van de kerk, te richten tot het ‘vadertje van de volkeren’, toont in het elan van de revolutie een onverwachte kracht. In deze periode is er een zeer snelle verandering in de geestesgesteldheid van het proletariaat, ze is de typische uitdrukking van het revolutionair proces waarin de proletariërs, ondanks hun geloof, bijgeloof en angsten, hun kracht ontdekken en zich bewust worden van de eenheid die hun kracht uitmaakt. “Van het ene eind van het land naar het andere schudde een grootse vloed van stakingen het lichaam van de natie dooreen. Volgens een ruwe berekening breidde de staking zich uit over 122 steden en dorpen, over verschillende mijnen in het Donetzbekken en tien spoorwegmaatschappijen. De proletarische massa’s werden tot diep in hun rangen geschokt. De beweging sleurde ongeveer een miljoen mensen mee. Zonder vooropgesteld plan, vaak zelfs zonder eisen te formuleren, nu weer onderbroken, dan weer losbarstend, alleen geleid door het instinct van solidariteit, heerste de staking gedurende bijna twee maanden over het land.” (8). Dit feit te gaan staken zonder specifieke eisen voorop te stellen, enkel uit solidariteit, omdat “een massa van miljoenen proletariërs plots, met een gevoel van ondraaglijke scherpte, het ondraaglijke van haar sociaal bestaan ontdekt” (9) is tegelijk de uitdrukking én een actieve factor van de rijping, binnen het Russisch proletariaat van die tijd, van het bewustzijn een klasse te zijn, en van de noodzaak om als klasse de confrontatie met zijn klassenvijand aan te gaan.
De algemene staking van januari wordt gevolgd door een periode van constante gevechten, die over het land opduiken en weer verdwijnen, rond economische eisen. Deze periode is minder spectaculair, maar daarom niet minder belangrijk. “De diverse ondergrondse stromingen van het revolutionair proces kruisen elkaar, belemmeren elkaar, zwengelen de interne tegenstellingen aan… een groot onweer gedurende het voorjaar en de zomer en de economische stakingen [...] speelden een onvervangbare rol.” Hoewel er “geen enkel sensationeel nieuws van het Russisch front” kwam, “gaat de revolutie in feite zonder ophouden door van dag tot dag, uur na uur, met haar ontzaglijk ondergronds werk dat de grondvesten ondermijnt van heel het keizerrijk.” (Ibid.) In Warschau komt het tot bloedige confrontaties.
In Lodz worden barricades opgeworpen. De matrozen van de pantserkruiser Potemkin in de Zwarte Zee komen in opstand. Heel deze periode bereidt het tweede hoogtepunt van de revolutie voor.
“Deze nieuwe grote revolutionaire actie van het proletariaat is van een heel andere aard dan de eerste staking in januari. Het politiek bewustzijn speelt er een veel belangrijker rol. Zeker, de aanleiding tot de massastaking was opnieuw toevallig en op het eerste zicht onbelangrijk: het ging om een conflict tussen de spoorlieden en de administratie over de Pensioenkas. Maar de algemene opstand van het industrieproletariaat die erop volgde steunde op een duidelijke politieke gedachte. De proloog van de januaristaking was een smeekbede aan het adres van de tsaar om politieke vrijheid te verkrijgen; het leuze van de oktoberstaking was: ‘Laten we een eind maken aan de constitutionele komedie van het tsarisme!’ En dankzij het onmiddellijke succes van de algemene staking dat zich vertaalde in het manifest van de tsaar van 30 oktober, valt de beweging niet uit zichzelf terug in een economische strijd, zoals in januari toen ze terug ging naar af. Nee, ze stroomt over, naar buiten toe, en oefent op krachtige wijze de nieuw verworven politieke vrijheid uit. De betogingen, de bijeenkomsten, de piepjonge pers, de openbare discussies, gevolgd door bloedige moordpartijen die een einde maken aan de vreugde, gevolgd door nieuwe massastakingen en nieuwe betogingen.” (Ibid.)
Een kwalitatieve verandering zet zich in deze maand oktober door. Ze wordt uitgedrukt in de vorming van de sovjet van Petersburg die een mijlpaal is in de geschiedenis van de internationale arbeidersbeweging. Nadat de staking van de zetters in de drukkerijen was overgeslagen naar de spoorwegen en de telegraaf, beslissen de arbeiders in algemene vergadering een sowjet op te richten die het zenuwcentrum zal worden van de revolutie: “De Raad van arbeidersafgevaar-digden werd gevormd om aan een praktische noodzaak te beantwoorden die door de conjunctuur van het moment werd opgeworpen: er was behoefte aan een organisatie die over onaantastbaar gezag moest beschikken, die los stond van elke traditie, die in één slag de massa’s zou verenigen die verspreid waren en over geen banden beschikten; die organisatie moest een samenvloeiing zijn van alle revolutionaire stromingen binnen het proletariaat; ze moest in staat zijn initiatieven te nemen en zichzelf automatisch te controleren.” (10). In talrijke andere steden werden vervolgens ook sovjets opgericht.
Het verschijnen van de eerste sovjets gaat voor een groot deel van de internationale arbeidersbeweging onopgemerkt voorbij. Rosa Luxemburg, die op magistrale wijze en steunend op de revolutionaire ervaring van 1905 de nieuwe kenmerken analyseerde die de strijd van het proletariaat aanneemt aan de vooravond van de nieuwe historische periode, met name de massastaking, blijft niettemin de vakbonden beschouwen als de organisatievorm van de klasse (11). Het zijn de Bolsjewieken (en dan nog niet meteen) en Trotski die begrijpen welke stap vooruit de vorming van die organen, als organen van de machtsgreep, vertegenwoordigt voor de arbeidersbeweging. We zullen hier deze kwestie niet verder ontwikkelen omdat we er een ander artikel aan zullen wijden (12). We geven alleen aan dat het juist was omdat het kapitalisme aan zijn vervalfase begon, dat de arbeidersklasse zich vanaf dat moment direct geconfronteerd zag met de opdracht het kapitalisme omver te werpen. Daarom werd ze er na tien maanden van strijd, van socialistische agitatie, van rijping van het bewustzijn, van verandering van de krachtsverhouding tussen de klasse ‘natuurlijk’ toe gebracht de organen van haar macht te scheppen.
“De sovjets waren wezenlijk niets meer dan stakings-comités, zoals die altijd gevormd worden tijdens wilde stakingen. In Rusland breken de stakingen uit in de grote fabrieken en breiden ze zich snel uit over steden en provincies, daarom moeten de arbeiders op permanente wijze contact met elkaar kunnen houden. Ze verenigen zich en discussiëren in de werkplaatsen [...] ze sturen afgevaardigden naar andere fabrieken [...] Maar die taken krijgen in dit geval een heel andere omvang dan in de gewone stakingen. De arbeiders moesten zich inderdaad bevrijden van de zware tsaristische onderdrukking en beseften dat de grondvesten zelf van de Russische maatschappij door hun actie veranderden. Het ging niet enkel om lonen, maar ook om het geheel van problemen, globaal bekeken, verbonden aan de maatschappij. Ze moesten zelf een betrouwbare weg ontdekken op de verschillende gebieden en over politieke kwesties beslissen. Terwijl de staking intenser werd, zich over heel het land verbreidde, toen ze de industrie en de vervoermiddelen stil legden en het gezag verlamden, stonden de sovjets voor nieuwe problemen. Ze moesten het maatschappelijk leven organiseren, waken over de openbare orde en over de werking van de onmisbare openbare diensten, kortom ze moesten de taken op zich nemen die meestal worden uitgevoerd door regeringen. Wat zij beslisten, werd door de arbeiders uitgevoerd.” (13).
“De droom van de Grondwet wordt gevolgd door een brutaal ontwaken. De agitatie zorgt voor het losbranden in december van de derde algemene massastaking die zich over heel het Keizerrijk uitbreidt. Dit keer zijn het verloop en de uitkomst heel anders dan in beide vorige gevallen. De politiek actie ruimt de plaats niet voor economische actie zoals in januari, maar ze boekt ook geen snelle overwinning, zoals in oktober. De tsaristische camarilla doet geen nieuwe pogingen om echte politieke vrijheid in te stellen, en de revolutionaire actie stuit zo voor het eerst in al haar omvang op die onoverkomelijke muur: de materiële kracht van het absolutisme.” (14). De kapitalistische bourgeoisie, afgeschrikt door de beweging van het proletariaat, heeft zich aan de zijde van de tsaar geschaard. De regering heeft de liberale wetten niet uitgevoerd die ze pas had afgekondigd. De leiders van de sovjet van Petersburg worden gearresteerd. Maar de strijd gaat verder in Moskou: “De revolutie van 1905 bereikte haar hoogtepunt met de opstand in Moskou in december. Een klein aantal opstandelingen, georganiseerde en bewapende arbeiders –ze waren met niet meer dan achtduizend– biedt gedurende negen dagen verzet tegen de regering van de tsaar. Deze kon het garnizoen van Moskou niet vertrouwen, maar moest dat integendeel opgesloten houden en pas wanneer het regiment van Semionowski, opgeroepen in Petersburg, arriveert, kan hij de opstand onderdrukken.” (15).
In het tweede deel van dit artikel dat zal verschijnen in het volgende nummer, zullen we de proletarische aard van de revolutie van 1905 en de dynamiek van de massastaking bespreken.
Ezechiele (naar een artikel in Internationale Revue, nr. 120)
(1) In het kader van deze artikels kunnen we niet heel de rijkdom van de gebeurtenissen weergeven, noch alle kwesties behandelen. Daarvoor verwijzen we de lezer naar de historische documenten zelf.
(2) L. Trotski, 1905.
(3) R. Luxemburg, Massastaking, Partij en Vakbonden, 1906.
(4) Lenin, Rapport over de Revolutie van 1905, 9 (22) januari 1917.
(5) Zoebatow was een politieofficier, die in overeenstemming met de regering arbeidersverenigingen oprichtte die tot doel hadden de conflicten binnen een strikt economisch kader te houden en hen af te houden van het ter discussie stellen van de regering.
(6) Lenin, De staking van Petersburg, in Economische staking en politieke staking.
(7) Lenin, Rapport over de Revolutie van 1905, idem.
(8) L. Trotski, 1905.
(9) R. Luxemburg, Massastaking, Partij en Vakbonden.
(10) L. Trotski, 1905.
(11) Zie ons artikel Aantekeningen over de massastaking in Internationale Revue, nr. 27, 4e trimester 1981 (Engels-, Frans- en Spaanstalige uitgave).
(12) Zie ons artikel Revolutie van 1905 : fundamentele lessen voor het proletariaat in Internationale Revue, nr. 43, 4e trimester 1985 (Engels-, Frans- en Spaanstalige uitgave).
(13) Anton Pannekoek: De arbeidersraden (geschreven in 1941-1942).
(14) R. Luxemburg, Massastaking, Partij en Vakbonden.
(15) Lenin, Rapport over de Revolutie van 1905.
De laatste maanden zijn militanten en secties van de IKS bedreigd of hebben nauwelijks verholen doodsbedreigingen ontvangen. In december heeft de UHP-ARDE (1) op zijn website een tekst gepubliceerd met als titel Wetenschap en de kunst van de kluns (2) die een oproep tot moord bevat op onze militanten, aaneengeregen door een sinistere keten van spitsvondigheden: hij begint met ons te beschuldigen van racisme en van een achterbakse steun aan de politiek van de bourgeoisie; met het uitstallen van een hiërarchie van kwalificaties die begint met ‘klunzen’, verder gaat met ‘lompe ezels’ en eindigt met ‘imbecielen’. Na deze vooropgezette stellingen trekt hij de volgende conclusie: “TEGEN DE BURGERLIJKE CAMPAGNES VAN VERVALSING EN REPRESSIE VAN ONZE STRIJD! DOOD AAN DE IMBECIELEN!” (3)
De maand voordien was er een anonieme brief gearriveerd op het e-mail adres van onze sectie in Spanje, die eindigde met de volgende bedreiging: “Jullie zijn een bende hoerenzonen en jullie zullen oogsten wat jullie gezaaid hebben, kleine strontprofessortjes. Getekend: één van de lomperikken”.
Kort geleden, in januari 2005, was er een lid van de IFIKS (4) die dreigde een van onze kameraden van de afdeling in Frankrijk “de keel door te snijden” (5).
Wat moet de houding zijn van revolutionairen en elementen van het proletariaat tegenover de aaneenschakeling van gangsterbedreigingen die compleet vreemd zijn aan elk proletarisch gedrag? Er helemaal geen aandacht aan schenken door te denken dat het opgeblazen kikkers zijn of het resultaat van een tijdelijke opwinding? In een dergelijke appreciatie vervallen zou een zware fout zijn.
In de eerste plaats omdat een dergelijke houding zou betekenen dat men de historische ervaring van de arbeidersbeweging te grabbel gooit. Deze toont ons dat het vermoorden van arbeidersmilitanten werd voorafgegaan – en in grote mate werd voorbereid – door een opeenvolging van zeer onbillijke daden: belasterende beschuldigingen, bedreigingen, intimidaties, eerst verholen en daarna directe oproepen tot moord, dat wil zeggen een serie van kleine schakels die als ze met elkaar in verband gebracht worden, uitlopen op één grote ketting. Zo heeft de moord op Rosa Luxemburg in januari 1919, die uitgevoerd werd op bevel van de sociaal-democratische beulen, een traag rijpingsproces gekend: vanaf 1905 was er een aaneenschakeling van ernstige beschimpingen, van bedreigingen en provocaties tegenover deze proletarische militante. Geen enkele van deze feiten leek onrustbarend maar de moord van 1919 toonde aan dat een helse logica de feiten met elkaar verbond. Op dezelfde manier was de aanslag op Trotski, uitgevoerd door Mercader, het hoogtepunt van een serie stappen die georkestreerd waren door het stalinistische crapuul: eerst werd Trotski er van beschuldigd een agent van de Gestapo te zijn, en daarop volgden de campagnes die openlijk zijn kop eisten. Vervolgens kwamen de pressie op zijn zoon (Lyova) die uitmondde op wat lijkt op een 'medische' moord. (6) Nog later begonnen de directe doodsbedreigingen die werden uitgesproken door de Mexicaanse huurmoordenaars van het stalinisme. We kennen allen de tragische afloop. De geschiedenis toont aan dat er een min of meer directe band bestaat tussen de bedreigingen van vandaag en de moorden van morgen. Deze zijn het culminatiepunt van een hele bundel van laster, bedreigingen en haatcampagnes.
Op de tweede plaats mogen wij de context niet vergeten waarin de drie bedreigingen die we ontvangen hebben, zich situeren. De laatste maanden beleven wij een hernieuwde uitbarsting en vermenigvuldiging van de campagnes van de IFIKS, zoals hun Bulletin, nr. 28 bewijst, die ons voor 'smeerlappen' uitmaakt. Gevoegd bij hun ontelbare beledigingen, bedreigingen en laster draagt dit bij tot een klimaat waarin elke fysieke aanval op de IKS gelegitimeerd zou lijken.
Het is niet toevallig dat deze bedreigingen plaatsvinden in de context die we hierboven beschrijven. De daders ervan hebben duidelijk hun kamp gekozen. Aan de beledigingen, de haat-campagnes, het web van leugens en laster hebben ze nog de straffere woorden van oproep tot moord willen toevoegen.
Het is ook niet de eerste keer dat dit type ‘tussenkomst’ voorkomt. In 1996 was er ook al een weerzinwekkende campagne tegen de IKS, met andere hoofdrolspelers (7). Het was toen de GCI (Groupe Communiste Internationaliste), een groep die inderdaad ook op de pagina van bevriende organisaties staat van de UHP/ARDE, die zijn bijdrage tegen de IKS wilde leveren door middels spitsvondigheden op te roepen tot moord op onze kameraden in Mexico. Eerste vooronderstelling: door het aanklagen van de mao-stalinistische groep van Het Lichtend Pad in Peru zouden wij medeplichtig zijn aan de moord op proletarische gevangenen. Daaruit vloeide de tweede logische afleiding: “voor de IKS net zoals voor de burgerlijke staat, en in het bijzonder de Peruviaanse politie, betekent het zich aan de kant scharen van de onderdrukten, het Lichtend Pad ondersteunen”. De daarop volgende spitsvondigheid luidde: “in het arbeiderskamp heeft men altijd diegenen die zich lenen tot dit type van politie-allegaartje, als smeris of verklikker beschouwd”. Het vervolg droeg een nieuw sofisme bij: “Het zijn dezelfde democratische argumenten die gebruikt werden door Domingo Arango en Abad de Santillán tegenover de gewelddadige acties van de revolutionaire militanten”. En wat was de conclusie van de redenering? “En voor dat type van laster, waarvan het nut voor de staat heel reëel is, heeft Domingo Arango een kogel in de kop gekregen en wij kunnen slechts betreuren dat Abad de Santillán niet hetzelfde is overkomen”. (Communisme, orgaan van de GCI, nr. 43) (8).
Wij zijn ons bewust van het proces waarvan deze bedreigingen deel uitmaken. Wij gaan ons niet laten intimideren en daartegenover antwoorden we met wat we in 1996 al hebben gezegd: “Niets van dat alles zal ons doen terugschrikken. We gaan onze strijd versterken en heel de IKS mobiliseert zich om onze sectie in Mexico te verdedigen door een wapen in te zetten dat alleen het proletariaat bezit: het internationalisme. De internationale eenheid van de IKS verleent haar bepaalde kenmerken die vanuit het standpunt van de bourgeoisie niet te tolereren zijn, in de mate waarop elke poging tot vernietiging van één van haar delen onmiddellijk botst op de mobilisatie en de actieve solidariteit van haar geheel” (9).
Wij moeten met de grootste klem en zonder de minste toegeving de pogrommentaliteit bestrijden tegenover de revolutionairen want het is alleen op die manier dat wij de keten kunnen breken die door een hele serie van schakels aaneengeregen wordt, van de huidige duistere oproepen tot ‘dood aan de imbecielen’, en tot de moord op de communistische militanten van morgen.
Elke sociale klasse beschikt over haar eigen methodes. Wij weten welke die van de bourgeoisie zijn: enerzijds, de 'politieke' wapens van de laster, van de chantage, en anderzijds, de meer doortastende wapens van de moord, de terreur en van het meest weerzinwekkende sadisme. (10) Natuurlijk maken die wapens geen deel uit van het strijdarsenaal van het proletariaat en de authentieke revolutionaire groepen. Wij beschikken over andere wapens, die veel doeltreffender zijn in de strijd tegen het kapitalisme. Een daarvan en het belangrijkste, is de solidariteit.
De kracht van het proletariaat ligt in zijn solidariteit. De solidariteit is de uitdrukking van zijn eenheid. De solidariteit als het vermogen om al haar geledingen te verdedigen. De solidariteit om aan alle vijanden te tonen dat wie ook één van zijn delen aanvalt onmiddellijk geconfronteerd zal worden met het verweer van zijn geheel. Zo heeft de IKS, op unanieme wijze zijn solidariteit betoond met de kameraden en de bedreigde secties en neemt het alle noodzakelijke maatregelen voor hun verdediging. Op dezelfde wijze vragen wij aan onze sympathisanten dat zij actief hun solidariteit betuigen. Wij vragen dat ook aan allen die zich scharen achter de revolutionaire strijd tegen het kapitalisme, dat zij, zelfs al hebben zij meningsverschillen met de standpunten van de IKS, akkoord gaan om één front te maken tegenover deze obscene aanvallen. De solidariteit met de bedreigde kameraden is niet alleen hun beste verdediging maar ook de beste verdediging voor de militanten en kameraden die tegen het kapitalisme strijden. Het is tegelijk de beste bijdrage die wij kunnen leveren aan de verdediging van de kommunistische militanten van morgen.
De praktijk van laster, van leugens, van bedreigingen en intimidatie zijn radicaal onverzoenbaar met het doel van de menselijke wereldgemeenschap die het proletariaat vurig tracht te verwezenlijken na de vernietiging van de kapitalistische staat. Het is noodzakelijk om infiltratie van dergelijke gedragingen met wortel en tak uit te roeien omdat zij slechts de uitdrukking en de reproductie zijn van de verrotte kapitalistische maatschappij die wij willen afschaffen.
De verheldering van de revolutionaire standpunten, de gezamenlijke strijd tegen het kapitalisme en zijn barbarij kunnen niet verhinderd worden door de duistere manoeuvres van die benden van huichelaars, die zich achter een operette van ‘revolutionaire standpunten’ verbergen om, op een verraderlijke en achterbakse manier, alle soorten aanvallen te lanceren tegen diegenen die werkelijk strijden voor de proletarische zaak.
Solidariteit met onze bedreigde militanten en secties!
IKS / 15.02.2005.
(1) UHP: afkorting voor de Spaanse groep Uníos Hermanos Proletarios, ARDE is een publicatie die de spreekbuis schijnt te zijn van verschillende kernen die zich UHP noemen.
(2) Zie het antwoord van onze sectie in Spanje in Acción Proletaria, nr. 180 Antwoord aan UHP-Arde: beter een eerlijke kluns dan een smerige bedrieger.
(3) We wijzen op de laffe en achterbakse manier waarop deze individuen tot moord op onze militanten aanzetten. Met walgelijke schijnheiligheid zeggen ze de zaken niet openlijk, ze suggereren het: eerst zeggen ze dat de IKS bestaat uit ‘imbecielen’, om te eindigen met ‘dood aan de imbecielen’.
(4) Een groep van parasitaire schooiers die zichzelf de Interne Fractie van de IKS noemt en wier enige activiteit bestaat uit het rondstrooien van hopen laster tegen de IKS en het uitbraken van hatelijke oproepen tegen ons.
(5) Zie de aanklacht van deze episode in Révolution Internationale, nr. 354.
(6) Zie de getuigenissen omtrent de eigenaardige dood van de zoon van Trotzki tijdens zijn hospitalisatie in een Russische kliniek in Parijs: voornamelijk in Deutscher, Biografie van Trotzki en in Vereeken, The GPU in the trotskyist movement.
(7) In die periode waren het groepen als de Communist Bulletin Group of de Spaanse Hilo Rojo die samen met andere ‘kringen’ de auteurs waren van deze campagnes. Van hen hoorde men vervolgens nooit meer iets.
(8) Zo zien we dat de redacteurs van UHP-ARDE niets hebben uitgevonden in hun laffe achterbakse oproepen tot moord op ons. Zij hebben zich slechts laten inspireren door de methoden van de heren van de GCI.
(9) Uittreksels uit het artikel De parasieten van de GCI roepen op tot moord op onze militanten in Mexico, dat de GCI aanklaagt, in solidariteit met onze sectie in Mexico, gepubliceerd in al onze territoriale pers, zie Révolution Internationale, nr. 262.
(10) We wijzen erop dat de lomperikken zich sterk aangetrokken voelen tot deze methoden van de bourgeoisie. Dat is de reden waarom ze in perioden van revolutie over het algemeen toetreden tot de vrijkorpsen en andere gewelddadige milities van de bourgeoisie, zoals dat bijvoorbeeld gebeurd is in Duitsland in 1919.
Na al de campagnes over het verdwijnen van de arbeidersklasse, de dood van het kommunisme en het bankroet van het marxisme is wereldwijd een nieuwe generatie op zoek naar revolutionaire standpunten: standpunten vertrekkend van de arbeidersklasse als uitgebuite en revolutionaire klasse en van de verdediging van het proletarisch internationalisme. De ontwikkelingen van het kapitalisme drijven zelf in de richting van fundamentele vraagstellingen. Een minderheid binnen de arbeidersklasse ontdekt daarbij met enthousiasme de bijdragen van de Kommunistische Linkerzijde en begrijpt ook dat debat de voorwaarde vormt voor verheldering en bundeling van krachten. We hebben de oprichting van discussieforums en -groepen meegemaakt in bijvoorbeeld Rusland, Duitsland en Argentinië; we zien een toename van deelnemers aan onze openbare en discussiebijeenkomsten, waarbij ook anderen zijn uitgenodigd om er inleidingen te houden, en we ontvangen meer schriftelijke reacties. Er leven meer algemene vragen over crisis, rampen, oorlog en de perspectieven van het kapitalisme en over de aard van de arbeidersklasse; vragen over het verleden: hoe de Oktoberrevolutie van 1917 in Rusland te begrijpen en wat deze ons leert; vragen over het heden: hoe nu te strijden en tussen te komen binnen de arbeidersstrijd; vragen over de toekomst: welk alternatief voor het kapitalisme volgt er uit al de ervaringen van het verleden (1)?
Een open en broederlijk debat over die vragen, over de kwesties die de deelnemers eraan kunnen verdelen en verenigen, is niet alleen noodzakelijk voor de verheldering van de beginselen en de actie van de arbeidersklasse, maar ook om het heersende isolement te doorbreken, vertrouwen te scheppen en te leren begrijpen wat het betekent om samen te werken als strijders van één en dezelfde klasse. De ontwikkeling van een debat stuit niettemin op grote moeilijkheden, waarbij een manifest wantrouwen ten opzichte van revolutionaire organisaties wel één van de grootste is. Toen de IKS werd buitengesloten van de anarchistische boekenmarkten in Utrecht en Gent voelde een anarchistisch-radenistisch geïnspireerde kameraad zich er zelfs toe geroepen daarop als volgt te reageren: “De IKS staat inderdaad zeer kritisch tegenover het anarchisme, maar dat spreekt voor zich: het zijn nu eenmaal marxisten. Hun visie op een bepaald historisch conflict binnen de Eerste Internationale is even plat en eenzijdig als dat wat ik soms van een enkele bakoeninist mag vernemen. Voor wie belangstelling heeft voor hun standpunten staan ze echter open voor discussie. Hun bijeenkomsten zijn openbaar en je mag er ongehinderd je anarchistische standpunten komen toelichten.” (2).
Sommigen proberen hun eigen terughoudend te begrijpen in godsdienstige termen. In plaats van het open debat op te zoeken spreken ze van de behoefte van organisaties om ‘zieltjes te winnen’ in een ‘bekeringsdrift’. In plaats van het te hebben over de bundeling van de weinig revolutionaire krachten spreken ze van ‘sektarisme’. Of ze formuleren het in militaire termen, met ‘indoctrinatie’ voor debat en ‘rekrutering’ voor organisatie. Zo schreef een lezeres ons: “Voor jullie is het dus een noodzaak dat ik met jullie in contact blijf, omdat ik anders nooit tot werkelijk bewustzijn kan komen. Vandaar jullie zeer actieve rekruteringspolitiek, of liever gezegd ‘bekeringsdrift’ ten opzichte van mij.”, en: “Dan immers zou ik jullie argumenten moeten accepteren op basis van jullie autoriteit als meest bewuste deel van de klasse. En ik heb nu juist in mijn brief betoogd dat ik argumenten op basis van mijn EIGEN inzicht wil accepteren (of juist verwerpen).”
Waaruit bestaat de tegenspraak tussen het willen ontwikkelen van eigen inzichten en het aangaan van een debat? Het proces van theoretische verdieping en politieke vorming boekt niet veel voortgang als iedereen alleen probeert in zijn eigen hoekje zichzelf te verhelderen. De arbeidersklasse brengt geen revolutionaire enkelingen voort maar revolutionaire organisaties. Zelfs een organisatie kan niet alles weten en alles begrijpen. De arbeidersklasse als geheel kan ook niet verder kijken dan haar blikveld reikt. Maar een collectief debat voert veel verder dan de enkeling alleen kan komen. Zo heeft het Russische discussieforum, dat in 2004 door verschillende groepen in het leven werd geroepen, als uitgangspunt: “Het forum is daarom een open plek voor de discussie en confrontatie van politieke ideeën, met als enig doel de verheldering door politieke argumentatie waarbij de proletarische methode wordt gehanteerd die iedere benadering uitsluit die in tegenspraak is met het belangenloze doel van de bevrijding van de arbeidersklasse. Het is vooral geen ‘jachtgebied’ voor beginselloze rekrutering zoals die bijvoorbeeld wordt bedreven door organisaties die zich bevinden aan de uiterst linkerzijde van het politieke apparaat van de bourgeoisie (trotskisten, enz.)” (3).
De bestaande vrees om het debat aan te gaan en deel uit te maken van een proces van collectieve verheldering heeft een driedubbele grond.
Op de eerste plaats is er de druk van de burgerlijke ideologie via de media en door het dagelijks leven binnen het kapitalisme met al zijn beslommeringen die pogingen om tot klassenbewustzijn te komen stelselmatig ondermijnt en de propaganda die voorkomt dat kapitalistische toekomst in al zijn huiveringwekkendheid onder ogen wordt gezien. De campagnes over het verdwijnen van de arbeidersklasse, de dood van het kommunisme en het bankroet van het marxisme, vooral door de vereenzelviging van marxisme met stalinisme waarin de voornaamste slachtoffers als de beulen worden voorgesteld, verklaart veel van het wantrouwen en de terughoudendheid. Standhouden tegenover die druk is alleen mogelijk door het scheppen van een collectief kader. De bourgeoisie kenschetst marxisme, de marxisten en marxistische organisaties maar al te graag als iets ‘sektairs’ op zoek naar ‘willoze volgelingen’ voor ‘abstracte leerstellingen’, zoals die van de verschillende stalinistische organisaties en hun ‘kritische’ trotskistische aanhangsels. Vandaar dat de revolutionairen voortdurend het bestaande wantrouwen moeten afbreken en een vertrouwen op basis van ervaring met proletarische debat moeten winnen; ervaringen die heel anders zijn dan met burgerlijke organisaties die inderdaad rekruteren, monddood maken, dom houden en die onverantwoordelijkheid en passiviteit in de hand werken.
Dan is er de opportunistische angst voor revolutionaire helderheid en samenhang; en de wil om uit ongeduld en in naam van ‘onmiddellijke successen’ compromissen te sluiten met de burgerlijke ideologie. In plaats van successen op te leveren worden er zo vooral illusies versterkt zonder ook maar iets fundamenteels te verhelderen. Vandaar de wil om zichzelf als individu of als groepje af te grenzen en de eigen ‘autonomie’ te bewaren. Vandaar ook de opportunistische pogingen van het IBRP tot beginselloze samenwerking, onder de belofte van het bieden van een liefdevol huis maar zonder werkelijke overeenstemming of debat, wat enkel leidt tot het in gevaar brengen van de standpunten en organisatie (4). Pogingen om zonder wederzijdse kritiek op de korte termijn goede vrienden te blijven zijn gedoemd het wederzijds vertrouwen op termijn te ondergraven. De consequente revolutionairen daarentegen werken vooral voor de lange termijn en zoeken het debat op waar het tot verheldering kan leiden zelfs wanneer hun eigen invloed daardoor op het onmiddellijke vlak niet wordt vergroot en de tegenstand heftig is. Daarbij moeten ze soms op tenen gaan staan en kunnen niet alle gevoeligheden worden vermeden.
Tenslotte is er het terugschrikken voor de omvang van de taak die eerst verpletterend kan lijken en die een geweldige verantwoordelijkheid met zich meebrengt. Alleen kunnen we ons daartegenover enkel nietig voelen terwijl er ook geen onmiddellijke resultaten kunnen worden verwacht. De angst om zich te binden is groot en het opnemen van een verantwoordelijkheid voor de lange termijn kan worden gevoeld als een aanslag op de persoonlijke vrijheid. Voor de enkeling geldt echter: ‘van ieder naar vermogen’ en er worden geen onmogelijke dingen geëist die enkel kunnen ontmoedigen. Maar de mens is een sociaal wezen en de enkeling kan zijn vermogens pas werkelijk tot ontwikkeling brengen binnen een collectief kader. Binnen de arbeidersklasse worden argumenten niet aanvaardt op basis van autoriteit, maar net zo min kan er een ‘anti-autoritaire’ houding zijn. In een debat wordt geen blind vertrouwen gevraagd maar geprobeerd te overtuigen en overtuigend te zijn. Als er geen ‘reputaties’ gered behoeven te worden, maar de collectieve verheldering en de belangen van de arbeidersklasse centraal gaat, hoeft er ook geen angst te zijn het mis te hebben, verworven standpunten ter discussie te moeten stellen en waar nodig te corrigeren. De kameraadschappelijke confrontatie van standpunten is een voortdurende ideologische strijd waarin niet het onverschillige burgerlijk-democratische beginsel van het ‘ieder-zijn-mening’ geldt, maar waar geprobeerd wordt tot overeenstemming te komen of meningsverschillen af te bakenen op grond van zo duidelijk mogelijke argumenten.
Het verwijt van indoctrinatie, rekrutering, bekeringsijver, sektarisme en de andere termen die worden gebruikt gaan als regel niet vergezeld van steekhoudende argumentatie tegenover politieke standpunten. Het is veeleer een middel om die kritiek, en bijgevolg het debat, uit de weg te gaan. Bovendien worden er begrippen aan een organisatie toegedicht die regelrecht ingaan tegen de proletarische moraal omdat ze het doel niet dichterbij brengen maar juist versperringen zijn op de weg: de organisatie heeft weinig aan kritiekloze meelopers, maar des te meer aan overtuigde, kritische en verantwoordelijke militanten. Opvallend in deze was bijvoorbeeld de houding van medewerkers van De Fabel van de Illegaal die eerst het debat met ons begroeten als een gesprek ‘tussen volwassen mensen’ om vervolgens te klagen over onze ‘paternalistische houding’, maar zonder ooit serieus in te gaan op onze politieke standpunten of daarvan in hun pers iets te laten doorklinken (5).
De IKS is een revolutionaire organisatie die natuurlijk probeert om zijn opvattingen te verspreiden en zich niet alleen politiek maar ook getalsmatig probeert te versterken door nieuwe leden te werven (6). Dat kan het resultaat van debat zijn, maar het is er geen voorwaarde voor. De IKS heeft duidelijke en samenhangende standpunten, verdedigt die in openbare vergaderingen die in het algemeen voor ieder toegankelijk zijn en door middel van haar pers. Zij is niet bang voor tegenspraak, gaat geen onderwerpen uit de weg, beantwoordt vragen en reageert op kritieken. Ze zoekt de polemiek met andere groepen en organisaties op bijeenkomsten en in de pers. Dat debat maakt deel uit van de ondergrondse rijping van het klassenbewustzijn dat in de hele klasse plaatsvindt en waarvan de organisatie van revolutionairen nu juist de hoogste uitdrukking is: een minderheid van de klasse die zich bewust aaneensluit om op georganiseerde en stelselmatige wijze de historische en wereldwijde ervaringen samenhangend bijeen te brengen om de beweging als geheel voort te stuwen.
De revolutionaire organisaties van de arbeidersklasse komen voort uit de arbeidersklasse zelf, zijn het product van de strijd en overdenking van de klasse. Mensen met gelijkgezinde denkbeelden sluiten zich van nature aaneen om zo de grondslag te leggen voor de maatschappij van de toekomst en daarmee de huidige strijd richting te geven. Helderheid over doelen en middelen is geen gegeven, maar moet voortdurend door strijd worden verworven en telkens opnieuw worden verdedigd tegen het binnensijpelen van de burgerlijke ideologie. Organisaties kunnen verdwijnen, in opportunistisch vaarwater terechtkomen en overgaan naar de bourgeoisie. Historisch is dat gebeurd met de partijen van de Tweede en de Derde Internationale en met de anarchistische en trotskistische groepen door hun houding ten opzichte van revolutie en oorlog, door hun verraad aan het proletarische internationalisme waartegen de marxisten altijd strijd hebben geleverd. Er bestaan geen blijvende verworvenheden, er is geen eeuwige, onveranderlijke leer die onvermijdelijk en zeker naar het doel leidt. Vandaar dat er voortdurend strijd is die ook onvermijdelijk tot uiting komt in organisatorische crises.
Maar er bestaat wel een methode, een methode die zelf ook verworven moet worden, en die voortdurend uitgediept en verbreed moet worden. Die methode bestaat eruit zich op stelselmatige wijze, in confrontatie met de werkelijkheid en met nieuwe ervaringen, zich te baseren op de historische en wereldwijde lessen die al zijn getrokken om zo de beweging als geheel voort te stuwen in de richting van het uiteindelijke doel. Die methode zelf is het product van een historische continuïteit sinds de Bond van Kommunisten uit 1847. De enkeling komt niet ver, vandaar dat de meest bewuste delen van de arbeidersklasse voortdurend hebben geprobeerd zich aaneen te sluiten en zich eveneens te oriënteren op het bestaande revolutionaire milieu.
We proberen de open debat-cultuur van de arbeidersklasse op bredere schaal te herstellen omdat dit een voorwaarde vormt voor het scherpen van de kritische geest en om de strijd van de arbeidersklasse voor haar zelfbevrijding niet alleen te bevorderen maar ook richting te geven. In die geest nemen we deel aan debatten waar die ook plaatsvinden. Het is onze militante overtuiging dat het marxisme de enig juiste methode biedt voor de kameraadschappelijke confrontatie tussen de verschillende standpunten die binnen de arbeidersklasse ontwikkeld zijn en leven: uitgaande van de ervaring van de arbeidersklasse en de bijdragen van de revolutionaire minderheden van de klasse en we willen dat in het debat zelf aantonen. De openbare bijeenkomsten van de IKS proberen we dan ook zodanig te organiseren dat ze kunnen fungeren om de breedst mogelijke overeenstemming te bereiken op grond van de grootst mogelijke politieke helderheid.
Manus / 12.03.2005
(1) Zie bijvoorbeeld het artikel over discussiekringen in Internationalisme, nr. 267.
(2) Open brief aan de anarchistische marktmeester, te vinden op onze website en op de site van De Dolle Hond.
(3) Zie voor het Russische discussieforum https://russia.internationalist_forum.org [11] en Internationalisme, nr. 310-311; voor het milieu in Argentinië de artikelen over de Núcleo Comunisto Internacionalista op onze website, voor het milieu in Duitsland de vele artikelen in onze Duitstalige pers en ook Heeft het marxisme een religieuze visie van de historische opdracht van de arbeidersklasse?, in Internationalisme, nr. 301, over de openbare bijeenkomsten in Amsterdam Internationalisme, nr. 308-309.
(4) Zie De bluf van een hergroepering, in Internationale Revue (Engels-, Spaans-, en Franstalige uitgave), nr. 40 en 41 en de Open brief van de IKS aan de militanten van de IBRP, 7 december 2004, in: Internationale Revue (Engels-, Spaans-, en Franstalige uitgave), nr. 120.
(5) Zie over De Fabel van de Illegaal onder andere Internationalisme, nr. 270, 274, 289, 298, en Wereldrevolutie, nr. 92, 96 en 98
(6) Zie het artikel Hoe je bij de IKS aan te sluiten?, in Wereldrevolutie, nr. 102 en op onze website.
De interprofessionele onderhandelingen van december 2004 en januari 2005 tussen patroons en vakbonden bevatten, volgens de media, alle ingrediënten van een spannend feuilleton: frequente wendingen en een ‘eind goed, al goed’: eerst waren de discussies ‘verkrampt’, doordat de patroons ‘provocerende’ eisen naar voor brachten waarop de vakbonden antwoordden met een betoging om de vakbondsonderhandelaars te steunen. Op het moment dat er een breuk dreigde kwam de regering tevoorschijn en slaagde er in om een ‘voor iedereen aanvaardbaar’ akkoord tot stand te brengen. Het was nog even schrikken toen de socialistische vakbond het akkoord verwierp maar alles kwam toch nog goed: de regering besliste ondanks alles de inhoud ervan toe te passen “aangezien hij door een brede meerderheid van Belgische ondernemers en werknemers was aanvaard”. De eerste minister Verhofstadt jubelde: “Het Belgische model van sociaal overleg heeft goed gewerkt, in een periode die niet gemakkelijk is”.
Het ‘sociaal overleg’ heeft inderdaad goed gewerkt en het is in naam van de heersende klasse dat Verhofstadt zich in de handen wrijft. Het spektakel ‘van grote omvang’ is in werkelijkheid slechts een misleiding van grote omvang om de werkenden beet te nemen. Achter de grootsprakige praatjes van de sociale ‘partners’ die zich er op beroepen een ‘eerbaar compromis bereikt te hebben dat ons sociaal model handhaaft’, schuilt de ongenadige werkelijkheid van de cijfers.
De ‘experts’ van regering en vakbonden beweren dat het loonpeil van de werkenden niet alleen behouden zou blijven maar dat de stijging van 4,5% van de sociale norm voor de komende twee jaren het mogelijk zou maken om tot ‘redelijke’ loonsverhogingen te komen. Laten we even de concrete gegevens bekijken:
– De loonsverhoging wordt berekend op basis van het brutoloon: de werkenden houden er slechts 35% van over in het loonzakje (ofwel 700 van de 2000 euro van de gemiddelde verhoging). Rekening houdend met de inflatie (het IMF voorziet reeds een inflatie van 2,2% voor 2005 in België), de 1% baremaverhoging op twee jaar inbegrepen en de productiviteitsstijging, blijkt het verleidelijke cijfer van de loonsverhoging niets anders te zijn dan een pure luchtspiegeling voor wat betreft de koopkracht van de werkenden!
– Dat de ‘toegestane’ loonsverhoging niets om het lijf heeft wordt bevestigd door het feit dat, na de berekeningen van de Centrale Raad van de economie, de lonen theoretisch hadden kunnen stijgen met 5,3% in twee jaar. Het patronaat erkent trouwens zelf dat het bereikte akkoord de loonmatiging goed realiseert: “Het uiteindelijke cijfer stelt ons zeker in staat om 60% in te halen van de loonontsporingen van de laatste twee jaar, maar ik blijf ervan overtuigd dat het verkiesbaar geweest ware om de totaliteit ervan in te halen. Desalniettemin hebben we een belangrijke stap vooruit gezet door te verkrijgen dat de norm lager zou liggen dan die voorgesteld door de Centrale Raad voor de economie. Dat is voor het eerst”. (R.Thomaes, afgevaardigd administrateur van het BEV, Le Soir, 18.02.05).
– Tenslotte is het vermelde getal de algemene norm die op het vlak van de sectoriele onderhandelingen kan aangepast worden naar boven… maar ook naar beneden!
De loonnorm is dus in werkelijkheid een belangrijke aanval op de lonen, die trouwens in de lijn ligt van de voorafgaande jaren: netto daling van het gemiddelde inkomen per belastingsbetaler met 0,6% in 2000 in vergelijking met 1999 (1,9% stijging van de inkomens bij een inflatie van 2,5%); daling van de lonen in 2004 met 0,25% (2,17% loonsverhoging bij 2,41% inflatie), terwijl het interprofessioneel akkoord van 2003-2004 nochtans een loonsverhoging van 5,4% voorzag in twee jaar!
Deze cijfers zijn nog veelbetekenender als er rekening wordt gehouden met het akkoord inzake flexibiliteit. Het patronaat heeft al berekend dat de extra loonkosten ruimschoots gecompenseerd zal worden door de duizelingwekkende stijging van de productiviteit dankzij een sterke toename van de flexibiliteit door middel van eenvoudige verdubbeling van de toegestane overuren (we gaan van 65 naar 130 per jaar, ofwel een gemiddelde van meer dan twee per week) en een forse daling van de patronale lasten die de regering verleende. De regering berekende trouwens dat de daling van de patronale lasten ruimschoots zal worden gecompenseerd door de toegekende loonsverhogingen, waarvan 65% rechtstreeks (belastingen) of indirect (sociale zekerheid) in haar kassa terechtkomt. Het interprofessioneel akkoord vertegenwoordigt dus voor het geheel van de werkenden een gevoelige toename van de spiraal van aanvallen op de werk- en levensvoorwaarden: zij zullen aan koopkracht verliezen, meer belastingen betalen op hun loon en nog hogere werkritmes opgelegd zien in het kader van een opgedreven flexibiliteit die inhoudt dat de werkweek feitelijk verlengd wordt. De bourgeoisie en haar regering zouden voor minder jubelen!
Maar, zouden sommige opwerpen, er is toch minstens een sociaal overleg geweest en onderhandelingen waarbij de arbeidersbelangen verdedigd konden worden? In tegenstelling tot wat de media en het ‘geruzie’ dat de sociale partners (sic) opvoeren voor de camera’s, willen doen geloven, bestaat het doel van het ‘sociaal overleg’ er niet uit te komen tot een ‘compromis dat rekening houdt met de belangen van de werkenden’, maar het doordrukken van maatregelen die het best de belangen van de nationale staat (met zijn regionale componenten) en de heersende klasse dienen. In het kader van een kapitalisme in verval, waarin duurzame hervormingen onmogelijk zijn geworden en waarin de wegrottende maatschappij geplaatst wordt voor de keuze van het alternatief socialisme of barbarendom, houdt de staat alle aspecten van het leven van de maatschappij in een totalitaire greep. De vakbonden zijn verworden tot radertjes van de staat, de organen die binnen de arbeidersklasse opereren om haar onder de duim te houden en haar de onmisbare opofferingen op te dringen die nodig zijn voor het overleven van de nationale economie en van de uitbuitende klasse in een verbeten oorlog op een oververzadigde wereldmarkt. In deze context heeft het opzetten van een politiek van ‘sociaal overleg’ (met ‘paritaire commissies’ sinds de jaren 1920 en het ‘sociaal pact’ van 1944, die de sociale partners verbonden met de wederopbouw van het land) tot doel om een politiek door te voeren van een staatskapitalistisch optimaal beheer van de economie ten bate van het nationaal kapitaal. En dat wordt verdoezeld achter een rookgordijn van het democratische ‘zoeken naar het beste compromis tussen de verschillende bestanddelen van de maatschappij’. Het interprofessioneel akkoord is bijgevolg helemaal geen toegift van de kant van de staat en haar agenten maar een aanval op de arbeidersklasse. Net zoals de sociale ‘verworvenheden’ zoals de sociale zekerheid of de werkloosheidvergoeding geen verworvenheden van de arbeidersklasse zijn maar een controlekader dat ingevoerd is door het staatskapitalisme (lees hiervoor de artikelen in Internationalisme, nr. 191, 214 en 309).
De sociale ‘partners’ zijn dus medeplichtig aan een omvangrijk misleidingspektakel dat is opgezet door de heersende klasse, om de werkenden voor de gek te houden en hun de nieuwe agressies op hun levens- en werkvoorwaarden zonder al te veel tegensputteren te doen slikken.
De maatregelen van het interprofessioneel akkoord zitten onmiskenbaar vervat in de prioritaire doelstellingen van de oriëntaties van de Belgische bourgeoisie zoals werd vooropgesteld door Verhofstadt 2: de productiviteit van de Belgische economie optimaliseren en de 'sociale lasten' verminderen: die waren ook vermeld in de ‘Nieuwjaarsboodschap’ van de heel socialistische woordvoerder van de SP.A Frank Vandenbroucke en Johan Vande Lanotte begin januari 2004: “Het is onmogelijk tezelfdertijd de beste pensoenen, de beste verzorging ter wereld en de kortste loopbaan te willen” (De Standaard, 04.01.04). De tewerkstel-lingsconferenties van september 2003 (zie Internationalisme, nr. 300 van 15.11.03) stippelden toen al de vijf stellingen uit van waaruit het offensief van de bourgeoisie gevoerd zou worden: de daling van de lasten voor de ondernemingen, de loonmatiging, de verlaging van de kosten verbonden aan de werkloosheid, de verlenging van de werkweek en de verlenging van de arbeidsduur tijdens het leven, de alternatieve financiering van de sociale zekerheid. In een context van opgedreven concurrentie op de wereldmarkt onder druk van de crisis, zijn de loonsverlaging en de productiviteitsstijging van de arbeid van bij het beging voor de Belgische bourgeoisie, net zoals voor haar spitsbroeders in andere landen, een prioritaire krachtlijn geweest van haar aanvallen tegen de werkers.
Al in 1981 beweerde ze bijvoorbeeld: “De laatste jaren zijn de lonen te hard gestegen in België. Om de economie te redden moeten er besparingen komen en dat betekent wezenlijk dat er moet gedacht worden aan het ontkoppelen van de lonen aan de index” (Internationalisme, nr. 55, van 15.06.1981). In 1996 slaagde ze er in om een loonnorm op te dringen via een wet op de competitiviteit, die de evolutie van de Belgische lonen beperkt tot het gemiddelde van haar voornaamste concurrenten: Nederland, Frankrijk en Duitsland, en zo de lonen te blokkeren en de koopkracht terug te schroeven. Anderzijds is de productiviteit drastisch gestegen via een gevoelige verhoging van het werkritme en een explosie van de flexibiliteit. Zo stond België in 2003 op de tweede plaats voor de productiviteit per gewerkt uur: “de loonkosten zijn hoog maar de mensen werken hard” zegt het rapport (The Conference board, 05.07.03). De Belgische arbeiders produceren per uur 12% meer waarde dan de arbeiders in de Verenigde Staten. Dat zegt veel over het ritme en de flexibiliteit, die volgens de bourgeoisie nochtans verbeterd moeten worden. In feite lanceert de loonblokkering nieuwe oproepen tot vermindering van de loonmassa en ondanks het buitengewone peil van de productiviteit, verveelvoudigen zich het banenverlies en de ontslagen: tienduizenden banen zijn de laatste jaren verdwenen, zelfs bij de meest prestigieuze ondernemingen (Philips, Siemens, Ford, Opel, Arcelor, Bayer, Belgacom, De Post of de NMBS). 15% van de Belgen zit aan de armoedegrens en er zijn arbeiderswijken van de grote steden zoals Charleroi, Luik, Brussel, Antwerpen of Gent waar de werkloosheidsgraad bijna 30% is of zelfs meer. Deze helse en eindeloze spiraal van aanvallen, die voortkomt uit de opgedreven concurrentie op een oververzadigde wereldmarkt, illustreert het doodlopende straatje waarin het kapitalisme zit en de waardeloosheid van zijn ‘oplossingen’. Sinds meer dan 25 jaar belooft de bourgeoisie op niet aflatend wijze het einde van de tunnel… op voorwaarde van de aanvaarding van de noodzakelijke opofferingen. Vandaag weer, met het nieuwe interprofessioneel akkoord en de agressie die dit ontketent tegen de levens- en werkvoorwaarden van de werkenden, doet zij weer eens een oproep tot het opofferingsbereidheid van de arbeiders door te beweren dat het behoud van de sociale solidariteit door overleg de enige manier is om de solidariteit te verzekeren onder de arbeiders en om aan hun kinderen nog een toekomst te bieden.
De media-tamtam rond de verschillende wedervaardigheden van de interprofessionele onderhandelingen is de bourgeoisie van pas gekomen om gelijklopend met de maatregelen een campagne te lanceren die gericht was op het belemmeren van een bewustwording bij de arbeidersklasse omtrent de betekenis ervan en het nadenken over een alternatief voor de toestand. In het bijzonder via haar linkerfracties heeft ze het belang van een interprofessioneel akkoord onderstreept omwille van het behoud van de ‘sociale solidariteit’, de ‘sociale verworvenheden’. Ze hebben er op gehamerd dat in het geval van mislukking er een gevaar was voor het ontwrichten van het unitaire sociale weefsel: “Het gaat erom dat we ons sociaal model moeten redden. De PS moet haar verantwoordelijkheid nemen en ervoor zorgen dat de relaties tussen werkgevers en werknemers goed blijven – zeker nu we voor een moeilijk debat staan over de eindeloopbaan” (De Standaard, 09.02.05): de socialisten stellen het ‘compromis’ van het interprofessioneel akkoord dus voor als een ‘noodzakelijke opoffering’ om het ‘sociaal overleg’ te redden, met als doel de werkers te beschermen tegen het gevaar van het egoïsme van de sterke sectoren tegenover de zwakkere, of ook van een welvarender Vlaanderen tegenover een minder rijk Wallonië, enzovoort, met andere woorden, aanvaardt het om de broeksriem aan te snoeren en wij zullen voor jullie met hand en tand de beginselen van de solidariteit verdedigen, dat wil zeggen het ‘sociale model van overleg’. Een mooi allegaartje van bedriegers! Voor links, een trouwe dienaar van het kapitaal, kan de sociale solidariteit enkel bestaan uit een pact met de uitbuiters. Bijgevolg bestaat de arbeiderssolidariteit in geen geval, zoals de bourgeoisie het voorstelt, uit het gebukt gaan onder de aanvallen van het kapitaal, want dat geeft de bourgeoisie de vrije hand om nog harder te meppen. In feite is wat de bourgeoisie predikt niet anders dan solidariteit… met haar uitbuitingssysteem. Voor de arbeidersklasse is solidariteit iets totaal anders: het enige antwoord, het enige wapen waarmee zij zich kan verzetten tegen de niet aflatende aanvallen van de bourgeoisie, is de strijd, zo eensgezind en massief mogelijk. Door de strijd te ontwikkelen tegen het kapitalisme, de verantwoordelijke voor de ellende en barbarij in alle uithoeken van de planeet, kan zij een ander perspectief gaan bieden voor de hele mensheid.
Jos / 07.03.05
Met de moord op de voormalige premier van Libanon, Rafik Hariri, wordt in het Midden-Oosten een haard van imperia-listische confrontaties opnieuw aangewakkerd. Deze nieuwe episode van de kapitalistische barbarij die zich op wereldschaal ontwikkelt, en in het bijzonder in het Midden-Oosten, met bloedige afrekeningen en een eindeloze spiraal van terroristische aanslagen die de bevolking blindelings treffen, herinnert ons er aan dat alle mooie vredespraatjes van de bourgeoisie, van de grote zowel als de kleine landen, niets meer zijn dan schaamteloze leugens en smerig cynisme. Het zijn precies de nationale fracties van de bourgeoisie die, niet tevreden met het op grote schaal zaaien van dood en verderf, naar het voorbeeld van de Verenigde Staten in Irak of van Frankrijk in Afrika, de talloze terroristische groepjes manipuleren.
De aanslag op Rafik Hariri is een duidelijke logenstraffing van alle praatjes waarin begin januari de verkiezing van Mahmoud Abbas tot president van de Palestijnse autoriteit werd begroet als een waarborg voor vrede in de regio.
Dankzij deze gebeurtenis kunnen Frankrijk en de Verenigde Staten, die het initiatief namen in september 2004 tot resolutie 1559, die de terugtrekking eiste van het Syrische leger uit Libanon, stelling nemen in het politieke leven van Libanon, door Syrië nadrukkelijk aan te wijzen als opdrachtgever van deze aanslag. Het gaat er hen niet om de ‘vrijheid’ te garanderen van de Libanese bevolking. Hoegenaamd niet. Voor Chirac is het een te mooie gelegenheid om zich te beroepen op zijn ‘vriendschap’ met Hariri om te proberen Frankrijk weer dit land binnen te loodsen waaruit het in de jaren 1980 geleidelijk aan werd buitengewerkt, met de definitieve trap onder zijn kont in 1991, toen zijn Libanese beschermeling, generaal Aoun, er uit werd gegooid. Wat de Verenigde Staten betreft gaat het om een etappe in hun militaire strategie in Zuidwestelijk Azië, die er met name op is gericht druk uit te oefenen op Syrië, dat sinds vorige lente door de regering Bush regelmatig beschuldigd wordt van het herbergen van terroristen van Al-Qaida en van voormalige Iraakse leiders. Washington heeft al regelmatig duidelijk gewaarschuwd, ook onlangs nog, dat Syrië het doelwit zou kunnen worden van militaire aanvallen.
De overeenkomst die vandaag bestaat tussen de Amerikaanse en Franse boeven op de rug van Libanon en Syrië heeft als enige reden dat zij elk de verdediging van hun respectievelijke imperialistische belangen rechtvaardigen. Ze heeft geen andere toekomst dan het scheppen van een nieuwe bron van rivaliteit, via elkaar bestrijdende terroristische bendes, en van het aanwakkeren van de chaos in de regio.
De recente diplomatieke reizen van de kliek uit Washington zullen trouwens niet leiden tot een rooskleuriger toekomst. De laatste weken werd Europa op een intense wijze het hof gemaakt door de Amerikaanse diplomatie. Na het bezoek van staatssecretaris Kongolees Risee, was er Donald Rumsfeld die zich verplaatste naar de 41e Veiligheidsconferentie in Mün-chen, en dan was het de baas zelf, Bush, die kwam deelnemen aan de topontmoetingen van de NAVO en de Europese Unie, waarbij hij ontmoetingen had met Europese leiders, in het bijzonder degenen die zich verzet hebben tegen de militaire interventie in Irak: Chirac, Schröder, daarna ook Poetin. Waarom zo’n grote diplomatische bedrijvigheid? Wat wordt er voorbereid in de coulissen, achter de schijnheilige schouderklopjes tussen rivaliserende peetvaders, tussen Uncle Sam en de Europeanen? Wat betekenen die speeches over partnerschap om de vrijheid in de wereld te bevorderen?
De verandering van toon van de Amerikaanse grootmacht betekent niet dat deze het opgegeven heeft haar militaire macht te gebruiken om haar economische, politieke en militaire belangen in de wereld te verdedigen, maar wel dat ze haar strategie en haar ideologisch betoog probeert aan te passen, rekening houdend met de moeilijkheden die ze ondervindt, met name door het feit dat ze wegzakt in het Iraakse moeras. De politiek die in Irak wordt gevoerd zorgt ervoor dat overal ter wereld de vijandigheid toeneemt tegen de eerste mogendheid van de wereld en vergroot haar isolement op het wereldtoneel. Uncle Sam kan niet terugkrabbelen in Irak, dat zou zijn gezag op wereldschaal gevoelig verzwakken, daarom raakt hij verstrikt in moeilijk beheersbare tegenstellingen. De recente verkiezingen in Irak hebben trouwens de zege gegeven aan de verenigde lijst van sji-itische partijen, die eerder aanleunen tegen de Iraanse regering, en de nederlaag van de premier ad interim, de beschermeling van de Verenigde Staten Iyad Allaoui. “Deze regering zal uitstekende betrekkingen hebben met Iran [...]. In termen van regionale geopolitiek is dit niet het resultaat waarop de Verenigde Staten gehoopt hadden.” (Courrier International, nr. 746) Bij deze verzwakking van hun invloed op het spel van de Irakese politieke partijen moet nog het klimaat van terreur worden opgeteld dat in heel het land blijft heersen, met steeds moordender aanslagen en opeenvolgende slachtpartijen. De zogenaamde zege van de Iraakse democratie door het houden van verkiezingen heeft geenszins het gevaar bezworen van een opdeling van het land volgens de uiteenlopende belangen van de verschillende religieuze en etnische gemeenschappen. Iedereen is het er trouwens over eens dat het gewapende verzet waarschijnlijk zal blijven toenemen.
In die zin heeft het diplomatiek offensief en de Amerikaanse wil om zich opnieuw voor te doen als zijnde ‘op dezelfde golflengte als Europa’ vooral tot doel deze laatsten ervan de overtuigen zich naast hen te scharen om de democratie te verdedigen en te verbreiden over de wereld, met name in het Nabije en Midden-Oosten. De regering Bush stelt dezelfde militaire doelen als tijdens de eerste ambtsperiode na ‘11 september’, maar de ideologische verpakking ziet er anders uit om beter te beantwoorden aan de huidige situatie. Daarbij laat ze de Europese mogendheden horen dat alles voortaan in overleg met hen zal gebeuren, aangezien ze toch dezelfde menselijke, democratische vrijheden verdedigen als Amerika. Het is niet uitgesloten dat achter die maskerade bepaalde mogendheden, zoals bv. Frankrijk, een bevoorrechte rol beloofd werd in de afwikkeling van het conflict in Irak, in ruil voor een voortaan grotere inzet aan de zijde van de Amerikanen.
Achter die nadrukkelijk unitaire praat van het Amerikaans diplomatiek offensief blijven de meningsverschillen niettemin bestaan en zich ontwikkelen. Zoals een hoge verantwoordelijke van de NAVO benadrukt: “De ouwe Rumsfeld heeft viool voor ons gespeeld, zoals Kongolees Risee vorige week ook al deed” (Le Monde, 15-02-05). Terwijl de ploeg van Bush tot nu toe een politiek ‘van de ijzeren hand’ had gevoerd, wordt dat nu een politiek ‘van de ijzeren hand in een fluwelen handschoen’. Rumsfeld bevestigde dat voor de Verenigde Staten “de missie (in de militaire betekenis) de coalitie bepaalt”. Anders gezegd, Amerika zal enkel een beroep doen op de NAVO als dat zijn strategische belangen dient. Van hun kant hebben de Europeanen, en met name Duitsland, daarin gesteund door Frankrijk, openlijk gesteld dat het noodzakelijk is de NAVO te hervormen en het bondgenootschap te vervangen door een groep experts die representatief zijn voor de Amerikaanse en vooral Europese belangen. In één moeite heeft Duitsland duidelijk gezegd dat het zich ‘in het kader van Europa verantwoordelijk voelt door de internationale orde en stabiliteit’ en dat het daarom een zetel opeist als permanent lid van de VN-veiligheidsraad. Na het onmiddellijk afwijzen door de Verenigde Staten van een hervorming van de NAVO heeft Duitsland de toon opgedreven bij monde van zijn buitenlandminister Joschka Fischer die verklaarde : “We moeten weten of de Verenigde Staten zich binnen het stelsel van de Verenigde Naties bevinden, of daarbuiten.”
Deze spanning rond de rol van de NAVO concretiseert zich in de weigering van de Europeanen bij te dragen aan de opleidingsprogramma’s voor militairen en politie in Irak en hun eigen zeer beperkte deelname daaraan. Met betrekking tot Afghanistan hebben de Europese mogendheden aanvaard manschappen te leveren voor de Internationale interventiemacht (FIAS) die onder NAVO-bevel staat, want deze wordt aangevoerd door een Franse generaal en beschikt over aanzienlijke eenheden Franse en Duitse soldaten. Ze willen echter niet dat deze troepen later onder het bevel komen van de operatie ‘Enduring Freedom’, dat wil zeggen onder controle van het Amerikaanse leger. De kwestie van de NAVO is echter lang niet de enige twistappel. Nadat ze de symfonie gespeeld hebben van de Mensenrechten naar aanleiding van de onderdrukking van de studentenbeweging op het Tien An Men plein in China in 1989, staan de Europeanen, als goede kanonnenverkopers, klaar om het embargo op wapenhandel met dat land op te heffen. De Amerikanen zijn het daarmee niet eens, net zo min als Japan, maar dat heeft niets te maken met mensenrechten, het is gewoon omdat dit de wapenwedloop op het Aziatisch continent zou aanzwengelen en hun invloed in de regio zou bedreigen, een regio die al ten prooi is aan sterke militaire spanningen, die vandaag nog verhevigd worden door Noord-Korea dat officieel laat weten over het kernwapen te beschikken. Het bezoek van de Amerikaanse peetvader aan Europa zal dus niet meteen leiden tot een nieuw tijdperk van eenheid, en het zal evenmin de transatlantische betrekkingen versterken. Integendeel. De meningsverschillen stapelen zich op en de standpunten schuiven steeds verder uiteen. De strategieën en belangen van de enen en de anderen zijn verschillend want elkeen verdedigt de belangen van zijn land, zijn belangen van kapitalistische staat. Er zijn geen slechte Amerikanen aan de ene kant en goede Europeanen aan de andere. Het zijn allemaal imperialistische gangsters en de politiek van ‘ieder voor zich’ die door het gedoe van hartelijke eenheid heen schijnt kan op termijn enkel leiden tot nieuwe stuiptrekkingen, nieuwe scheuringen en tenslotte tot nieuwe militaire slachtpartijen, waarvan Iran en Syrië de komende doelwitten zouden kunnen zijn. Inderdaad, het voornaamste meningsverschil tussen de grootmachten – en dat de zwaarste gevolgen zal hebben voor dit deel van de wereld – betreft de politiek die gevoerd moet worden met betrekking tot Iran. De Europese grootmachten, Groot-Brittannië inbegrepen, zijn in het algemeen voorstander van het voortzetten van de onderhandelingen met dit land, teneinde, zoals ze zeggen, te verhinderen dat dit een militair nucleair programma zou ontwikkelen. Moskou van zijn kant is de belangrijkste partner van Teheran op nucleair vlak en is geenszins van plan zijn politiek te veranderen. Wat de Verenigde Staten betreft, rekening houdend met het gewicht van Iran als regionale macht, recent nog versterkt door de verkiezingsoverwinning van de sjiieten in Irak, willen die hun druk op de Europeanen en op Poetin vergroten om hun optie de voorkeur te geven. De kliek van Bush dreigt er daarom mee de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties in beweging te zetten, met als mogelijkheid op termijn een nieuwe militaire escalatie die enkel kan leiden tot nog grotere chaos en barbaarsheid in de regio.
Zoals we al herhaaldelijk geschreven hebben in onze pers zijn de chaos en de militaire conflicten die zich al jarenlang over de planeet ontwikkelen en die geen enkel werelddeel sparen het rechtstreekse gevolg van de nieuwe periode die in 1989 begon met de ineenstorting van het Oostblok en het daaropvolgende uiteenvallen van het Westerse Blok. Verre van een ‘nieuwe periode van vrede’ te openen zoals vader Bush toen beweerde, leidde dit zoals we stelden tot een wereld van moordende wanorde, van bloedige chaos waarin enkel de Amerikaanse gendarme probeerde een minimum aan orde te doen heersen door een steeds massaler en brutaler gebruik van zijn militaire macht (1).
De Golfoorlog van 1991, de oorlogen in Joegoslavië, Rwanda en Tsjetsjenië, Somalië en Oost-Timor, de aanslagen op de Twin Towers en die in Madrid, om maar enkele van de gewelddadige stuiptrekkingen te noemen van de fase van ontbinding van het kapitalisme (2), telkens gaat het om imperialistische botsingen tussen staten, klein of groot, die verantwoordelijk zijn voor die moordpartijen. Voor de Ver-enigde Staten vallen de nationale belangen samen met het behoud van een wereldorde die gebouwd is op hun eigen voordeel. De verergering van de chaos in de imperialistische conflicten maakt hun rol van leider van de wereld steeds moeilijker vol te houden. De Russische dreiging bestaat niet langer, maar hun voormalige bondgenoten, met name de Europeanen met Frankrijk en Duitsland op kop, willen voortdurend hun eigen belangen van kapitalistische naties verdedigen. De ontwikkeling van de economische crisis scherpt de imperia-listische eetlust aan van alle staten en laat geen ander keuze aan de Amerikaanse mogendheid dan zich te storten in veroveringen, in pogingen zijn rivalen te destabiliseren, en vooral in het herhaald inzetten van zijn militaire macht, wat tot resultaat heeft dat de chaos en de barbarij worden verergerd in de regio’s waar die militaire expedities plaatsvinden. In dat verband is de strategie die de regering van zoon Bush na de aanslagen van 11 september 2001 uitgestippeld heeft, de ‘oorlog aan het terrorisme’, een poging tot antwoord op de verzwakking van het Amerikaans leiderschap. Tegenover de groeiende verzet daartegen door de andere imperialistische mogendheden, gebruiken de Amerikanen het voorwendsel van de aanslagen en de noodzaak te vechten tegen de schimmige Al Qaida en Bin Laden om een ongekend militair offensief te voeren op wereldvlak. In die langdurige militaire campagne wordt een aantal landen aangeduid als leden van de ‘As van het Kwaad’ die militair moet worden opgeruimd. Dat is het geval met Afghanistan, daarna met Irak, Noord-Korea, Iran. In feite stellen de Verenigde Staten zich telkens globalere en bredere strategische doelen, die de noodzaak omvatten van een doorslaggevende aanwezigheid in Centraal Azië, met het doel de controle over dat gebied te verwerven, maar ook over het Midden-Oosten en het Indisch subcontinent. Het strategisch doel op lange termijn is de omsingeling van Europa en van Rusland. Amerika heeft als bijzondere bekommernis het verwerven van de onbetwiste controle over de voornaamste toevoerbronnen van energiegrondstoffen, teneinde die aan hun imperialistische rivalen te ontfutselen, in het bijzonder de Europese mogendheden, Rusland, Japan en China, met het oog op toekomstige imperialistische crises waarin zij tegenover hen zullen komen te staan. Sinds 2001 hebben de Verenigde Staten een dergelijke politiek in praktijk proberen te brengen, maar we moeten vaststellen dat ze grote moeite hebben om die op koers te houden, gezien de vastberadenheid van hun rivalen, die hoewel ze minder machtig zijn vast van plan zijn kost wat kost hun imperialistische belangen te verdedigen. Dat alles heeft al geleid tot de grootste chaos uit de geschiedenis, en die kan in de toekomst enkel erger worden.
Donald / 24.02.2005
(1) Zie Militarisme en ontbinding, Internationale Revue, nr. 64 (Engels-, Frans- en Spaanstalige uitgave).
(2) Zie onze stellingen over De ontbinding, eindstadium van het verval van het kapitalisme, Internationale Revue, nr. 107.
Sinds midden januari betogen de scholieren in Frankrijk tegen een nieuwe hervorming van de Nationale Opvoeding, het plan Fillon. Iedere dag gaan er scholieren zowat overal in Frankrijk in staking en vormen ze optochten naar de centra van de steden. En de nationale actiedagen tonen werkelijk aan dat de beweging wint aan kracht. Eerst waren ze maar met enkele honderden, samen met de arbeiders tijdens de betogingen van 20 januari en 5 februari, op 10 februari waren ze al met 100.000 op straat in zowat heel Frankrijk en 40.000 alleen al in Parijs vijf dagen later. Begin maart is er een nieuwe betoging voorzien.
Wat is de betekenis van deze beweging? De jongeren, scholieren of studenten, zijn noch een klasse, noch een bepaalde laag van de maatschappij. Een studenten- of scholierenbeweging is dus interklassistisch van aard en er vermengen zich kinderen van arbeiders, van bourgeois, toekomstige proletariërs en uitgebuiten evenals leidende kaders van de natie van morgen. De arbeidersklasse wordt er eerder in opgelost en daarmee ook haar strijd, haar eisen, haar methodes, zoals we reeds konden zien tijdens de betogingen tegen verschillende hervormingsprojecten van scholen en universiteiten. Daarom heeft de bourgeoisie, sinds 1968, in haar media steeds een maximale echo gegeven aan dergelijke bewegingen met de bedoeling de strijd van het proletariaat op de achtergrond te kunnen schuiven. Maar een scholierenbeweging hoeft zich niet altijd daartoe te beperken. Er zijn ook momenten waarin de jongere generaties de manier uitdrukken waarop zij de staat zien, en vooral de evolutie van de maatschappij. Welk leven staat ons te wachten? In welke wereld zullen wij terechtkomen? En hier is er geen enkele twijfel, er heerst een werkelijke malaise. Het is bijzonder waar voor een scholierenbeweging, die nog meer dan een studentenbeweging, in meerderheid bestaat uit kinderen van de werkende klasse. Zo weigeren de scholieren de toekomst die hen beloofd wordt: werkloosheid of werk onder ondraaglijke omstandigheden en in elk geval steeds meer ellende. Dat komt niet alleen tot uiting in hun eisen, maar ook in de waas van gevoel die zweemt rond de talrijke getuigenissen. Sommige scholieren weten niet waarvoor ze daar zijn, in de beweging, maar ze delen de hoop en de gulheid die voortspruit uit de strijd tegen het systeem en zijn instellingen.
In het begin waren de eisen gericht op twee heel secundaire punten van de hervorming: de instelling van een voortdurende controle van de bac-test (eindexamen middelbaar onderwijs) en het stoppen van de TPE (ingekaderd personeelswerk) bij de eindexamens. Het kan vreemd klinken dat leerlingen een voortdurende evaluatie verwerpen terwijl deze er voor zou kunnen zorgen dat de druk op het einde van het jaar verminderd wordt, het beruchte ‘bachotage’. Maar het argument van de scholieren is interessant. Het gaat om “de vrees voor een onderwijs met twee snelheden, de rijken enerzijds en de anderen anderzijds” (Libération, 15.02.2005) waar de leerlingen van de ‘misdeelde zones’ diploma’s zouden verkrijgen die nog minder waard zouden zijn dan de huidige. Naast de illusie van enige mogelijke gelijkheid onder het kapitalisme vertolkt dat een diepgaande onrust over het leven na het eindexamen, met op de achtergrond het gevoel dat er voor de meerderheid geen uitkomst is. Ook de tegenstand tegen de TPE bij de eindproeven komt zich bij deze meer algemene ongerustheid voegen. Deze werken staan immers een zelfstandig onderzoek toe rond een thema door beroep te doen op een samenvloeiing van meerdere velden van disciplines evenals een collectieve overdenking.
Door deze af te schaffen, met de bedoeling om het aantal leerkrachten te verminderen, vermindert de regering op die manier bewust, voor de scholieren de mogelijkheid, die al heel beperkt en ingekaderd was, om een schijn van overdenking te kunnen uitvoeren om de wereld rondom zich te begrijpen. Dit luik van de hervorming is in de ogen van de scholieren dus het symbool geworden van de onophoudelijke druk van het kapitaal dat, in naam van de winst-gevendheid, de levensvoorwaarden van iedereen elke dag meer ontmenselijkt.
De bourgeoisie is zich volledig bewust van deze tendens tot ontwikkeling van overdenking en strijdbaarheid bij de komende generatie van arbeiders. Eerst en vooral staat de pers vol van getuigenissen. Bijvoorbeeld: “Wij vechten voor onze toekomst”; “Ik ben fier op onszelf want wij bewijzen dat wij willen beslissen over onze toekomst. Wij zijn geen schapen”. (Libération, 08.02.2005). Bovendien weet de heersende klasse dat dit overeenkomt met een algemene rijping in de schoot van de klasse: “Jongeren en jongvolwassenen leven in een wederzijdse verwachting. De scholierenbetogingen getuigen van een zweem van malaise van een generatie [...]. En de volwassenen hebben nood aan de energie van deze jeugd die getuigt van een potentieel aan activisme en contestatie” (Ibidem). Daarom heeft de regering geprobeerd om op zondag 13 februari de beweging te ontmijnen door het aspect van ‘voortdurende evaluatie’ terug te trekken. En het is juist omwille van het feit dat er achter de afwijzing van dit aspect van de aanval in het bijzonder, veel bredere bekommernissen schuilgaan dat de terugtrekking van de regering de beweging helemaal niet heeft kunnen stoppen. Nochtans hadden de ultra-linksen in het begin de schijnwerpers gericht op de bac-proef. De LCR (Trotskistische Communistische Bond, zusterorganisatie van de Belgische SAP) bijvoorbeeld, die heel erg op de voorgrond stond in de betogingen dank zij haar jongerentak de JCR, stelde: “Het voornaamste probleem is het in vraagstellen van de nationale en anonieme bac-proef door de hervorming Fillon, want hij wordt beetje bij beetje omgevormd tot een voortdurende evaluatie” (Rouge, 03.02.2005).
Maar verre van af te zwakken heeft de scholierenmobilisatie zich nog versterkt en veel meer cruciale eisen vooropgesteld voor scholieren en voor de leerkrachten: tegen de inkrimping van de budgetten, tegen het schrappen van banen. Nationale Opvoeding is een sector waar de arbeidersklasse in de laatste jaren bijzonder aangevallen is. Door het aantal opzichters over een periode van tien jaar door tien te delen, door geleidelijk aan de verplegers en sociale assistenten te laten verdwijnen, door het aantal leerkrachten te verminderen, door nepbaantjes te verveelvoudigen (hulppersoneel, tijdelijke contracten), schept de staat ondraaglijke voorwaarden voor iedereen. Iedereen moet het gelag betalen, personeel zowel als leerlingen!
Om aan het hoofd van de beweging te blijven, hebben de LCR en de scholierenvakbonden zoals de Fidl of de UNL hun geweer van schouder veranderd daags na de betoging van 15 februari. Gedaan met het focussen op de hervorming van het eindexamen, voortaan schalt de LCR: “Door het aanklagen van de vermindering van de uitgaven voor opvoeding, het afschaffen van middelen, banen, opties [...] wijzen de scholieren op de straat de structuur zelf van het voorstel van Fillon met de vinger [...]. Aan deze wet valt niet te sleutelen: wij moeten de globale intrekking ervan eisen, niet enkel rond het vraagstuk van de bac-proef, maar ook het geheel van het voorstel” (Rouge, 18.02.2005). Maar als de trotskisten, net zoals politiek en syndicaal links, de diepe bekommernissen van de scholieren overnemen, dan is dat enkel om ze beter te kunnen afleiden. Er is een poging om deze in vraagstelling vanuit klassenstandpunt af te leiden naar het verrotte terrein van de verdediging van de Openbare Diensten. De JCR titelt aldus: “Nee tegen de bazenschool”. Verder nog beweert de LCR dat “de verwerping van de hervormingen van Fillon voor het onderwijs, door de schooljeugd, de leerkrachten en de ouders van de leerlingen duidelijk een afwijzing uitdrukt van de hervormingen of eerder tegen de liberale hervormingen die door de regering voortgestuwd worden” (Red van 16 februari en een pamflet van de LCR van 14 februari). Er wordt niet gesproken over de crisis van het kapitalisme maar over een democratisch probleem betreffende de plaats en de opvatting van de school; de uitbuitende klasse wordt beperkt tot het patronaat met de bedoeling de kapitalistische staat uit de wind te houden. Zo verspreidt de LCR binnen de rangen van de scholieren de illusie van een mogelijkheid van een bevrijdende en humanistische nationale opvoeding binnen dit uitbuitingssysteem. De leerkrachten worden verzocht hun leerlingen te volgen in de verdediging van de republikeinse staat, dezelfde die de aanvallen bedisselt tegen de arbeidersklasse!
De verdediging van de gelijkheid, de strijd voor een sociaal kapitalisme tegenover een liberaal kapitalisme zijn allemaal valstrikken en doodlopende straatjes. Voorvoelend dat het kapitalisme niets anders meer te bieden heeft dan ellende, zoeken de nieuwe generaties van de arbeidersklasse een weg naar een betere toekomst. En hier is er slechts één oplossing. Strijden tegen de verloedering van de levensvoorwaarden, vechten voor hun toekomst en die van de mensheid betekent zich scharen achter de strijd van het proletariaat voor de communistische revolutie.
Pavel /23.02.2005
Op 5 en 6 april vierden de socialistische partijen uit Noord en Zuid het 120 jarig bestaan van de Belgische Werklieden Partij. Deze werd in 1885 in Brussel gesticht door een nationaal arbeiderscongres samengesteld uit 112 afgevaardigden van arbeidersverenigingen hoofdzakelijk uit Brussel en Vlaanderen en was de uitdrukking van een geweldige ontwikkeling in België net als overal in Europa van de strijd en de organisatie van de arbeidersklasse. Hij vormde tevens een uitdrukking van de geweldige hoop voor het geheel van de uitgebuiten op een revolutionaire omwenteling van de kapitalistische maatschappij.
Maar nu voeren al de socialistische partijen, overal ter wereld, of ze nu in de regering zitten of zich in de oppositie bevinden dezelfde politiek tegen de arbeiders. Ofwel ze misleiden de arbeidersstrijd en brengen haar op een dwaalspoor, ofwel nemen ze rechtstreeks de soberheidsmaatregelen. Zij zijn het ook die de arbeiders hebben meegesleept in de slachtingen van de wereldoorlogen en die momenteel deelnemen aan de uitbreiding van de oorlogsbarbarij (zoals Blair in Irak). Het zijn dezelfde partijen die de arbeidersgevechten saboteren of er op afgeven (zoals bij Ford Genk, DHL of onlangs bij AGC) en ook niet zullen aarzelen om morgen openlijk de strijd van de arbeidersklasse te onderdrukken en in het bloed te smoren als dit nodig mocht zijn om het kapitaal te redden.
De laatste 90 jaar geschiedenis van de arbeidersbeweging staan vol van de voorbeelden van de arbeidersvijandige rol van de sociaal-democratie. Maar hoe kon een partij, die in de negentiende eeuw de weg naar de sociale revolutie kristalliseerde en de beweging van de arbeiders naar hun bewustwording en zijn organisatie vertegenwoordigde, ontaarden tot die partij die vandaag de agressie van de bourgeoisie organiseert en toepast?
In de negentiende eeuw, in de periode van opbloei en ontwikkeling van de kapitalistische productiewijze over heel de planeet, zorgde het kapitalisme voor economische expansie waarbij het daadwerkelijk mogelijk was een blijvende verbetering af te dwingen van de bestaansvoorwaarden van het proletariaat. Die verbetering van haar arbeids- en leefomstandigheden heeft de arbeidersklasse door verbeten strijd afgedwongen. In het kader van die strijd konden de arbeiders op de tegenstellingen tussen burgerlijke fracties in het parlement inspelen om bepaalde voordelen los te krijgen.
Die strijd voor het verkrijgen van hervormingen en om de kapitalistische uitbuiting binnen bepaalde perken te houden aan de ene kant, en aan de andere het inzicht dat die strijd geen doel op zich kon zijn, maar alleen een onderdeel van de globale, revolutionaire strijd, vulden elkaar volgens de revolutionairen in de arbeiderspartijen in de negentiende eeuw aan. Die dubbele opdracht stond centraal voor de Tweede Internationale, voor de sociaal-democratie.
Onder invloed van de successen die behaald werden in de parlementaire en vakbondsstrijd raakte de hele idee van revolutie echter meer en meer in de verdrukking ten gunste van het uitsluitend nastreven van hervormingen. De sociaal-democratische partijen raakten vergiftigd door het reformisme. Dat was des te meer zo omdat de bourgeoisie zich actief inzette om de sociaal-democratie onder haar controle te krijgen en haar te gebruiken om de arbeidersklasse in te kaderen. Het proletariaat was immers in volle ontwikkeling en betekende een groeiende bedreiging voor de burgerlijke macht. De linkerzijde binnen de Tweede Internationale voerde onophoudelijk strijd tegen die ontaarding, maar slaagde er niet in die algemene tendens tegen te houden. De intrede van het kapitalisme in zijn vervalperiode dreef vakbonden en parlementaristen in het kamp van de bourgeoisie.
Aan het begin van de twintigste eeuw is de vorming van de wereldmarkt voltooid en daardoor wordt de concurrentie tussen de verschillende kapitalistische naties steeds feller. De economische oorlog die de kapitalistische naties onderling voeren kon enkel uitmonden op een militaire, op een wereldoorlog. De intrede van de kapitalistische productiewijze in haar vervalperiode stelt het proletariaat en zijn organisaties plotseling voor de keuze “oorlog of revolutie”. Ofwel het proletariaat gaat zonder aarzelen de strijd aan, en laat daarbij de oude strijdvormen, parlementarisme en syndicalisme, die een belemmering geworden zijn, achter zich, ofwel het capituleert voor de kapitalistische barbaarsheid door mee te lopen achter de nationalistische frasen van de verschillende bourgeoisieën. Maar het oude sociaal-democratische apparaat is al totaal verrot door het reformisme, zoals geïllustreerd werd door het slot van de toespraak door Emile Vandervelde, voorzitter van de BWP, in december 1911 voor de kamer: “De dag dat België wordt aangevallen zullen we het verdedigen. Wij zullen vechten zoals de anderen en wellicht zelfs met meer hartstocht dan de anderen”. Zodra de oorlog dan ook uitbrak treden de sociaal-chauvinisten in België net als in de belangrijkste geïndustrialiseerde landen op als ronselaars voor de imperialistische slachting en verraden zij definitief de arbeidersklasse. De Tweede Internationale is dood. Alleen de linkerzijde van de socialistische partijen houdt zich aan het proletarisch internationalisme, verdedigt het ‘revolutionair defaitisme’ en neemt actief deel aan de bewustwording in het proletariaat over de noodzaak van revolutie. Die verdediging krijgt vorm met de oprichting van de kommunistische partijen en van de Derde Internationale, de Kommunistische Internationale.
Het kapitalistisch systeem is aan het eind van zijn historische opdracht gekomen. Het heeft de opkomst van een nieuwe productiewijze, de kommunistische samenleving, mogelijk en noodzakelijk gemaakt. Het is mogelijk geworden omdat het kapitalisme op wereldvlak zijn hoogtepunt heeft bereikt net als het de klasse die het omver zal werpen voldoende ontwikkeld heeft. Het is ook noodzakelijk omdat het systeem enkel nog kan overleven door de helse spiraal van crisissen en oorlogen, die steeds erger en moorddadiger worden en nu zelfs het voortbestaan van de mensheid in gevaar brengen. In dit kader van het verval is het niet langer de taak van de arbeidersklasse te vechten voor blijvende politieke en economische hervormingen – die onmogelijk geworden zijn –, maar te vechten voor de omverwerping van de heerschappij van de bourgeoisie. Dat is het enig realistisch vooruitzicht voor de strijd ter verdediging van haar onmiddellijke belangen. In deze voortdurende strijd heeft het proletariaat de middelen geschapen voor die revolutionaire strijd: de arbeidersraden en de politieke voorhoede die zijn strijd vooruit moeten helpen. De revolutionaire golf van 1917-1923 heeft het belang daarvan aangetoond en ook de plaats van de sociaal democratie: aan de zijde van de bourgeoisie, als aartsvijand van de revolutionaire beweging van de arbeidersklasse.
Nu, ruim 90 jaar na de Eerste Wereldoorlog, kan er geen twijfel meer over bestaan. De socialistische partijen vormen overal en voorgoed een politieke fractie van de bourgeoisie. In de huidige periode van open crisis van het kapitalistisch systeem, van harde besparingen om de voorrechten van de bourgeoisie veilig te stellen, en nu de arbeidersstrijd zich, weliswaar nog moeizaam, weer ontwikkelt, na de oorverdovende campagnes over de dood van het kommunisme volgend op de ineenstorting van de stalinistische regimes in de Oostbloklanden, speelden en spelen de socialistische partijen (zoals Mitterand en Jospin in Frankrijk, Schröder in Duitsland; Zapatero in Spanje) nog een hoofdrol in de strategie van de bourgeoisie om de soberheid te doen aanvaarden in naam van ‘het algemeen burgerbelang’ door haar met een vernislaagje van ‘progressief’ of ‘links’ te bedekken. In België sedert de verkiezingen van 1987 vertrouwt de bourgeoisie aldus aan de socialistische partijen in Noord en Zuid regeringsverantwoordelijkheid toe op alle niveaus van de macht. Door de drastische besparingspolitiek van de regeringen Dehaene met het terugschroeven van de schuld en van het begrotingstekort, en die van de ‘actieve welvaartstaat’ van de regeringen Verhofstadt, hebben de socialistische voormannen Tobback, Di Rupo, Vandenbroucke of VandeLanotte jarenlang hun onfeilbare trouw betoond aan de bourgeoisie en hoezeer ze onverzettelijke vijanden van de arbeidersklasse zijn.
Jos&Lola / 03.04.2005
Vandaag bazuinen de westerse media uit dat er een democratische wind van verandering door de wereld waait. Van Irak tot Libanon, via de landen die deel uitmaakten van de voormalige ‘sovjet’-ijsvelden tot aan de republieken in de Kaukasus en Centraal-Azië; de oppermachtige drang naar een ‘vrije’ wereld zou een ongekende vlucht nemen.
De verkiezingen die plaatsgehad hebben of op komst zijn in Afghanistan, in Irak, in Saoedi-Arabië, in Centraal-Azië; de ‘democratische’ revoluties in Georgië, Oekraïne en nu in Kirghizistan; de betogingen van het Libanese volk tegen de aanwezigheid van de Syrische troepen; het weer op gang brengen van het Israëlisch-Palestijnse vredesproces. Dat alles zou de uitdrukking zijn van een wil van de volkeren om zich aan te sluiten bij het democratisch paradijs. De promotoren van deze aangekondigde idyllische wereld zijn de Westerse grootmachten en in het bijzonder de Verenigde Staten, die beweren dat “de dooi heeft ingezet” in de landen van het ‘Grote Midden-Oosten’ en dat “de hoop en de vrijheid zich uitbreiden over de hele planeet”. Deze visie van ongebreideld optimisme van de toekomstige kapitalistische wereld is een grove illusie die tot doel heeft voor het wereldproletariaat te verbergen dat de toestand die de mensheid vandaag beleeft nog nooit zo ernstig is geweest. Want achter de circuseffecten van de wereldbourgeoisie, te beginnen met die van de ontwikkelde landen, is een zeer duidelijke verscherping van de imperialistische spanningen werkzaam. En het zijn juist de landen die geprezen worden omwille van hun ‘strijd voor de democratie’ die in het centrum van het oorlogsgestook tussen de grootmachten bevinden en van het offensief dat door de Verenigde Staten is ingezet na de herverkiezing van Bush.
De tweede verjaardag van de bezetting van Irak door het Amerikaanse leger behoeft geen commentaar: meer dan 100.000 Irakezen zijn gedood, waarvan een groot deel onschuldige burgerbevolking, 1.520 Amerikaanse soldaten zijn gedood en 11.300 gewond, tientallen steden en dorpen vernield, en met hen de infrastructuur die voorzag in water, elektriciteit en een deel van de brandstof. 200 Miljard dollar is er al uitgegeven voor deze barbarij. En het is wel degelijk omdat de Bush-administratie zich bewust is van het wegzakken in het Irakese moeras en de nefaste gevolgen van deze toestand voor hun positie als eerste wereldmacht dat ze zo’n alzijdig tegenoffensief ontplooit.
Wie ook de verantwoordelijken zijn van de aanslag die 19 doden eiste, waaronder de leider van de oppositie Hariri, wij moeten ons de vraag stellen: wie haalt er voordeel uit de misdaad? Zeker Syrië niet. Niet alleen wordt het door het geheel van de ontwikkelde landen op de beklaagdenbank gedwongen, maar het wordt ook door landen van de Arabische Liga zoals Saoedi-Arabië en Egypte met de vinger gewezen. Bovendien heeft de internationale druk hen er toe verplicht zich terug te trekken uit de militaire stellingen die ze met zoveel moeite hadden verworven in Libanon tijdens de jaren 1980. Ze moeten hun greep verslappen op het politieke leven in Libanon om vrij spel te laten aan de Franse en Amerikaanse inmenging.
Deze aanslag blijkt eerder een ‘buitenkans’ voor Bush en Chirac, dezelfden die in september 2004 aan de wieg stonden van de stemming over resolutie 1559, die de terugtrekking van het Syrische leger eiste uit Libanon. Het werkelijke doel van de luidruchtige bijval die door Frankrijk en de Verenigde Staten verleend werd aan de gigantische betogingen van de Libanese oppositie, die opkomt voor de verandering van de pro-Syrische regering en voor het zo snel mogelijk houden van verkiezingen, betekende in werkelijkheid het doordringen in het politieke leven van Libanon om er hun eigen prerogatieven te verdedigen.
Frankrijk mikt voor zijn part op het terugwinnen van de invloed die het in het verleden in Libanon had, tijdens de Koude Oorlog toen het de belangen van het Westers Blok verdedigde. Deze invloed was vervolgens geleidelijk omgeslagen om helemaal te verdwijnen met het aan de dijk zetten van de christelijke generaal Michel Aoun, de stroman van Parijs. Nu de nieuwe situatie gunstig is, beoogt Chirac diens terugkeer naar Libanon. Het spel is echter nog niet gewonnen voor Frankrijk, dat sinds de eliminatie van Hariri nog meer gebrek heeft aan steunpunten. En het is wel degelijk om deze reden dat Chirac hals over kop naar Beiroet gevlogen is daags na de dood van deze ‘vriend’ van Frankrijk. Bovendien ziet Frankrijk zich verplicht tot de gevaarlijke exercitie om van alle walletjes te eten. Zo vermijdt het zorgvuldig om Hezbollah te veroordelen als terroristische groep, om niet met de rug naar Syrië toe te komen staan, aan wie de “partij Gods” steun verleent, en om zich ook niet van Iran af te keren. Parallel daaraan doet het inspanningen om de verschillende bestanddelen van de Libanese oppositie te steunen, zoals de christelijke milities. En tenslotte ziet het zich genoodzaakt om zijn kritiek op het Witte Huis in te tomen, aangezien zij voor wat betreft het Libanese probleem bepaalde gelijklopende belangen hebben. Wat de Bush-administratie betreft kan men er zijn kop op verwedden dat ze niet zal nalaten om deze spagaat van de Franse diplomatie op het geschikte moment aan te stippen, want het gaat er voor haar om de aanspraken van Frankrijk op een terugkeer in te regio in te dammen.
Ook profiteren vooral de Verenigde Staten en hun Israëlische bondgenoten van de dood van Hariri. Deze heeft een toestand geschapen die zou kunnen uitdraaien op een beslissend voordeel voor de Bush-administratie tegenover de ‘as van het kwaad’ in het Midden-Oosten: Syrië, de Hezbollah en Iran. Sinds de lente van vorig jaar wordt Syrië door Uncle Sam openlijk bedreigd onder het voorwendsel dat het aan de terroristen van Al Qaïda onderdak verleent en als uitvalsbasis dient voor de oude getrouwen van Saddam Hussein. In dezelfde zin zijn de Israëlische verantwoordelijken een diaboliseringscampagne gestart tegen de pro-Iraanse Hezbollah die door Syrië wordt gesteund. Voor Washington moet Syrië weg uit Libanon. Maar het uiteindelijke doel is het regime in Damascus te destabiliseren om het een regering op te dringen van soennitische strekking met het oog op het isoleren van de Hezbollah en het sjiïtische Iran. Zo richten de Verenigde Staten, achter Syrië, hun vizier op Iran, dat een steeds nadrukkelijker rol gaat spelen als regionale macht, nota bene door zich tegen de eerste wereldmacht op te stellen en bezig om zich te voorzien van het atoomwapen.
Zo maakt de druk van de Bush-administratie op Syrië deel uit van hetzelfde plan als de gespierde redevoeringen tegen Iran. Als het Amerikaanse offensief tegen Iran vandaag via Syrië verloopt, dan is dat vanwege het feit dat een militaire tussenkomst in Iran op enorme moeilijkheden zou stuiten, die nog groter zijn dan in Irak. Ondanks het bekendmaken van de Israëlische oorlogsplannen om de Iraanse installaties te bombarderen, wanneer Iran niet zou afzien van het verwerven van het atoomwapen, is het toch weinig waarschijnlijk dat het Amerikaanse leger, gezien het Irakese moeras, in de nabije toekomst in staat zou zijn om een nieuw militair front te openen. Niettemin betekent dit niet dat er rust komt in de regio. In Libanon gaan zich waarschijnlijk moordende botsingen ontwikkelen tussen de verschillende gemeenschappen, die worden opgehitst door de verschillende aanwezige klieken die zelf voor rekening van naburige machten of grootmachten optreden. De verklaringen van Nasrallah, de leider van de Hezbollah, voor wie de terugtrekking van Damascus zal neerkomen op de burgeroorlog, zijn geen bluf zoals al wordt aangetoond door de aanslagen die elkaar beginnen op te volgen in Libanon. De Amerikaanse druk op Syrië kan trouwens niet anders dan Syrië er toe brengen om de banden met Iran nauwer aan te halen en nog actiever het verzet tegen de aanwezigheid van de Verenigde Staten in Irak te ondersteunen. Om het duidelijk te zeggen, maken we een nieuwe etappe mee in het uitwaaieren van de chaos naar andere geografische zones en van naar nieuwe bloedbaden.
De Amerikaanse diplomatie is ook aan het stoken in het vroegere sovjetimperium, in de Kaukasische republieken en in Centraal-Azië. In naam van de democratie en de vrijheid, financiert en moedigt het Witte Huis de oppositiebewegingen aan tegen de regeringen die banden hebben met de Russische staat. Na de ‘rozenrevolutie’ in Georgië in 2003, vervolgens de ‘oranje revolutie’ in Oekraïne, werpt de heel recente ‘tulpenrevolutie’ in Kirghizistan een nieuwe steen van de Verenigde Staten op de defensieopstelling van het Russisch imperialisme.
Washington gaat er trouwens openlijk prat op. De Amerikaanse ambassadeur in Bisjkek, de Kirghizische hoofdstad verklaarde, daags na de vlucht van president Akaïev, het volgende voor de CNN: “Wat er gebeurt beroert het Kirghizische volk en zijn beslissingen, en de Verenigde Staten zijn er trots op daarin een steunende rol te spelen”. Duidelijker kan het niet.
Het is via de regeringsorganismes en verenigingen die gespecialiseerd zijn in de promotie van de democratie over heel de wereld zoals de Soros-stichting of de NED dat de Verenigde Staten al deze oppositiebewegingen steunen. We wijzen erop dat de laatstgenoemden buiten hun actieve deelname aan de anti-Russische “revoluties”, een werkelijke invloed hebben in Moldavië en dat de Amerikaanse senaat pas een motie over de democratie heeft aangenomen die in Wit-Rusland moet worden verwezenlijkt.
Zo maken we een regelrechte omsingelingsbeweging mee van heel Rusland, of het nu gaat om zijn grenzen in het Westen, het Oosten of het Zuiden, een omsingeling die het gevolg is van de militaire inval in Afghanistan.
Zoals we al eerder in onze pers hebben uiteengezet (zie Révolution Internationale, nr. 354), wordt Rusland sinds de ineenstorting van het Oostblok, geconfronteerd met de voortdurende afkalving van zijn invloed in Centraal- en Oost-Europa. Dit vertaalt zich door het feit dat het geheel van de landen die deel uitmaakten van het Warschaupact nu toegetreden zijn tot de NAVO en tot Europa. En het geheel van de landen van het GOS, die in 1991 onder controle van Rusland geplaatst werden, dat vandaag in de maalstroom zit en zich onvermijdelijk losscheurt.
Wanneer de Russische beer tegenwoordig één voor één de resten van zijn rijk ziet verdwijnen, is dat omdat de Verenigde Staten Rusland proberen te verzwakken, vooral nadat het geweigerd heeft om in de pas te lopen tijdens de laatste tussenkomst in Irak. Een dergelijke opstelling van Rusland had inderdaad in grote mate bijgedragen tot de vastbeslotenheid van Frankrijk en Duitsland om het hoofd te bieden aan de Verenigde Staten. Nu oogst Rusland het dividend van zijn niet-alliantie met Washington.
Maar de belangrijkste motivatie van de Verenigde Staten in hun politiek om de landen van het GOS aan hun invloed te onderwerpen, is om te vermijden dat ze in de invloedssfeer zouden terechtkomen van de Europese grootmachten, en in de eerste plaats van Duitsland dat traditioneel een oostwaarts gerichte as van imperialistische uitbreiding kent. In feite maakt dit wezenlijke doel van het Amerikaanse offensief deel uit van het vervolg van een omsingelingsstrategie van datzelfde Europa, waarvan de inval in Afghanistan in 2003 de eerste steen is geweest.
Wat er op het spel staat is van die aard dat het slechts de spanning tussen de grootmachten kan opdrijven. De uitgangssituatie wordt ingewikkelder en de situatie wordt alsmaar onstabieler door het belang dat tweederangs machten als Turkije of Iran stellen in bepaalde grondgebieden van de voormalige Sovjet-Unie. Dezen oordelen dat zij ook een kaart te spelen hebben om, in de buurt van hun eigen grenzen, aanspraken te maken op dit of dat grondgebied.
Voor Rusland staat het buiten kijf dat het zich niet passief zal laten reduceren tot de status van een tweederangs regionale macht. In dat verband moet worden onderstreept dat voor Rusland het verlies van bepaalde van zijn voormalige satellieten van het GOS een aanzienlijke verzwakking inhoudt van zijn nucleair potentieel. Het voorbeeld van Oekraïne, dat belangrijke Russische bases heeft op zijn grondgebied, is veelbetekenend voor deze situatie.
Zo kan de wind van de “democratisering” die door de oude sovjetrepublieken waait, verre van de regio te stabiliseren, Rusland alleen maar in een vlucht naar voren in de oorlog storten. De moord van de Russische veiligheidsdiensten op de Tsjetsjeense onafhankelijkheidsleider Maschadov, de enige persoon die over voldoende legitimiteit beschikte om een proces van politieke regeling van het conflict mogelijk te maken in dit land, gaat duidelijk die richting uit. Door Maschadov uit de weg te ruimen belet Rusland in feite de Verenigde Staten om deze te gebruiken om een nog een ‘democratisch proces’ aan te zwengelen in Tsjetsjenië.
De groeiende druk van de Verenigde Staten, zowel tegen Rusland als tegen bepaalde landen van Europa, kan niet anders dan een toenemende oppositie van deze laatsten teweegbrengen tegen de Amerikaanse plannen. Verre van zich te ‘onderwerpen’, hebben Frankrijk, Duitsland en Rusland, vergezeld door het Spanje van Zapatero, op hun recente ‘top’ een verharding te kennen gegeven van hun standpunten tegenover Amerika, in het bijzonder via hun oproep tot militaire terugtrekking uit Irak.
Een dergelijke dynamiek is niet zonder invloed op het militaire engagement van de eerste wereldmacht die, op haar beurt, de vorm aanneemt van een vlucht naar voren.
Vijftien jaar geleden, bij de ineenstorting van het Oostblok, beloofde de Westerse bourgeoisie ons een “tijdperk van vrede in een Nieuwe Wereldorde”. Van Irak tot voormalig Joegoslavië, via Rwanda, Somalië, het Nabije en Midden-Oosten, West- en Centraal-Azië, is de planeet het toneel geweest van een verdubbeling van geweld en wreedheden. Vandaag heeft al de propaganda van de bourgeoisie over de “wind van democratie en vrijheid” niets van een verfrissende lucht. Het is lucht die meer dan ooit is bedorven, net zoals het kapitalistische systeem de stank verspreidt van dood en barbarij.
Donald / 25.03.2005
De SAP heeft onlangs een brochure uitgebracht in de serie Cahiers de Gauche getiteld Een geschiedenis om voor te knokken (une histoire à batailler), gewijd aan het verheerlijken van de rol die het trotskisme heeft gespeeld in het bedrog en de historische leugens. Een zeer kort voorwoord laat al vanaf de eerste zinnen zien dat het niet de bedoeling van de redactie was historische lessen over te brengen die de arbeidersklasse zouden kunnen helpen om aan te knopen bij haar geschiedenis, maar vooral om een visie te verdedigen op de klassenstrijd en het proletarisch internationalisme die niets te maken heeft met de arbeidersklasse maar alles met de bourgeoisie: “De geschiedenis van revoluties en omvangrijke sociale strijd is vooral die van de volken in actie voor hun bevrijding, of, om het met Trotski te zeggen, het moment waarop de massa’s direct en bewust ingrijpen in de geschiedenis”. Dat is een raar mengsel en bedrog. Het op één hoop gooien van volk met arbeidersklasse maakt deel uit van de politieke santenkraam van het trotskisme en van de bourgeoisie in het algemeen, wat neerkomt op klassensamenwerking. Het bedrog bestaat er in de gedachtegang van Trotski te verdraaien waar deze het heeft over de massa’s, dat wil zeggen wanneer hij verwijst naar de arbeidersklasse en haar alleen.
Maar het uitgelezen deel van deze brochure bestaat uit de uitgewerkte toespraak van Ernest Mandel, dertig jaar lang leider en theoreticus van de Vierde Internationale, over de Trotskisten en het Verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog. Deze uiteenzetting vormt het summum om te begrijpen welke visies, vreemd aan het marxisme, bepaalde individuen en groepen die rond Trotski ronddraaiden, meegesleurden naar het kamp van de bourgeoisie. Het duurde niet lang of na de dood van de grote revolutionair die Trotski was in 1940 werden de theoretisch dwalingen van de meester door een deel van zijn weeskinderen gebruikt werden als bruggetjes om hen in de loop van de oorlog 1939-1945 definitief het kamp van de bourgeoisie binnen te loodsen.
Trotski stelde de hypothese op dat er in de stalinistische USSR resten te vinden waren van de proletarische revolutie van 1917 en hij sprak dan ook van een ‘ontaarde arbeidersstaat’. Dit standpunt was bestreden door de stromingen van de Kommunistische Linkerzijde die duidelijk maakten dat de Oktoberrevolutie was verslagen door de internationale bourgeoisie. De Sovjetstaat was dus een burgerlijke staat. Omdat Trotski een marxist was liet hij het aan de geschiedenis over om een oordeel te vellen en was hij uitdrukkelijk bereid om zijn visie te herzien mocht de USSR deelnemen aan de imperialistische oorlog die zich aankondigde. Zijn dood voorkwam dat hij het oordeel van de geschiedenis vernam. Wat de trotskisten betreft die beweerden zijn gedachtegang voort te zetten, die waren niet verlegen om een dergelijke opvatting, tegen de feiten in, te blijven huldigen, en de USSR zelfs in de oorlog steun te verlenen, dat wil zeggen het ene imperialistische kamp te ondersteunen tegen het andere. Dit verraad is fundamenteel omdat daarmee een standpunt op de helling wordt gezet dat het proletarische kamp scheidt van dat van de bourgeoisie: het internationalisme. In werkelijkheid vormde dat een radicale breuk met het denken van Trotski. En dat nog altijd verdedigen is alleen mogelijk door van dat denken een schijnvertoning te maken.
Want de oude revolutionair week niet van het internationale koers af. Net voordat hij werd vermoord schreef hij in mei 1940 in zijn manifest aan de Alarm-conferentie dat hij : “niet de ene fractie van het imperialistische systeem steunde tegen het andere, maar een eind wilde maken aan het systeem als geheel”. Naar onze bescheiden mening was hij nog heel goed in staat zijn opportunistische standpunten te herzien over de aard van de imperialistische oorlog en over de ‘verdediging van de USSR’ (zie Het Alarm-manifest).
Deze laatste geschriften van Trozki maakten het inderdaad mogelijk dat bepaalde elementen en groepen, die dicht tegen hem aanleunden, vasthielden aan de beginselen van het proletarisch internationalisme en dat ze een werkelijke proletarisch houding in te nemen ten opzichte van het imperialisme van de USSR en de wereldoorlog als geheel. Er bleven er over die het verraad van de Vierde Internationale aan de kaak stelden net als zijn overlopen naar de rangen van de bourgeoisie. Sommigen braken heel vroeg, andere leidden een hardnekkige strijd binnen de Vierde Internationale: Natalia Trotski, de UCI in Griekenland met Stinas (2), de Spaanse afdeling in Mexico met Munis en Péret, de Oostenrijkse RKD, het MLL-front van Sneevliet en de Spartacusbond in Nederland, en ook verschillende elementen in België (3).
In de geschiedenis van de arbeidersbeweging is het uitbreken van de oorlog een doorslaggevend moment in de historisch overleving van de organisaties van het proletariaat. We hoeven maar te denken aan de strijd van Lenin, Rosa Luxemburg, Trotski en alle internationalisten tijdens de Eerste Wereldoorlog tegen het opportunisme en het sociaal-patriotisme van de Europese sociaal-democratie die van toen af de leverancierster werd van kanonnenvlees voor rekening van haar nationale bourgeoisie. Wat de sociaal-democratie deed in de oorlog van 1914-1918 dat deed de Vierde Internationale in de oorlog van 1939-1945: “Het trotskisme hield op een stroming te zijn van de arbeidersbeweging toen het definitief overliep naar het kamp van het kapitalisme in de loop van de Tweede wereldoorlog (1939-1945). Tijdens de tweede imperialistische wereldslachting van de twintigste eeuw verwierp de trotskistische Vierde Internationale de defaitistische leuzen van de Bolsjewiki zoals ‘Vormt de imperialistische oorlog om tot burgeroorlog!’. De trotskisten verdedigden inderdaad het democratische imperialistische kamp en het stalinisme tegen de fascistische imperialisten, door op te roepen tot de omvorming van de ‘imperialistische oorlog in een werkelijke oorlog ter verdediging van de USSR en tegen het fascisme’” (4).
Het gaat hier niet om politieke of theoretische vergissingen. Het zijn de Vierde Internationale en zijn fanatieke volgelingen die braken met Trotski in het bijzonder en met het marxisme in het algemeen.
Inderdaad, de uiteenzetting die Ernest Mandel in 1976 gaf vat de perverse en fundamenteel burgerlijke visie samen van het trotskisme over de oorlog, want het ging nooit uit van de belangen van de arbeidersklasse maar van de nationale bevrijdingsstrijd en het recht der naties op zelfbeschikking. Ernest Mandel analyseert de Tweede Wereldoorlog als het gelijktijdig naast elkaar bestaan van niet minder dan vijf oorlogen! Er is natuurlijk een oorlog tussen de imperialistische grootmachten, en tegelijk zijn er nog vier oorlogen van ‘nationale bevrijding’: “een rechtvaardige oorlog van nationale bevrijding door het Chinese volk; een rechtvaardige nationale verdediging van de USSR; een rechtvaardige nationale bevrijdingsoorlog van de onderdrukte koloniale volkeren van Afrika en Azië” en tenslotte “de vijfde oorlog, de ingewikkeldste, en die het duidelijkst tot uiting komt in Joegoslavië en Griekenland en aanwezig is in andere landen van Europa die door de Nazi’s bezet zijn. Maar waar het fundamenteel op aan komt is dat het strijd is van volkeren voor hun ‘bevrijding’”. Over het belang van hun politieke leiding zegt het trotskisme ons: “Het is niet noodzakelijk om politiek vertrouwen te hebben of een politieke steun te geven aan de leiders van één nationale bevrijdingsstrijd in het bijzonder vooraleer de juistheid van deze strijd te evalueren. Wanneer een staking geleid wordt door vakbondsbureaucraten waarin we geen enkel vertrouwen hebben, dan belet ons dat in geenszins om de staking als dusdanig te ondersteunen”. (Ernest Mandel in de Cahiers de la Gauche, p. 41, Winter 2005). Men kan zich zeer goed de innerlijke verscheurdheid voorstellen waarin elke trotskistische militant terecht kwam bij confrontatie met deze vijf oorlogen, want de vergelijking met de staking is absurd. Het bewijs door Ernest Mandel bereikt zijn toppunt van schaamteloosheid met de verheerlijking van de Joegoslavische KP, die in 1945 de macht overneemt: “Bij het begin van de opstand van 1941 telde de Joegoslavische KP slechts 5.000 actieve leden. Toch stond deze partij in 1945 aan het hoofd van anderhalf miljoen arbeiders en boeren. Dat was geen kleinigheid. Zij hebben de mogelijkheden en de kansen gezien die er kwamen door het revolutionaire proces en zij hebben zich gedragen als revolutionairen – bureaucratische revolutionairen – centristen, van stalinistische afkomst als u wilt, maar men kan ze geenszins contra-revolutionairen noemen”. Deze visie van een revolutionair stalinisme is niet specifiek voor Ernest Mandel, zij wordt gedeeld door allen die zich momenteel op het trotskisme beroepen. Het nog immer herdrukken van een dergelijke verheerlijking van de stalinistische leiders versterkt de campagnes van de bourgeoisie over de dood van het kommunisme en de afstamming van het stalinisme van het marxisme.
Anderzijds vindt men er het gebruikelijke samenraapsel van proletarische strijd vermengd met nationalistische kleinburgerlijke eerzucht waarmee het trotskisme het bewustzijn van de arbeidersklasse heeft geperverteerd en waarmee het ook nu nog het bewustzijn verknoeit van een nieuwe generatie van jonge proletariërs die open staat voor politieke overdenking. De analyse van Rosa Luxemburg bracht duidelijk naar voor dat in de periode van het historische verval van het kapitalisme de zogenaamde nationale bevrijdingsoorlogen niets anders kunnen zijn dan een mythe en dat ze tot bijzondere momenten zijn geworden van de botsingen tussen de imperialistische machten, en dat alle staten, groot of klein, imperialistisch zijn. Het trotskisme verdraait het marxisme en de geschiedenis van de arbeidersbeweging al een halve eeuw, want zijn rol bestaat eruit de ronselaar te spelen, zoals de Kommunistische Linkerzijde van Frankrijk dat al onderstreepte in 1947: “Het is het wezenlijk karakter van het trotskisme om in al zijn lopende stellingnamen het proletariaat een keuze te bieden, niet van oppositie en klassenoplossing, maar een keuze tussen twee groeperingen, twee kapitalistische krachten”. Dat zijn de trotskisten ook de laatste jaren onophoudelijk blijven doen, sinds het ineenstorten van hun socialistische paradijs. Tijdens de eerste Golfoorlog riepen sommigen van hen de arbeidersklasse op tot ‘militaire steun aan het Iraakse volk’, terwijl anderen van de Iraakse arbeiders eisten dat ze gewapenderhand hun land zouden verdedigen tegen het superimperialisme van de Verenigde Staten. Rood van 16 juni 1993 roept het proletariaat op om het Bosnische moslimkamp te ondersteunen. Op hetzelfde moment betreurde Rouge, het orgaan van de Vierde Internationale in Frankrijk, dat het geen Internationale Brigades kon sturen. En er zijn sindsdien nog andere gelegenheden geweest waar het trotskisme heeft bijgedragen, als burgerlijke fractie, tot de oorlogscampagnes die opbloeiden in het tijdperk van vrede en voorspoed dat was aangekondigd met de val van de Muur.
Deze campagnes zijn bestemd om het proletariaat weg te lokken van zijn klassenterrein en het ertoe te verleiden zich te scharen achter de nationale bourgeoisie en haar staat. Door hun actie, op oorlogs- zowel als op het sociaal terrein, spannen de trotskisten zich in om de arbeidersklasse te beletten zich ervan bewust te worden dat het tijdperk van de hervormingen net als dat van nieuwe naties, en ook de illusie over nieuwe veerkracht van een vredelievend en welvarend kapitalisme voor altijd vervlogen zijn. Maar zij zullen er niet in stagen te beletten dat het proletariaat weer vertrouwen in eigen kracht krijgt en zichzelf tot één zelfstandige klasse om te vormen, de belangrijkste voorwaarde voor de omverwerping van het kapitalisme en de verwezenlijking van de klasseloze maatschappij.
Pol / 07.04.05
(1) Zie Internationalisme, nr. 211.
(2) Zie het artikel in de Internationale Revue, Engels, Spaans- en Franstalige uitgave, nr. 72.
(3) Er waren andere groepen die zich keerden tegen de verdediging van de USSR, maar zonder dit standpunt als een breuklijn te beschouwen met het proletarisch internationalisme en uiteindelijk zijn ook deze groepen meegesleurd in de globale logica van het trotskisme dat was ingelijfd bij de bourgeoisie (bijvoorbeeld de tendens Barta, voorloper van Lutte Ouvrière, en de tendens van G. Vereecken in België).
(4) Zie brochure van de IKS Het Trotskisme tegen de Arbeidersklasse).
In het eerste deel van dit artikel (in Internationalisme nr. 316) onderstreepten we de internationale context en herinnerden we aan het algemene kader van de revolutie van 1905 in Rusland. We benadrukten het belang van de lessen die eruit getrokken worden voor de arbeidersklasse.
In het tweede deel van dit artikel zullen we het, zoals aangekondigd, hebben over de proletarische aard van deze gebeurtenissen en over de dynamiek van de massastaking die het proletariaat ertoe gebracht heeft om nieuwe organisatie- en machtsorganen in zijn strijd te doen ontstaan, de sovjets. We zullen zien dat al de creativiteit van de arbeidersklasse, aan de vooravond van het verval van het kapitalisme, er gekomen is zonder enige rol van betekenis van de vakbonden of van de parlementaire strijd. Het vermogen van de arbeidersklasse om haar toekomst in eigen hand te nemen, op basis van haar solidariteit en van de ervaring die ze vergaard heeft, was een voorafspiegeling van de nieuwe verantwoordelijkheden, die haarzelf en haar voorhoede toekwamen. Doorslaggevende standpunten voor de arbeidersbeweging in de fase van verval van het kapitalisme waren dus al ingeschreven en aanwezig in 1905.
Nu we de essentiële elementen van de geschiedenis in herinnering gebracht hebben, willen we hier een eerste punt onderstrepen: de revolutie van 1905 heeft een fundamentele hoofdrolspeler, het Russische proletariaat, en heel haar dynamiek volgt nauwgezet de logica van deze klasse.
Lenin zelf is daarover voldoende duidelijk wanneer hij eraan herinnert dat naast haar “burgerlijk-democratische” aard, die te wijten is aan haar “sociale inhoud”, “de Russische revolutie tegelijkertijd ook een proletarische revolutie was, niet alleen omdat het proletariaat er de leidende kracht van was, de voorhoede van de beweging, maar ook omdat het specifieke instrument van het proletariaat, de staking, de voornaamste hefboom vormde om de massa’s in beweging te brengen en het meest kenmerkende feit was van de stijgende golf van beslissende gebeurtenissen” (1). Maar wanneer Lenin het over staking heeft, moeten we daarin niet de acties van 4, 8 of 24 uur in zien, van het soort dat de vakbonden ons vandaag voorstellen in alle landen ter wereld. In feite ontwikkelde zich met 1905 wat men later de massastaking is gaan noemen, een “oceaan van fenomenen” (zoals Rosa Luxemburg het noemde), dat wil zeggen de spontane uitbreiding en zelforganisatie van de strijd van het proletariaat die kenmerkend zal zijn voor alle grote strijdmomenten van de 20e eeuw (2). De linkervleugel van de sociaal-democratie, waaronder de bolsjewieken, Rosa Luxemburg, Pannekoek, zal er de bevestiging in zien van haar standpunten (tegen het revisionisme à la Bernstein (3) en het parlementair cretinisme), maar ze zal een diepgaande theoretische arbeid moeten volbrengen om volop de verandering in de levensvoorwaarden van het kapitalisme (de fase van imperialisme en van verval) te begrijpen die de verandering bepalen in de doeleinden en middelen van de klassenstrijd. Maar Luxemburg gaf er de premissen al van aan: “Zo blijkt de massastaking dus geen specifiek russisch, uit het absolutisme voortgekomen product, maar een algemene vorm van proletarische klassenstrijd die uit het tegenwoordige stadium van de kapitalistische ontwikkeling en de klassenverhoudingen ontstaat (…) ... de huidige russische revolutie staat op een punt van de historische weg, die al over de berg heen, over het hoogtepunt van de kapitalistische maatschappij is voortgeschreden (...).” (4)
De massastaking is niet gewoon een massabeweging, een soort volksopstand die ‘alle onderdrukten’ omvat en die per definitie positief zou zijn, zoals de ultralinkse en anarchistische ideologieën ons vandaag willen doen geloven. In 1905 schreef Pannekoek “Als we de massa in haar algemene betekenis nemen, het geheel van het volk, dan blijft er in de mate waarin de uiteenlopende opvattingen en intenties elkaar neutraliseren, blijkbaar niets anders over dan een willoze, onberekenbare massa, overgeleverd aan wanorde, wispelturig, passief, van hier naar daar dwalend tussen diverse impulsen, tussen ongecontroleerde bewegingen en een apathische onverschilligheid – kortom, zoals men weet, het beeld dat de liberale schrijver smaar al te graag schilderen van het volk (…) Zij kennen de klassen niet. Daarentegen is het de kracht van de socialistische doctrine dat zij een ordenend principe en een systeem ingevoerd heeft om de eindeloze variëteit van menselijke individualiteiten te interpreteren, door het principe in te voeren van de verdeling van de maatschappij in klassen.” (6)
Terwijl de bourgeoisie, en met haar de opportunisten in de arbeidersbeweging, zich met afschuw afkeerden van de ‘onbegrijpelijke’ beweging van 1905 in Rusland, ging de revolutionaire linkerzijde de lessen trekken uit de nieuwe situatie: “… de massa-acties zijn een natuurlijk gevolg van de ontwikkeling van het moderne kapitalisme tot imperialisme, ze zijn steeds meer en onophoudelijk de strijdvorm die zich aan haar opdringt.” (6)
De massastaking is evenmin een kant en klaar recept zoals de ‘algemene staking’ waarvoor de anarchisten kiezen (7), maar wel de wijze waarop de arbeidersklasse zich uitdrukt, een manier om haar krachten te groeperen om haar revolutionaire strijd te ontwikkelen. “In één woord: de massastaking zoals de Russische revolutie er ons een toont, is niet een slim middel dat is uitgedokterd om het effect van de proletarische strijd te versterken, maar is de bewegingswijze van de proletarische massa, de vorm waarin de proletarische strijd verschijnt in de revolutie” (8). de massastaking is iets waarvan we ons vandaag moeilijk een direct en concreet idee kunnen vormen, tenzij dan voor de minder jonge mensen, door wat de strijd van de Poolse arbeiders in 1980 betekend heeft (9). Verwijzen we daarom nogmaals naar Rosa Luxemburg, die er een stevig en lucide kader aan gegeven heeft: “(...) de massastakingen, van de eerste grote loonstrijd van de textielarbeiders in Petersburg in 1896-97 tot de laatste grote massastaking in december 1905, gaan onmerkbaar over van economische in politieke, zodat het haast onmogelijk is een grens te trekken tussen de een en de ander. Ook elke van de grote massastakingen herhaalt zo te zeggen in het klein de algemene geschiedenis van de russische massastaking, en begint met een puur economisch of in ieder geval een syndicaal deelconflict, om daarna langs alle treden tot aan de politieke betoging te eskaleren. (…) De massastaking van januari 1905 ontwikkelde zich uit het interne conflict in de Poetilov-fabrieken, de oktoberstaking uit de strijd van de spoorweglieden om de pensioenkas, de decemberstaking tenslotte uit de strijd van de post- en telegraafbeambten om het recht op vereniging. De vooruitgang van de beweging komt niet daarin tot uitdrukking dat het economische beginstadium uitvalt, maar veel meer in de snelheid waarmee alle etappes tot aan de politieke betoging worden doorlopen, en in de extremiteit van het punt waarop de massastaking zich toebeweegt. (…) ...en zo vormen het economische en het politieke moment in de periode van de massastaking, ver ervan verwijderd om zich zuiver van elkaar te scheiden of elkaar wederzijds uit te sluiten (…) slechts twee in elkaar verstrengelde kanten van de proletarische klassenstrijd in Rusland.” (10) Rosa Luxemburg snijdt hier een centraal aspect aan van de revolutionaire strijd van het proletariaat: de onverbreekbare eenheid tussen de economische strijd en de politieke. In tegenstelling tot degenen die toen beweerden dat de politieke strijd het overstijgen betekent, het edele gedeelte om zo te zeggen, van de strijd van het proletariaat in zijn confrontaties met de bourgeoisie, legt Luxemburg duidelijk uit hoe de strijd zich van het economische terrein ontwikkelt naar het politieke terrein om vervolgens met grotere kracht terug te keren naar het terrein van de eisenstrijd. Dat alles is bijzonder duidelijk wanneer men de teksten herleest over de revolutie van 1905 betreffende het voorjaar en de zomer. Men ziet hoe het proletariaat dat op bloedige zondag begonnen was met een politieke manifestatie om, op een zeer nederige toon, democratische rechten te eisen niet alleen niet is gezwicht voor de zware repressie, maar dat ze uit die episode gekomen met vernieuwde en versterkte energie tevoorschijn komt en dat ze in de aanval is gegaan om haar werk- en levensvoorwaarden te verdedigen. Zo heeft in de volgende maanden een vermenigvuldiging van de gevechten plaatsgevonden. Die periode was ook van het grootste belang omdat, zoals Luxemburg onderstreept, ze het proletariaat de mogelijkheid gegeven heeft zich achteraf alle lessen eigen te maken van de proloog van januari en om haar ideeën voor de toekomst helderder te formuleren.
Een aspect dat van bijzonder belang is in het revolutionair proces in Rusland 1905, is zijn sterk spontane karakter. De strijd duikt op, ontwikkelt en versterkt zich, doet nieuwe strijdinstrumenten ontstaan zoals de massastaking en de sovjets, dat alles zonder dat de revolutionaire partijen van dat moment erin slagen daarbij betrokken te zijn of zelfs maar op het moment zelf volledig te begrijpen wat de implicaties waren van wat er zich afspeelde. De kracht van het proletariaat in de beweging op het terrein van zijn eigen klassenbelangen is formidabel en bevat een onvoorstelbare creativiteit. Het was Lenin zelf die dit een jaar later erkende toen hij de balans opmaakte van de revolutie van 1905: “Van de staking en de betogingen gaat men over naar het opwerpen van geïsoleerde barricades. Van de geïsoleerde barricades naar de bouw van massabarricades en straatgevechten met de troepen. Over de hoofden van de organisaties heen stapte de proletarische massastrijd over van de staking naar de opstand. Daar ligt de grote historische verworvenheid van de Russische revolutie, een verworvenheid die te danken is aan de gebeurtenissen van december 1905 en die net als de vorige bereikt werd door immense offers. Van de algemene politieke staking heeft de beweging zich opgewerkt naar een hoger niveau. Zij heeft de reactie ertoe gedwongen tot het uiterste van haar weerstand te gaan: zo heeft ze het moment geweldig veel dichter gebracht waarop de revolutie zelf tot het uiterste zal gaan in het gebruik van haar offensieve middelen. De reactie kan niet verder gaan dan het bombarderen van de barricades, van de huizen en de mensenmassa’s. De revolutie van haar kant kan wel verder gaan dan de strijdgroepen van Moskou, zij heeft nog ruimte, welk een ruimte in uitgestrektheid en diepgang! (…) De verandering van de objectieve strijdvoorwaarden die de noodzaak oplegde over te stappen van de staking naar de opstand, werd door het proletariaat veel eerder aangevoeld dan door zijn leiders. De praktijk heeft zoals altijd voorsprong genomen op de theorie.” (11)
Deze passage van Lenin is vandaag bijzonder belangrijk, nu er bij gepolitiseerde elementen en tot op zekere hoogte ook binnen proletarische organisaties twijfels bestaan, in verband met het idee dat het proletariaat er nooit zal in slagen te ontwaken uit de apathie waarin het soms lijkt verzonken te zijn. Wat in 1905 gebeurde is een klinkklare ontkenning van die twijfels die we voelen wanneer we het spontane karakter van de klassenstrijd zien. Zij zijn enkel een uitdrukking van een onderschatting van het proces dat zich in de diepte in de klasse afspeelt, een ondergrondse rijping van het bewustzijn waarover Marx al schreef toen hij het over de ‘oude mol’ had. Het vertrouwen in de arbeidersklasse, in haar vermogen om een politiek antwoord te vinden op de problemen die zich aan de maatschappij stellen, is vandaag een kwestie van het grootste belang. Na de ineenstorting van de muur van Berlijn en de campagne van de bourgeoisie die daarop volgde over het failliet van het kommunisme, dat valselijk gelijkgesteld wordt met het vreselijk stalinistische regime, ondervindt de arbeidersklasse moeilijkheden om zich als klasse te herkennen, en dus om zich te herkennen in een project, een perspectief, in een ideaal om voor te vechten. Het gebrek aan perspectief leidt tot een terugval in de strijdwil, een verzwakking van de overtuiging dat het loont te vechten, omdat men niet zomaar vecht maar alleen wanneer er een doel is dat bereikt kan worden. Daarom zijn vandaag het gebrek aan duidelijkheid over het perspectief en het gebrek aan zelfvertrouwen in de arbeidersklasse sterk met elkaar verbonden. Maar het is fundamenteel in de praktijk dat een dergelijke situatie overwonnen kan worden, door de directe ervaring van de arbeidersklasse met de mogelijkheden en noodzaak te strijden voor een perspectief. Dat is precies wat is gebeurd in Rusland in 1905 toen “op enkele maanden tijd de zaken compleet veranderd zijn. De honderden revolutionaire sociaal-democraten waren ‘plots’ met duizenden, en die duizenden werden de leiders van twee tot drie miljoen proletariërs. De proletarische strijd wekte en grote gisting op, en zelfs deels een revolutionaire beweging, in het diepste van de massa van 50 tot 100 miljoen boeren; de boerenbeweging had haar weerslag in het leger en leidde tot militaire revoltes, gewapende botsingen tussen troepen.” (12) En dat was niet alleen een noodzaak voor het proletariaat in Rusland, maar voor het wereldproletariaat in het algemeen, en het meest ontwikkelde deel ervan, het Duitse proletariaat, inclusief: "In de revolutie, waar de massa zelf op het toneel verschijnt, wordt het klassenbewustzijn praktisch en actief. Een jaar revolutie heeft het Russische proletariaat de scholing gegeven, die het Duitse proletariaat niet kunstmatig kon opdoen door 30 jaar parlementaire en syndicale strijd. (…) Even zeker echter zal in Duitsland in een periode van krachtige politieke actie het levende, daadwerkelijke, revolutionaire klassengevoel de breedste en diepste lagen van het proletariaat aangrijpen en wel des te sneller en des te krachtiger naarmate het opvoedingswerk van de sociaal-democratie omvangrijk is geweest." (13) Rosa Luxemburg parafraserend kunnen we vandaag zeggen dat het vandaag even waar is, in een wereld die in een diepe economische crisis verkeert en in het licht van het onmiskenbare onvermogen van de bourgeoisie om het failliet van heel het kapitalistisch systeem het hoofd te bieden, dat een actief en levend revolutionair gevoel zich meester zal maken van de rijpste delen van het wereldproletariaat, en dat in het bijzonder in de landen waar het kapitalisme het meest ontwikkeld is en waar de ervaring van de klasse het rijkst en het diepst geworteld. Dit vertrouwen dat wij vandaag uitspreken in de arbeidersklasse, is geen geloofsbelijdenis, stemt ook niet overeen met een houding van blind, mystiek vertrouwen, maar steunt juist op de geschiedenis van deze klasse en op haar soms verbazingwekkend vermogen tot herstel, in situaties van ogenschijnlijke verlamming, want zoals wij hebben proberen aantonen, al is het waar dat de dynamiek waardoor het rijpingsproces van haar bewustzijn zich realiseert vaak duister en moeilijk te vatten is, toch staat het vast dat deze klasse er historisch toe gedreven wordt door haar plaats in de maatschappij van uitgebuite klasse en tegelijkertijd revolutionaire klasse, zich te verheffen tegen de klasse die haar onderdrukt, de bourgeoisie, en dat zij in de ervaring van die strijd het zelfvertrouwen zal hervinden dat haar vandaag ontbreekt: “Eerst hadden we een machteloze, gehoorzame massa met de inertie van een kadaver, tegenover een heersende kracht die van haar kant goed georganiseerd is en weet wat ze wil, die de massa manipuleert zoals het haar uitkomt; en zie dan hoe deze massa zich omvormt tot georganiseerde mensheid, in staat haar eigen lot te bepaalden door haar eigen bewuste wil uit te voeren, in staat de oude heersende macht het hoofd te bieden. Zij was passief; ze wordt een actieve massa, een organisme voorzien van een eigen leven, door zichzelf aaneengesmeed en gestructureerd, voorzien van haar eigen bewustzijn, haar eigen organen.” (14)
Samen met de ontwikkeling van het vertrouwen van de arbeidersklasse in zichzelf, gaat noodzakelijkerwijze een ander element samen dat cruciaal is voor de strijd van het proletariaat: de solidariteit in zijn eigen rijden. De arbeidersklasse is de enige klasse die in wezen echt solidair is omdat er in haar schoot geen conflicterende economische belangen bestaan – in tegenstelling tot de bourgeoisie, de klasse van de concurrentie waar de solidariteit zich in het beste geval uitdrukt binnen de nationale grenzen of nog beter tegen zijn historische vijand, het proletariaat. De concurrentie wordt het proletariaat opgedrongen door het kapitalisme, maar de maatschappij waar het de drager van is, maakt een einde aan alle verdelingen, is een echte mensengemeenschap. De proletarische solidariteit is een fundamenteel wapen in de strijd van het proletariaat; zij stond aan de oorsprong van de grandioze omverwerping van het jaar 1905 in Rusland: “De vonk die de brand aangestoken heeft, was het gemeenschappelijk conflict tussen kapitaal en arbeid: de staking in een fabriek. Het is echter interessant vast te stellen dat de staking van de 12.000 Poetilov-arbeiders die begon op maandag 3 januari, in de eerste plaats een staking was die uitgeroepen werd in naam van de proletarische solidariteit. De oorzaak was het ontslag van 4 arbeiders. “Toen de eis van reïntegratie van de 4 verworpen werd –schreef een kameraad uit Petersburg op 7 januari – stond de fabriek in één klap stil, bij volledige unanimiteit.”” (15)
Het is geen toeval dat de bourgeoisie vandaag haar best doen om het begrip solidariteit te herleiden tot een ‘humanitaire’ vorm of nog te begieten met een sausje ‘solidaire economie’, een van de snufjes van de nieuwe 'andersglobalistische' ‘beweging’ die probeert de bewustwording af te leiden die zich doorzet in de diepte van de maatschappij over de impasse die het kapitalisme betekent voor de mensheid. Als de arbeidersklasse zich in haar geheel nog niet bewust is van de macht van haar solidariteit, dan heeft de bourgeoisie van haar kant de lessen niet vergeten die het proletariaat haar in de loop van de geschiedenis ingepeperd heeft.
“In de storm van de revolutionaire periode verandert zich juist de proletariër van een voorzorgende familievader die steun verlangt in een ‘romantische revolutionair’ voor wie zelfs het hoogste goed –zijn leven– laat staan het materiële welzijn maar van weinig waard is in vergelijking met de strijdidealen. Wanneer echter de leiding van de massastaking in de zin van het commando over haar ontstaan, en in de zin van de berekening en de dekking van haar kosten, een zaak van de revoluionaire periode zelf is, dan komt de leiding van de massastakingen in een heel andere zin aan de sociaal-democratie en haar leidinggevende organen toe (…) De sociaal-democratie is ertoe geroepen om de politieke leiding ook temidden van de revolutie periode op zich te nemen. De belangrijkste taak van de ‘leiding’ in de periode van massastaking bestaat erin het ordewoord van de strijd te geven, de strijd richting te geven, de tactiek van de politieke strijd op zo’n manier in te richten dat in elke fase en op elk moment van de strijd het geheel van de bestaande en ontketende macht van het proletariaat gerealiseerd wordt en in de gevechtsopstelling van de partij tot uitdrukking komt (...), dat de taktiek op de werkelijke krachtsverhoudingen vooruitloopt.” (16) Gedurende het jaar 1905 werden de revolutionairen (die toen sociaal-democraten genoemd werden) vaak verrast, voorbijgestoken en overdonderd door de onstuimigheid van de beweging, zijn nieuw zijn, zijn creatieve verbeelding, en ze waren niet altijd in staat de ordewoorden te geven waarover Luxemburg het heeft, “in elke fase, op elk moment”, en ze hebben zelfs belangrijke fouten begaan. Nochtans zijn de fundamentele revolutionaire arbeid die ze voor en tijdens de beweging geleverd hebben, de socialistische agitatie, de actieve deelname aan de strijd van hun klasse onmisbare factoren geweest in de revolutie van 1905. Hun vermogen om daarna de lessen uit die gebeurtenissen te trekken heeft het terrein klaargemaakt voor de overwinning van 1917.
Ezechiele
(naar een artikel in Revue Internationale 120, 1e kwartaal 2005)
(1) Lenin, ‘Rapport over de revolutie van 1905’.
(2) Zie ons artikel ‘Historische voorwaarden van de veralgemening van de strijd van de arbeidersklasse’ in Revue Internationale 26, 3e kwartaal 1981.
(3) Bernstein was in de Duitse sociaal-democratie de promotor van de idee van een vreedzame overgang naar het socialisme. Zijn stroming staat bekend onder de naam revisionisme. In haar brochure ‘Reform oder Revolution’ bestreed Rosa Luxemburg het revisionisme als uitdrukking van een gevaarlijke opportunistische dwaling die de partij bedreigde.
(4) R. Luxemburg, ‘Massastaking, partij en vakbonden’ (1906)
(5) ‘Marxisme en teleologie’, in 1905 gepubliceerd in Neue Zeit, geciteerd in ‘Massa-actie en revolutie’ (1912)
(6) A. Pannekoek, ‘Massa-actie en revolutie’, Neue Zeit, 1912.
(7) De anarchisten hebben trouwens geen enkele rol gespeeld in 1905. Het artikel in onze Revue Internationale 120 over de CGT in Frankrijk onderstreept dat 1905 geen enkele echo oproept bij de anarcho-syndicalisten. Zoals Rosa Luxemburg in het begin van haar brochure ‘Massastaking, partij en vakbonden’ duidelijk maakt is het anarchisme compleet onbestaande als serieuze politieke tendens in de Russische revolutie. “De Russische revolutie, diezelfde revolutie die de eerste historische proef op de som van de massastaking is, betekent niet alleen geen eerherstel voor het anarchisme, maar ze betekent juist een historische liquidatie van het anarchisme.”
(8) R. Luxemburg, ‘Massastaking, partij en vakbonden’.
(9) Zie onze brochure over Polen 1980.
(10) R. Luxemburg, ‘Massastaking, partij en vakbonden’.
(11) Lenin, ‘De lessen uit de opstand van Moskou’, 1906.
(12) Lenin, ‘Rapport over de revolutie van 1905’.
(13) R. Luxemburg, ‘Massastaking, partij en vakbonden’.
(14) A. Pannekoek, ‘Massa-actie en revolutie’, Neue Zeit, 1912.
(15) Lenin, ‘Economische staking en politieke staking’.
(16) R. Luxemburg, ‘Massastaking, partij en vakbonden’.
Sinds een jaar of vijftien betaalt Afrika, dat voortdurend in vuur en vlam staat, een zware tol aan de wereldwijde impasse van het kapitalisme. Vernietiging van levens en het leefmilieu, afgrijselijke ziektes, een absolute ellende van de bevolking en de arbeidersklasse zijn het gevolg van oorlogen waarbij de grootmachten direct betrokken zijn en waarvoor ze als eersten verantwoordelijk zijn. Alhoewel er geen enkel vredig oord op dit continent bestaat, is de toestand momenteel uiterst dramatisch in de Democratische Republiek Congo, in Soedan, in de Ivoorkust en in Togo.
Na de massale slachtpartijen van verleden zomer in het oosten van de Democratische Republiek Congo, die uitgevoerd werden door bloeddorstige bendes die op jacht waren naar bevolkingen van Tutsi-afkomst, verhevigen de moorden en zijn er zelfs VN-troepen bij betrokken. In deze regio heeft de oorlog sinds augustus jongstleden al duizenden doden geëist bovenop de 60.000 slachtoffers en de 500.000 vluchtelingen van 2003.
Tegen deze achtergrond hebben de VN-militairen, die steeds directer betrokken worden in de oorlog in de DRCongo, deze maand, onder het voorwendsel van het wreken van hun collega's die door gewapende bendes waren vermoord, een honderdtal Congolese militieleden omgebracht.
Van hun kant staan de criminele Rwandese en Congolese autoriteiten, die de verschillende bendes inkaderen, klaar om erop af te gaan door hun respectievelijke troepen naar de gevechtszones te sturen. Eens te meer staat de bloedige chaos van de RDCongo op het punt om de hele regio van de Grote Meren in vuur en vlam te zetten, terwijl de grootmachten en de VN hun eigen criminele verantwoordelijkheden in de slachtpartijen verdoezelen.
Tien jaren van massale vernietiging van het land, van slachtpartijen en verminkingen, zijn nog niet voldoende voor deze imperialistische aasgieren. En nochtans is dat gespuis daar officieel op het terrein aanwezig om de 'vrede', de 'verzoening' en de 'democratie' te verzekeren…
Maar hoe ziet het er in werkelijkheid uit?
De waarheid is dat daags na de afloop van de afschuwelijke 'Rwandese volkerenmoord' Frankrijk en de Verenigde Staten, die de elkaar verscheurende Rwandese bendes op afstand sturen, oog in oog met elkaar stonden op Congolese bodem om daar door te gaan met het vereffenen van hun bloeddorstige rekeningen middels lokale bondgenoten. Het vervolg kennen we: niet aflatende moordpartijen met miljoenen doden en gewonden. Over deze zaak hebben twee organisaties, een NGO uit New York (IRC) en een Australisch medisch onderzoekscentrum, december jongstleden een rapport openbaar gemaakt dat aantoont dat de oorlog in de DRCongo sinds 1996 al 3,8 miljoen doden heeft geëist, waardoor het conflict in de DRCongo het bloeddorstige conflict is geworden sinds de Tweede Wereldoorlog. De democratische grootmachten zijn dus eigenlijk stilzwijgend voorbijgegaan aan een volkerenmoord van bijna de 4 miljoen slachtoffers, die slechts uitgevoerd kon worden met hun actieve medeplichtigheid.
Terwijl de moorden verder gaan en de veralgemening van een bloedig conflict dreigt, roepen de VN en de grootmachten op tot 'beheerstheid', terwijl ze hun boodschappers uitsturen om 'raad' te geven aan de verschillende krijgsheren.
Deze diplomatieke manoeuvres vormen slechts de voorbereiding van een criminele gesjoemel van de imperialistische grootmachten die alleen oog hebben voor de bescherming van hun laag-bij-de-grondse kapitalistische belangen. Als we even terugblikken zijn er inderdaad sinds het begin van de oorlog al tientallen 'vredes'plannen en resoluties van de VN geweest, die gevolgd werden door ontelbare een 'staakt-het-vurens', welke nooit een einde hebben gemaakt aan de afslachtingen.
De nieuwe golf van massamoorden laten de grootmachten steenkoud, of erger: ze gaan verder met het, vanachter de schermen, op afstand sturen van de bloeddorstige bendes zonder ook maar de schijn te wekken de moordenaars te willen tegenhouden.
De criminele rol van de VN in het conflict is daarvan een illustratie. Net zo min als in mei 2003, toen ze passief toekeken bij de moord op 60.000 mensen in Ituri, verhinderen de in de RDCongo aanwezige blauwhelmen de afslachtingen. Maar erger nog: hun leden nemen, samen met de andere criminelen, rechtstreeks deel aan de afpersingen, en het seksueel geweld. Het is zo erg dat het secretariaat van Kofi Anann openlijk heeft moeten toegeven dat de "Blauwhelmen die in Congo gelegerd zijn seksuele misbruiken hebben begaan " (!). Deze misdaden zijn des te schandelijker als je in ogenschouw het aantal in ogenschouw neemt (40.000 sinds het begin van de oorlog) en het feit dat het de kinderen zijn, meisjes en jongens, die het slachtoffer zijn van het seksuele geweld. Om kort te gaan, de VN stelt zich er niet mee tevreden de wereld te bedriegen over haar rol als 'vredesmacht', maar ze is bovendien direct betrokken bij de criminele operaties van de imperialistische grootmachten.
Het zijn diezelfde grootmachten die dit land in een eindeloze chaos gestort hebben, en hun eigen verantwoordelijkheden proberen weg te moffelen achter een bedrieglijke propaganda. Om haar oorlogsgestook te maskeren beraamt de bourgeoisie van de grote imperialistische landen voor de ogen van de wereld inderdaad systematisch 'vredes'- en 'verzoeningsplannen' voor deze regio. In 2003 waren de peetvaders van de Congolese bendes er in geslaagd om dezen een compromis op te dringen dat zou leiden tot de vorming van een 'regering van nationale eenheid'.
Deze episode bood de bourgeoisie de gelegenheid om te wauwelen over de komst van een 'nieuw tijdperk van vrede en verzoening' in de DRCongo. Grove misleiding! De schijnregering die op poten werd gezet, liet er geen gras over groeien, toen in juni vorig jaar een van haar leden de wapens opnam om al afslachtend de stad Bukavu te bezetten en de burgerbevolking met duizenden op de vlucht te doen slaan.
Als de gewapende arm van diegenen die de regio willen controleren, slijpt iedere groep haar wapens om deze in te zetten tegen de anderen. Al deze gangsters, die enkel leven van de oorlog, storten het land in een bloedbad van allen tegen allen.
Anders gezegd, en in tegenspraak tot de leugenachtige propaganda van de bourgeoisie, is de vrede in deze zone onmogelijk. Het perspectief dat zich aftekent voor de DRCongo is het vervolg en de veralgemening van de oorlogsbarbarij.
Sinds de zomer van 2003 gaan de slachtpartijen in het Soedanese Darfoer gewoon voort en zoals de VN-verantwoordelijke van 'humanitaire zaken' onlangs zelf aankondigde zou het gaan om 180.000 doden in een periode van 18 maanden. Gedurende deze hele periode hebben de imperialistische grootmachten van de VN verklaard 'bezorgd' te zijn om de 'volkerenmoord' en om de 'misdaden tegen de menselijkheid' die in Soedan begaan worden, maar in werkelijkheid zijn zij het die de oorlogvoerenden onderhands bewapend, ondersteund en gemanipuleerd hebben. In feite bewapent en beschermt het Soedanese leger de bloeddorstige milities die onvermoeid jagen op de bevolking welke er van beschuldigd wordt de rebellen te ondersteunen, terwijl zij zelf worden bewapend en gefinancierd door bepaalde naburige landen zoals Tsjaad. Achter deze twee landen en de rebellen zitten andere nog machtigere imperialistische gieren, namelijk de Fransen en de Amerikanen die, achter het gezwets over de 'vredesresoluties', elkaar de controle betwisten over de lokale bendes en de regio. Het masker van de VN valt wanneer de criminele schijnheiligheid van deze heren bloot komt te liggen:
"De Amerikanen hebben een tweede aspect toegevoegd aan de sancties tegen het regime van Khartoem, waartegen de Russen, de Chinezen en de Algerijnen bewaar hebben. De Europeanen die zonder probleem voor de sancties stemmen, keren zich anderzijds tegen de Verenigde Staten met betrekking tot het gedeelte van de tekst dat handelt over het vervolgen van de verantwoordelijken van de begane afpersingen in Darfoer". (Le Monde van 19 maart 2005).
Ziedaar hoe de beruchte 'vredesonderhandelingen' van de VN, die zogenaamd een einde zouden moeten maken aan de 'volkerenmoord' in Darfoer, verlopen. Het cynisme van de grootmachten staat slechts gelijk met de graad van barbarij waarvoor zij de eindverantwoordelijkheid dragen. Niet alleen zijn deze bandieten medeplichtigen van de bloeddorstige moordenaarsbendes, maar bovendien vertonen ze een totaal misprijzen voor het lot van de 200.000 doden van deze oorlog.
De oorlog tussen de gewapende bendes is opnieuw losgebroken en dreigt de bloedige chaos te veralgemenen onder de ogen van de 11.000 militairen van de VN en het Franse imperialisme. Een presidentiële militie van Gbagbo heeft inderdaad onlangs een stelling van de rebellen uit het noorden aangevallen en dezen hebben daarop geantwoord met de beslissing de 'vredesbemiddelingen' van de Zuidafrikaanse president te beëindigen om zich beter voor te bereiden op de vernieuwde uitbarsting van de oorlog. Deze nieuwe botsing was voorspelbaar omdat de soldaten van de VN en de Fransen die aanwezig zijn op het terrein, sinds enige tijd containers lieten passeren, volgestouwd met munitie, die bestemd was voor de oorlogvoerenden. En dat terwijl er officieel door de Veiligheidsraad een embargo was ingesteld, om zogezegd de uitvoer van wapens te beletten. Wat een cynisme!
Op de achtergrond van de militaire botsingen, die daar plaatsvinden, verhevigen de imperialistische rivaliteiten op het diplomatieke vlak. Zo is president Chirac zelfs zo ver gegaan om openlijk zijn Zuidafrikaanse ambtgenoot aan te klagen de Franse politiek in deze regio te saboteren. Achter de schermen verdenken de Fransen de Zuidafrikanen ervan om, achter hun rug om, met de machthebbers van de Ivoorkust te konkelfoezen. En dat legt de criminele gulzigheid van deze twee imperialistische machten bloot om de controle over de Ivoorkust. En dat is de enige reden waarom Frankrijk daar nog steeds met 5.000 man troepen aanwezig is.
De plotselinge verdwijning (op 5 februari jongstleden) van president-generaal Gnassingbé Eyadema dreigt uit te lopen op een bloedige chaos door de imperialistische vraatzucht waarvan het land het slachtoffer is. De eerste botsingen tussen de opvolgers van de overleden generaal en de oppositie liepen al uit op verschillende doden en gewonden. Ook daar worden de verschillende lokale bendes, die elkaar in de haren vliegen, opnieuw instrumenten van de imperialistische staten die hen ondersteunen. Zo hebben de diverse lokale machten (Libië, Burkina, Ghana, enz.) zich in het gezelschap van Frankrijk, na het overlijden van de Togolese president, gestort op diens zoon Faure (gekozen door de militairen trouw bleven aan zijn vader) in een poging hem te controleren en te onderwerpen aan hun respectievelijke imperialistische belangen.
Het Franse imperialisme bijt op zijn tandvlees en doet er alles aan om zijn invloed in Togo te behouden. In feite zijn de betrekkingen tussen Frankrijk en Togo altijd gekenmerkt geweest door de 'gaullo-barbouze' logica (deze uitdrukking komt voort uit het feit dat de netwerken van generaal De Gaulle in Afrika gevormd waren door geheime agenten) van de vroegere koloniale grootmacht. Eyadema, die gevormd was door en 40 jaar lang op afstand gestuurd werd om de belangen van het Franse imperialisme te dienen, was er trouwens het perfecte voorbeeld van. Dat heeft hem in staat gesteld om de staatsgrepen (in 1963, en vervolgens in 1967) te plegen tegen de oppositie van de toenmalige de Franse politiek (van ex-president Olimpio). Hij kon deze plegen dankzij de 'dekking' die hij kreeg van Foccart, ex-'grote baas' van de 'gaullistische geheime agenten', de overleden 'speciale gezant voor Afrikaanse zaken' van generaal De Gaulle. En het is geen toeval dat, na de dood van Eyadema, Chirac officieel verklaart dat er "met hem een vriend van Frankrijk verdwijnt die voor mij ook een persoonlijke vriend was".
Deze woorden van de Franse president tonen duidelijk aan dat het Franse imperialisme, om zijn belangen veilig te stellen in dit oude koloniale bastion, zich voorbereidt op de confrontatie die zich aftekent in Togo,
Wat in dit land staat te gebeuren is, net als in de bovengenoemde landen, een soort Congolees verloop. Het is zonder meer duidelijk dat het perspectief voor heel Afrika zich al afspeelt in de DRCongo, 't is te zeggen: de veralgemening van de eindeloze barbarij.
Het is duidelijk dat, om een dergelijk perspectief om te gooien er niet gerekend moet worden op een grootmacht van eerste of van derde orde, noch op een internationale instelling zoals de VN, die slechts een rovershol is, maar op de omverwerping van het kapitalisme door de arbeidersklasse.
Amina / 24.03.2005
Tijdens de onderhandeling van het interprofessioneel akkoord, hebben links en de vakbonden een hoofdrol gespeeld in de ideologische campagne die er op mikte om dit akkoord tussen de 'sociale partners', onder het toeziend oog van de regering Verhofstadt, voor te stellen als een positief resultaat voor de arbeiders. Volgens deze trouwe dienaren van de nationale belangen zouden wij moeten vertrouwen op de staat om ons te verdedigen. Ze zouden ons in het bijzonder willen wijsmaken dat de staat, in plaats van de kapitalistische belangen te verdedigen, de arbeiders zou kunnen verdedigen, dat hij een staat zou kunnen zijn op te treden ter bescherming van de loontrekkers en niet langer 'ten dienste van het patronaat'¼ In het vorige nummer van Internationalisme (nr. 316) hebben wij aangetoond dat niets minder waar is. Het is eigenlijk de staat die de orkestleider is van alle aanvallen van de bourgeoisie, hij leidt de meest algemene aanvallen die het geheel van de arbeidersklasse treffen: voor wat betreft de pensioenen, de Sociale Zekerheid, tegen de werklozen. Hij beslist erover welke economische sectoren 'geherstructureerd' moeten worden. Het is de staat als patroon die het voorbeeld geeft van de brutaliteit van de aanvallen, door het aantal ambtenaren massaal te verminderen en hun lonen jarenlang te blokkeren. De staat kan enkel de verdediger bij uitstek zijn van de klassenbelangen van de bourgeoisie en verdedigt in alle omstandigheden de belangen van het nationale kapitaal tegen de arbeidersklasse.
Anderzijds hebben de socialistische partijen en de vakbonden een intensieve mediacampagne gevoerd om het idee door te drukken dat het akkoord cruciaal was voor het behoud van de 'sociale solidariteit' onder de arbeiders, tegenover het gevaar van het uiteenrafelen van de eenheid van het sociale weefsel: het gevaar van egoïsme van de sterke sectoren tegenover de zwakke, van het welvarende Vlaanderen tegenover het minder rijke Wallonië, etc.. Het akkoord zou dus een solidair verzet bevorderen tegen de aanvallen en des te meer omdat de vakbonden zich borg zouden stellen voor de rechtvaardige en evenwichtige toepassing ervan. De werkelijkheid van deze 'sociale realiteit' onder vakbondscontrole is de afgelopen weken op dramatische wijze aan het licht gekomen: voor de werkers is ze synoniem met het isolement van de strijd en de capitulatie tegenover de logica van de uitbuiters.
De vakbonden hadden het interprofessioneel akkoord doen slikken door het voor te stellen als een grote overwinning, dat de flexibiliteit zal toegepast worden 'onder controle van de vakbonden' (sic) en dat de eisenstrijd in ieder geval zou voortgezet worden in de sectoren. De demagogie van het ronkende gezwets dient in werkelijkheid alleen om de aanvallen te op de levensvoorwaarden van de arbeidersklasse en de sabotage van haar strijd verbergen:
- Wat de voordelen van een flexibiliteit onder vakbondscontrole aangaat, volstaat het om te zien hoe, in de sectoren waar deze worden toegepast, er elke dag stakingsbewegingen uitbreken, meestal spontaan, zoals bij de Post, de NMBS of in het streekvervoer (De Lijn, MIVB, TEC) tegen de onderbemanning en de veiligheidsproblemen (werkongevallen, verkeersongevallen, agressie) die er uit voortvloeien.
- Wat de vakbondsacties betreft in de sectoren, tonen de recente bewegingen van de 'witte woede' of in de voedingssector aan, waartoe deze leiden: het versplinteren van de strijd en van de eisen. Op het vlak van de eisen worden categorieën en subcategorieën van het verzorgend personeel tegen elkaar uitgespeeld (“het aanpassen van de einde-loopbaan van de verpleegsters, goed, maar niet die van het schoonmaak- en administratief personeel”!); het scheiden van de acties van het verzorgend personeel dat afhankelijk is van de federale staat, van diegenen die afhangen van de gemeenschappen, de concurrentie opdrijven tussen de verschillende vakbonden; het aanwakkeren in de voedingssector van de niveaus in de looneisen tussen die bedrijven die 'overvloedige winsten' maken en die welke 'de concurrentie nauwelijks aankunnen', enz.
Zo hebben de vakbonden perfect het kader omlijnd waarin zij toestaan dat de ontevredenheid en het begin van strijdbaarheid van de arbeiders tot uitdrukking komt: zij bezetten het sociale terrein en sluiten het echte balen, dat leeft in brede lagen van het proletariaat, op in de dwangbuis van de fabriek, de sector, de beroepscategorie, de streek. Dit actiekader
- sluit de strijd op in de uitzichtloze logica van de democratische solidariteit die slechts kan leiden tot de nederlaag;
- versnippert de strijd en verbergt wat hen verenigt, terwijl de werkelijkheid van het doen samenlopen van de strijd zich meer dan ooit opdringt; Zo vindt men in de beweging van de 'witte woede', achter hun looneisen de algemene wil om weerstand te bieden aan de daling van de lonen, de bijkomende aanwervingen zijn een weerklank tegen de rationalisaties en tegen het helse ritme voor diegenen die werken, het aanpassen van de eindeloopbaan is tenslotte een antwoord op de flexibiliteit en de stress.
Tezelfdertijd mikken links en de vakbonden er op om het idee aan de arbeidersklasse op te dringen dat een 'radicale', 'onredelijke' oppositie tegen de kapitalistische logica gedoemd is tot mislukken. Dat is de les die er ingepompt wordt met behulp van een mediaheisa rond de drie en een halve maand lange staking, die gevoerd werd door de arbeiders van AGC Automotive (ex-Splintex) te Fleurus, een filiaal van de multinational Asashi Glass, tegen de beslissing om 284 van de 840 banen te schrappen, ofwel een derde van de effectieven. "Sinds de eerste dag hebben we onze plicht gedaan" beweert de afgevaardigde van de socialistische vakbond van de bedienden trots (Indymedia, 18.03.2005). In feite is de tactiek van de 'vakbondsstrijd' er volop ontplooid: totaal isolement van de staking, het verhinderen van elke werkelijke regionale of internationale solidariteit in de schoot van het bedrijf (buiten de schaarse vakbondsdelegaties), het behoud van de activiteit in de fabriek en de verdeling tussen de arbeiders door te aanvaarden dat de niet-stakers de fabriek binnenkwamen als gevolg van een gerechtelijke beslissing, de tegenstelling tussen de leden van de socialistische en christelijke vakbonden, terwijl het to-the-finish van de stakers werd aangepord met behulp van de basissyndicalisten en de ultralinksen van de PvdA. En als orgelpunt, bij het einde van de strijd, nog een botsing tussen een stakingscomité en een comité van niet-stakers die het bedrijf bezetten en opriepen tot het stoppen van de staking om 'het bedrijf te redden'. Kortom alles werd in het werk gesteld:
- om de strijdende arbeiders te isoleren, te verdelen, te ontmoedigen en tot wanhoop te brengen: niet alleen hebben ze niets bereikt (de ontslagen blijven gehandhaafd, de flexibiliteit is fors toegenomen, de werkelijke lonen zijn tot 30% gedaald), maar bovendien is het conflict geëindigd in ontmoediging, berusting en verbittering ;
- om het geheel van de klasse het idee in te rammen dat ze machteloos staat om zich te verzetten tegen de chantage van de sluiting en de delokalisering om de herstructureringen door te drukken, ontrieft links zich niet om het mes nog eens om te draaien in de wonde, door de arbeiders nog eens op cynische wijze de les te spellen dat men "moet weten een staking te beëindigen", want anders "bezoedelt men het imago van Wallonië" (sic) want men kan niet "op zijn eentje strijden tegen de globalisering" (Van Cauwenbergh, minister-president van de Waalse regio).
Het isolement aanvaarden leidt noodzakelijkerwijze naar het zich opsluiten in de logica van het belang van de nationale economie.
Overal wordt de arbeidersklasse bij de keel gegrepen. Ze wordt geconfronteerd met dezelfde ondraaglijke degradatie van haar levens- en werkvoorwaarden, met de dramatische vermindering van haar koopkracht, met de toename van de nepstatuten, van de vermindering van de sociale prestaties, van de uitholling van haar lonen en pensioenen, van de stijging van de prijzen voor de levensnoodzakelijke producten, de openbare diensten, de belastingen. De proletariërs en hun kinderen ervaren de angst voor een toekomst die met de dag somberder wordt... Ze worden er steeds meer toe gedreven na te denken over hun overuitbuiting in een wereld die uitsluitend drijft op de criteria van winst, concurrentie, rentabiliteit, en een in vraagstelling over een planeet die steeds gevaarlijker, barbaarser, gekker en ontmenselijkt wordt.
De bourgeoisie neemt het voorgetouw door massaal het sociaal terrein te bezetten omdat ze zich bewust is van de spanning van het sociaal klimaat, van deze algemene onvrede die de arbeiders er toe drijft om zich vragen te stellen over de wereld waarin zij leven. En het is de rol van de vakbonden om hun inkapselingsfunctie te vervullen, om de arbeiders te verdelen en te isoleren door zich vandaag te beijveren om de pogingen tot bewustwording, die zich nog op een verwarde manier manifesteren in de schoot van de arbeidersklasse, te blokkeren en af te leiden.
Tegenover de uitzichtloosheid van het kapitalisme is het enige mogelijke antwoord van de proletariërs de ontwikkeling van hun strijd op hun klassenterrein. Zij hebben geen andere keuze dan te vechten, anders zullen ze steeds meer opofferingen en aanvallen van de bourgeoisie te verwerken krijgen. De ontwikkeling van hun strijd is de enige manier voor de proletariërs om zich te verzetten tegen de steeds krachtiger aanvallen van de bourgeoisie die geen andere keuze heeft dan de proletariërs altijd maar meer uit te buiten, omdat ze alsmaar verder wegglijdt in een onomkeerbare crisis.
Tegelijkertijd wordt de arbeidersklasse er toe gedreven om te begrijpen dat haar strijd niet diezelfde is als die van links en de vakbonden: niet voor een beheer 'in overleg' of enige ander beheer van de uitbuiting, maar wel degelijk tegen het kapitalistische systeem in zijn geheel wiens bankroet alsmaar openlijker tot uiting komt.
De arbeidersklasse ziet zich ook genoodzaakt om zich ervan bewust te worden hoe zij moet strijden. Het is onmogelijk een krachtsverhouding op te bouwen die de bourgeoisie zou doen terugdeinzen als men verdeeld blijft, geïsoleerd op één plaats, in één bedrijfstak, in één bedrijf; zolang men niet erkent dat de arbeiders van dit of dat bedrijf, of van deze of gene sector, dezelfde eisen hebben en dezelfde strijd voeren en dat het er op aan komt zo talrijk mogelijk en eensgezind te strijden. Er bestaat al een wil om samen te komen, om samen over hun werkvoorwaarden te discussiëren, om aan het isolement te ontsnappen en de vragen te ontwikkelen hoe te strijden en hoe de aanvallen van de bourgeoisie het hoofd te bieden. De sporadische reacties van verontwaardiging en balen die steeds meer opduiken tegenover een groeiende verslechtering van de werkvoorwaarden, dikwijls als gevolg van agressie of werkongevallen, en die kunnen leiden tot sectoriële stakingen, illustreren een diepe ontevredenheid en een heropkomst van de arbeidersstrijdbaarheid die nog zeer vaag is, ongelijk en verschillend per sector. Deze huidige reacties van de arbeidersklasse getuigen van een nog kiemende maar werkelijke, natuurlijke solidariteit van de arbeidersklasse die ertoe gedreven wordt om zich steeds openlijker te uiten en te bevestigen in de ontwikkeling van gevechten. Dit is een onontbeerlijke, onvermijdelijke en beslissende dimensie van de strijd. De arbeidersklasse wordt er toe gebracht om te ervaren dat wanneer één deel van de klasse een aanval te verwerken krijgt, in feite heel de klasse geviseerd wordt, die morgen dezelfde aanval zal ondergaan als zij niet reageert. De steun aan een strijd die aan de gang is, is geen kwestie van financiële solidariteit of vakbondsdelegaties die door de vakbonden herleid worden tot 'het betuigen van hun solidariteit'. Het betekent integendeel zich niet laten isoleren, zich verbonden voelen, er actief aan deelnemen, ook in strijd gaan, hem uitbreiden en zich de middelen verschaffen om op hun beurt nieuwe sectoren in de strijd te betrekken, over de grenzen van het corporatisme heen. Door weer aan te sluiten bij deze ervaringen, door zo talrijk mogelijk deel te nemen aan de strijd van de klasse, zullen de proletariërs er weer vertouwen in krijgen dat ze in staat zijn een krachtsverhouding aan de bourgeoisie op te leggen. Zo zullen ze ook weer het gevoel krijgen te behoren tot éénzelfde klasse, die de enige sociale kracht is die de draagster is van een perspectief op de omverwerping van dit systeem en van een toekomst voor de mensheid.
Jos / 03.04.05
China zou volgens de bourgeoisie het nieuwe naaiatelier van de wereld geworden zijn. Elke dag overspoelen de burgerlijke media ons met beelden en reportages over de aankomst in Frankrijk, Europa, of zelfs in de Verenigde Staten, van massa’s hemden, broeken en andere kledingstukken ‘made in China’. Voor de westerse bourgeoisieën is het waarschijnlijk nodig deze ‘vloedgolf van Chinees textiel’ zoveel mogelijk tegen te houden. Maar voor de arbeidersklasse ligt de zaak helemaal anders. Als vandaag Aziatische waren de westerse markten overspoelen, dan komt dat omdat in die delen van de wereld de arbeidskracht zo belachelijk goedkoop is dat er aan zeer lage prijs geproduceerd kan worden. In de economische oorlog die ze voeren worden de verschillende nationale bourgeoisieën ertoe gedreven de proletariërs steeds wreder uit te buiten. In naam van de vereisten van de concurrentie probeert het kapitalisme dus de hele arbeidersklasse overal ter wereld mee te sleuren in een spiraal van toenemende ellende en uitbuiting.
Sinds begin 2005 werden in de Verenigde Staten in deze sector 17.000 banen geschrapt en 14 fabrieken gesloten. Dat stemt overeen met een stijging van de invoer in dit land van 1250% voor katoenen hemden en 300% voor ondergoed. De Amerikaanse regering heeft onmiddellijk gereageerd: “Door zo snel in te grijpen met het opleggen van beschermingsmaatregelen heeft de Amerikaanse regering een luide boodschap gestuurd om duidelijk te maken dat ze begrijpt dat deze enorme toevoer een echte crisis inhoudt voor onze arbeiders.” (C. Johnson, voorzitter van de textielfederatie) In feite trekt de Amerikaanse bourgeoisie, net als de Franse trouwens, zich geen bal aan van het lot van de arbeiders. Wat haar verontrust in de handelsoorlog die vandaag woedt, is de verzwakking van de concurrentiekracht van haar nationaal kapitaal. Eveneens om die reden proberen de landen van de Europese Unie, ondanks hun verdeeldheid, zich in slagorde op te stellen. De Europese commissaris van handel heeft onlangs aangekondigd dat hij de Chinese import van T-shirts en vlasgaren dringend wil beperken. Hij heeft China ook gevraagd zelf maatregelen te nemen om te vermijden dat de beschermingsclausules zouden moeten toegepast worden die voorzien zijn in het akkoord over de toetreding van China tot de Wereldhandelsorganisatie (WTO). Wat Frankrijk betreft, dat een belangrijk invoerder in de textielsector blijft, is het standpunt nog duidelijker. De Franse bourgeoisie eist dat met onmiddellijke ingang protectionistische maatregelen genomen worden. Het is nu al duidelijk dat verschillende duizenden ontslagen geprogrammeerd zijn in de sector. de Franse bourgeoisie wil ons wijsmaken dat ze protectionisme wenst om de werkvoorwaarden van ‘haar’ arbeiders te beschermen. Ze gaat zelfs zover de miserie van de Chinese arbeiders aan te klagen die geofferd worden op het altaar van de winst. Maar dat dient enkel om haar eigen aanvallen beter te verbergen, haar eigen actie als uitbuitende klasse. Want in werkelijkheid voert de bourgeoisie overal hetzelfde beleid. Om haar winsten veilig te stellen in volle situatie van economisch failliet, verlaagt ze de lonen in eigen land om aan betere prijzen te kunnen exporteren en verkopen. In weerwil van wat andersglobalisten en andere gauchisten vertellen, gaat het dus niet om een beleid dat enkel door deze of gene liberale staat wordt gevoerd. Onder dit kapitalisme in crisis voeren alle naties een genadeloze handelsoorlog, allemaal zetten ze de arbeidersklasse zwaar onder druk. Voor lek land is het inderdaad van levensbelang zich zo goed mogelijk te plaatsen op de wereldmarkt, wat ook de gevolgen zijn voor de proletariërs.
Daarom heeft de Chinese bourgeoisie onmiddellijk gereageerd op de protectionistische maatregelen die door de Verenigde Staten en de Europese Unie overwogen werden. De Chinese minister Bo Xilai, geciteerd door het agentschap Nieuw China, liet onmiddellijk weten dat “China sterk gekant is deze de beperkingen die door andere landen opgelegd worden”. Dezelfde minister verklaarde op 18 mei jl. : “De integratie van de textielhandel is een belangrijk recht dat China geniet sinds zijn toetreding tot de WTO. China zal zelf geen beperkingen opleggen aan zijn uitvoer van textielproducten.” De boodschap kan niet duidelijker geformuleerd worden. Met de nieuwe recessie die al begonnen is, zal geen enkel kapitalistisch land enig cadeau weggeven aan de andere.
Met de delocalisaties is het van hetzelfde laken een pak. Een studie besteld door de commissie financiën van de Franse senaat, uitgevoerd door de groet Katalyse, voorziet dat in de periode 2005-06 202.000 dienstenjobs uit Frankrijk gedelocaliseerd zullen worden. Daarbij moeten nog eens tienduizenden jobs gevoegd worden, verbonden aan de warenproductie, waarvoor geen al te grote kapitaalinvestering vereist is, zoals verbruiksgoederen of meubels. Het verschijnsel van de delocalisatie dat in de jaren 1990 begon, kent vandaag een zeer reële versnelling. Ook op dat vlak is de enige bekommernis van het kapitalisme maximale rentabiliteit. Voor Frankrijk, net als voor de Europese voornaamste industrielanden zijn de favoriete uitwijkbestemmingen natuurlijk China, India en nu ook Oost-Europa. De laatste belangrijke delocalisatie was die van het complete beheersapparaat van Philips, de electronicareus, dat verhuist naar Lodz in Polen. De Britse confederatie van de industrie stelt dat met het huidige ritme van de delocalisaties, er over 10 jaar “geen werk meer zal zijn voor onopgeleid personeel in het Verenigd Koninkrijk”. De krant The Daily Telegraph voegt er cynisch aan toe: “We moeten ervoor zorgen dat de mensen een opleiding krijgen. Als je opgeleid bent, hoef je niks te vrezen.” Leugens! Het regent vandaag ontslagen in alle sectoren, of het nu puntsectoren zijn of niet. De werkloosheidslijsten staan vol met werklozen met stapeltjes diploma’s.
De bourgeoisie neemt er geen genoegen mee de lonen van de arbeidersklasse zonder ophouden aan te vallen, ze gebruikt daarbovenop nog de toestroom van Chinees textiel en de dreiging van delocalisatie om een ware chantage te voeren tegen heel de arbeidersklasse.
De bourgeoisie speelt met het grootst mogelijke cynisme de schrikbarende levensvoorwaarden die de arbeiders kennen in India, China of nog in Oost-Europa uit onduidelijk te maken dat de arbeiders in Frankrijk ondanks de aftakeling van hun levenspeil toch niet te klagen hebben. Dat laat haar toe nieuwe offers te vragen, zoniet zal ze niet langer kunnen concurreren met Azië en Oost-Europa. De bourgeoisie streeft zo verschillende doelwitten na.
Ze probeert de arbeiders in Frankrijk een schuldgevoel aan te praten, omdat zij zouden terugvechten hoewel ze het minder slacht hebben, terwijl zoveel andere proletariërs elders op de wereld in veel slechtere omstandigheden leven. Ze probeert ook in het hoofd van de arbeiders in te prenten dat als ze niet bereid zijn voor minder loon te werken, er nog meer delocalisaties zullen volgen. De werkloosheid die dat zal meebrengen, zou dus niet de fout zijn van het failliete kapitalisme, maar van het ‘egoïsme’ van de arbeiders.
En tenslotte, door te tonen dat de arbeiders in sommige landen bereid zijn voor praktisch niks te werken, op straffe van te creperen van de honger, zij en hun families, verspreidt ze op een geniepige manier de concurrentie en dus de verdeling binnen de arbeidersklasse. Die politiek van de zondebok en van de chantage is een constante in het leven van de bourgeoisie. Vandaag zijn het de arbeiders in China, India, Polen of Hongarije die met de vinger gewezen worden. Gisteren waren het die uit Algerije, Marokko, Spanje of Portugal die te grabbel gegooid werden voor de ‘openbare opinie’. Het proletariaat mag zich niet laten vangen door dergelijke smerige en verwerpelijke ideologische leugens. De arbeidersklasse wordt overal uitgebuit. En ze is dat nog wreder in gebieden waar ze zich minder goed kan verdedigen. De arbeidersklasse moet zich stukje bij beetje als klasse laten gelden in de heropkomst van de strijd vandaag, eensgezind en solidair, overal ter wereld. De competitiviteit van de burgerlijke ondernemingen is enkel een probleem van het kapitalisme, geenszins van het proletariaat.
De Franse, Britse, Amerikaanse, Duitse,… bourgeoisie wil het proletariaat verdelen, het aan de natie vastketenen om het te kunnen meesleuren in haar spiraal van concurrentie. Zoals Marx en Engels stelden in Het Kommunistisch Manifest, hebben de proletariërs geen vaderland, overal hebben zij dezelfde belangen, overal ondergaan ze dezelfde onderdrukking. Wat de arbeiders van de gehele wereld in geen geval uit het oog mogen verliezen, is dat zij allemaal tot dezelfde klasse behoren, en dat het de groeiende solidariteit in hun rangen is waaruit ze de kracht zullen kunnen putten waarmee hun strijd de aanvallen van de bourgeoisie zal kunnen verijdelen.
Tino / 25-5-05
De crisis van het systeem drijft de bourgeoisieën, in een wanhopige achtervolgingskoers om hun productiekosten te verlagen, tot aanvallen op de levensomstandigheden van de proletariërs. Enerzijds door groei van de productiviteit, wat betekent dat het arbeidsritme wordt opgevoerd en de flexibiliteit van de arbeidskracht wordt vergroot om zo het aantal arbeiders terug te brengen tot het noodzakelijke minimum. Anderzijds, door het najagen en op de spits drijven van grootse programma's van ‘hervormingen’. Maatregelen gericht op het aanpakken van het indirecte loon van de arbeiders, de pensioenen, de werkloosheidsuitkeringen, de vergoeding van de gezondheidszorg, van ziektedagen en invaliditeitsuitkeringen. De bourgeoisie spaart geen enkele laag van de arbeidersklasse, of het nu de oudere of de jonge generatie is, of die nu werkt dan wel werkloos is, of die in de openbare dan wel in de privé-sector werkt. De concrete gevolgen van deze aanvallen bestaan uit een algemene aftakeling van de arbeids- en levens-omstandigheden van het geheel van de wereldarbeidersklasse. Nog nooit werd het proletariaat geconfronteerd met dergelijke harde, massale en omvangrijke aanvallen waardoor miljoenen arbeiders worden geraakt. In de geïndustrialiseerde naties begint de welvaartsstaat als een kaartenhuisje ineen te storten. Het onderhoud van de arbeidskracht kan niet langer worden verzekerd. Dat vormt een overduidelijke manifestatie van het failliet van het systeem.
Maar toch viert de bourgeoisie in zijn geheel cynisch de zestigste verjaardag van de sociale zekerheid in België. Maar wij hebben niets te vieren. Terwijl de massale aanvallen een verenigd en massaal antwoord van de gehele arbeidersklasse noodzakelijk maken (van werkenden, werklozen en gepensioneerden), leiden de vakbonden en hun ultralinkse en andersglobalistische handlangers de bedenkingen van de arbeiders over het failliet van het kapitalisme af in de richting van illusoire maatregelen om ‘de sociale zekerheid te redden’. Terwijl de frontale aanval op de sociale bescherming betekent dat een heel onderdeel van de welvaartsstaat verbrijzeld wordt onder de mokerslagen van de economische crisis, blijven onze verdedigers van de sociale zekerheid dezelfde leugen verkondigen: de sociale zekerheid zou een overwinning zijn van de arbeidersklasse, verworven aan het einde van de Tweede Wereldoorlog.
Tegenover deze nieuwe vervalsing van de geschiedenis door de gezamenlijke krachten van links, ultralinks en de vakbonden, en de valse solidariteit die daarachter schuilgaat dient de waarheid in ere te worden hersteld door in het kort de geschiedenis te schetsen van de sociale verzekeringen en de oprichting van de sociale zekerheid in 1945 vanuit kapitalistisch oogpunt. Dit bevestigt de marxistische analyse en laat toe te begrijpen dat men voor de arbeiders net achter het klatergoud van de sociale zekerheid het historisch bankroet van de verzorgingsstaat en van het kapitalistische systeem wil verborgen houden.
Waarom stellen wij dan dat het instellen van de sociale zekerheid een nederlaag was voor de arbeidersklasse ?
De sociale zekerheid was helemaal geen resultaat van arbeidersstrijd. Ze werd uitgedacht, bestudeerd en georganiseerd door de hoogste lagen van de bourgeoisie op een moment waarop het proletariaat fysiek en ideologisch zwaar verslagen was. Het uitbreken van de tweede wereldoorlog was al mogelijk geworden door de inkadering van de arbeiders achter de burgerlijke vaandels van de ‘democratie’ en het fascisme. En de oorlog zelf kwam die sombere toestand in het klassenbewustzijn nog verder doordrijven door proletariërs van de twee kampen tegen elkaar op te jagen voor lage imperialistische belangen. De vijftig miljoen doden, de slachtpartijen en bloedorgieën op de slagvelden en in de concentratiekampen, waren mogelijk over het lijk van het proletarisch internationalisme heen. In die weerzinwekkende situatie van nationale eenheid heeft de bourgeoisie de sociale zekerheid ingevoerd. Vanaf 1943, toen de toestand strategisch in het voordeel van de Amerikanen begon te keren, bereidde de bourgeoisie zich actief voor op de situatie na de overwinning. In alle landen, onder de bezetting of in ballingschap, ontmoeten vertegenwoordigers van staat, patronaat en vakbonden elkaar, om samen de sociale wetgeving van de tweede helft van de 20e eeuw klaar te stomen. Wat hen daarbij het meest zorgen maakte was het volgende :
1. De ellende van de oorlog en de noodtoestand vlak na de oorlog betekenden een gevaar van het opkomen van sociale bewegingen op grote schaal. De bourgeoisie was bang, onterecht zoals later bleek, voor een herhaling van een periode van opstanden, zoals die van 1917-1923. De sociale zekerheid die werd ingesteld was vooral een zekerheid voor de bourgeoisie zelf.
2. Europa heropbouwen na zoveel jaren ontbering en leed vereiste van de arbeidersklasse een nieuwe inspanning. Voor de bourgeoisie, die sociale vrede en nationale eendracht nodig had voor de goede werking van haar ondernemingen, kwam de sociale zekerheid goed van pas om die overuitbuiting van de arbeidersklasse te rechtvaardigen.
3. Met het ineenstorten van de as-mogendheden werd het ‘geallieerd’ blok in twee gesneden en begon de koude oorlog. Elk kamp verdedigde ten koste van alles elk brokje territorium. In die strategie was de inplanting van ‘kommunistische’ partijen in het verzet en hun impact in de arbeidersklasse uiterst belangrijk voor het sovjetblok. De westerse bourgeoisie deed alles om de invloed van die partijen en het oprukken van de sovjettroepen tegen te gaan. Het opzetten van de sociale zekerheid, voorgesteld als ‘grote arbeidersoverwinning’, vormt een deel van die globale strategie van de bourgeoisie. In die zin was belangrijkste doel van het Marshall plan (investeringen en Amerikaanse giften) niet het ‘heropbouwen’ van Europa, maar wel de catastrofale gevolgen van de naoorlogse crisis verzachten om de bourgeoisie van West-Europa te ondersteunen in het behouden van de sociale controle in hun land.
In de vorige eeuw waren de achturendag, het verbod op kinderarbeid, op nachtwerk door vrouwen, nog echte toegevingen die door harde arbeidersstrijd werden afgedwongen. Maar de sociale pakten van na de tweede wereldoorlog heeft de bourgeoisie gevormd tegen een achtergrond van globale controle over de maatschappij om de heropbouw van de vernielde economie te plannen en sociaal te onderhandelen in de naoorlogse periode. De sociale zekerheid is het systeem dat de bourgeoisie wou instellen om de sociale vrede te vrijwaren en vooral om de greep van de staat op het economisch en sociaal leven te versterken.
In de negentiende eeuw is het kapitalisme nog in volle ontwikkeling. Het verovert de wereld en verbreidt zijn productie verhoudingen over heel de planeet. In dat kader van voortdurende groei is een blijvende verbetering van de levensvoorwaarden van de arbeidersklasse echt mogelijk. De klasse verenigde zich in ‘coalities’ om de concurrentie onder de arbeiders uit te schakelen. Groeiende solidariteit in de strijd voerde geleidelijk tot het oprichten van stakingskassen en kassen voor ziekte en werkloosheid. Zo leert het proletariaat stap voor stap doorheen de strijd zichzelf te herkennen als een internationale klasse verenigd rond dezelfde belangen. Zij leert zich organiseren en samensmeden in de strijd. Die organisaties liggen aan de basis van het oprichten van vakbonden en massapartijen (sociaal-democratie). Zo werden sociale en economische verworvenheden verkregen na harde confrontaties met de bourgeoisie. Onder druk van de strijd werd het parlement gedwongen om hervormingen te stemmen die de arbeids- en levensvoorwaarden van de arbeidersklasse blijvend verbeterden.
Ook al kon de arbeidersklasse op bepaalde punten de burgerlijke overheersing bedreigen in de negentiende eeuw, toen het kapitalisme nog in zijn opkomende fase was, toch waren de productiekrachten en het proletariaat zelf nog niet genoeg ontwikkeld om op internationale schaal de revolutie te doen zegevieren. Daarom kon de bourgeoisie tolereren dat haar klassenvijand zich permanent organiseerde op eigen terrein, ook al heeft ze haar best gedaan om de organisatie van het proletariaat te saboteren.
Die tijden van glorie voor de ontwikkeling van het kapitalisme en de arbeidersbeweging, waarin het minimum en het maximum programma gelijktijdig konden bestaan, hebben mogelijk gemaakt dat er illusies kwamen over een vreedzaam kapitalisme, zonder beperkingen, en stap voor stap te hervormen. De grote meerderheid van de arbeiderspartijen en de vakbonden vielen volop in dat plat reformisme. Ze beperkten zich tot het verdedigen van de directe belangen van de arbeidersklasse (minimum programma) en lieten het historisch perspectief vallen van de socialistische revolutie door de instelling van de dictatuur van het proletariaat (maximum programma).
De economische crisis en het uitbreken van de eerste wereldoorlog komen brutaal herinneren dat het kapitalisme stuit op onoverkomelijke grenzen en dat het dreigt de mensheid in barbaarsheid te storten. Dat is het teken van het begin van de vervalfase van het kapitalisme. Het systeem heeft zijn historische rol gespeeld, de productiekrachten zijn voldoende ontwikkeld om de onderliggende basis voor het socialisme te vormen, en het proletariaat, dat in 1917 in Rusland de macht greep, is een permanent gevaar voor de bourgeoisie geworden. Het verdelen van de wereld onder de grootmachten maakt een eind aan de fase van voortdurende uitbreiding van het kapitalisme en opent het ‘tijdperk van oorlogen en revoluties’, zoals de Kommunistische Internationale het analyseerde. Getuige daarvan zijn de tientallen miljoenen doden tijdens de twee wereldoorlogen, de onophoudelijke oorlog in de ‘derde wereld’ uit de tijd van de ‘koude oorlog’ en het uitbreken van slachtpartijen van de Golfoorlog, over ex-Joegoslavië tot de genocide in Rwanda, de grote crisis van de jaren dertig en de crisis vandaag, die nu al meer dan dertig jaar duurt, alle ellende en barbaarsheid.
De bourgeoisie kan niet langer tolereren dat haar klassenvijand zich permanent op eigen terrein kan organiseren, en kan leven en groeien binnen eigen organisaties. De staat gaat alle aspecten van het leven van de maatschappij totalitair overheersen. De tijd dat het kapitaal nog permanente proletarische organisaties kon tolereren is achter de rug. De vakbonden zijn dan ook een deel van het raderwerk geworden van de staat, organen die binnen de arbeidersklasse controle uitoefenen en de belangen van het kapitaal erdoor duwen. De vakbonden verdedigen niet langer de onmiddellijke belangen van de arbeidersklasse. Er valt geen minimum programma meer te verdedigen. Alleen het maximum programma biedt een antwoord op de mogelijkheid en de noodzaak van de proletarische strijd. Echte en blijvende hervormingen zijn niet langer mogelijk in de vervalfase. Dat is de reden waarom het proletariaat nieuwe unitaire strijdorganisaties heeft ontwikkeld, de algemene vergaderingen en arbeidersraden, die enkel kunnen bestaan door en tijdens openlijke strijd. Die groeiende greep van de staat op alle gebieden van de maatschappij, en speciaal op sociaal vlak, betekent dat elk leven van de arbeidersklasse opgeslorpt wordt en omgevormd tot zijn tegendeel : op burgerlijk terrein. Concreet heeft de staat, meestal via de vakbonden en soms ook rechtstreeks, de oude stakingskassen ingepikt, en diverse uitkeringen, verzekeringen in geval van werkloosheid, patronale of staatsrepressie, die voordien door de arbeiders beheerd werden. Zo is de bourgeoisie erin geslaagd om de politieke en economische solidariteit uit handen van de arbeidersklasse te halen en over te maken aan de staat. Tussen de twee wereldoorlogen wordt al een deel van de sociale zekerheid op poten gezet. In 1920 werd bijvoorbeeld het Nationaal Crisisfonds opgericht dat de werkloosheidskassen opslorpt. In 1938 wordt de verplichte werkloosheidsverzekering ingesteld.
Hoe helpt de sociale zekerheid mee aan die stijgende controle van de staat over de arbeidersklasse? De sociale zekerheid werd ons steeds voorgesteld als een ‘verworvenheid’, een ‘geschenk’, een fonds betaald door de staat, het patronaat en de arbeiders samen. Niets is minder waar! De fondsen die de sociale zekerheid spijzen zijn een integraal deel van het loon van de arbeidersklasse die door de staat naar de vakbonden en mutualiteiten worden omgeleid. In werkelijkheid betalen de arbeiders drie keer: rechtstreeks door hun eigen bijdragen, indirect door de staat via de belastingen en door de ‘patronale bijdragen’ die de kapitalisten afhouden van het loon. Alle rijkdom komt voort uit arbeid. De staat en het patronaat produceren niks op zich, de belastingen en winsten worden afgehouden op het werk van de arbeiders. En dat maakt het systeem natuurlijk rechtvaardig voor de bourgeoisie! Door een indirect loon te scheppen, dat beheerd wordt door de staat en de vakbonden, bindt de bourgeoisie de arbeidersklasse materieel en ideologisch aan staat en vakbonden : “De bourgeoisie nam de politieke solidariteit uit handen van de arbeiders om die om te zetten in een economische solidariteit in handen van de staat. Door het salaris op te delen in een deel dat direct wordt uitbetaald door de baas en een deel dat indirect wordt uitbetaald door de staat, versterkte de bourgeoisie het bedrog aanzienlijk, dat er uit bestond de staat voor te stellen als een orgaan dat boven de klassen staat, en borg staat voor het algemene belang van de sociale zekerheid van de arbeidersklasse. De bourgeoisie slaagde er in de arbeidersklasse materieel en ideologisch aan de staat te binden.” (Internationale Revue, Engels, Frans- en Spaanstalige uitgave, nr. 115, p. 13).
Meer dan ooit zijn de nieuwe aanvallen op de sociale zekerheid een uitdrukking van het bankroet van het kapitalistisch systeem, van het einde van de verzorgingsstaat en van de mythe van de sociale dekking van ‘de wieg tot het graf’. Vandaag, met een bodemloze reserve aan arbeidskrachten, moet het kapitalisme een steeds groeiend deel van het proletariaat opofferen teneinde de werkkracht zo goedkoop mogelijk te houden. Laat staan dat ze de rest laten creperen. Voor links, als trouwe dienaar van het kapitaal, kan de sociale solidariteit enkel bestaan uit een pact met de uitbuiters. In feite is wat de bourgeoisie predikt niet anders dan solidariteit¼ met haar uitbuitingssysteem. Het principe van de sociale zekerheid verdedigen komt erop neer dat men de burgerlijke staat vraagt om de veiligheid van de arbeidersklasse te vrijwaren. Het mechanisme van de sociale zekerheid verdedigen is bereid zijn om ons lot te binden aan dat van onze ergste beulen, het is onze klassensolidariteit vervangen door een denkbeeldige ‘nationale solidariteit’.
De arbeiderssolidariteit betekent echter geenszins, zoals de bourgeoisie het voorstelt, dat we gebukt moeten gaan onder de aanvallen van het kapitaal, want net zomin als dit vroeger het geval was, garandeert dat ons een betere toekomst. Tegenover die nepsolidariteit die de bourgeoisie ons voorstelt moeten we de enige en echte klassensolidariteit stellen, de strijd op het eigen klassenterrein, zo eensgezind en massief mogelijk. Enkel een echte politieke solidariteit, een eenmaking van heel de arbeidersklasse in de strijd tegen het kapitalisme, de verantwoordelijke voor de ellende en barbarij in alle uithoeken van de planeet, en tegen zijn burgerlijke staat en zijn vakbonden, kunnen een ander perspectief gaan bieden voor de hele mensheid.
Er is nu al meerdere jaren geweigerd de IKS als standhouder toe te laten op de alternatieve boekenbeurs te Gent net als op de anarchistische beurs in Utrecht. Verschillende jaren deden de organisatoren alsof onze aanvraag te laat zou zijn ingediend, of er gebrek was aan plaats, enzovoort. Een beetje sterk. Toen we aandrongen antwoordden de organisatoren dat we niet passen in het door hen gewenste anarchistische profiel. Het komt natuurlijk niet bij ons op om ons te beklagen over deze beslissing of een beroep te doen op een welwillender houding van de organisatoren. Het gaat ons erom de ware redenen van de herhaalde weigering van de organisatoren van deze boekenbeurzen bloot te leggen.
Na hun administratieve uitvluchten liegen de organisatoren bewust als ze hun weigering rechtvaardigen met ideologische redenen (we zouden niet het profiel hebben). Wie heeft op deze beursen niet de aanwezigheid gezien van stands, publicaties, groepen en verenigingen die openlijk sociaal-democratisch zijn, stalinistisch of nationalistisch... en die in het geheel geen ‘anarchistisch profiel’ hebben. Waarom wordt dan de IKS uitgesloten, een organisatie die zich beroept op het proletarisch internationalisme en die alle nationalistische ideologieën, op welke etnische, historische of religieuze voorwendsels die ook gebaseerd zijn, beschouwd als een waar vergif voor de proletariërs?
De IKS heeft zijn marxistische standpunten altijd duidelijk naar voren gebracht net als zijn principiële meningsverschillen met het anarchisme. De IKS heeft altijd de burgerlijke standpunten van het officiële anarchisme aangeklaagd dat uitdraait op een verdediging van de democratische staat (zoals het geval was met Kropotkin en de Franse CGT in 1914 of de Spaanse CNT in 1936) en op de verdediging van het achterlijkste nationalisme (zoals het Bretoense of Vlaamse anarcho-nationalisme: zie daarover het artikel over Het anarcho-nationalisme van De Vrijbuiter in De Fabel van de Illegaal, nr. 68). Als de organisatoren onze aanwezigheid ongewenst vinden, dan is het omdat allerlei mensen die op zoek zijn om hun politieke inzichten te verruimen en te verdiepen, geïnteresseerd raken in de analyses van de Kommunistische Linkerzijde, in de vragen die we stellen en politieke antwoorden die we geven met betrekking tot onderwerpen van belang voor de arbeidersklasse en de toekomst van de mensheid. Wat de organisatoren in werkelijkheid willen is voorkomen dat er een eerlijke en open confrontatie van politieke standpunten plaats vindt. Ondanks hun (valselijk) libertaire woorden leunen ze liever aan tegen hun stalinistische en ultra-linkse (pro- of antistalinistische) buren dan dat ze de Kommunistische Linkerzijde in staat stellen gehoor te vinden voor een duidelijk internationalistisch klassenperspectief.
We verbazen ons geen moment over deze houding van de organisatoren die zo het ideologisch totalitarisme versterken waarvan ze een radertje zijn, hoewel bescheiden, niettemin onmisbaar om te voorkomen dat mensen die zichzelf vragen stellen daarop politieke antwoorden vinden waarover ze kunnen debatteren. Door ons een stand te weigeren draagt het officiële anarchisme haar steentje bij aan het burgerlijke eenheidsdenken.
Sommige deelnemers die zich aan deze houding ergerden hebben trouwens al openlijk van hun solidariteit blijk gegeven door onze pers vanaf de tafels van hun stands te verspreiden en ze aarzelden ook niet om zich mondeling en schriftelijk te beklagen over de houding van de organisatoren: “De IKS staat inderdaad zeer kritisch tegenover het anarchisme, maar dat spreekt voor zich: het zijn nu eenmaal marxisten. [...] Voor wie belangstelling heeft voor hun standpunten staan ze echter open voor discussie. Hun bijeenkomsten zijn openbaar en je mag er ongehinderd je anarchistische standpunten komen toelichten of zelfs anarchistische pamfletten verspreiden onder de bezoekers. Dat lijkt me dus heel wat democratischer dan een anarchistische boekenbeurs waar enkele organisatoren op eigen houtje beslissen om bepaalde groepen te weigeren. Voor sommige anarchisten is het misschien wel interessant om de verschillen en overeenkomsten te kunnen onderscheiden, waarbij men de eigen standpunten leert formuleren en verdedigen. Wanneer je echter geen zin hebt om met hen in discussie te gaan, bijvoorbeeld omdat ze niet anarchistisch, veganistisch, feministisch of pacifistisch genoeg zijn, of anderszins niet in je wereldbeeld passen, dan doe je dat gewoon niet... Het is echter wat anders dan een platform te bieden voor de platte propaganda van stalinisten en trotskisten die zieltjes komen winnen! [...] “ik zie in het geval van de IKS vooralsnog onvoldoende grond om hen deelname aan de anarchistische boekenmarkt te ontzeggen. Het is daarbij geenszins mijn bedoeling om dan maar meteen de poorten open te zetten voor de hele trotskistische en stalinistische mikmak; mijns inziens onderscheidt de IKS zich, ook vanuit een anarchistisch standpunt, daar in gunstige zin van. De historische stromingen waarop zij zich beroepen zijn in hun tijd overigens in niet mindere mate het slachtoffer geworden van de door Trotski en Stalin ontketende repressie en terreur dan de anarchisten. Het zou toch vreemd zijn als een bepaalde manier van denken die door toedoen van het stalinisme praktisch van de aardbodem is verdwenen (en die op velen ongetwijfeld een anachronistische indruk maakt) nu het zwijgen wordt opgelegd door anarchisten!” (1). Wie politiek consequent wil zijn moedigen we aan stelling te nemen en we publiceren die ook.
Van onze kant nodigen we eenieder, die daadwerkelijk een confrontatie van ideeën wil aangaan en over de problemen van de wereld wil debatteren, over de klassenstrijd en de toekomst van de mensheid, uit voor onze openbare activiteiten, zowel voor onze discussiebijeenkomsten waar gedebatteerd wordt rond de vragen van deelnemers, als voor onze openbare bijeenkomsten waar gedebatteerd wordt aan de hand van een inleiding waarin het standpunt van de IKS over een onderwerp wordt uiteengezet, of ons aan te spreken tijdens de verkoop van onze pers tijdens verschillende manifestaties en de strijd van de arbeidersklasse.
Mei 2005
(1) Zie: Open brief van uitgeverij De Dolle Hond aan de anarchistische marktmeesters van de Utrechtse boekenbeurs, op onze website: https://www.internationalism.org/dutch [18] , en Organisatoren anarchistische boekenbeurs te Utrecht onthullen hun stalinistische praktijken, in: Wereldrevolutie, nr. 101.
“Wij hebben gewonnen!”, zo scandeerde op de avond van 29 mei ‘het volk van links’ op het Bastille-plein te Parijs. “Deze overwinning is er vooral een van de arbeiders, van de bedienden, van de jongeren en de werklozen (die) elkaar gevonden hebben bij de stembus om deze liberale dwangbuis te verwerpen”, verklaarde de nationale secretaris van de stalinistische Parti Communiste Français en ze voegde er aan toe: “Deze overwinning werd opgebouwd (...) in een dynamiek van een volksoploop die deed denken aan de grote momenten van het Volksfront of van Mei 1968”; terwijl de trotskist Besancenot van de Ligue des Communistes Révolutionnaires sprak van “een beweging van sociale wraak”. In Nederland verklaarde de ‘democratische’ en ‘progressieve’ ‘Stichting Sociaal Europa’ in Nederland; “De afwijzing van deze grondwet geeft hoop aan de werklozen en mensen levend in armoede en bestaansonzekerheid. De hoop dat het nee tegen de neoliberale grondwet in Frankrijk en Nederland een omslag in de geschiedenis teweeg zal brengen die leidt tot een radicale heroriëntatie in de Europese politiek.” Een ander linksgeaard ‘Comité Grondwet Nee’ deed er nog een schepje bovenop: “Deze uitslag is ronduit gunstig voor de toekomst van Europa. De hoge opkomst en de vele discussies geven aan dat Europa leeft onder de bevolking, als de mensen er zelf maar werkelijk iets over te zeggen hebben. In twee van de drie landen waar een referendum is gehouden was er sprake van een hoge opkomst en een duidelijk afwijzen van de Grondwet. Dat geeft aan dat er een breed draagvlak is voor een democratisch en sociaal Europa.”
Links staat op de eerste rij om de overwinning van het NEEN voor te stellen als “een grote overwinning van de arbeidersklasse”. Leugens! De arbeidersklasse heeft niets gewonnen. Integendeel, de bourgeoisie heeft gebruik gemaakt van haar referendum om het klassenbewustzijn te bederven door te profiteren van de illusies die nog sterk leven binnen de arbeidersklasse ten aanzien van de democratie en de verkiezingen.
De proletariërs moeten er over nadenken dat wat hen altijd wordt voorgesteld als “grote arbeidersoverwinningen” steeds de grootste en de gevaarlijkste nederlagen betekenden voor hun klasse. Net zo was het in 1936, met het aantreden van de regering van het Volksfront in Frankrijk, dat vandaag nog steeds wordt voorgesteld als “een grote overwinning” voor de arbeiders, terwijl de regering van dat Volksfront de bourgeoisie in staat stelde om de arbeidersklasse massaal in te kaderen achter de vlag van het antifascisme ten gunste van de verschrikkingen en de afslachtingen van de Tweede Wereldoorlog. Het is in naam van de grote leugen van “de triomf van de dictatuur van het proletariaat in de USSR”, van “de overwinning van het socialisme in één land” en van “de vooruitgang bij de opbouw van een kommunistische maatschappij”, die een halve eeuw lang hele generaties van arbeiders meesleurde en opofferde op het altaar van de stalinistische contrarevolutie, achter een ideologie van de “verdediging van het socialistisch vaderland”, maar die ook uitgebuit, uitgemoord, gedeporteerd en gevangen werden gezet door datzelfde “vaderland van het socialisme”.
De proletariërs zijn met open ogen in de val gelopen waarbij het hen zó werd voorgesteld dat er met het referendum voor hen iets op het spel stond. Vandaag buit de bourgeoisie de situatie uit in haar eigen voordeel en het bewustzijn van de arbeiders te ondergraven door hen wijs te maken dat het stembiljet doeltreffender zou zijn dan de klassenstrijd, ook al kunnen de effecten van deze propaganda wel eens heel snel wegsmelten onder druk van de werkelijkheid.
De enorme en voortdurende tamtam rond het referendum, voor, tijdens en erna, heeft slechts één doel: de proletariërs de grove leugen doen slikken dat het meest doeltreffende middel om de bourgeoisie terug te dringen en om hun stem te laten horen en hun ongenoegen uit te drukken, niet de ontwikkeling van de klassenstrijd zou zijn maar het stembiljet. Zo winden de trotskisten van Offensief in Nederland er geen doekjes om: “Nadat de Nederlandse werkende bevolking in het najaar al had laten zien zich niet zomeer neer te leggen bij draconische bezuinigingsmaatregelen en afbraak van de verzorgingsstaat blijkt nu ook weer dat zij het beleid van het kabinet Balkenende spuugzat is. Op 2 oktober van het vorige jaar gingen meer dan 300.000 mensen uit protest tegen de kabinetsplannen de straat op in Amsterdam. Nu wordt andermaal een belangrijk politiek onderwerp van dit neoliberale kabinet naar de prullenmand verwezen.” (Website offensief: De stem tegen de Grondwet was een stem van de werkende mensen tegen de zakkenvullers).
Van extreem rechts tot ultralinks, had de niet aflatende ideologische trom, die naar hartelust drie maand lang werd geroerd, slechts de bedoeling om een maximum aan proletariërs aan te trekken en te ronselen op het verkiezingsterrein.
De bourgeoisie is er inderdaad in geslaagd om de aandacht van de arbeiders te trekken, de ergste verwarringen te zaaien om een maximum aan proletariërs naar het verkiezingsterrein te drijven. Het referendum was alomtegenwoordig in alle media. Het was onmogelijk om te ontsnappen aan de vinnige debatten, de vlammende polemieken omtrent wat er op spel zou staan bij deze stembusslag. Deze ideologische hersenspoeling moest elke ‘burger’, en vooral de proletariërs ervan overtuigen dat deze raadpleging absoluut cruciaal en bepalend was. Alle fracties van de bourgeoisie gingen er prat op dat ze “een groot democratisch debat” hebben kunnen lanceren en opluisteren. Maar het heeft als enig doel stuurloos te maken en in de hoofden van de arbeiders een maximum aan verwarring en illusies te zaaien. Alle media en politieke verantwoordelijken hebben het uitgeroepen: “stem wat je wilt, maar ga stemmen!” Het voornaamste ideologisch gif dat in deze campagne werd gespuid was dat “niets meer zal zijn als tevoren”, dat de kracht van het ‘nee’, gevoed door de sociale ontevredenheid tegenover de regeringen, de bourgeoisie er toe zou dwingen om van de sociale bekommernis het centrum van haar campagne te maken. Dat is gedeeltelijk waar, maar de enige bedoeling van die manoeuvre was de arbeiders in de democratische val te duwen, in de verkiezingsvalstrik, doordat deze campagne voordien terecht verveling en een totaal gebrek aan belangstelling opwekte in de arbeidersklasse. Maar vanaf het moment dat de regering er in slaagde om de ontevredenheid te kanaliseren rond een referendum, dat ze terughoudender zou worden door de richtlijn Bolkenstein in te trekken, is ze er in geslaagd om de democratische misleiding op het verkiezingsterrein tot nieuw leven te wekken. Maar denkt de bourgeoisie werkelijk ons te kunnen laten geloven dat in de periode ná het referendum alle voorrang zou worden gegeven aan het sociale? Meer dan ooit bestaat de toekomst die het kapitalisme ons biedt uit het versterken van de aanvallen tegen de arbeiders. Deze ideologische propaganda wil ons knollen voor citroenen verkopen, ons laten geloven dat de reactie van de ‘burgers’ de koers van het kapitalisme kan veranderen, de bourgeoisie kan doen buigen en de weg van het liberalisme en de bedrijfsdelocalisaties kan blokkeren. De regeringspolitiek zal geen haarbreed veranderen.
De belangrijkste doelstelling van de bourgeoisie ten opzichte van de proletariërs in om het even welke verkiezing is hen er toe te drijven het collectieve terrein van de strijd te verlaten om hun stem uit te brengen als ‘burger’, geatomiseerd, afgesneden van de klasse, in de terecht zo genoemde ‘isoleercel’ van het stemhokje, op een terrein van drijfzand, dat niet het hunne is maar dat van de bourgeoisie. Voor de arbeidersklasse is het verkiezingsterrein een ideologische valstrik die de ergste verwarringen moet zaaien en moet beletten dat zij haar klassenbewustzijn tot ontwikkeling brengt.
Dat is niet altijd zo geweest. In de negentiende eeuw streden de arbeiders er voor en werden ze zelfs neergeschoten omwille van het algemeen stemrecht. Vandaag is het andersom. Het zijn de regeringen die alle middelen inzetten waarover ze beschikken opdat een maximum aantal mensen gaat stemmen. Waarom?
Tijdens de hele opkomstperiode van het kapitalisme waren de parlementen de plaats bij uitstek waar de verschillende fracties van de bourgeoisie elkaar bestreden of zich verenigden om hun belangen te verdedigen. Ondanks de gevaren en de illusies die dat met zich meebracht hadden de arbeiders er belang bij om in een periode waarin de proletarische revolutie nog niet op de dagorde stond zich te mengen in de botsingen tussen de burgerlijke fracties en soms bepaalde burgerlijke fracties te steunen tegen andere, om te proberen hun lot binnen het systeem te verbeteren. Zo dwongen de arbeiders in Engeland in 1848 de tien-urige werkdag af en in 1859 werd die ook in België ingevoerd; in 1865 werd de wet op de samenzwering ingetrokken (het recht om zich te organiseren), in Frankrijk werd het vakbondsrecht erkend in 1884, enzovoort.
Maar de toestand werd volslagen anders met het begin van de twintigste eeuw. De maatschappij is toen haar periode van permanente crisis en onvermijdelijke neergang binnengetreden. Het kapitalisme heeft de planeet veroverd en de wereld is verdeeld onder de grootmachten. Elke imperialistische grootmacht kan voortaan alleen nog maar nieuwe markten veroveren ten koste van anderen. Wat toen aanving was een nieuw “tijdperk van oorlogen en revoluties”, zoals in 1919 werd verkondigd door de Communistische Internationale. Het werd een tijdperk dat gekenmerkt zou worden door de economische ineenstortingen zoals de crisis van 1929, twee wereldoorlogen en de revolutionaire uitbarsting van het proletariaat in 1905 in Rusland, van 1917 tot 1923 in Rusland, Duitsland, Hongarije en Italië. Om het hoofd te bieden aan deze groeiende moeilijkheden, werd het kapitaal genoodzaakt om voortdurend de macht van haar staat te versterken. Bovendien neigt de staat er steeds meer naar om meester te worden van het geheel van het sociale leven en in de eerste plaats op het vlak van de economie. Deze ontwikkeling van de rol van de staat gaat vergezeld van een verzwakking van de wetgevende macht ten gunste van de uitvoerende. Zoals het Tweede Congres van de Communistische Internationale zei: “Het zwaartepunt van het huidige politieke leven is volledig en definitief uit het parlement verdwenen”.
Voor de arbeiders kan er geen sprake meer van zijn een plaats te veroveren binnen het kapitalisme, het gaat er om het omver te werpen omdat dit systeem niet meer in staat is hen duurzame hervormingen noch een lotsverbetering toe te staan.
Wat overblijft is een ideologische rol van het kiesrecht, die bepalend blijft. De misleidende rol van de parlementaire instellingen bestond reeds in de negentiende eeuw maar was toen bijkomstig, stond ten achter bij haar politieke functie. Vandaag is de misleiding de enige functie die nog overblijft voor de bourgeoisie: zij heeft ten doel te laten geloven dat de democratie het kostbaarste gedachtegoed is, dat het de uitdrukking is van de soevereiniteit van het volk, het komt neer op de vrijheid om zelf zijn uitbuiters te kiezen. De parlementaire democratie en vooral het bedrog van de democratische ideologie blijven het beste middel om het arbeidersbewustzijn te vergiftigen en het is het meest doeltreffende en gevaarlijkste ideologische wapen om het proletariaat te onderwerpen.
De aanvallen tegen de arbeiders gingen de laatste maanden steeds verder door en onmiddellijk na deze stembusslag zullen de proletariërs merken dat hun arbeids- levensvoorwaarden nog verder zullen aftakelen. De bourgeoisie probeert tijd te winnen om zo het moment van massaler confrontaties met het proletariaat uit te stellen. Ze moet steeds meer ideologische parades vinden en haar uiterste best doen om in de arbeidersklasse de ontwikkeling van het klassenbewustzijn over het bankroet van het kapitalistisch systeem af te remmen. Zoals we vorige maand nog schreven in onze pers in Frankrijk en in Nederland, “De stembusuitslag zal niets veranderen aan de toename van de anti-arbeiders aanvallen die door de nationale bourgeoisieën worden uitgevoerd, aan de versnelling van de aftakeling van de levensvoorwaarden van de proletariërs, aan de ontslagen, aan de bedrijfsdelocalisaties, aan de groei van de werkloosheid en de nepbaantjes, aan het snoeien in alle sociale begrotingen, aan de versnelde ontmanteling van de sociale bescherming. Het zijn allemaal producten van de crisis en verschijnselen van het bankroet van het kapitalistische systeem op wereldschaal.”
Tegenover de vrees voor de toekomst die in het centrum staat van de huidige bekommernissen van de arbeiders, ligt het antwoord niet op het terrein van de verkiezingen noch op dat van de democratie; het ligt in de ontwikkeling van de klassenstrijd, het enige terrein waarop de arbeiders de aanvallen van de bourgeoisie kunnen beantwoorden.
Wim & Lac / 6.06.2005
De bourgeoisie viert met veel praal het 175-jarig bestaan van de Belgische onafhankelijkheid. De herdenking van de grote gebeurtenissen uit ‘onze nationale geschiedenis’ stelt haar in staat om het ‘nationaal gevoel’ weer wat leven in te blazen, want dat heeft ze nodig om de bereidheid tot ‘offers uit solidariteit’ aan te moedigen net als de mobilisatie voor de verdediging van de nationale economie.
De bourgeoisie viert met veel praal het 175-jarig bestaan van de Belgische onafhankelijkheid. De herdenking van de grote gebeurtenissen uit ‘onze nationale geschiedenis’ stelt haar in staat om het ‘nationaal gevoel’ weer wat leven in te blazen, want dat heeft ze nodig om de bereidheid tot ‘offers uit solidariteit’ aan te moedigen net als de mobilisatie voor de verdediging van de nationale economie.
De arbeidersklasse heeft geen enkele reden om aan die herdenking deel te nemen. De Belgische staat vormde vanaf zijn oprichting een wapen tegen de arbeidersstrijd en al die 175 jaar zien we, dikwijls op bloedige wijze, de kenmerken die de Belgische staat al vanaf het begin had. Daarom is het voor de arbeiders belangrijk na te gaan onder welke voorwaarden de Belgische staat in 1830 ontstond en welke bijzondere kenmerken er uit voortvloeien, want die wegen nog altijd door op de klassenstrijd. Dat is de bedoeling van de vier artikelen die we aan dit onderwerp zullen wijden (1).
Bij iedere mislukte poging tot revolutie kunnen de reactionairen de contrarevolutie voorstellen als de overwinning van de revolutie (denk bijvoorbeeld aan het stalinisme dat zich in de Sovjet-Unie opdrong onder het mom van het ‘socialisme in één land’). Datzelfde zien we ook bij de ‘Belgische revolutie’: de vorming van de Belgische staat in 1830 was niet meer dan een pseudo-revolutionaire maskerade, of, beter gezegd, het werk van de contrarevolutie in een poging om de ontwikkeling van de productiekrachten in deze regio af te remmen.
We herinneren er aan dat vanuit proletarisch standpunt de geschiedenis niet dient om dingen goed te praten. Als we spreken van landen waarvan de vorming historisch noodzakelijk was en van anderen waarvan dit niet het geval was, is dat niet om het bestaan van de eersten te rechtvaardigen. We gaan hierbij uit van de krachtsverhoudingen tussen de klassen en niet van de moraal. Vanuit het standpunt van de revolutionaire arbeidersklasse heeft de vorming van sommige naties in de opgaande periode van het kapitalisme de ontwikkeling van de productieverhoudingen bevorderd en heeft ze sommige reactionaire krachten een slag toegebracht. In de huidige vervalperiode van het kapitalisme daarentegen kan geen enkele natie nog als vooruitstreven worden bestempeld.
De Franse revolutie had als taak de oude nationaliteit om te vormen tot een moderne kapitalistische natie. Ze had ook de middelen ter beschikking om te slagen in wat tot dan altijd door Engeland was verhinderd: van België een Franse provincie maken. De revolutie bereikte zelfs nog meer: het Spaans en Oostenrijks absolutisme had drie eeuwen lang vergeefs geprobeerd de lokale privileges van hun onderdanen in de Nederlanden af te schaffen. De revolutie maakte die privileges in één keer ongedaan. In plaats van de traditionele provincies vormden ze departementen. Alle afzonderlijke privileges van de provincies, de adel, de gilden en de kerk werden afgeschaft. Alle Belgen werden zonder onderscheid Fransen. Ze waren allemaal ‘gelijk’ en werden bestuurd in dezelfde taal, het Frans, waarin heel het openbaar leven werd geregeld. Het vooruitstrevend karakter van de Franse revolutie werd bevestigd door een enorme vooruitgang van de productiekrachten. Het feodalisme was als hinderpaal uitgeschakeld en de economie kon opbloeien. De Franse markt opende onbeperkte afzetgebieden, de eeuwenlange economische stilstand ruimde plaats voor een tijdperk van versnelde kapitalistische ontwikkeling, de ‘industriële revolutie’: het gebruik van machines en stoom, de opkomst van de manufacturen voor massa-productie en, in tegenstelling tot de vroegere ambachten, met een aanzienlijke arbeidskracht.
Met het kapitalisme groeide er na de burgerlijke revolutie een belangrijke industrie die grote legers van wapens moest voorzien. Daardoor nam het belang van ijzer en steenkool in het moderne productieproces sterk toe en de hoeveelheid steenkool en staal waarover men beschikte bepaalde in aanzienlijke mate de omvang van de kapitalistische productie. Buiten Engeland was er geen enkel land in Europa waar per inwoner zoveel steenkool werd ontgonnen als in België. Bovendien beschikte België over grote ijzervoorraden zodat de staalindustrie tot ontwikkeling kon komen. De uitverkoop van de bezittingen van de verbannen geestelijkheid en edellieden deed het aantal boeren met eigen grond toenemen. De suikerbietraffinaderijen introduceerden in de landbouw de industriële werkwijzen van het kapitaal. Beschut tegen de Engelse concurrentie kon de textielindustrie herleven en gemechaniseerd worden.
Die opmerkelijke industriële vooruitgang, die beslissende stap naar het kapitalisme, was slechts mogelijk dankzij de Franse revolutie en de aanhechting bij Frankrijk, die de Belgische industrie grote afzetgebieden gaf. Met de oude politieke en sociale structuren zou dat ondenkbaar geweest zijn.
Met de contrarevolutie van 1815 onder leiding van Rusland en Engeland werd besloten de kapitalistische ontwikkeling van Frankrijk tegen te gaan. Hiervoor werd België geneutraliseerd: het werd bij Holland gevoegd. Er werd voorzien dat Pruisen en Engeland tijdens oorlogen de fortenlinie langs de Belgische grens konden bezetten. De beide gebieden die nu verenigd werden vormden geen samenhangende eenheid. Onder Frans bestuur was het zuiden een industriegebied in volle ontwikkeling geworden. Het noorden daarentegen bleef een onafhankelijk koninkrijk tot het in 1810 bij Frankrijk werd gevoegd. Het noorden zat sinds de achttiende eeuw als handels- en koloniale macht in het slop en in het napoleontisch tijdperk verloor het voorgoed wat tot dan toe de voornaamste basis van zijn rijkdom was geweest, namelijk het merendeel van zijn kolonieën en overzeese markten in de oorlogen die het als bondgenoot van Napoleon tegen Engeland voerde. Daarom beschouwde de Nederlandse staat het zuiden na de eenmaking als een aanhangsel dat Nederland de kans moest geven de eigen noodzakelijke industrialisering uit te stellen. De staat haastte zich niet om voor het zuiden de protectionistische maatregelen te nemen die het broodnodig had om het hoofd te bieden aan de buitenlandse concurrentie en om markten te veroveren als afzetgebied voor zijn snel groeiende industrie. Uiteindelijk stond het bestuur vrijwel volledig onder controle van het noorden. Willem liet België opdraaien voor de enorme schulden van het noorden. Aanvankelijk kon de Belgische industrie zich nog blijven ontwikkelen dankzij de stimulans van haar ‘Franse periode’ en enkele protectionistische maatregelen door de Nederlandse regering. Maar vanaf 1828 verschenen de eerste symptomen van een overproductiecrisis. Zo was de Luikse gouverneur Sandberg ongerust over de buitengewone ontwikkeling van de productiemiddelen, “een ontwikkeling die over het algemeen minder is gebaseerd op de zekerheid van bestaande markten dan op de hoop die te vinden”. De faillissementen en de werkloosheid nemen toe (in 1828 leeft al 14,2 % van de bevolking van de liefdadigheid), de lonen volstaan niet meer om in leven te blijven en de voedselprijzen schieten omhoog.
Zo stonden de zaken ervoor vlak voor de ‘revolutie’ van 1830. Een economische ontwikkeling die sterk werd ondermijnd door de contrarevolutie die België van Frankrijk had losgemaakt; een economische crisis (1828-1830, in het kielzog van de grote crisis van 1825 in Engeland) die duidelijk de zware gevolgen van die belemmering toont; een brutale uitbuiting en een verschrikkelijke ellende onder de arbeidersklasse.
Begin 1830 beperkte de Belgische bourgeoisie (op enkele onbetekenende fracties na) zich tot een oppositie binnen de Nederlandse staat om een aantal politieke, economische en religieuze eisen ingewilligd te krijgen. Maar op 27 juli 1830 breekt in Parijs een volksopstand uit die al snel successen boekt. Het enthousiasme van de Belgische bevolking voor de Parijse gebeurtenissen is groot en het gistingsproces breidt zich uit onder de arbeiders. Vanaf 22 augustus verschijnen in Brussel affiches op de muren die voor de 25ste van die maand revolutie aankondigen. Op de avond van de 23ste woelt het oproer onder impuls van werkloze wevers en typografen. Het is geen ‘nationale’ beweging: men roept ‘Leve Frankrijk’, men zingt de Marseillaise, er wordt gezwaaid met de Franse driekleur en er verschijnen ook rode vlaggen. De 24ste en 25ste breidt de arbeidersopstand zich uit. Winkels worden geplunderd, de nieuwe machines in de textielfabrieken worden vernield, de stad bezet, de Franse vlag wordt op het stadhuis gehesen. Wapens en munitie worden verdeeld, het leger wordt teruggedreven en schiet alleen bij uitzondering. Niemand maakt zich op dat ogenblik druk over een ‘Belgisch vaderland’.
Maar dan “beslissen een aantal bourgeois met eigen middelen te handelen omdat ze hun bezittingen bedreigd zien. Op de avond van de 26ste komen ze bijeen op de Grote markt, ze vormen vrijwilligerskorpsen die de driekleur van de Brabantse opstand (zwart-geel-rood) als vaandel nemen. [...] Onmiddellijk worden maatregelen genomen om te verhinderen dat de beweging een anti-nationaal karakter zou krijgen” (2). De Belgische bourgeoisie zag in dat ze het onderspit zou kunnen delven als ze trouw bleef aan de Nederlandse macht. Wanneer ze daarentegen de Belgische staat zou uitroepen, dan kon ze de arbeidersopstand ontkrachten en inkapselen in de vorm van een ‘nationale revolte’. Het moet haar worden nagegeven dat ze de zaken goed aanpakte. De 26e en 27e organiseert de burgerwacht een bloedige repressie. Er vallen een dertigtal doden en honderden arbeiders worden aangehouden. Daarna gebruikt de bourgeoisie, slim en cynisch als ze is, de arbeiders als kanonnenvlees in de septembergevechten tegen de Hollanders om de definitieve oprichting van de Belgische staat mogelijk te maken.
De ‘geestelijke vaders van België’ lieten de arbeiders al neermaaien toen ze zelf nog maar enkele uren eerder hun ‘nationale vlag’ hadden ontdekt; deze bourgeois vertegenwoordigen in werkelijkheid alleen de contrarevolutie van binnenuit. In feite zijn de grootmachten van Europa de werkelijke oprichters van de Belgische natie en staat. De oprichting van een onafhankelijke, kleine, zwakke en ongevaarlijke natie bevestigde de afscheiding van Frankrijk en vormde meteen een volgzaam steunpunt tegen het ‘Frans expansionisme’. Het valt dan ook gemakkelijk te begrijpen dat de vertegenwoordiger van Groot-Brittannië, burggraaf Palmerston, de ‘enige loyale verdediger van de Belgische zaak’ was. Niet zonder zwarte humor werd hij de ‘vader van België’ genoemd (ibid., p. 566).
Kortom, de oprichting van de Belgische staat is het negatieve werk, de giftige vrucht van alleen de contrarevolutie, die de historische ontwikkeling zoveel mogelijk tegenhoudt. Maar heeft de oprichting van deze nieuwe staat niet ook een zekere ontwikkeling van de productiekrachten, van industrie en handel mogelijk gemaakt?
1) Zeker, de contrarevolutie kon niet verhinderen, dat toen de archaïsche en feodale structuren waren omvergeworpen, dat het zaad dat de revolutie had ontkiemde. Al wat ze kon doen was het ene deel van de revolutie te isoleren van het andere, het op te sluiten in een te eng kader, dat juist ongunstig was voor de industrialisering en de instelling van moderne sociale verhoudingen. De geschiedenis bewijst inderdaad dat de Belgische staat niet het resultaat was van een revolutie, maar van een contrarevolutie, die aan de Franse revolutie haar Belgische provincie ontnam. Men kan de volgende vergelijking maken: wanneer het Ruhrgebied gescheiden zou worden van Duitsland zou het zeker nog geïndustrialiseerd zijn, maar op een veel minder intensieve manier dan nu dankzij het bestaan van één enkele Duitse economische en politieke eenheid.
2) Wat betreft de industrialisatie heeft de contrarevolutie één deel van de andere geïsoleerd om het op te sluiten binnen enge grenzen en om zijn ontwikkeling af te remmen. De industrialisatie van België zou een nieuw en sociaal vooruitstrevend feit zijn geweest als men enkel de structuren van nà 1830 vergelijkt met die van 1789, toen absolutisme en feodalisme nog heersten. Maar de instelling van een modern, zelfs burgerlijk systeem in België is niet te danken aan de oprichting van de Belgische staat in 1830. Er heerste in deze provincie al veel eerder een burgerlijke staat en de industrialisatie die daarvan het gevolg was was aanzienlijk, want België was één van de meest geïndustrialiseerde gebieden op het Europese vasteland.
De contrarevolutionaire aard van de vorming van de Belgische staat wordt ook duidelijk als we de gebeurtenissen in België vergelijken met die in Polen, waar in dezelfde periode een beweging op gang kwam. Marx en Engels hebben met betrekking tot Polen het begrip van de ‘noodzakelijke natie’ ontwikkeld, een begrip die ze niet van toepassing achtten op de Belgische staat. De redenen waarom een Poolse staat vanuit revolutionair standpunt noodzakelijk was zijn vooral de volgende: enerzijds zou de revolutionaire oprichting van een Poolse staat het broze contrarevolutionaire evenwicht dat heerste in Centraal en Oost-Europa aan het wankelen hebben gebracht; anderzijds zou de onafhankelijkheid van Polen de instelling van moderne sociale en productieverhoudingen in dat land mogelijk maken, terwijl de contrarevolutie het behield als achtergebleven landbouwland (de feodale aristocratie van grootgrondbezitters was de bondgenoot van de buitenlandse onderdrukking).
Die voorwaarden komen in feite op één enkele kwestie neer: in dat deel van Europa stond de burgerlijke revolutie met de oprichting van nationale staten nog op de revolutionaire dagorde. Daarom probeerde de georganiseerde Europese contrarevolutie met alle middelen de beweging in Oost-Europa tegen te houden. Die voorwaarden bestonden daarentegen niet voor België. De oprichting van een Belgische staat en natie zou geen enkele internationale verschuiving veroorzaken, integendeel. En verder bracht ze evenmin een verschuiving in de sociale en productieverhoudingen in het land zelf mee. De Belgische natie van 1830 was volslagen kunstmatig, en dat zou belangrijke gevolgen hebben voor haar verdere ontwikkeling.
J. Janssens en Jos
(1) We verwijzen de lezer naar de artikelenreeks ‘La nation et l’Etat belge produits de la contre-révolution’ en het boek ‘La Belgique, Etat constitutionnel modèle’, gepubliceerd door ‘Le Fil du Temps’. De studiekring ‘Fil du Temps’ van Roger Dangeville splitste zich af van de PCInt in de jaren 60. Dangeville maakte enige tijd deel uit van de discussiekring op initiatief van Maximilien Rubel die voortkwam uit de Gauche Communiste de France. Zie ook ons boek over de Italiaanse Communistische linkerzijde.
(2) F. Van Kalken, Historie de Belgique, p. 544, vet van ons.
Minstens duizend doden en ongeveer tweeduizend gewonden, duizenden vluchtelingen die gevlucht zijn naar het buurland Kirghizstan, dat is de verschrikkelijke balans, die we tot nog toe opmaken van de wrede repressie die het Oezbeekse leger uitvoerde tegen het volksoproer (1) dat op 13 mei plaatsvond in meerdere Oezbeekse steden van de Ferghana-vallei, met name in Andijan, Pakhtabad en Kara Su. Het leger aarzelde niet om pantservoertuigen te gebruiken, helikopters in te zetten en met de zware mitrailleurs te schieten op een betoging die tienduizenden mensen op de been had gebracht waaronder veel vrouwen en kinderen. Het leger heeft de schoot de gewonden dood met een kogel in het hoofd en de politieke politie is overgegaan tot honderden lukrake arrestaties en aanhoudingen. Geheel in de traditie van het Russische stalinisme deed de regering van de despoot Karimov er alles aan om de feiten te vervalsen. Vanaf het begin van het oproer werden de media gemuilkorfd om vervolgens het bloedbad voor te stellen als het antwoord op een islamistische gewapende opstand. Deze versie werd aanvankelijk door de Amerikaanse, Russische, Chinese en Europese regeringen overgenomen om daarna wat ‘kritischer’ te worden toen getuigenissen van sommige overlevenden van deze tragedie begonnen te circuleren. Om hun belangen van imperialistische schurken te verdedigen ondersteunen de grote democratieën met het meest abjecte cynisme het machtsmisbruik van Karimov, begaan in naam van de strijd tegen het terrorisme, terwijl ze hem ondertussen vriendelijk verzoeken toch enkele democratische hervormingen door te voeren (2). Verontwaardiging veinzend, zoals na elke moordpartij die voortvloeit uit de barbarij van het kapitalisme, eisen de internationale organisaties zoals de Verenigde Naties, de OSCE (Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa) en meerdere niet-gouvernementele organisaties een onderzoek. Tegenover dergelijke leugens en tegenover de burgerlijke propaganda die deze gebeurtenissen afdoet als ‘gevaar van het terrorisme’ of ‘bloeddorstigheid van de tiran Karimov’, is het nodig te begrijpen dat deze bloedige repressie alleen kan worden verklaard als uitvloeisel van de erfenis van het stalinisme, van de tendens tot ontbinding van de kapitalistische maatschappij, en van de chaos die dit wordt veroorzaakt door de oplopende militaire spanningen tussen de verschillende staten op wereldschaal en met name ook in Centraal-Azië, dat hierin een strategische zone vormt.
Historisch werden de republieken van Centraal-Azië in 1924 door Stalin in het leven geroepen. De ‘opdeling’ vond feitelijk plaats op dezelfde wijze waarop Frankrijk te werk ging met zijn bezittingen in zwart Afrika toen het in de negentiende eeuw zijn koloniale veroveringen maakte. Dit ambachtelijke mozaïek hield stand door de stalinistische terreur die over de bevolking werd uitgeoefend tot aan het uiteenvallen van de Sovjet-Unie en de onafhankelijkheid van de Centraal-Aziatische republieken in 1991. Met het verdwijnen van dit ijzeren korset ging er een ware doos van Pandora open. De absurde geografische indeling die achterbleef na het uiteenspatten van de Sovjet-Unie maakte van de rijkste en meest bevolkte regio, de vallei van Ferghana, een betwiste plek: opgedeeld tussen Oezbekistan, Kirghizistan en Tadjikistan, versneden in ontelbare enclaves voorbestemd voor grensconflicten, vormt het een permanente haard van etnische en religieuze conflicten. Deze verwikkelingen kunnen enkel uitlopen op conflicten zoals in de Kaukasus. In 1990 bijvoorbeeld vielen er honderden doden bij het geweld tussen Oezbeken en Kirghizen in Zuid-Kirghizistan en in de burgeroorlog in Tadjikistan vielen tussen 1992 en 1997 50.000 doden. Het risico van etnische botsingen is voortdurend aanwezig, des te meer omdat er tussen de drie republieken van de Ferghana-vallei getwist wordt om de verdeling van de grond, het water en over van de controle over smokkel van wapens en drugs afkomstig uit het naburige Afghanistan. In deze chaotische context heeft de oorlog in Afghanistan, waarin de noordelijke Alliantie tegenover de Taliban stond, een belangrijke weerslag gehad op Centraal-Azië, voornamelijk door de ontwikkeling van een veelheid van islamistische groepen die de rivaliteiten en spanningen tussen de verschillende republieken nog versterken en een deel van de bevolking meesleuren in nieuwe slachtpartijen. Deze toestand is bijzonder dramatisch voor de gewone bevolking en werd nog verergerd door het autoritaire beheer van deze staten omdat het merendeel van deze leiders oude stalinistische apparatschiks zijn. In Oezbekistan is het de familieclan van Karimov en zijn getrouwen die zich meester maakten van de sectoren die de rijkdom voortbrengen, voornamelijk grondstoffen, en de corruptie is er heer en meester. De bevolking leeft van 10 tot 20 dollar per maand, en het Bruto Intern Product per inwoner is sinds 1998 met meer dan 40% gedaald. De bevolking zit bijgevolg klem, kan nog kiezen tussen pest en cholera, de oude stalinistische peetvaders steunen of één van de talrijke nieuwe islamistische mantelorganisaties achterna lopen. Deze verpaupering van de bevolking, met op de achtergrond het uiteenvallen van de republieken van Centraal-Azië, zelf een uitvloeisel van de ontbinding van het kapitalisme, maakt van deze regio een waar kruitvat.
De Amerikaanse interventie in 2001 in Afghanistan, in naam van de oorlog tegen het terrorisme, versnelt deze destabilisering nog aanzienlijk. Des te meer omdat Uncle Sam zich er niet om bekommert vrede in deze regio te brengen, maar er zijn leiderschap verdedigt. “De Verenigde Staten installeren zich in Centraal-Azië met de bedoeling daar ook te blijven, niet alleen in Afghanistan maar ook in de twee naburige voormalige sovjetrepublieken (Tadjikistan en Oezbekistan). Dit betekent een duidelijke dreiging richting China, Rusland, India en Iran. Maar de draagwijdte van de gebeurtenis is nog diepgaander: het is een stap in de richting van een omcirkeling van de Europese grootmachten een herhaling van de oude politiek van ‘indijking’ die ook al op de Sovjet-Unie werd toegepast. De hoge bergen van Centraal-Azië maken een strategische controle mogelijk over het Midden-Oosten en over de oliebevoorrading, een belangrijk element voor de economie en de militaire actie van de Europese naties”. (Internationale Revue, Engels, Frans en Spaanstalige uitgave, nr. 108, november 2001).
Zo kwam Eurazië de laatste jaren in de vuurlinie te liggen van de imperialistische schurken. De Amerikanen gaven vele miljoenen dollars uit voor de installatie van militaire bases voor hun interventie in Afghanistan en voor de controle over de regio. (Volgens de Amerikaanse pers maakt de CIA zelfs gebruik van de Oezbeekse kennis van zaken in het martelen want ze brengt er met speciale vliegtuigen aangehouden ‘terroristen’ uit Irak en Afghanistan naar toe om deze te laten ondervragen). Tegenover dit offensief in zijn achtertuin heeft Rusland zijn eigen bases in de regio versterkt, voornamelijk in Kirghizistan en in Tadjikistan, en China heeft nieuwe militaire uitrustingen voor het Kirghizisch leger betaald, in de hoop binnenkort in deze strategische zone militaire voet aan de grond te kunnen zetten. Dit militaire opbod brengt alles behalve stabiliteit, zoals te zien aan de huidige chaos in Irak en Afghanistan en het anti-Amerikaanse verzet dat blijft toenemen. In plaats van zich terug te trekken kunnen de Verenigde Staten niet anders dan hun militaire aanwezigheid nog opvoeren. Deze vlucht vooruit wordt nog gevoed door de rivaliserende mogendheden. Voor de bevolking van Centraal-Azië dragen al deze uitingen van de ontbinding van het kapitalisme de kiemen in zich van nog meer barbarij en chaos, van nieuwe slachtpartijen, hetzij in etnische of militaire conflicten, hetzij via de bloedige onderdrukking van sociale oproer, zoals we die onlangs zagen in Oezbekistan.
Donald / 24.5.2005
(1) Het lijkt waarschijnlijk dat het uitbarsten van het oproer enerzijds het gevolg is van een omvangrijke economische aanval door de regering (instelling in april van nieuwe dwangmaatregelen voor kleinhandelaars op straat terwijl de zwarte markt de enige economische long blijft, gezien de massale werkloosheid de enige mogelijke activiteit voor miljoenen Oezbeken die proberen te overleven) en anderzijds het proces tegen 23 kleine ondernemers die beschuldigd werden van islamisme. De bevolking kwam toen op straat om ‘recht’ en ‘vrijheid’ te eisen, met daartussen politieke oppositiegroepen tegen de regering, waaronder bepaalde islamistische groepen.
(2) Hoewel de Amerikaanse regering voorlopig Karimov steunt kan het niet worden uitgesloten deze, zodra ze in staat zijn om een politieke oppositie tegen hem van de grond te krijgen, zich van deze stalinistische marionet zullen ontdoen net als ze dat eerder deden in Georgië, Oekraïne en Kirghizistan, wat beter overeen zou stemmen met de rechtvaardiging van hun huidige militaire interventies gebaseerd op vrijheid en democratie voor de nog onderdrukte volkeren.
We publiceren hier uittreksels uit de resolutie over de internationale situatie die goedgekeurd werd op het onlangs gehouden zestiende congres van de IKS. Het gaat om het laatste deel van de resolutie die betrekking heeft op de evolutie vandaag van de krachtsverhouding tussen de klassen. Geïnteresseerde lezers kunnen de integrale tekst van deze resolutie terugvinden in het volgende nummer van de Internationale Revue, dat in het derde kwartaal van 2005 zal verschijnen.
Het argument dat het kapitalisme een systeem in verval is, wordt vaak bekritiseerd omdat het zou leiden tot fatalisme – het idee van een automatische ineenstorting en een spontane omverwerping door de arbeidersklasse, waarbij er niet de minste behoefte meer zou bestaan aan de tussenkomst van een revolutionaire partij. In werkelijkheid heeft de bourgeoisie getoond dat ze niet zal toelaten dat haar systeem economisch ineenstort. Desalniettemin zal het kapitalisme, als het aan zijn eigen dynamiek overgelaten wordt, zichzelf vernietigen in een reeks oorlogen en andere rampen. In die zin is het ‘fataal gedoemd’ te verdwijnen. Maar er bestaat geen enkele zekerheid dat het antwoord van het proletariaat opgewassen zal zijn tegen wat er op het spel staat. Dat is geen ‘fataliteit’ die vooraf al ingeschreven staat in de geschiedenis. Zoals Rosa Luxemburg in 1916 schreef in het inleidend hoofdstuk van de Juniusbrochure:
“Het socialisme is de eerste volksbeweging van de wereldgeschiedenis die zich tot doel stelt, en die door de geschiedenis is geroepen, om in het sociale doen en laten van de mensen een bewuste zin, een planmatige gedachte en daarmee de vrije wil in te voeren. Daarom noemt Friedrich Engels de definitieve overwinning van het socialistische proletariaat een sprong van de mensheid uit het dierenrijk in het rijk van de vrijheid. Ook deze ‘sprong’ is aan ijzeren wetten van de geschiedenis, aan duizend treden van een voorafgaande, martelende en al te trage ontwikkeling gebonden. Maar hij kan nooit worden volbracht, wanneer uit de hele door de ontwikkeling bijeengedragen stof van materiële voorwaarden niet de ontbrandende vonk van de bewuste wil van de grote volksmassa opspringt. De overwinning van het socialisme zal niet als een noodlot uit de hemel komen vallen. Zij kan alleen door een lange keten van geweldige krachtmetingen tussen de oude en de nieuwe machten worden veroverd, krachtmetingen waarin het internationale proletariaat onder de leiding van de sociaal-democratie leert en probeert zijn lotgevallen in eigen hand te nemen, het roer van het maatschappelijke leven te bemachtigen, uit een willoze speelbal van zijn eigen geschiedenis, er de doelbewuste leider van te worden.”
Het kommunisme is dus de eerste maatschappij waarin de mensheid op bewuste wijze meester is over haar productief vermogen. En zoals in de proletarische strijd doel en middelen niet van elkaar gescheiden kunnen worden, zo kan de beweging naar het kommunisme niets anders zijn dan de “zelfstandige beweging van de overstelpende meerderheid in het belang van de overstelpende meerderheid” (Het Kommunistisch Manifest): verdieping en uitbreiding van het klassenbewustzijn zijn een onmisbare maatstaf van de vooruitgang naar de revolutie en naar de definitieve vervanging van het kapitalisme. Dat proces is noodzakelijkerwijze uiterst moeilijk, ongelijk en heterogeen, omdat het gebeurt met een uitgebuite klasse die geen enkele economische macht bezit in de oude maatschappij en die voortdurend onderworpen blijft aan de ideologische heerschappij en aan de manipulaties van de heersende klasse. Op geen enkele manier kan dit proces op voorhand gewaarborgd zijn. Er bestaat integendeel de reële mogelijkheid dat het proletariaat, geconfronteerd met de ontzagwekkendheid van een taak die zijns gelijke niet kent, er niet in slaagt zich tot het niveau te verheffen van zijn historische verantwoordelijkheid, met alle vreselijke gevolgen die dit zou meebrengen voor de mensheid.
Het hoogste punt dat tot nu toe door het klassenbewustzijn bereikt werd, was de opstand van Oktober 1917. Dit is door de geschiedschrijvers van de bourgeoisie, evenals door de alle bleke afspiegelingen daarvan in het anarchisme en de ideologieën die eraan verbonden zijn steeds met grote stelligheid verworpen geworden. Voor hen was Oktober 1917 gewoon een putsch van machtsgeile bolsjewieken. Oktober vertegenwoordigt binnen het proletariaat echter de erkenning dat er voor de mensheid in haar geheel geen andere uitweg bestaat dan de revolutie door te voeren in alle landen. Nochtans is dit inzicht niet voldoende diep en breed verankerd in het proletariaat. De revolutionaire golf van toen is mislukt omdat de arbeiders van de wereld, vooral die van Europa, niet in staat waren een globaal politiek inzicht te ontwikkelen dat hen in staat zou gesteld hebben op adequate wijze de taken op te nemen die hen opgelegd werden door de nieuwe periode van oorlogen en revoluties die in 1914 aangebroken was. Het gevolg was dat de arbeidersklasse vanaf het eind van de jaren 1920 begon aan de langste en diepste terugval die zij in haar geschiedenis ooit beleefd heeft, niet zozeer op het vlak van de strijdwil, want in de jaren 1930 en 1940 waren er momenten waarop de strijdwil van de klasse tot explosie kwam, maar vooral op het vlak van het bewustzijn, omdat de arbeidersklasse zich op politiek vlak actief liet meeslepen in de antifascistische programma’s van de bourgeoisie, zoals in 1936-39 in Spanje, of in 1936 in Frankrijk, of in de verdediging van de democratie en het stalinistisch ‘vaderland’ gedurende de tweede wereldoorlog. Die diepe terugval in haar bewustzijn heeft zich uitgedrukt in het haast volledig verdwijnen van de revolutionaire minderheden in de jaren 1950.
De historische heropkomst van de strijd in 1968 heeft het perspectief op lange termijn van de proletarische revolutie terug op de dagorde geplaatst, maar dat was slechts voor een kleine minderheid van de klasse een uitdrukkelijk en bewust feit, dat zich weerspiegelde in het herboren worden van de revolutionaire beweging op wereldschaal. In de strijdgolven tussen 1968 en 1989 werden belangrijke stappen gezet op het vlak van het bewustzijn, maar ze neigden ertoe zich te situeren op het vlak van de onmiddellijke strijd (kwesties inzake uitbreiding, organisatie enz.). Hun zwakste punt was het gebrek aan politieke diepgang, wat deels een uitdrukking was van de vijandigheid tegenover politiek als gevolg van de stalinistische contrarevolutie. Op politiek vlak was de bourgeoisie ruimschoots bij machte haar eigen uitkomsten op te leggen, eerst door het vooruitzicht te bieden op een verandering door het installeren van links in de regering (1970) en dan door links in de oppositie op te dragen de strijd van binnen uit de saboteren (jaren 1980). De strijdgolf van de jaren 1968 tot 1989 was wel in staat de gang naar wereldoorlog te versperren, maar omdat ze niet in staat was haar historische, politieke dimensie te ontwikkelen, heeft ze de overgang bepaald naar de fase van ontbinding. De historische gebeurtenis die deze overgang markeert –de ineenstorting van het Oostblok– was tegelijk een gevolg van de ontbinding en een factor die haar versterkte. De dramatische veranderingen die er gekomen zijn aan het einde van de jaren 1980 waren tegelijk het product van de politieke moeilijkheden van het proletariaat en –omdat ze aanleiding waren tot een propagandaoorlog rond de dood van het kommunisme en van de klassenstrijd – waren ze ook een sleutelelement dat geleid heeft tot een zware terugval van het bewustzijn in de klasse, tot op het punt waarop het proletariaat zelfs zijn eigen fundamentele klassenidentiteit uit het oog verloor. De bourgeoisie is er dus in geslaagd haar finale overwinning uit te roepen over de arbeidersklasse en deze laatste is er tot op heden niet in geslaagd om met voldoende kracht die bewering te ontkrachten.
Ondanks al die moeilijkheden betekende de periode van terugval geenszins “het einde van de klassenstrijd”. De jaren 1990 werden doorkruist door een aantal bewegingen die aantoonden dat het proletariaat nog intacte strijdwil in reserve had (bv. in 1992 en 1997). Maar geen enkele van die bewegingen vertegenwoordigde een echte verandering op het vlak van het bewustzijn. Vandaar het belang van de recentere bewegingen die, hoewel ze geen spectaculaire impact hebben of het gevoel geven van de ‘grote vooravond’ zoals 1968 in Frankrijk, toch een keerpunt vertegenwoordigen in de krachtsverhouding tussen de klassen. De gevechten in 2003-2005 vertonen volgende kenmerken:-ze treffen belangrijke sectoren van de arbeidersklasse in de landen van het centrum van het wereldkapitalisme (zoals Frankrijk in 2003);-ze geven blijk van zorg om kwesties die explicieter politiek zijn, in het bijzonder de kwestie van de pensioenen die het probleem stelt van de toekomst die de kapitalistische maatschappij voor ons allen in petto heeft;-ze gaven het herverschijnen te zien van Duitsland als centraal punt voor de arbeidersstrijd, voor het eerst sinds de revolutionaire golf van begin vorige eeuw;-de kwestie van de klassensolidariteit werd op bredere en meer expliciete wijze gesteld dan ooit in de gevechten van de jaren 1980, in het bijzonder tijdens de recentste bewegingen in Duitsland.-ze vallen samen met de opkomst van een nieuwe generatie elementen die op zoek zijn naar politieke duidelijkheid. Die nieuwe generatie manifesteert zich tegelijk in een nieuwe toestroom van openlijk gepolitiseerde elementen en ook in nieuwe groepen arbeiders die voor ’t eerst de strijd aangaan. Zoals gebleken is op bepaalde belangrijke manifestaties, is zich de sokkel aan het vormen voor de eenheid tussen de nieuwe generatie en de ‘generatie van 68’ –zowel de politieke minderheid die de kommunistische beweging in de jaren 1960 en 1970 heropgebouwd heeft en de bredere lagen arbeiders die de rijke ervaring van de klassenstrijd tussen 1968 en 1989 meegemaakt heeft.-in tegenstelling tot de visie van het empirisme die alleen de oppervlakte van de werkelijkheid kan zien en blind blijft voor de diepere onderliggende tendensen, werd de ondergrondse rijping van het bewustzijn niet uitgeschakeld door de algemene terugval van het bewustzijn sinds 1989. Het is een kenmerk van dat proces dat het zich in het begin alleen manifesteert in een minderheid, maar de verbreding van die minderheid is de uitdrukking van de vooruitgang en de ontwikkeling van een breder fenomeen in de klasse. Na 1989 zagen we al een kleine minderheid gepolitiseerde elementen die zich vragen stelde over de campagnes van de bourgeoisie rond ‘de dood van het kommunisme. Die minderheid wordt nu versterkt door een nieuwe generatie die ongerust is over de richting waarin de burgerlijke maatschappij in het algemeen evolueert. Op het meest algemene niveau drukt dit het feit uit dat het proletariaat niet verslagen is, en dat het historisch vooruitzicht op massale klassenconfrontaties dat in 1968 geopend werd, gehandhaafd blijft. Maar op een specifieker vlak maken het ‘keerpunt’ van 2003 en het verschijnen van een nieuwe generatie van zoekende elementen duidelijk dat het proletariaat aan het begin staat van een nieuwe poging om een aanval te lanceren tegen het kapitalistisch systeem, na de mislukking van de poging uit de jaren 1968-1989.
-Hoewel het proletariaat dagelijks geconfronteerd wordt met de schijnbaar ‘elementaire’ taak zijn klassenidentiteit te bevestigen, schuilt achter dat probleem het perspectief van een veel ineengrijpender mengsel van onmiddellijke en politieke strijd. De kwesties die door de strijd in de fase van ontbinding opgeworpen worden, zullen steeds ‘abstracter’ lijken, maar in feite zijn het globalere kwesties zoals de noodzaak van klassensolidariteit tegen de alomtegenwoordige versnippering, de aftakeling van de verzorgingsstaat, de alomtegenwoordigheid van oorlog, de dreiging die wereldwijd op het milieu weegt – kortom, de kwestie van de toekomst die deze maatschappij ons nog kan bieden, en dus de kwestie van een ander type maatschappij.
Binnen dit proces van politisering zijn er twee elementen die tot nu toe een eerder afremmende invloed op de klassenstrijd hadden, die van nu af steeds belangrijker zullen worden als stimulansen voor de komende bewegingen: de kwestie van de massale werkloosheid en de kwestie van de oorlog.
Tijdens de strijd in de jaren 1980, toen de massale werkloosheid steeds meer een feit werd, bereikten noch de strijd van de werkende arbeiders tegen de opgelegde ontslagen, noch het verzet van de werklozen op straat een opmerkelijk niveau. Er is toen geen enkele werklozenbeweging geweest die vergeleken kan worden met het niveau dat bereikt werd in de jaren 1930, terwijl dat toch een periode was van zware nederlaag van de arbeidersklasse. In de recessies van de jaren 1980 hadden de werklozen af te rekenen met een vreselijke versnippering, vooral bij de jonge generatie van proletariërs die geen enkele arbeidservaring had en nooit collectieve strijd had meegemaakt. Ook al voerden de werkende arbeiders grootschalige strijd tegen de ontslagen, zoals in de mijnsector in Groot-Brittannië, dan werd de negatieve uitkomst van die bewegingen door de heersende klasse gebruikt om de gevoelens van gelatenheid en wanhoop op te drijven. Dat is recent nog gebleken bij de reactie op het failliet van de Rover autofabrieken in Groot-Brittannië, waar de enige ‘keuze‘ die de arbeiders geboden werd er een was tussen deze of gene combinatie van nieuwe eigenaars om het bedrijf verder te laten bestaan. Maar omdat de speelruimte van de bourgeoisie inkrimpt en zij steeds minder in staat is de werklozen een bestaansminimum te garanderen, is de kwestie van de werkloosheid gedoemd zich te ontwikkelen tot een aspect dat veel subversiever is, dat de solidariteit tussen werkenden en werklozen bevordert, en dat de klasse als geheel ertoe aanzet dieper en actiever na te denken over het failliet van dit systeem.
We kunnen dezelfde dynamiek vaststellen met betrekking tot de kwestie van oorlog. In het begin van de jaren 1990, zorgden de eerste grote oorlogen van de ontbindingsfase (Golfoorlog, Balkanoorlogen) eerder voor een versterking van de gevoelens van onmacht die opgewekt waren door de campagnes rond de ineenstorting van het Oostblok, toen de voorwendsels van ‘humanitaire inmenging’ in Afrika of in de Balkan nog een schijntje geloofwaardigheid konden hebben. Sinds 2001 en de ‘oorlog tegen het terrorisme’ echter zijn de leugens en schijnheiligheid waarmee de bourgeoisie de oorlog goedpraat steeds doorzichtiger, ook al heeft de ontwikkeling van enorme pacifistische bewegingen de vraagstelling die daaromheen ontstaan is grotendeels verdronken. Bovendien hebben de oorlogen van vandaag een steeds groter impact op de arbeidersklasse, ook al blijft die invloed grotendeels beperkt tot de landen die rechtstreeks bij die conflicten betrokken zijn. In de Verenigde Staten gaat het om het groeiend aantal families die geconfronteerd worden met proletariërs in uniform die gewond of gedood worden, maar nog veel meer met de reusachtige economische kosten van de militaire avonturen, die even hard gestegen zijn als het sociaal loon gedaald is. En naarmate het steeds duidelijker wordt dat de militaristische tendensen van het kapitalisme zich slechts verder ontwikkelen in een als maar opgaande spiraal, maar dat de heersende klasse er steeds minder controle over heeft, zullen de problemen van de oorlog en hun verband met de crisis ook leiden tot een diepere en bredere overdenking van wat er historisch op het spel staat.
Op paradoxale wijze is de onmetelijkheid van die kwesties één van de voornaamste redenen waarom de huidige terugkeer van de strijd zo beperkt en zo weinig spectaculair lijkt, vergeleken bij de bewegingen die de heropkomst kenmerkten van het proletariaat aan het einde van de jaren 1960. Tegenover de grote problemen zoals de economische wereldcrisis, de vernietiging van het milieu op wereldvlak, of de spiraal van het militarisme, kan de dagelijkse verdedigingsstrijd onaangepast en machteloos lijken. Aan de ene kant weerspiegelt dit het reële inzicht dat er geen oplossing bestaat voor de tegenstellingen die het kapitalisme vandaag omknellen. Maar terwijl de bourgeoisie in de jaren 1970 nog kon beschikken over een hele waaier misleidingen over de mogelijkheden om een beter leven te verzekeren, lijken de pogingen die de bourgeoisie vandaag doet om te doen geloven dat we in een periode van ongeziene groei en voorspoed leven op het wanhopige ontkennen door een man in doodsnood die zijn nakende dood niet onder ogen kan zien. Het verval van het kapitalisme is de periode van sociale revoluties omdat de strijd van de uitgebuiten niet kan leiden tot enige verbetering van hun bestaan. Hoe moeilijk het ook kan zijn over te stappen van het defensieve naar het offensieve niveau van de strijd: de arbeidersklasse heeft geen andere keuze dan die moeilijke en schrikbarende sprong te wagen. Zoals alle kwalitatieve sprongen wordt hij voorafgegaan door een hele reeks kleine, voorbereidende stappen, van stakingen voor brood tot vorming van kleine discussiegroepen overal ter wereld.
Geconfronteerd met dit perspectief van politisering van de strijd hebben de revolutionaire organisaties een unieke en onvervangbare rol te vervullen. Nochtans heeft de samenloop van de groeiende gevolgen van de ontbinding met de zeer oude zwakheden op theoretisch en organisatorisch vlak en het opportunisme dat heerst in de meerderheid van de proletarische politieke organisaties al duidelijk gemaakt dat de meeste van die groepen niet bij machte zijn aan de vereisten van de geschiedenis te beantwoorden. Dat wordt nog het duidelijkst geïllustreerd door de negatieve dynamiek waarin het IBRP sinds enkele tijd wordt meegesleurd. Niet alleen omdat het volstrekt niet in staat is om de betekenis van de nieuwe fase van ontbinding te begrijpen, verbonden met zijn verlaten van een theoretisch sleutelbegrip zoals het verval van het kapitalisme, maar op een nog vernietigender wijze omdat het de spot drijft met de fundamentele normen van proletarische solidariteit en gedrag, met haar flirt met het parasitisme en het avonturisme. Die regressie is des te erger omdat vandaag de premissen bestaan voor de opbouw van de kommunistische wereldpartij. Tezelfdertijd legt het feit dat de groepen van het proletarisch politiek milieu zichzelf diskwalificeren in het proces dat leidt tot de vorming van de klassenpartij nog eens de nadruk op de cruciale rol die de IKS te spelen heeft in dat proces. Het wordt steeds duidelijker dat de toekomstige partij niet het product zal zijn van een ‘democratische’ optelling van verschillende groepen van het milieu, maar dat de IKS al het skelet vormt van de toekomstige partij. Maar opdat de partij echt vlees zal worden, moet de IKS bewijzen dat zij opgewassen is tegen de taak die de ontwikkeling van de klassenstrijd en het verschijnen van een nieuwe generatie zoekende elementen haar opleggen.
IKS, voorjaar 2005
In Internationalisme, nr. 319 hebben we gezien hoe de Belgische natie en staat die in 1830 ontstonden een contrarevolutionaire en kunstmatige schepping waren, uitgedokterd door de grootmachten van die tijd. Ze vormden een benepen en niet-progressief kader dat de industrialisatie en de invoering van moderne sociale verhoudingen geenszins bevorderde. Dat zou zwaar doorwegen op de latere ontwikkeling van België in de loop van de negentiende en het begin van de twintigste eeuw, ondanks de economische groei die het land kende in het kader van de internationale expansie van het kapitalisme.
In Internationalisme, nr. 319 hebben we gezien hoe de Belgische natie en staat die in 1830 ontstonden een contrarevolutionaire en kunstmatige schepping waren, uitgedokterd door de grootmachten van die tijd. Ze vormden een benepen en niet-progressief kader dat de industrialisatie en de invoering van moderne sociale verhoudingen geenszins bevorderde. Dat zou zwaar doorwegen op de latere ontwikkeling van België in de loop van de negentiende en het begin van de twintigste eeuw, ondanks de economische groei die het land kende in het kader van de internationale expansie van het kapitalisme.
Het te enge kader van de Belgische entiteit veroorzaakt al in de eerste bestaansjaren van de jonge staat scherpe economische moeilijkheden: de jaren 1830 en 1840 zijn jaren van economische stagnatie en pauperisme voor de arbeidersklasse, die in 1847, zoals overal in Europa, uitlopen op een verschríkkelijke economische crisis. In het artikel België, modelstaat in de Neue Rheinische Zeitung van augustus 1848 geeft Karl Marx een aantal sprekende cijfers die de omvang van die crisis aangeven: in één jaar tijd (1847-1848) daalt de export van producten uit de Belgische mijnbouw en metaalnijverheid met meer dan éénderde; op twee jaar tijd (1846-1848) ging de wolindustrie met 64% achteruit. Twintig jaar economische stagnatie met een zware crisis als hoogtepunt, dat was het begin van de geschiedenis van deze kunstmatige staat. De sluiting van de Schelde door Nederland in 1830 was er de opvallendste uitdrukking van. De heropening van deze waterweg, van levensbelang voor de nationale handel, werd pas in 1863 bereikt!
De Belgische bourgeoisie redt zich slechts uit de economische moeilijkheden dankzij een bijzonder scherpe uitbuiting van de arbeidskracht. De arbeids- en levensvoorwaarden van het Belgische proletariaat zijn verschrikkelijk. De arbeidsdag duurde gemiddeld veertien uur, maar zestien uur was geen uitzondering. “Zelfs in de steenkool- en staalfabrieken worden de arbeiders, mannen zowel als vrouwen, van elke leeftijd, onbelemmerd opgebruikt zonder enige beperking op de duur van de arbeidsuren [...] ; in de hoogovens waren er op 1000 arbeiders, 688 mannen, 149 vrouwen, 98 jongens en 65 meisjes onder de 16 jaar.” (K.Marx, Het kapitaal, deel I, afdeling 3, hoofdstuk X, vii). Het loon was zeer mager in verhouding tot de enorme uitbuiting. Herinneren we eraan dat de Belgische arbeider in 1820 slechts half zoveel verdiende als de Engelse. Om deze toestand zo te houden, heerste er een brutale repressie, die al onmiddellijk na de ‘Belgische revolutie’ georganiseerd werd. Eind 1830-begin 1831 verklaart de Courrier belge naar aanleiding van de revoltes in Henegouwen, Antwerpen, Ieper, Luik, Brugge en Gent: “Wij zien ons verplicht de staat van beleg uit te roepen in onze steden (Gent bv.) om ons te beschermen tegen de interne vijanden [onze onderstreping] die nog barbaarser zijn dan de Hollandse soldaten.”
De bourgeoisie bracht zeer snel een indrukwekkende repressiekracht op de been, die het land jarenlang tot “het gedroomd paradijs en vrij jachtgebied van grootgrondbezitters, kapitalisten en pastoors maakte. Zoals de aarde jaarlijks haar omwenteling doorloopt, zo getrouw volbrengt de Belgische regering haar jaarlijkse slachting onder de arbeiders.” (K.Marx, Oproep aan de arbeiders van Europa en de Verenigde Staten, 1869) Onder het juk van deze genadeloze uitbuiting en brutale repressie is het pas vanaf 1868, in het spoor van de ontwikkeling van de invloed van de Eerste Internationale, dat er in België belangrijke arbeidersstrijd uitbreekt, die de moeilijke strijd opent voor een verbetering van de arbeids- en levensomstandigheden en ook voor de organisatie van de arbeidersklasse.
De tweede helft van de negentiende eeuw opent voor het Belgisch kapitalisme een periode van expansie die er één van de eerste industriemogendheden van Europa van maakt. Het is zelfs het enige land in Europa dat een ontwikkelingsniveau bereikt dat het niveau van Groot-Brittannië benadert. De uitvoer, die in 1936 145 miljoen BF bedroeg, bereikte de 200 miljoen pas in 1850, maar verdubbelt dan tussen 1850 en 1860, waarna de toename ervan groot blijft. Ondanks een zware economische depressie die de Belgische economie vooral in de jaren 1870 en 1880 treft, na de Frans-Pruisische oorlog van 1870, blijkt uit volgende cijfers de omvang van de expansie gedurende de tweede helft van de negentiende eeuw:
Omvang van de productie in miljoen ton :
1850 1900
Hoogovens 11 91
IJzerfabrieken 12 84
Staalfabrieken 0 190
Zink 10 59
Glas 8 65
Vermelden we ook nog dat de hoeveelheid paardekracht stoom die gebruikt wordt in de Belgische industrie stijgt van 50.000 in 1850 naar 700.000 in 1899!
Ondanks die indrukwekkende economische ontwikkeling blijft de ontwikkeling van het kapitalisme getekend door het benepen kader van de Belgische staat. Die voorkomt het tot uitbarsting komen van de uiterst ingewikkelde innerlijke tegenstellingen die op alle niveaus van de burgerlijke orde bestaan:
- Op economisch vlak; omdat België een kunstmatige schepping is heeft het geen eeuwenlange en geleidelijke nationale centralisatie doorgemaakt. Zijn economische samenhang is dan ook volkomen kunstmatig. Het economisch weefsel in Vlaanderen is tegengesteld aan dat van Wallonië, alsof er in België geen nationale productie bestaat, een tegenstelling die in de loop van de geschiedenis van beide landsdelen terug te vinden is. Dat wordt duidelijk geïllustreerd door het feit dat de industrialisering van Wallonië niet het resultaat is van een of andere Belgische economische ontwikkeling, maar wel van de integratie van die streek in de Franse revolutionaire sfeer. De vorming van België als kunstmatige staat, die de kapitalistische ontwikkeling in een te eng kader opsluit, belet echter niet alleen het uitschakelen van historische overblijfselen, maar zal de ongelijkheden tussen beide landsdelen nog versterken. Zo heeft bijvoorbeeld de repressie van de orangisten (aanhangers van de eenheid met Nederland) en de sluiting van de Schelde vele Gentse textielbarons en Antwerpse reders naar Nederland doen uitwijken, wat de achterstand van Vlaanderen nog vergroot. Het te enge kader zal tenslotte ook de voortzetting van de industriële concentratie in Wallonië belemmeren: de katholieke regering (vertegenwoordiger van de grondbezittende bourgeoisie, bondgenoot van de kleine ondernemers) zal meer dan veertig jaar lang de ontwikkeling van naamloze vennootschappen afremmen, die een wezenlijk instrument zijn voor de ontwikkeling van de industriële kapitalisme. Zo bleven er na 1830 twee economische polen bestaan: een hoofdzakelijk industrieel kapitalisme in Wallonië en in Vlaanderen vooral een grondbezitterskapitalisme. En het noorden zal zich pas werkelijk gaan ontwikkelen wanneer het zuiden al in verval begint te raken, dat wil zeggen na de Eerste Wereldoorlog.
- Op politiek vlak behoudt de klasse van de grootgrondbezitters, vooral gevestigd in Vlaanderen (met als politieke arm de katholieke partij), haar macht. In 1789 werd ze, zowel in Frankrijk als in België, van de macht verjaagd, maar dat werd weer goedgemaakt door de contrarevolutie van 1815. En in de ‘revolutie’ van 1830 bleven haar economische en politieke posities gehandhaafd. De kloof tussen het katholieke en agrarische Vlaanderen en het Wallonië met zijn mijnbouw en industrie zat dus vanaf het begin in de structuren van de Belgische staat ingebakken. Die belemmering drukt enorm op de industriële bourgeoisie, die gedwongen wordt enorme renten te betalen aan de moderne landheren, heffingen die de kapitaalaccumulatie in de industrie nog verder afremden.
De Waalse fractie van de bourgeoisie, economisch overheersend en progressief, leefde dus niettemin op lafste manier in een dubbelzinnige situatie met de grootgrondbezitters, die ze noch op economisch, noch op politiek vlak had kunnen uitschakelen (de katholieke partij regeert, op enkele korte onderbrekingen na, tot aan de Eerste Wereldoorlog). Pas wanneer de verbeteringen inzake grondbewerking dankzij industrialisatie en mechanisatie zo’n enorme uitbreiding hebben genomen dat de landheren zich tot bourgeois omvormen krijgt het industriële kapitalisme de bovenhand. Die beweging begint op het einde van de negentiende eeuw en gaat samen met de ontwikkeling van een Vlaamse industrie en een Vlaamse bourgeoisie.
- Op taalkundig vlak gaat de zegetocht van een nationale taal over de oude streektalen en dialecten uit de middeleeuwen meestal samen met de verbreiding van de kapitalistische productie over heel de natie. De taalkwestie wordt dus meestal gewoon opgeklaard met de burgerlijke revolutie en de vorming van een nationale markt en productie, die samengaan met unitaire administratieve en opvoedingsstructuren. Maar omdat de Belgische staat opgelegd werd als belemmering voor de ontwikkeling van bredere productieve en sociale structuren, en dat hij dus geen economische en politieke centralisatie kon opleggen, kan hij op taalkundig vlak alleen maar falen. Met het doel die centralisatie te ondersteunen, heeft de Franstalige industriële bourgeoisie geprobeerd het Frans als enige nationale taal op te leggen. De voorlopige regering verklaarde op 16 november 1830 dat “het Frans de officiële taal in België zal zijn.” Maar vanaf 1840 ontwikkelt het verzet daartegen zich in de Vlaamse kleinburgerij die zich daardoor uitgesloten voelde uit het staatsapparaat. Met de ontwikkeling van een Vlaamse bourgeoisie aan het einde van de negentiende eeuw versterkt die oppositie zich en maakt ze definitief een einde aan de taalkundige eenmaking.
De Belgische bourgeoisie heeft niet kunnen profiteren van de periode van uitbreiding van het kapitalisme om de tegenstellingen die voortvloeiden uit haar kunstmatig opgelegd kader weg te vlakken, en die tegenstellingen hebben op hun beurt de ontwikkeling van de strijd en organisatie van het proletariaat erg belemmerd. Op het vlak van de arbeids- en strijdvoorwaarden werd de wrede concurrentie tussen de Waalse arbeiders en de geproletariseerde Vlaamse boeren door de Belgische bourgeoisie op de spits gedreven en uitgebuit om de arbeids- en levensomstandigheden op een extreem laag niveau te houden. De Engelsman Seebohm Rowntree voerde in die periode een studie uit over de armoede in Groot-Brittannië, en daarna in België. Hij was geshockeerd over de toestand van de arbeidersklasse in België. Geen enkel land heeft zo lang als België de arbeid van vrouwen en kinderen uitgebuit (1).
Die situatie verklaart ook waarom de ontwikkeling van de arbeidersbeweging zo moeizaam verliep in onze streken, zelfs na de impuls die vanaf 1864 werd gegeven door de Eerste Internationale. De strijd heeft zeker vaak een explosief en spontaan karakter, zoals tijdens de grote staking van 1886 in het gehele Waalse industriebekken, maar het klimaat lijkt vaak meer op een ‘industriële opstand’, waarbij geprotesteerd wordt zonder dat er precieze eisen geformuleerd worden – een verzet tegen de mechanisering, eerder dan een strijd voor de verbetering van de arbeidsvoorwaarden. Dergelijke sociale explosies monden uit op genadeloze repressie. Ondanks haar ‘uitermate democratische’ grondwet aarzelt de bourgeoisie niet op de arbeidersmassa te laten schieten, zoals in 1886 bijvoorbeeld, wanneer er een dertigtal doden valt.
Die moeilijkheden blijken ook op politiek vlak, waar de anarchistische tendensen overheersen bij de arbeiders: de Vereniging Het Volk van de richting Proudhon wordt de Belgische afdeling van de Eerste Internationale en in 1872 kiest de Belgische afdeling onder invloed van Cesar De Paepe de kant van Bakoenin tegen Marx. Die tendensen leggen de nadruk op het organiseren van coöperatieven van producenten en verbruikers en vertonen weinig belangstelling voor de economische (Proudhon verwerpt de staking als strijdwapen) of de politieke strijd (misprijzen voor de ontwikkeling van gecentraliseerde organisaties, of voor de strijd voor algemeen stemrecht). De oprichting van een politieke organisatie van het proletariaat is dus een bijzonder moeilijke taak en wanneer de Belgische Werklieden Partij tenslotte op nationaal vlak opgericht wordt, in 1885, wordt daarmee dus wel een georganiseerd kader en perspectieven geboden voor de arbeidersstrijd, maar met grote concessies aan de anarchistische tendensen, de coöperatistische en de mutualistische, dus op een basis die maar weinig gericht is op de verdediging van het revolutionair programma van de arbeidersklasse (zo weigert de partij bijvoorbeeld de algemene staking uit te roepen in 1886). Ze kiest veeleer voor een prioritair reformistische oriëntatie met de invoering van het algemeen stemrecht. Binnen de Tweede Internationale zal de partij zich meestal onderscheiden door standpunten die aanleunen bij de rechtervleugel ervan.
De Belgische bourgeoisie heeft geen gebruik weten te maken van de periode van ontwikkeling van het kapitalisme (negentiende eeuw) om haar economische, politieke en taalkundige tegenstellingen te boven te komen. Dat onvermogen zal zwaar doorwegen wanneer, met de Eerste Wereldoorlog, het wereldkapitalisme langzaam maar zeker wegglijdt in een situatie van permanente crisis en oorlog. Het algemeen verval van het kapitalisme zal de fundamentale afwezigheid van samenhang van de Belgische staat onherroepelijk blootleggen. Maar het zal ook de grote handigheid aantonen van de bourgeoisie bij het gebruik van die tegenstellingen om de arbeidersstrijd te verdelen en te misleiden.
Jos / 31.8.05
(1) R. Leboutte, J. Puissant, D. Scuto, Un siècle d’histoire industrielle (1873-1973). Belgique, Luxembourg, Pays-Bas. Industrialisation et sociétés, SEDES.
In juli beefde de wereld drie weken lang van een golf moorddadige aanvallen van ongeziene frequentie, van Londen tot Charm el Cheikh en Turkije. Hierbij voegen zich de dagelijkse bomaanslagen in Irak en Afghanistan, in Libanon en Bangladesh. Alle staten en hun regeringen proberen ons wijs te maken dat zij het terrorisme bestrijden en dat zij in staat zijn om de bevolkingen te beschermen. Allemaal leugens!
De staten bestrijden het terrorisme niet. Zij zijn het zelf die het uitzaaien en het laten woekeren. Het wordt steeds duidelijker dat alle staten, groot en klein, deelnemen aan terroristische fracties en groepen overal ter wereld, erin infiltreren en manipuleren, en ze gebruiken om hun smerige belangen te verdedigen of door te drukken. Het terrorisme is een wapen geworden dat steeds vaker wordt gebruikt in de openlijke of verborgen oorlog tussen de bourgeoisieën over de hele wereld. Herinneren we ons dat Bin Laden en de groep Al Qaïda in de jaren 1980 de Amerikaanse school van de CIA hebben doorlopen om het verzet tegen de Russische bezetting van Afghanistan te organiseren. Talrijke burgerlijke leiders die vandaag voor respectabel doorgaan, van Begin tot Arafat via Gerry Adams, zijn voormalige terroristenleiders.
Dit verschijnsel is een product van een rottend kapitalisme, het is één van de meest schreeuwende uitrdukkingen van de barbaarsheid van de kapitalistische maatschappij. De burgerlijke staat profiteert van de permanente gevoelens van onveiligheid, van de angst en de onmacht die dergelijke misdaden in de bevolkingen teweegbrengen, om zich als het enig mogelijke bolwerk tegen de opkomst van het terrorisme voor te stellen. Niets is minder waar! De arbeidersklasse kan niet anders dan zich door de aanslagen direct getroffen voelen, verontwaardigd en in oproer te raken. Vaak zijn het proletariërs, op weg naar hun werk, die de voornaamste slachtoffers van deze barbaarse misdaden zijn, zoals in New York in 2001, in Madrid in 2004 en dit jaar in Londen. (1) Maar de solidariteit met de slachtoffers van hun klassenbroeders kan op geen enkele wijze langs de weg van nationale eenheid met de bourgeoisie tot stand komen. In tegendeel, zij is alleen mogelijk door deze valse eenheid categorisch af te wijzen. De staat vraagt ons om de rangen te sluiten rond zijn verdediging en die van de democratie in een geest van nationale saamhorigheid. Maar men kan geen enkel vertrouwen in hem stellen voor de bescherming van de bevolkingen tegen het terrorisme. Het zijn de regeringen die als oorlogsdrijvers zelf verantwoordelijk zijn voor de ontketening van verschrikkingen die ze niet in staat zijn een halt toe te roepen. Hoe openlijker de bourgeoisie het terrorisme de oorlog verklaart, des te meer aanslagen er plaatsvinden, des te meer de grootmachten zich in bloed en modder wentelen, en de bevolkingen een keurslijf opdringen van geweld, oorlog en weerwraak zonder einde. De enige concrete maatregelen die de bourgeoisie in naam van het anti-terrorisme kan treffen, zijn het invoeren van soortgelijke plannen als “Vigipirate” in Frankrijk, bedoeld om een brutale versterking van het repressieapparaat te doen aanvaarden, en vooral om de controle over de bevolking te versterken.
De anti-terroristische campagnes hebben het in de eerste plaats mogelijk gemaakt om een versterking van het repressieapparaat door te voeren die zijn weerga niet kent. De situatie in Groot-Brittannië geeft daar een stichtelijk voorbeeld van. Het meest flagrante is de moord op een jonge Braziliaan in de metro van Londen, waarbij de politie toestemming had om iedere verdachte zonder meer dood te schieten. De Engelse bourgeoisie heeft snel begrepen dat de arbeidersklasse niet klaar staat om zich achter de belangen van de burgerlijke staat te scharen in naam van het “anti-terrorisme”. Zij heeft er wel voor gewaakt om op te roepen tot monsterdemonstraties tegen het terrorisme, zoals die na de aanslagen op het station van Atocha in april 2004 in de straten van Madrid en in heel Spanje hebben plaatsgevonden. Zij is het waarschijnlijk zelf geweest die een tweede reeks van “mislukte” aanslagen op touw heeft gezet, die alles van een schijnbare nabootsing hadden, juist met het doel om de boodschap van nationale mobilisatie opnieuw te versterken, en om de proletariërs de fijnmazige controles en politiesurveillance gemakkelijker te doen slikken.
Desondanks heeft de arbeidersklasse laten zien dat ze zich niet laat intimideren. De staking van duizend arbeiders op de luchthaven van Heathrow bij Londen uit solidariteit met 670 klassenbroeders, die aan hun zijde brutaal werden aangevallen en bedreigd met ontslag, is er een onweerlegbaar bewijs van. Ondanks de aanwezige druk van de politie heeft dit gevecht duidelijk laten zien dat voor de proletariërs niet de handhaving van de burgerlijke orde en haar terreur op het spel staat, maar de verdediging van hun klassenbelangen tegenover de aanvallen die ze ondergaan. En het is juist de ontwikkeling van hun gevechten die op de dagorde staat. Deze hervatting van arbeidersgevechten tegenover de gelijktijdige doorvoering van politiemaatregelen laat goed zien wat het werkelijke doel is van heel dat machtsvertoon van de politie. De werkelijke zorg van de bourgeoisie is niet de jacht op terroristen. Ze is zich ervan bewust dat ze, met de verscherping van de economische wereldcrisis, steeds wredere aanvallen aan het proletariaat moet opleggen, en dat ze het hoofd moet bieden aan een ontwikkeling van afweergevechten van de arbeidersklasse hiertegen op internationale schaal.
Er bestaat geen tovermiddel waarmee terroristische aanslagen onmiddellijk, van de ene op de andere dag, kunnen worden verhinderd, net zomin als de uitbreiding van de imperialistische oorlog over heel de planeet door een mirakel een halt kan worden toegeroepen. Er bestaat één enkele klasse die de mogelijkheid heeft om zich op termijn te weer te stellen tegen het de macht van het terrorisme, de oorlog en de barbarij, en dat is het proletariaat. Het kan dit doen door zijn afweergevechten tegen de aanvallen van de bourgeoisie op zijn eigen klassenterrein te ontwikkelen. De werkelijke inzet die de burgerlijke orde bedreigt, is dat doorheen de ontwikkeling van de klassenstrijd de arbeidersklasse zich bewust wordt van het verband dat bestaat tussen de aanvallen die zij ondergaat enerzijds, en de oorlog en het terrorisme anderzijds, en dat dit uitloopt op het in vraag stellen van het kapitalistische systeem in zijn geheel en op de noodzaak om het te vernietigen.
En het is alleen door de omverwerping van het kapitalistische systeem en zijn uitbuitingsverhoudingen dat de arbeidersklasse daarin kan slagen. De methoden en de actiemiddelen van het proletariaat zijn gebaseerd op het klassenbewustzijn en de klassensolidariteit, op het collectieve, verenigende en internationalistische karakter van zijn strijd. Ze staan daarmee radicaal en onverzoenlijk tegenover die van het terrorisme.
In Groot-Brittannië hebben de proletariërs het laten zien dat ze in staat zijn om met solidariteit op klassenterrein te reageren op de chantage van de bourgeoisie, tegen de ontslagen en aanvallen van het kapitalisme. De arbeiders van alle landen moeten zich door dit voorbeeld laten inspireren. Het is door hun klassengevecht te voeren op een terrein van verzet en solidariteit tegenover de economische aanvallen die zij ondergaan, dat zij een alternatief en een perspectief kunnen opwerpen tegenover de impasse en de oorlogsbarbarij van de kapitalistische wereld, die het overleven van heel de mensheid bedreigt.
nee tegen de nationale eenheid,
ja tegen de klassensolidariteit!
Wim / 24.08.2005
(1) Zie over de aanslagen op 7 juli in Londen en de executie te Stockwell op 22 juli de artikelen op onze web site: https://www.internationalism.org [29].
Sinds het einde van de heropbouwperiode na de Tweede Wereldoorlog blijft de kapitalistische wereld langzaam maar onverbiddelijk wegzakken in haar economische crisis. In het eerste deel van dit artikel zullen we de realiteit van deze evolutie aantonen tot aan het einde van de 20e eeuw. Het tweede deel zal meer in het bijzonder aantonen dat het kapitalisme aan een nieuwe fase van economische recessie begonnen is, die onvergelijkelijk erger is dan de voorafgaande recessies.
De bourgeoisie kijkt niet op een bedrog meer of minder. Nu de economische crisis op het punt staat om een nieuwe bruuske versnelling door te maken, probeert zij de arbeiders op te sluiten op een verkeerd terrein, namelijk dat van de strijd tegen de liberale economie en de markteconomie. Zo houdt ze voor de arbeiders bewust verborgen dat de grote regelaar van de kapitalistische economie en van de aanvallen tegen de arbeidersklasse de kapitalistische staat zelf is. In de ‘krachtlijnen voor tewerkstelling’ van de Europese grondwet kunnen we lezen dat de staten “de te restrictieve voorwaarden” moeten hervormen “van de wetgeving betreffende de werkgelegenheid die de dynamiek van de arbeidsmarkt beïnvloeden” en dat ze “de diversiteit” moet bevorderen “van de modaliteiten van de arbeidscontracten, met name op het vlak van de arbeidstijd”. De verwerping van de grondwet zal die politiek geen jota doen veranderen. Het proletariaat wordt zo opgeroepen de laatste recessies te vergeten, en ook de beurskrach van 2001-2002, en tegelijk daarmee ook alle massale aanvallen en de verslechtering van zijn levensomstandigheden, die onophoudelijk zijn doorgegaan sinds het begin van de economische wereldcrisis aan het eind van de jaren 1960, en die vooral zijn geaccentueerd aan het begin van de jaren 2000. De arbeidersklasse betaalt een zware prijs voor het bankroete kapitalisme, en dan spreken we nog niet over de massale aanval op de pensioenen en de ontmanteling van de “Sociale zekerheid”. De bourgeoisie probeert, cynisch als altijd, het proletariaat er opnieuw van te overtuigen dat als het enkele extra offers wil brengen, het morgen beter wordt, dat het levenspeil weer gaat stijgen en de werkloosheid zal dalen! Dat zijn nog meer leugens. Leugens die slechts tot doel hebben ervoor te zorgen dat de arbeidersklasse bereid is te betalen met een toename van haar ellende en haar uitbuiting voor het rampzalig wegzinken van het kapitalisme in zijn economische crisis.
De recessies van 1967, 1970-71, 1974-75, 1991-93 en 2001-2002 werden tendentieel steeds langer en dieper, en dat in een context van constante daling van de gemiddelde groeivoet van de wereldeconomie. De groei van het Bruto Binnenlands Product op wereldvlak volgde dezelfde dalende tendens, van meer dan 4% in de jaren 1950 tot minder dan 1% begin jaren 2000. Met de ineenstorting van de economie die de kapitalistische wereld getroffen heeft aan het einde van de jaren 1920 en in het begin van de jaren 1930, met zijn opeenvolging van explosies van ellende en werkloosheid onder de arbeiders die er noodzakelijkerwijze uit moest voortvloeien, heeft het kapitalisme een maximum aan lessen getrokken. Sindsdien, en na de Tweede Wereldoorlog, heeft het kapitalisme zich georganiseerd om te proberen een bruuske ineenstorting van zijn economie te voorkomen. We zien dan een versterking van de controlerende rol van de staat over het geheel van de nationale economie. Overal ter wereld heeft de ontwikkeling van het staatskapitalisme, behalve de economische functie die het toebedeeld krijgt, ook een rol in de militarisering van de maatschappij en de inkadering van de arbeidersklasse. Maar omdat dat alles nog niet volstond om de bourgeoisie gerust te stellen, richt ze internationale organismen op, zoals de Comecon voor het voormalige Oostblok en het IMF voor het westerse blok, die erover moeten waken dat er geen al te gewelddadige schokken komen voor de economie. In dezelfde zin, en anders dan in de periode voorafgaand aan de Tweede Wereldoorlog, gaat de bourgeoisie de rol van de centrale banken versterken. Die worden ertoe gebracht om een rechtstreekse rol te spelen in de economische politiek door hun invloed op de rentevoeten en de geldmassa.
In tegenstelling tot wat de bourgeoisie ons wijsmaakt, bevindt de economie zich desondanks langzaam maar zeker in een neergang. Het staatskapitalisme kan dit proces zeker afremmen, maar het kan de onverbiddelijke ontwikkeling ervan niet stuiten. Zo zien we sinds 1960 economische heroplevingen die telkens beperkter zijn, en periodes van recessie die steeds dieper worden. De kapitalistische wereld zakt weg in haar crisis. Onverlet alle bijzondere verschillen duiken Afrika, Centraal Amerika, het voormalige Sovjetblok en het grootste deel van de Aziatische landen in een toenemende economische chaos. Al vele jaren zijn de Verenigde Staten, Japan en Europa aan de beurt om rechtstreeks de gevolgen van de crisis te ondervinden. In de Verenigde Staten daalde de groeivoet per decennium van 4,11% in 1950-60 naar 3% in 1990-99. Voor Europa zijn die cijfers respectievelijk 4,72% en 1,74% (bron: OESO). De groei op wereldvlak van het BBP per inwoner daalde in de periode 1961-2003 van bijna 4% naar minder dan 1%. Na de heropbouwperiode die volgde op de Tweede Wereldoorlog, door de bourgeoisie de ‘glorieuze dertig jaar’ genoemd, is de wereldproductie dus geleidelijk maar onverbiddelijk de weg van de recessie opgegaan. Die recessie kon serieus afgeremd en onderbroken worden in haar ontwikkeling door de steeds kortere, maar toch reële periodes van herstel, gewoon omdat de wereldbourgeoisie steeds meer beroep gedaan heeft op schuldenmakerij en het gebruik van steeds omvangrijker begrotingstekorten. De eerste wereldmacht geeft daarvan zonder twijfel het treffendste voorbeeld. De VS gingen van een overschot op de openbare begroting van 2% in 1950 naar een begrotingstekort dat vandaag de 4% nadert. De totale schuld van de Verenigde Staten, die vanaf de jaren 1950 tot aan het begin van de jaren 1980 langzaam toenam, is in de afgelopen 20 jaar werkelijk geëxplodeerd. Ze is simpelweg verdubbeld, van 15.000 miljard dollar naar meer dan 30.000 miljard. De Verenigde Staten zijn van voornaamste geldschieters van de planeet verworden tot het land met de grootste schulden. Maar het zou volstrekt verkeerd zijn om te denken dat, ondanks de bijzonderheden die eigen zijn aan de eerste wereldmacht, deze tendens niet zou overeenstemmen met de globale evolutie van de kapitalistische economie. Eind jaren 1990 bereikte Afrika een schuldenniveau van meer dan 200 miljard dollar, evenals het Midden-Oosten; Oost Europa staat op meer dan 400 miljard en Azië en de regio van de Stille Oceaan (inclusief China) op meer dan 600 miljard, net als Latijns Amerika (bron: État du monde 1998).
Wanneer we de industriële productie bekijken, is de werkelijkheid van de vertraging van de economische wereldgroei sinds het einde van de heropbouwperiode nog frappanter. Van 1938 tot 1973, over een periode van 35 jaar dus, groeide de industriële productie van de ontwikkelde landen met 288%. Gedurende de daarop volgende 22 jaar, bereikt die groei slechts 30% (bron: OESO).
De vertraging van de ontwikkeling van de industriële wereldproductie verschijnt hier dus zeer duidelijk. De arbeidersklasse moest daar vanzelfsprekend voor opdraaien. Als we alleen de vijf economisch hoogst ontwikkelde landen van de wereld nemen, zien we een veelzeggende evolutie van de werkloosheid. Die vertrekt van een gemiddelde van 3,2% in 1948-52, stijgt naar 4,9% in 1979-81 en komt uit op 7,4% in 1995 (bron: OESO). Deze cijfers zijn wel te verstaan afkomstig van de bourgeoisie. Daardoor onderschatten zij welbewust deze realiteit voor de arbeidersklasse. Bovendien is de werkloosheid over heel de planeet voortdurend blijven toenemen na 1995.
Om het wegzinken in de crisis af te remmen kon de bourgeoisie er niet mee volstaan om, op internationaal vlak, nieuwe instanties in het leven te roepen, noch om zich in verbazingwekkende schulden te steken (zoals we net gezien hebben), om op een geheel kunstmatige wijze een koopkrachtige markt in leven te houden die in werkelijkheid compleet verzadigd is. Zij moest bovendien proberen om de voortschrijdende val van haar winstvoet af te remmen. Kapitalisten investeren met geen andere bedoeling om steeds grotere winsten te boeken in verhouding tot het geïnvesteerde kapitaal. Dat is wat die fameuze winstvoet gaat bepalen. Van 1960 tot 1980 is hij gedaald van 20% naar 14%, ook in Europa. Vervolgens is hij, aan het einde van de jaren 1990, als door een wonder in de Verenigde Staten naar 20% en in Europa naar meer dan 22% gestegen. Moet de arbeidersklasse dan in wonderen gaan geloven? Twee factoren kunnen deze stijging verklaren: de toename van de arbeidsproductiviteit of de toegenomen soberheid die aan de arbeiders opgelegd werd. Welnu, de arbeidsproductiviteit heeft in deze periode de helft van haar groei zien wegsmelten. Het is dus door de levensomstandigheden van de arbeidersklasse aan te vallen dat de bourgeoisie, al is het tijdelijk, haar winstvoet heeft kunnen herstellen. De ontwikkeling van het loonaandeel als percentage van het BBP in Europa bevestigt die realiteit ten volle. In de jaren 1970-80 bedroeg dat meer dan 76% in Europa en meer dan 79% in Frankrijk, om daarna zowel in Frankrijk als in geheel Europa terug te vallen naar 66%. Het is klip en klaar dat de verscherping van de uitbuiting en de ontwikkeling van de ellende in de arbeidersmilieus de voornaamste oorzaken zijn van het tijdelijk herstel van de winstvoet in de jaren 1990.
In een tweede deel van dit artikel zullen we de afdaling in de hel laten zien van de huidige fase in de verscherping van de economische wereldcrisis.
T.
Onmiddellijk na de aankondiging van vleesprijs-verhogingen reageerden de arbeiders in talrijke fabrieken met spontane stakingen. De eerste juli gingen de arbeiders van Tczew bij Gdansk en te Ursus in de buitenwijken van Warschau in staking. In Ursus werden algemene vergaderingen gehouden, er werd een stakingscomité benoemd en gemeenschappelijke eisen werden naar voren gebracht. In de daaropvolgende dagen breidden de stakingen zich verder uit: Warschau, Lodz, Gdansk, enzovoort. De regering probeert verdere uitbreiding tegen te gaan door snel concessies te doen zoals loonsverhogingen. Halverwege juli gaan de arbeiders in Lublin, een belangrijk spoorwegknooppunt, in staking. Lublin lag op de treinverbinding die Rusland met Oost‑Duitsland verbond. In 1980 vormde het een vitale verbinding voor de bevoorrading van de Russische troepen in Oost‑Duitsland. De eisen van de arbeiders zijn de volgende: geen repressie tegen arbeiders in staking, terugtrekking van de politie uit de fabrieken, loonsverhogingen en vrije vakbondsverkiezingen.
De arbeiders hadden lering getrokken uit de strijd van 1970 en 1976 (1). Ze zagen duidelijk in dat het officiële vakbondsapparaat aan de kant van de stalinistische staat en de regering stond telkens als ze eisen naar voren brachten. Daarom namen ze onmiddellijk het initiatief in de massastaking van 1980. Ze wachtten niet op instructies van boven, marcheerden gelijk op, hielden vergaderingen waarin ze zelf beslisten over de plaats en het moment van de strijd. Dat gebeurde het duidelijkst in Gdansk, Gdynia en Sopot, dat wil zeggen in de industriële ring van de Baltische Zee. Alleen al de Lenin‑scheepswerven telden 20.000 arbeiders.
Gemeenschappelijke eisen werden naar voren gebracht in massale bijeenkomsten. Er werd een stakingscomité gevormd. In het begin stonden economische eisen voorop. De arbeiders waren vastbesloten. Ze wilden geen herhaling van de bloedige verplettering van de strijd zoals in 1970 of 1976. In een industrieel centrum zoals dat van Gdansk‑Gdynia‑Sopot sprak het vanzelf dat alle arbeiders zich moesten verenigen om een krachtsverhouding in hun eigen voordeel op te leggen. Een inter‑fabriekscomité (MKS) werd opgericht; het werd samengesteld uit 400 leden, twee afgevaardigden per bedrijf. Tijdens de tweede helft van augustus kwamen er zo’n 800 tot 1.000 afgevaardigden bijeen. Door een inter‑fabriekscomité te vormen werd de gebruikelijke krachtversplintering te boven gekomen. Voortaan konden de arbeiders het kapitaal bekampen op eendrachtige wijze. Elke dag werden er algemene stakersvergaderingen gehouden op de Lenin scheepswerf. Er werden luidsprekers neergezet om iedereen in staat te stellen de discussies in de stakingscomités en de onderhandelingen met de vertegenwoordigers van de regering te volgen. Later werden er ook microfoons aangebracht buiten de vergaderzaal van het MKS, zodat de arbeiders die in de algemene vergaderingen aanwezig waren onmiddellijk konden ingrijpen in de discussies van het MKS. ’s Avonds keerden de afgevaardigden ‑ de meesten voorzien van cassettes waarop de discussies waren vastgelegd ‑ terug naar hun werkplek om aldaar verslag uit te brengen over de discussie en de situatie en verantwoording af te leggen over de uitvoering van hun mandaat tegenover ‘hun’ algemene fabrieksvergaderingen.
Dankzij die middelen kon een zo groot mogelijk aantal arbeiders deelnemen aan de strijd. De afgevaardigden dienden over de uitvoering van hun mandaat verantwoording af te leggen, waren op ieder moment afzetbaar, en de algemene vergaderingen bleven altijd soeverein. Dit alles stond lijnrecht tegenover de vakbondspraktijken.
In die periode, nadat de arbeiders van Gdansk‑Gdynia‑Sopot hun krachten hadden samengebundeld, breidde de beweging zich uit naar andere steden. Om de communicatie tussen de arbeiders te saboteren sloot de regering op 16 augustus de telefoonlijnen af. Onmiddellijk dreigden de arbeiders hun beweging nog verder uit te breiden als de regering ze niet onmiddellijk weer aansloot. Die deed een stap terug.
De algemene vergadering besloot een arbeidersmilitie op te richten. Terwijl de alcoholconsumptie ruim verspreid was werd er collectief besloten die te verbieden. De arbeiders wisten wat ze te doen hadden om helder te blijven in hun confrontatie met de regering.
Een regeringsdelegatie ontmoette de arbeiders om te onderhandelen. Dat gebeurde in de openbaarheid voor een algemene vergadering in plaats van achter gesloten deuren. De arbeiders eisten een andere samenstelling van de regeringsdelegatie omdat die was samengesteld uit vertegenwoordigers van een te lage rang. De regering deed eens te meer een stap terug.
Toen de regering ermee dreigde hardhandig in te grijpen in Gdansk verklaarden de spoorwegarbeiders van Lublin: “Als de arbeiders van Gdansk fysiek worden aangevallen en ook maar één van hen een haar wordt gekrenkt, dan verlammen we de strategisch belangrijkste spoorwegverbinding tussen Rusland en Oost‑Duitsland.” De regering wist wat er op het spel stond: haar hele oorlogseconomie. Haar troepen zouden in hun zwakste zijde worden geraakt, en dat zou, in de koude oorlogperiode, fataal voor haar zijn.
In haast alle grote steden waren de arbeiders gemobiliseerd. Meer dan een half miljoen van hen begreep dat ze de enige beslissende kracht vormden in het land die in staat was zich tegen de regering te verzetten. Ze voelden aan wat hun die kracht gaf:
‑ de snelle uitbreiding van de beweging in plaats van die uit te putten in gewelddadige confrontaties zoals in 1970 en 1976;
‑ hun zelforganisatie, dat wil zeggen hun vermogen om zelf initiatieven te nemen in plaats van te rekenen op de vakbonden;
‑ het houden van algemene vergaderingen waarin ze hun krachten konden bundelen, controle over de beweging konden uitoefenen, de grootst mogelijk massadeelname mogelijk maakten en voor het oog van allen met de regering onderhandelden;
Kortom, de uitbreiding van de beweging was het beste wapen van de solidariteit; de arbeiders stelden zich niet tevreden met mooie verklaringen, ze namen zelf het initiatief in de strijd. Dat maakte de ontwikkeling van een heel andere krachtsverhouding mogelijk. Zolang de arbeiders zo massaal en verenigd strijd leverden kon de regering niet tot repressie overgaan. Tijdens de stakingen van de zomer toen de arbeiders de regering verenigd te lijf ging, werd geen van hen vermoord of zelfs maar geslagen. De Poolse bourgeoisie begreep dat ze zich een dergelijke vergissing niet kon veroorloven maar dat ze de arbeidersklasse van binnenuit diende te verzwakken.
De arbeiders van Gdansk die van de regering concessies wisten af te dwingen eisten daarenboven dat deze eveneens golden voor de arbeiders in de rest van het land. Ze verzetten zich tegen iedere verdeling en toonden op deze wijze hun solidariteit met de andere arbeiders.
De arbeiders werden het referentiepunt voor de hele bevolking. Behalve de arbeiders die naar Gdansk kwamen om direct contact te leggen met de arbeiders in staking, kwamen er ook boeren en studenten naar de fabriekspoorten om stakingsbulletins in ontvangst te nemen en allerlei informatie in te winnen. De arbeidersklasse werd de leidende macht in het land.
Het gevaar dat de strijd in Polen vormde kon duidelijk opgemaakt worden uit de reacties van de buurlanden.
De grenzen van Polen met Oost‑Duitsland, Tsjecho‑Slowakije en de Sovjet‑Unie werden onmiddellijk gesloten. Hoewel de arbeiders vroeger regelmatig naar Oost‑Duitsland konden gaan, vooral naar Berlijn, om inkopen te doen omdat er in de Poolse winkels nog minder lag dan in de Oost‑Duitse, probeerde de bourgeoisie de arbeidersklasse nu te isoleren. Direct contact tussen de arbeiders van de verschillende landen was ten koste van alles te vermijden. En de bourgeoisie had goede redenen voor dergelijke maatregelen! Want in het steenkoolgebied van Ostrava dat aan de andere kant van de grens met Tsjecho‑Slowakije lag waren de mijnwerkers, het Poolse voorbeeld volgend, eveneens in staking gegaan. In de Roemeens mijngebieden net als in Togliattigrad in Rusland sloegen de arbeiders ook de Poolse weg in. En als er in de landen van West‑Europa geen stakingen waren in onmiddellijke solidariteit met de strijd van de arbeiders in Polen namen arbeiders van verschillende landen niettemin de slogans van hun Poolse klassenbroeders over. In Turijn hoorden we de arbeiders in september 1980 in koor roepen: “Gdansk toont ons de weg.”
Door het geschapen vooruitzicht en de strijdmethoden had de massastaking een enorme invloed op de arbeiders van de andere landen. Daarmee liet de arbeidersklasse andermaal zien, zoals eerder in 1953 in Oost‑Duitsland, in 1956 in Polen en Hongarije, in 1970 en 1976 nogmaals in Polen, dat in de zogenaamd ‘socialistische’ landen de kapitalistische uitbuiting net zo goed bestond als in het westen, en dat de regeringen de vijanden van de arbeidersklasse zijn. Ondanks het isolement dat aan de Poolse grenzen werd opgelegd, ondanks het IJzeren Gordijn, vertegenwoordigde de arbeidersklasse in Polen, zolang zij gemobiliseerd bleef, een referentiepunt op wereldvlak. Juist in de periode van de Koude Oorlog, tijdens de oorlog in Afghanistan, bracht de strijd van de arbeiders in Polen een belangrijke boodschap over: zij verzetten zich tegen de bewapeningswedloop en de oorlogseconomie door middel van de klassenstrijd. De vraag van de vereniging van de arbeiders in het Oosten en het Westen, zelfs wanneer dat nog niet concreet gesteld werd, doemde als perspectief weer op.
De beweging kon met een dergelijke kracht tot ontwikkeling komen omdat ze zich snel uitbreidde en omdat de arbeiders het initiatief in eigen hand hielden. De uitbreiding tot buiten de fabriek, de algemene vergaderingen, de onmiddellijke afzetbaarheid van de afgevaardigden, dat alles droeg bij tot haar kracht. Hoewel er in het begin geen vakbondsinvloed was zetten de leden van de ‘vrije vakbond’ (2) zich in om de strijd te dwarsbomen.
Terwijl aanvankelijk de onderhandelingen in alle openbaarheid werden gevoerd, werd er na enige tijd beweerd dat er ‘experts’ nodig waren om de details met de regering te regelen. De arbeiders konden de onderhandelingen steeds minder volgen, nog minder er aan deelnemen, terwijl de luidsprekers waardoor alles gevolgd kon worden het niet meer deden als gevolg van ‘technische’ problemen. Lech Walesa, lid van de ‘vrije vakbond’, werd gekroond als leider van de beweging dankzij het feit dat hij eerder ontslagen was door de directie van de scheepswerven in Gdansk. De nieuwe vijand van de arbeidersklasse, de ‘vrije vakbond’, had de beweging geleidelijk geïnfiltreerd en begon zijn sabotagewerk. Zo begon hij de arbeiderseisen volslagen te verminken. Terwijl er aanvankelijk economische en politieke eisen bovenaan de lijst stonden, drongen de ‘vrije vakbond’ en Walesa aan op erkenning van de ‘onafhankelijke’ vakbond waarbij de economische en politieke eisen op de tweede plaats kwamen. Ze volgden een oude tactiek: de verdediging van de vakbond in plaats van arbeidersbelangen.
De ondertekening van de overeenkomsten van Gdansk op 31 augustus betekende het einde van de beweging (zelfs als de stakingen op andere plaatsen nog enige dagen voortduurden). Het eerste punt van deze overeenkomst keurde de oprichting goed van een ‘onafhankelijke en zichzelf besturende’ vakbond, die als ‘Solidarnosc’ de geschiedenis zou ingaan. De vijftien leden van het presidium van de MKS (het interfabrieks‑stakingscomité) vormden de leiding van de nieuwe vakbond.
Omdat de arbeiders helder waren geweest over het feit dat de officiële vakbonden achter de staat aan holden dachten de meesten van hen dat de vakbond Solidarnosc die net was opgericht, met tien miljoen arbeiders, niet corrupt was en hun belangen verdedigde. Ze misten de ervaring van de arbeiders in het Westen die al tientallen jaren met ‘vrije’ vakbonden overhoop lagen.
Terwijl Walesa toen al beloofde: “Wij willen een tweede Japan scheppen en welvaart voor allen realiseren”
en vele arbeiders nog grote illusies konden koesteren door hun gebrek aan ervaring over de realiteit van het kapitalisme in het Westen, fungeerden Solidarnosc en Walesa als brandweermannen voor het kapitalisme om de strijdbaarheid van de arbeiders uit te doven. Deze illusies in de schoot van de arbeidersklasse in Polen waren niets anders dan het gewicht en de impact van de democratische ideologie die woog op dit deel van het wereldproletariaat. Het democratische gif dat reeds zeer sterk was in de westerse landen kon niet anders dan nog een grotere kracht hebben in Polen, na vijftig jaar stalinisme. Dat hadden de Poolse en de wereldbourgeoisie goed begrepen. Het zijn deze democratische illusies die de voedingsbodem waren van waaruit de bourgeoisie en haar vakbond in staat waren om hun anti-arbeiderspolitiek te voeren en de repressie te ontketenen.
In de herfst van 1980, terwijl de arbeiders opnieuw in staking gaan uit protest tegen de overeenkomsten van Gdansk, en na te hebben vastgesteld dat zelfs met een ‘vrije’ vakbond aan hun zijde hun materiële omstandigheden verslechterden, begon Solidarnosc zijn ware gezicht te laten zien. Direct na het einde van de massastaking vliegt Walesa her en der in een legerhelicopter om de arbeiders op te roepen hun stakingen onmiddellijk te beëindigen. “Wij hebben geen nieuwe stakingen meer nodig omdat dat ons land naar de afgrond voert, we moeten het rustiger aan doen.”
Van meet af aan begint Solidarnosc de beweging te saboteren. Zodra het mogelijk is neemt hij het initiatief uit handen van de arbeiders en voortkomt dat er nieuwe stakingen uitbreken.
In december 1981 kan de Poolse bourgeoisie eindelijk de repressie loslaten op de arbeiders. Solidarnosc deed zijn uiterste best om de arbeiders politiek te ontwapenen en bereidde daarmee hun nederlaag voor. Terwijl tijdens de zomer van 1980, dankzij de zelforganisatie en de uitbreiding van de strijd, en omdat er geen vakbonden waren die de arbeiders konden inkaderen, geen enkele arbeider klappen kreeg of gedood werd, worden er in december 1981 meer dan 1200 arbeiders vermoord, verdwenen er tienduizenden in de gevangenis of moesten in ballingschap gaan. Deze militaire repressie werd bovendien georganiseerd in een intense samenwerking tussen de heersende klassen van oost en west.
Na de stakingen van 1980 bood de westerse bourgeoisie Solidarnosc allerhande vormen van steun aan om hem te versterken tegen de arbeiders. Een campagne als die van de ‘medicamentenpakketten voor Polen’ werd georganiseerd en een goedkoop krediet werd vrijgemaakt in het kader van het IMF om te voorkomen dat de arbeiders in het westen het Poolse voorbeeld zouden volgen en zelf hun strijd in handen zouden nemen. Voorafgaand aan de repressie van 13 december 1981 werden de plannen direct gecoördineerd door de regeringsleiders. Op 13 december, precies de dag van de repressie, ontmoetten de sociaal‑democratische bondskanselier Helmut Schmidt en de leider van Oost‑Duitsland, de stalinist bij uitstek Erich Honecker, elkaar in de omgeving van Berlijn en deden of ze “niets wisten van de gebeurtenissen.” In werkelijkheid gaven ze niet slechts hun goedkeuring voor de repressie maar de Poolse bourgeoisie kon ook profiteren van de ervaring van haar westerse collega’s in het te lijf gaan van de arbeidersklasse.
Een jaar na de stakingen, in december 1981 liet Solidarnosc zien hoe groot de nederlaag was die ze de arbeiders had toegebracht. Na de stakingen van 1980, zelfs voordat de winter was begonnen, had Solidarnosc al bewezen welk een steunpilaar het was geworden voor de staat. En als sindsdien de voormalige leider van Solidarnosc, Lech Walesa, gekozen werd tot president van Polen, dan was het juist omdat hij in zijn functie van vakbondsleider al had laten zien dat hij een buitengewone verdediger was van de Poolse staatsbelangen.
Zelfs als er sindsdien vijfentwintig jaren zijn voorbijgegaan, en veel van de arbeiders die toen aan de stakingsbeweging deelnamen werkloos zijn geworden en in de emigratie in zijn gedreven, dan blijft hun ervaring van onschatbare waarde voor heel de arbeidersklasse. Zoals de IKS al in 1980 schreef: “Op al deze punten vertegenwoordigt de strijd in Polen een geweldige stap vooruit voor de strijd van het proletariaat op wereldschaal; daarom is deze strijd de belangrijkste sinds een halve eeuw” (Resolutie over de klassenstrijd, Vierde Congres van de IKS, 1980, Internationale Revue, nr. 26). Dit vormde het hoogtepunt van een internationale strijdgolf, waarvan we de lessen tijdens ons Dertiende Congres in 1999 nogmaals benadrukten in ons rapport over de klassenstrijd: “Historische gebeurtenissen van een dergelijk niveau hebben gevolgen op de lange termijn. De massastaking in Polen leverde het bewijs dat de klassenstrijd de enige kracht vormt die de bourgeoisie ertoe kan nopen haar imperialistische rivaliteiten aan de kant te zetten. Ze liet vooral zien hoe het Russische Blok, dat door zijn zwakte historisch veroordeeld was om in iedere oorlog de rol van ‘agressor’ te spelen, niet in staat was om zijn groeiende economische crisis het hoofd te bieden met een politiek van militaire expansie. Het was overduidelijk dat de arbeiders in de Oostbloklanden (en in Rusland zelf) niet zonder meer konden dienen als kanonnenvoer in zo een komende oorlog ter meerdere eer en glorie van het ‘socialisme’. Zo werd de massastaking in Polen een machtige factor van de toekomstige ineenstorting van het Russische imperialistische blok [...]” (Internationale Revue, nr. 99, 1999)
IKS
(1) Tijdens de winter van 1970‑1971 gingen de arbeiders van de Baltische scheepswerven in staking tegen de prijsverhogingen voor de eerste levensbehoeften. Het stalinistische regime reageerde aanvankelijk met een gruwelijke repressie van de manifestaties waarbij enkele honderden doden vielen, vooral in Gdansk. Maar daarmee waren de stakingen niet ten einde. Uiteindelijk werd de partijleider, Gumulka, afgezet en vervangen door een ‘sympathieker’ personage, Gierek. Deze moest acht uur lang discussiëren met de arbeiders van de scheepswerven van Szczecin om ze ervan te overtuigen het werk te hervatten. Natuurlijk zou hij nooit de beloften nakomen die hij hen toen deed. In 1976 veroorzaakten nieuwe grove economische aanvallen stakingen in meerdere steden, vooral in Radom en Ursus. De repressie kostte enkele tientallen doden.
(2) Het ging eigenlijk niet zozeer om een vakbond als wel om een kleine groep arbeiders die, in contact met het KOR (comité voor de verdediging van arbeiders) dat na de repressie van 1976 was samengesteld uit intellectuelen van de democratische oppositie en die ijverde voor de legalisering van een onafhankelijke vakbond.
“700 vluchten geannuleerd, 70.000 passagiers gegijzeld door een handvol onverantwoordelijken midden in de vakantieperiode!” Dat was de boodschap die de pers en alle Britse media er voortdurend inhameren naar aanleiding van de staking die van 11 tot 14 augustus de Londense luchthaven Heathrow heeft lamgelegd. De kracht en de irritatie waarmee de bourgeoisie de stakers veroordeelde toont de historische draagwijdte van deze arbeidersstrijd. Luttele weken na de aanslagen van 7 juli in Londen, terwijl de bourgeoisie probeerde de nationale consensus nieuw leven in te blazen door middel van haar anti-terroristische campagne, ging een duizendtal luchthavenarbeiders spontaan in staking uit solidariteit met 670 arbeiders van het Amerikaanse cateringbedrijf Gate Gourmet, een onderaannemer van British Airways, toen hen ontslag werd aangezegd.
Dit ontslag was het resultaat van een cynisch en provocerend beleid van het bedrijf, dat erop gericht is om de huidige werknemers, merendeels van Indiaas-Pakistaanse afkomst, te vervangen door nog goedkopere arbeidskrachten uit Oost-Europa. Deze solidariteitsstaking illustreert op schitterende wijze de heropleving van de strijdbaarheid van de arbeidersklasse. Dat is des te belangwekkender in een land waarin de terugtocht van het proletariaat vergezeld ging van een diepe demoralisatie na de grote nederlagen die het in 1979 en 1984 leed, vooral in de mijnwerkersstaking. De strijd bevestigt vooral het ware karakter van het proletariaat, doordat de belangrijkste waarden van de mensheid in het centrum van de arbeidersstrijd staan, zoals solidariteit en zin voor menselijke waardigheid in zijn afwijzing van het onaanvaardbare en tegenover heel de laster van de bourgeoisie.
Het hervatten van de klassenstrijd wordt op internationale schaal bekrachtigd en heeft dezelfde kenmerken als in Heathrow. Na de arbeidersstrijd bij Mercedes (Daimler-Chrysler) verleden jaar in Duitsland zijn het in juli duizenden arbeiders van het Honda-filiaal in India geweest die op zo’n twintig kilometer van de hoofdstad New Delhi hun solidariteit betuigden met dertig ontslagen kameraden. Ze overschreden daarbij het wettelijke stakingsrecht en moesten het opnemen tegen de zeer gewelddadige repressie door de oproerpolitie. In Argentinië is zojuist een strijdgolf uitgebroken (waarop we later terugkomen), die dezelfde tendensen tot ontwikkeling van arbeiderssolidariteit tot uitdrukking bracht. Van 8 tot 11 augustus gaven 130.000 mijnwerkers gehoor aan een stakingsoproep in de goudmijnen van Zuid-Afrika. Hoewel zij onder de vakbondscontrole van de NUM bleef was het de grootste stakingsbeweging in dit land sinds 1987. Al deze gebeurtenissen onthullen het potentieel van de internationale ontwikkeling van arbeidersgevechten, die een aanmoedigend voorbeeld stellen voor de toekomst van de klassenstrijd.
De media – de openbare stem van de staat en van de heersende klasse – hebben hun woede tegen de stakers van Heathrow geventileerd. Hoe durven de arbeiders daar klassensolidariteit boven de winsten van de onderneming te stellen? Weten zij niet dat zaken als arbeiderssolidariteit en klassenstrijd achterhaald zijn? Dat is toch in de jaren 1970 uit de mode geraakt, of niet? Volgens een stafmedewerker van een de rivalen van British Airways, geciteerd in de Sunday Times van 13 augustus, is “in vele opzichten (...) de luchtvaart de laatste niet-hervormde industrietak (...) Zij is zoals de havens, de mijnen of de automobielindustrie in de jaren 1970 waren.” Waarom leren deze achterlijke arbeiders niet dat het principe van de maatschappij vandaag “ieder voor zich” is en niet “arbeiders aller landen verenigt u”?
Vreemd toch hoe deze “nieuwe” filosofie van de vrijheid van ieder afzonderlijk individu de bazen niet hindert om van de loonslaven absolute gehoorzaamheid te eisen. Het klopt, sommige media zijn een klein beetje kritisch op de openlijke “shoot-to-kill” methoden van Gate Gourmet. Toen de cateringarbeiders een bijeenkomst hielden om te discussiëren over hoe te antwoorden op een truc van het management die het op hun banen gemunt had, werd de bijeenkomst ingesloten door veiligheidsagenten en werden 600 arbeiders – zelfs degenen die met ziekteverlof of met vakantie waren – op staande voet ontslagen vanwege het voeren van een niet-erkende actie, sommigen per megafoon. Dit is tamelijk aanmatigend, maar niettemin een uitdrukking van een houding van het management die steeds wijder verbreid raakt. Arbeiders bij Tesco worden geconfronteerd met de afschaffing van betaald verlof in de eerste drie ziektedagen, andere bedrijven kijken met belangstelling naar deze nieuwe “hervorming”. Arbeiders in warenhuizen worden elektronisch gevolgd om te zeker te stellen dat geen seconde van “de baas zijn tijd” wordt verspild. Het huidige politieke klimaat, waarin we worden verondersteld om iedere politietreiterij te accepteren uit naam van het “anti-terrorisme”, zal de arrogantie van de bazen alleen maar vergroten.
Deze aanvallen zijn niet slechts het merkteken van bijzonder inhalige bazen die “Amerikaanse” methoden toepassen. De toenemende brutaliteit van de aanvallen op de arbeids- en levensomstandigheden van de arbeiders is de enige wijze waarop de kapitalistenklasse kan antwoorden op de economische wereldcrisis. De lonen moeten laag gehouden worden, de productiviteit hoog, pensioenen drastisch verlaagd, uitkeringen verminderd, omdat ieder bedrijf en ieder land in een wanhopige strijd verwikkeld is om hun rivalen op een overladen markt de loef af te steken.
Tegenover deze aanvallen is de arbeiderssolidariteit onze enige verdediging. De bagage-afhandelaars en andere medewerkers op Heathrow die het werk neerlegden toen ze van de massaontslagen hoorden, hebben laten zien dat ze dit perfect begrijpen. Ze zijn zelf het doelwit geweest van dezelfde soort aanvallen en ze zijn in soortgelijke gevechten verwikkeld geweest. De onmiddellijke effectiviteit van hun staking onthulde meteen de macht van de arbeiders wanneer zij een verenigde en vastberaden actie ondernemen. Het is de enige basis waarop de bazen gedwongen kunnen worden om de ontslagen arbeiders terug in dienst te nemen, en het zal de luchthavenbazen doen aarzelen om in de nabije toekomst soortgelijke aanvallen te lanceren. Afgezonderd per categorie zijn de arbeiders een gemakkelijke prooi voor de heersende klasse. Vanaf het moment dat de strijd zich naar andere arbeiders uitbreidt, verandert dit beeld.
Maar er kleeft een nog veel belangrijkere betekenis aan de arbeiderssolidariteit.
In een maatschappij die om ons heen uit elkaar valt, waarin het “ieder voor zich” de vorm aanneemt van terrorisme, racistische aanvallen, gangsterdom en willekeurig geweld van allerlei slag, vormt de solidariteit van de arbeiders dwars door alle verdelingen naar werksoort, religie, sekse of natie het enige tegengif tegen dit systeem, het enige uitgangspunt voor het scheppen van een andere maatschappij, gebaseerd op menselijke behoeften en niet op de jacht naar winst. Tegenover een systeem dat wegzinkt in veralgemeende oorlog en zelfvernietiging, is het geen overdrijving om te beweren dat de klassensolidariteit de enige werkelijke hoop is voor het overleven van de menselijke soort.
Dat dit tegelijk geen ijdele hoop is, wordt duidelijk wanneer we over de grenzen van Groot-Brittannië heen kijken. In de laatste twee jaar zien we een groeiende heropleving van arbeidersgevechten na jaren van wanorde. In de belangrijkste ervan, de gevechten van de Franse arbeiders tegen de aanvallen op de pensioenen in 2003, het gevecht van de Duitse automobielarbeiders tegen ontslagen, is het element van de solidariteit fundamenteel geweest. Deze bewegingen bevestigen dat de internationale arbeidersklasse niet is verdwenen en niet is verslagen.
Vanzelfsprekend hebben de media geprobeerd om de betekenis van de solidariteitsacties op Heathrow te verbergen. Ze begonnen te spreken over de familiebanden tussen de cateringarbeiders en de bagage-afhandelaars en andere luchthavenmedewerkers. Die bestaan, maar terwijl de meerderheid van de cateringarbeiders een Indiase achtergrond hebben, is de meerderheid van de bagage-afhandelaars “blank”. Kortom, dit was authentieke klassensolidariteit die alle etnische verdelingen oversteeg.
De nieuwsuitzendingen probeerden ook de mogelijke sympathie van andere arbeiders met de luchthavenwerkers te ondermijnen door het lijden van de passagiers wier vluchten door de staking werden onderbroken in de schijnwerpers te zetten. Wanneer je het grootste gedeelte van het jaar hebt lopen zweten van het werk is het zeker geen pretje om vervolgens je vakantieplannen in duigen te zien vallen. Hun acties aan andere arbeiders uitleggen en aan de bevolking in het algemeen is een taak die alle arbeiders op zich moeten nemen wanneer ze in strijd treden. Maar zij moeten ook de hypocriete mediachantage weerstaan die er altijd op uit is om hen als de schurken in het stuk neer te zetten.
Wanneer de heersende klasse niet wil dat wij de klassensolidariteit herkennen die we voor onze ogen zien, bestaat er ook nog een andere waarheid die zij tracht te verduisteren: dat arbeiderssolidariteit en vakbondsstrijd niet langer hetzelfde zijn.
De methoden die in deze strijd worden gebruikt zijn, waren een directe uitdaging aan het vakbondsdraaiboek:
- De arbeiders van Gate Gourmet besloten om een algemene vergadering in hun kantine te houden om over het laatste manoeuvre van het management te discussiëren. Dit was een niet-officiële bijeenkomst onder werktijd. Het idee zelf van algemene vergaderingen waarop je discussieert en besluiten neemt, gaat tegen alle officiële vakbondspraktijken in;
- Het overige luchthavenpersoneel heeft de officiële richtlijnen eveneens genegeerd door te staken zonder vakbondsstemming; zij hebben de draaiboeken verder getrotseerd door “secundaire” actie te ondernemen.
Dit soort acties zijn gevaarlijk voor de heersende klasse omdat zij de arbeiders aan de vakbondscontrole dreigen te doen ontsnappen, die de “officiële”, door de staat erkende, organen zijn geworden om de klassenstrijd onder controle te houden. In de afgelopen periode is er een gestage toename van dit soort “wilde” acties geweest: het vorige grote conflict op Heathrow (1), talrijke stakingen bij de post, en tegelijk met het nieuwste gevecht op Heathrow waren er onofficiële stakingen bij de buschauffeurs van Edinburgh en bij de Ford gieterij in Leamington Spa.
In het geval van Heathrow slaagde de TGWU (2) erin greep op de situatie te krijgen. Officieel moest zij de onofficiële werkonderbreking afwijzen en de arbeiders aansporen om het werk te hervatten. Maar met de hulp van “revolutionaire” groepen zoals de SWP (3) is de vakbond erin geslaagd om de strijd voor te stellen als een strijd voor de verdediging van de vakbond, om de represailles tegen militante arbeiders – die zeker deel uitmaakten van de strategie van Gate Gourmet – te identificeren met een aanval op de vakbond. Dit maakt het gemakkelijker voor de kaderleden, die merendeels werkelijk denken dat zij in het belang van collega’s handelen, om de strijd binnen het vakbondskader te houden.
Wat hier onderhuids broeit is niet een strijd voor “de verdediging van de vakbonden” maar steeds massalere bewegingen waarin de arbeiders het hoofd zullen bieden aan de vakbondsmachinerie als het eerste obstakel op hun weg. Om in en door de strijd de breedst mogelijke klassensolidariteit op te bouwen, staan de arbeiders voor de noodzaak om hun eigen algemene vergaderingen open te stellen voor alle arbeiders, en om stakingscomités te kiezen die alleen aan deze vergadering verantwoording schuldig zijn. Militante arbeiders die dit perspectief begrijpen, zouden niet geïsoleerd moeten blijven, maar moeten beginnen om samen te komen, om dit te bediscussiëren in voorbereiding op toekomstige gevechten.
World Revolution / 15.08.2005
(1) Zie ook de volgende artikelen in het Nederlands:
- “Een keerpunt in de internationale klassenstrijd” in Wereldrevolutie, nr. 101, januari t/m april 2004, en Internationalisme, nr. 302;
- “Groot-Brittannië: Als antwoord op de toename van de kapitalistische aanvallen herneemt de arbeidersklasse de strijd” in Wereldrevolutie, nr. 102, mei t/m augustus 2004 en Internationalisme, nr. 306-307.
(2) Transport General Workers’ Union, de Britse vervoersbond
(3) Socialist Workers Party, trotskisten van de richting van Tony Cliff
Een economisch ‘Marshallplan’ voor Wallonië onder de naam Onze krachten bundelen werd met veel luister op 30 augustus door de Waalse gewestregering afgekondigd. Nooit werd meer ruchtbaarheid gegeven, tot ver over de taalgrens heen, aan een gewestelijk relanceplan. De reacties van werkgevers, vakbonden, politici van meerderheid en oppositie aan Vlaamse en Waalse zijde waren dan ook overal positief tot enthousiast.
Het is nochtans niet de eerste keer dat Wallonië met een ambitieus herstelplan op de proppen kwam, zoals sommige commentatoren er schuchter aan toevoegen. Maar minister van Waalse economie Marcourt (PS) onderstreept dat er “nog nooit zoveel geld is uitgetrokken om de Waalse economie te stimuleren”. En meer nog dan de cijfers worden de principes en de oriëntatie van het plan toegejuicht: onder het credo “Er moet eerst welvaart gecreëerd worden vooraleer ze verdeeld kan worden” wordt iedereen opgeroepen zich met het wel en vooral met het wee van het zieltogend kapitalisme te verzoenen; de oproep tot “verantwoordelijkheidszin en mentaliteitsverandering” zijn de gesels die de arbeidersklasse in het gareel moeten houden om de concurrentiewedloop te winnen en met schuldgevoel opzadelen mocht dit mislukken.
Bovendien is het Marshallplan niet enkel maar bluf of een reclamestunt voor de politieke formatie, het opent nieuwe wegen voor… aanvallen op de arbeids- en levensomstandigheden van de arbeidersklasse.
De druk van de economische wereldcrisis brengt een toenemende verslechtering van de concurrentiepositie van België met zich mee. De groeicijfers zijn marginaal en liggen onder het Europees gemiddelde. De werkloosheidsgraad bereikte in juli officieel 13,4% (Vlaanderen 9,36%, Wallonië 18,8%, Brussel 21,2%). Nog nooit gingen zo veel bedrijven failliet; een tweede recordjaar op rij valt te verwachten. De Belg leent bovendien meer dan ooit en zit forser in de schulden. Zo hebben de Belgische particulieren met zijn allen 128,5 miljard euro schulden bij de banken of 12.500 euro per Belg.
Niet te verwonderen dus dat er verlies van vertrouwen alom is. De conjunctuurbarometer staat duidelijk in het rood. En voor het eerst sinds 1997 is ook de vertrouwensindex (VRIND) gedaald. Zo geloven amper 7% van de Vlamingen nog dat het wettelijk pensioen zal volstaan.
Die situatie vereist steeds gelijklopender, globale en massale soberheidsmaatregelen. Het Marshall-plan maakt geheel en al deel uit van deze behoeften van het Belgische kapitaal, ondanks de schijnbare bezwaren van een Di Rupo. Maar zoals Vice premier Dewael zegt: “Je moet niet kijken naar wat de PS verklaart, maar naar wat ze doet.”
Officieel heet het dat men een miljard euro wil uitgeven in vier jaar bovenop het gewone budget om de zieltogende Waalse economie uit het slop te halen, wat overeenstemt met jaarlijks een verhoging met 5% van het budget, rond vijf prioriteiten. Deze ambitieuze maatregelen wil men bekostigen door ‘uitzonderlijke middelen’ in de Waalse begroting. Via de verkoop van participaties vooral in de staalindustrie, besparingen en herschikking van de kredieten en van minder prioritaire beleidsmaatregelen.
PS voorzitter Di Rupo wijst erop dat het “Marshallplan geen zoekactie is naar federaal of Waals geld. Hij wil vakbonden, werkgevers, universiteiten en culturele spelers ‘mobiliseren’ om een nu-of-nooit-plan voor Wallonië op te stellen”.
In mensentaal vertaalt: 'hele sectoren van de economie worden opgegeven en nog-meer-dan-vroeger gaan we het geld uit de zakken van de arbeiders halen!'
1. Dit plan wordt bedrieglijk voorgesteld als een “nu-of-nooit” Marshallplan met “nooit-geziene” te investeren sommen die het idee moeten voeden dat de Waalse economie zich kan ‘herstellen’. In tegenstelling tot de na-oorlogse situatie van het Marshall-plan voor de wederopbouw, zijn de globale omstandigheden nu totaal verschillend en momenteel bevindt het wereldkapitalisme zich in een langdurende tendens tot economische inkrimping, de begrotingstekorten zijn omvangrijk en de omstandigheden bieden geen klimaat voor renderende investeringen. De wereldeconomie zit als geheel in een overproductiecrisis.
Cijfers zijn trouwens relatief: de bourgeoisie bluft met haar niet meer dan één miljard euro op 4 jaar, ter vergelijking: de stad Antwerpen krijgt dit jaar al 400.000 euro extra alleen om probleemsituaties op te vangen in het onderwijs, en de vorige Waalse regering besteedt één miljard euro enkel aan huisvesting. De overheid propt bovendien al jaren tevergeefs miljarden in de Waalse economie. Maar nu zou het anders zijn? Dit ‘herstel’-plan, net zoals alle andere, beoogt slechts om door besparingen op de kap van de arbeiders de bedrijven, in een aantal sectoren, terug competitiever te maken. De toenemende brutaliteit van de aanvallen op de arbeids- en levensomstandigheden van de arbeiders is de enige manier waarop de kapitalistenklasse kan antwoorden op de economische wereldcrisis. De lonen moeten laag gehouden worden, de productiviteit hoog, pensioenen drastisch verlaagd, uitkeringen verminderd, omdat ieder bedrijf en ieder land, iedere regio in dit geval, in een wanhopige strijd verwikkeld is om de rivalen op een overladen markt de loef af te steken.
2. Het plan spreekt over “uitzonderlijke financieringsmiddelen” en verdoezeld aldus dat dit geld rechtstreeks en/of onrechtstreeks uit de zakken van de werkende en werkloze bevolking zal komen. Vooreerst geven passages en uitlatingen als: “0% de croissance et mobilité général pour les fonctionnaires” en “als het Di Rupo menens is met zijn relance, dan moet hij de overheid ontmantelen” (Marc Devos, docent arbeidsrecht Universiteit Gent en VUB) en het voornemen om de 70 structuren over de zes basins te rationaliseren, duidelijk te kennen dat de besparingen waar ze het over heeft niets anders betekenen dan de afbraak van de openbare diensten. Vervolgens zullen de opgezette vormingsprogrammas de druk op de werklozen verhogen en sancties voorzien om op die manier uitkeringen te beknotten en zullen de banen die eventueel gaan gecreëerd worden nogmaals een slechter en precairder statuut in het leven roepen. Tenslotte zullen met “het herschikken van kredieten en minder prioritaire maatregelen” de werknemers in minder ‘prioritaire’ sectoren er de dupe van zijn en zullen de staalarbeiders van Arcelor de 180 miljoen euro die de aandeelhouders ophoesten voor het plan in de korste keren mogen terugverdienen.
3. “Solidariteit is altijd ons sterke punt geweest, nu is het tijd voor verantwoordelijkheid...” stelt Waals minister-president J.C. Van Cauwenberghe. “Wallonië heeft ook een mentaliteitsverandering nodig... Het imago van veel stakingen moet verdwijnen..” wordt er door verschillende woordvoerders aan toegevoegd. Ook hier liegt de bourgeoisie! In realiteit wilt ze de arbeidersklasse mobiliseren in een eenheidsfront met de bourgeoisie, haar dwingen om de klassensolidariteit te verruilen voor die met haar uitbuiters en voor sociale vrede.
“De boodschap is overgekomen, gefeliciteerd met de marketing.” Onder deze bewoording feliciteerde oppositiekopstuk Kubla (MR) op TV deux zondag 4/9 in de uitzending Mise au Point de Waalse regering voor haar geslaagde opzet. Niet alleen de boodschap immers maar vooral de termen waarin en de manier waarop ze gelanceerd wordt zijn kenschetsend voor de opzet van de makers ervan. Dit plan geeft de rest van de Belgische bourgeoisie de pap in de mond om het najaarsoffensief op de arbeidersklasse in te zetten. Met de begroting 2006 (waar voor de eerste keer opnieuw overwogen wordt een begrotingstekort te aanvaarden), de besparingen op de werkingsuitgaven van de overheid (sociale zekerheid, gezondheidszorg), de beroepsloopbaan en het einde loopbaandebat (met onder meer de pensioenen), wordt het sociale model immers verder in vraag gesteld.
Vanaf haar aantreden heeft de regering Verhofstadt II de vijf structurele peilers goed ingeschat die tezamen onmisbaar zijn om de productiviteit van de nationale economie te herstellen: a) vermindering van de lasten voor ondernemingen; b) loonmatiging; c) vermindering van de kosten voortkomend uit werkloosheid; d) verruiming van de arbeidstijd per week en verlenging van de arbeidstijd tijdens het leven (einde loopbaan); e) alternatieve financiering van de sociale zekerheid.
Ook de Vlaamse regering buigt zich over het budget 2006 en wil een vinger in de besparingspap. ‘Een nieuwe wind zoals in het Marshallplan is goed’ wordt gezegd, ‘maar nu moeten we nog verder gaan’. Zo wil Vlaams minister Fientje Moerman ontslag gemakkelijker en goedkoper maken. Voor alle duidelijkheid en met het nodige cynisme voegt ze er aan toe: “Ik ben niet voor sociale afbraak. Wel voor meer werkgelegenheid.” (De Standaard, 2/9).
Het pleidooi voor meer bevoegdheid voor de regio’s, ook inzake loonvorming en werkgelegenheid moet de gewestregeringen de kans geven om de arbeidersklasse nog verder te verdelen en per opbod tegen elkaar uit te spelen.
Als de bourgeoisie de werkelijkehid van de recessie al eens onder ogen ziet, dan is het om die onmiddellijk te bagatelliseren en de komst van de volgende heropleving aan te kondigen. Allerlei redenen worden opgegeven om de concreet de ongerustheid van de arbeidersklasse te verminderen. Met haar Marshallplan erkent de bourgeoisie de ernst van de situatie en probeert ze de ongerustheid van de arbeidersklasse te sussen en haar met een kluitje in het riet te sturen.
Ontgoocheling en ongerustheid moeten echter omgezet worden in open strijd en niet gesust. Tegenover deze aanvallen is de onderlinge arbeiderssolidariteit onze enige verdediging. De krachten bundelen, niet laten verdelen in publiek-privé, per regio of taalgemeenschap, werkenden en niet werkenden, ouderen en jongeren, allochtonen en autochtonen. De arbeiders kunnen verzet aantekenen door zich bewust te worden van hun eigen kracht, door uit het isolement te breken dat hen door de vakbonden wordt opgelegd en door de solidariteit te zoeken van hun klassenbroeders die dezelfde aanvallen ondergaan.
Tegenover de gezondmakingsplannen van de bourgeoisie bestaat de enig mogelijk ‘gezondmaking’ van de ‘economische’ organisatie van de maatschappij uit de vernietiging van het kapitalisme, de instelling van de maatschappij waar het doel van de productie niet langer de winst is, de rentabiliteit van het kapitaal, maar gewoon de bevrediging van de menselijke behoeften.
LAC / 09.09.2005
Als eerste staaltje van cynisme en leugens:
In het plan staat dat “De Waalse regering het aantal acties vergroot en de initiatieven stimuleert voor het creëren van welvaart en tewerkstelling.”
Dat is wel goed nieuws voor de arbeiders van Sonaca want…
“De Waalse vliegtuigconstructeur Sonaca buigt zich vandaag over een reorganisatieplan. Daarbij zouden 300 van de 1.890 werknemers hun baan verliezen. Sonaca is een van de bedrijven die het economisch herstel van Wallonië moeten trekken. Naast het schrappen van banen staan er ook een loonsverlaging en een verlenging van de werktijd in het plan. Het doel is om de verwachte daling van het omzetcijfer tegen te gaan.
De hoofdaandeelhouder van Sonaca is het Waalse Gewest met 98 procent van het kapitaal. In het ambitieus economisch herstelplan van Wallonië wordt de sector van de vliegtuigbouw beschouwd als een van de steunpilaren. De vakbonden wijzen er in het krantenartikel (in La libre Belgique) op dat Sonaca met de reorganisatie twee doelen voor ogen heeft: middelen vrijmaken om de internationale uitbreiding van het bedrijf te financieren, en de onderneming aantrekkelijk maken voor een financiële partner.”(De Standaard,5.09.2005)(sic!)
Ver van een Spaans-Marokkaanse bijzonderheid is de repressie van de emigranten te Ceuta en Melilla de nieuwste episode van een lange lijst van verschrikkingen die het kapitalisme dit armste deel van de bevolking doet ondergaan. Duizenden emigranten verdrinken jaarlijks in de Straat van Gibraltar. Evenveel, zo al niet meer, worden met geweld onderdrukt en in doorgangskampen geparkeerd, omdat ze met ellendige bootjes Europa hebben willen bereiken via Sicilië, de Canarische Eilanden en, recentelijk, Cyprus en Malta. De kampioenen van de ‘mensenrechten’, Frankrijk en Groot-Brittannië, blijven niet stilstaan zoals blijkt uit de gezamenlijke sluiting van het centrum in Sangatte in Pas-de-Calais, die honderden vluchtelingen volslagen berooid achterlaat, en uit de belofte van Sarkozy om 24.000 vluchtelingen zonder papieren per chartervlucht voor het einde van het jaar 2005 terug te sturen, of uit de onderhandelingen die Frankrijk voert met Libië om er doorgangskampen te openen, zoals in Marokko, Algerije of Oekraïne en Moldova. Tegenover een economische crisis die alsmaar groter wordt, waarin het aantal migranten in dertig jaar is gestegen van 75 naar 200 miljoen personen, is het kapitalisme ten einde raad, en het lot dat het voor de mensheid in petto heeft, ligt opgesloten in wat het deze massa van immigranten laat ondergaan. Want de ellende van de immigranten condenseert die van het proletariaat als een klasse die niets anders bezit dan zijn arbeidskracht. In de onmenselijke condities die vandaag de emigranten wordt opgelegd, verschijnt deze arbeidskracht duidelijk voor wat ze is: een eenvoudige waar, die de burgerlijke slavenhandelaars altijd voor de laagste prijs hebben gekocht om hun kapitaal te laten gedijen, en wanneer er teveel werklieden op de markt zijn, betekent dit werkloosheid voor een groot deel van de arbeidersklasse, de uittocht, repressie en de dood voor de armsten onder ons.
Vanaf eind september hebben we gedurende twee weken een opeenvolging van hallucinante scènes aan de Zuidgrens van de Europese Unie gezien. Eerst waren het de massale overvallen op de versperringen die door de Spaanse regering waren aangebracht. Het lukte duizenden emigranten deze hindernis te overwinnen met kleerscheuren en bloedvergieten. Daarna kwamen de kogelregens die vijf emigranten hebben neergemaaid. Alle verdraaiingen door de officiële woordvoerders ten spijt zijn deze naar alle waarschijnlijkheid afgevuurd door de krachten van de ‘zeer democratische’ en ‘zeer vredelievende’ regering van de heer Zapatero, die zich graag voordoet als een Bambi, een ongevaarlijk hertje. Vervolgens kwam de inzet van het Legioen en de Guardia Civil met de opdracht om de emigranten ‘op een humane wijze’ (sic) terug te drijven. Op 6 oktober, na duistere onderhandelingen tussen de Spaanse en Marokkaanse regering, namen de gebeurtenissen een wending: zes emigranten werden op Marokkaans grondgebied neergemaaid. Deze moorden zijn het begin van een hele reeks van steeds brutaler wordende acties: emigranten die op 7 oktober aan hun lot worden overgelaten in de woestijn ten zuiden van Oujda, het massaal uitkammen van de Marokkaanse steden met concentraties van emigranten; chartervluchten ter repatriëring naar Mali en Senegal waarbij mannen en vrouwen opeengepakt werden, opnieuw een massale deportatie van emigranten in autobussen van de dood naar de Sahara woestijn.
Vanaf 6 oktober neemt de regering Zapatero haar de rol weer op van ‘kampioen onder de handige jongens’. Zij ‘protesteert’ luidruchtig tegen Marokko vanwege de ‘onmenselijke’ behandeling die de emigranten ondergaan en stelt met een groots opgezet mediavertoon haar project voor van een ‘ultramoderne’ omheining (in werkelijkheid drie hekwerken achter elkaar) die ondoordringbaar is, zonder dat de emigranten ‘ook maar een haartje wordt gekrenkt’. Hun collega’s van de Europese Unie haasten zich om zich te vervoegen bij het koor van het ‘democratisch protest’ tegenover de Marokkaanse ‘excessen’. Ze ‘eisen’ een ‘respectvolle behandeling van de emigranten’ en debiteren ons hun gewoontegetrouw gekakel over de Europese Unie als ‘gastland’ en over de noodzaak tot ‘ontwikkeling’ van de Afrikaanse landen. De Spaanse minister van buitenlandse zaken, een expert in gelukzalig glimlachen, laat zijn tanden zien en kondigt heel ernstig aan dat ‘Spanje geen enkele illegale emigratie zal toelaten hoewel dat compatibel zou zijn met het respect voor de emigranten.’ (sic)
In deze crisis kunnen we de twee gezichten van de democratische staten zien. Vanaf 6 oktober toont de regering Zapatero, nadat zij haar vuile oorlog tegen de emigranten handig heeft uitbesteed aan Marokko, haar gewone masker van engelachtige voorstander van de ‘vrede’, de ‘mensenrechten’ en het ‘respect voor personen’. Dat is het gezicht van het cynisme, de leugen en het manoeuvre: de mantel van de meest afstotelijke schijnheiligheid waarmee de ‘grote democratieën’ zich gewoonlijk omhullen. Want de dagen er voor liet de regering Zapatero een ander gezicht zien: dat van het massaal neermaaien, dat van de Guardia Civil die zijn woede koelde op een emigrant, dat van de prikkeldraad en de overvliegende helikopters, dat van de uitzettingen naar de Afrikaanse landen… Een gezicht dat de hypocriete sluier van het gezwets over de ‘rechten’ en de ‘vrijheden’ scheurt en harde werkelijkheid onverbloemd liet doorschemeren: de ‘socialist’ Zapatero doet tegenover de emigranten hetzelfde als de zo verguisde Sharon met zijn muur in Cisjordanië en Gaza of de Oost-Duitse stalinisten Ulbricht en Honecker die de Berlijnse muur optrokken. De twee gezichten, die van de democratische schijnheiligheid en die van de bloedhond zijn in werkelijkheid niet met elkaar in tegenspraak maar vullen elkaar aan. Ze vormen een onmisbare eenheid in de methoden van het kapitalisme, een sociaal systeem dat steunt op een minderheidsklasse van uitbuiters, de bourgeoisie, wier overleving steeds meer frontaal in botsing komt met de belangen en noden van het proletariaat en van de grote meerderheid van de bevolking.
In het tragische probleem van de emigratie zien we hoe het kapitalisme, geconfronteerd met een steeds scherper wordende crisis – die de meest extreme vormen aanneemt op continenten als Afrika – niet langer in staat is om een overlevingsminimum te verzekeren voor een steeds groeiende massa van mensen die vluchten voor de hel van honger, oorlog en de meest dodelijke epidemieën. Op hun vlucht worden ze uitgekleed en beroofd door de politie en de maffia’s van de landen waar ze doorheen trekken, die daarbij kunnen rekenen op de baatzuchtige instemming van hun respectievelijke staten. En wanneer ze het verhoopte doel bereiken botsen ze op een nieuwe muur van de schande, met prikkeldraad, kogels en deportaties… Onderworpen aan een steeds dieper wordende crisis, zijn de landen van de Europese Unie steeds minder het ‘toevluchtsoord van vrede en voorspoed’ waarmee ze ons proberen te imponeren. Hun economieën kunnen slechts druppelsgewijs die onmetelijke menselijke vloedgolf opslorpen en dan nog onder vernederende uitbuitingsvoorwaarden die geleidelijk aan gaan lijken op die van de landen waar de emigranten vandaan vluchtten.
Deze toestand ontwikkelt zich in een context van groeiende imperialistische spanningen tussen de verschillende staten die ieder voor zich uitpluizen hoe ze aan de rivaal klappen kunnen uitdelen of messen kunnen slijpen om hem te chanteren. Dit maakt van de emigranten een aantrekkelijke massa om mee te manoeuvreren die misbruikt wordt door de verschillende regeringen. Marokko probeert Spanje te chanteren door aan de gespecialiseerde maffia’s allerlei faciliteiten te verschaffen voor het verhandelen van de emigranten om hun ‘sprong’ naar de andere kant uit te voeren. Maar van zijn kant probeert Spanje, als zuidelijke toegangspoort tot de Europese Unie, de hoogst mogelijke prijs te ontvangen voor zijn diensten als bloeddorstige waakhond.
Dit bloedige spel van bedriegers en afzetters gebeurt ten koste van de levens van honderdduizenden mensen die zijn veroordeeld tot een tragische Odyssee. De machtigste staten stellen zich aan de wereld voor als de meest ‘menselijke en solidaire’, eenvoudigweg omdat zij er achter de coulissen in slagen om hun zwakkere collega’s voor het vuile werk te laten opdraaien. Marokko komt er uit als ‘de schurk van de film’ (de traditie van de meest wilde brutaliteit van zijn politiekorps en militairen maken het mogelijk om die rol perfect te spelen) terwijl Spanje en de ‘partners’ van de EU, zijn opdrachtgevers zonder scrupules (1), het lef hebben om het de les te lezen in ‘democratie’ en ‘mensenrechten’. Maar de groeiende tegenstellingen van het kapitalisme, de verdieping van zijn historische crisis, het proces van ontbinding dat het langzaam aanvreet, de verscherping van de klassenstrijd, laat deze grootmachten, volleerde acteurs in de rol van de ‘goede’ in het democratisch theater, steeds directer als bloedhonden zien. Drie maanden geleden zagen we hoe de Britse politie, de meest democratische ter wereld’, in koelen bloede een jonge Braziliaan heeft vermoord(2). In september zagen we hoe het leger en de Noord-Amerikaanse politie klappen uitdeelde in plaats van voedsel en hulp voor de slachtoffers van de orkaan Katrina. Vandaag zien we hoe de regering Zapatero emigranten liquideert, troepen opstelt en een muur van de schande opricht. Een kapitalisme met een menselijk gezicht is onmogelijk. De belangen van de mensheid zijn onverzoenlijk met de noden van dit systeem. Opdat de mensheid kan leven, moet het kapitalisme sterven. De kapitalistische staat in alle landen vernietigen, de grenzen afschaffen en de uitbuiting van de ene mens door de andere, dat is de richting die het proletariaat moet geven aan zijn strijd opdat de mensheid eenvoudigweg kan beginnen te leven.
I.K.S. / 11.10. 2005.
(1) Onlangs hebben de autoriteiten van de Europese Unie hun Marok-kaanse spitsbroeders openlijk herinnerd aan de omvangrijke kredieten die ze hen hadden toegekend om hun rol van gendarme te spelen, iets wat ze tot nog toe hadden vermeden.
(2) Zie op onze web site het artikel: ‘Executie bij Stockwell, Londen: De democratische politiekogels van vandaag bereiden de doodseskaders van morgen voor’
Negentig jaar geleden, in september 1915, werd in Zimmerwald de eerste internationale socialistische conferentie gehouden, amper een jaar na het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog. Wanneer we deze gebeurtenis in herinnering brengen, is dat niet alleen om de aandacht te vestigen op een bladzijde uit de geschiedenis van de arbeidersbeweging, maar vooral om de centrale, nog steeds geldige, betekenis van die conferentie levend te houden in het geheugen van de arbeiders: de strijd van het proletariaat is onwankelbaar en wezenlijk verbonden met een strijd tegen zijn uitbuiting en tegen de oorlog, voor de omverwerping van het kapitalisme. In dat verband is de verantwoordelijkheid van de revolutionairen van vitaal belang: zij moeten die strijd richten op zijn revolutionair perspectief.
De vermenigvuldiging van de oorlogsconflicten, de oorlogspropaganda van de imperialistische grootmachten en hun zucht naar concurrentie en vernedering overspoelen de wereld met een steeds wredere barbaarsheid. In die zin zijn de ‘geest’ en de lessen van Zimmerwald nog steeds brandend actueel voor het proletariaat.
Zimmerwald is de eerste proletarische reactie op de slachtpartij van de Eerste Wereldoorlog. De toenemende weerklank van de conferentie heeft opnieuw hoop gegeven aan de miljoenen arbeiders die ondergedompeld waren in de bloedige verschrikkingen van de oorlog. Het uitbreken van de oorlog op 4 augustus 1914 is een catastrofe zonder weerga voor de arbeidersbeweging. Parallel aan de intense nationalistische hersenspoeling door de bourgeoisie vormt het verraad van de voornaamste sociaal-democratische arbeiderspartijen het doorslaggevend element dat het proletariaat in deze onnoemelijke moordpartij zal meeslepen. Hun parlementsfracties hebben in naam van de Heilige Eenheid de oorlogskredieten goedgekeurd en zetten de arbeidersmassa’s op die manier aan elkaar te vermoorden voor de belangen van de imperialistische mogendheden, in de meest verwerpelijke chauvinistische hysterie. Vanaf het begin van de oorlog verklaren de vakbonden uit eigen beweging elke staking voor verboden. De trots van de arbeidersklasse, de Tweede Internationale, gaat op in de vlammen van de wereldoorlog, nadat haar belangrijkste partijen, de Franse Socialistische Partij en vooral de Duitse Sociaal-democratische Partij schandelijk zijn overgelopen. Hoewel ze al door reformisme en opportunisme aangetast was, had de Tweede Internationale zich, onder impuls van haar revolutionaire minderheden, de Duitse linkerzijde en de Bolsjewieken met name, al vroeg uitgesproken tegen de oorlogsvoorbereidingen en de oorlogsdreiging. In 1907, op het Congres van Stuttgart, daarna bevestigd op het Congres van Bazel in 1912, en nog herhaald tot in de laatste dagen van juli 1914, was ze opgestaan tegen de oorlogspropaganda en de militaristische plannen van de heersende klasse. Zo gingen enkele decennia van werk en inspanningen in één klap verloren. Maar, trouw gebleven en onverzettelijk in het principe van het proletarisch internationalisme blijft de revolutionaire minderheid, die jarenlang gevochten heeft tegen het opportunisme binnen de Tweede Internationale en haar partijen, zich verzetten en blijft ze de strijd leiden:
- in Duitsland met de groep ‘Die Internationale’, die in augustus 1914 feitelijk gevormd wordt rond Luxemburg en Liebknecht, en met ‘Lichtstrahlen’, de linkerzijde uit Bremen;
- in Rusland en in de emigratie met de Bolsjewieken;
- in Nederland met de Tribunistische Partij van Gorter en Pannekoek;
- in Frankrijk met een deel van het revolutionair syndicalisme rond Rosmer en Monatte;
- in Polen met de SDKPiL, enz.
Ook begint zich een andere, nog aarzelende, stroming te ontwikkelen, die twijfelt tussen een houding van oproep tot de revolutie en een pacifistisch standpunt (de Mensjewieken, de groep van Martov, de Italiaanse Socialistische Partij). Sommigen ervan zullen opnieuw aansluiting zoeken bij de sociaal-chauvinistische verraders. Het is dus in een voortschrijdende confrontatie, dat de revolutionaire beweging de strijd zal aangaan tegen de imperialistische oorlog. Zo worden de onvermijdelijke breuk binnen de socialistische partijen en de vorming van een nieuwe Internationale voorbereid.
De belangrijkste taak van het moment is dus het bevorderen van de internationale hergroepering van de revolutionairen. Meteen worden er contacten gelegd tussen de verschillende internationalisten die gebroken hebben met het sociaal-patriottisme. De strijd tegen de oorlog wordt aangewakkerd, in Duitsland in de eerste plaats, waar Liebknecht op 2 december nog de enige was die openlijk tegen de oorlogskredieten stemde. In de komende maanden volgen andere afgevaardigden zijn voorbeeld. De activiteit van de arbeidersklasse tegen de oorlog komt op gang, aan de basis van de arbeiderspartijen, maar ook in de fabrieken en op straat. De vreselijke realiteit van de oorlog met haar massagraven, de talloze verminkten aan het front, de toenemende armoede in het binnenland zal steeds meer arbeiders de ogen openen en hen doen ontwaken uit de nevels van de nationalistische roes. In Duitsland komt het in maart 1915 tot de eerste betoging tegen de oorlog van vrouwen die aan het werk gezet zijn in de wapenindustrie. In oktober vinden bloedige botsingen plaats tussen politie en betogers. In november van hetzelfde jaar betogen in Berlijn 15.000 mensen wederom tegen de oorlog. Klassenbewegingen duiken ook in andere landen op, in Oostenrijk, in Groot-Brittannië, in Frankrijk. Deze heropleving van de klassenstrijd, verbonden aan de activiteit van de revolutionairen, die in zeer gevaarlijke omstandigheden propagandamateriaal tegen de oorlog verspreiden, zal de organisatie van de Conferentie van Zimmerwald (bij Bern in Zwitserland) versnellen, waar van 5 tot 8 september 1915 37 afgevaardigden uit 12 Europese landen bijeenkomen. Deze Conferentie wordt het symbool van het ontwaken van het internationale proletariaat dat getraumatiseerd was door de schok van de oorlog. Zij wordt een beslissende etappe op weg naar de revolutie in Rusland en de oprichting van de Derde Internationale. Het Manifest dat ze doet verschijnen is de vrucht van een compromis tussen de verschillende tendensen die er vertegenwoordigd zijn. De Centristen spreken zich uit voor een einde aan de oorlog in een pacifistische optiek, zonder te wijzen op de noodzaak van revolutie. Zij keren zich heftig tegen de Linkerzijde, vertegenwoordigd door de groep ‘Die Internationale’, de ISD en de Bolsjewieken, die van het verband tussen oorlog en revolutie de centrale kwestie maakt. Lenin bekritiseert zeer sterk die pacifistische toon, en de afwezigheid van middelen om de oorlog te bestrijden die uit het Manifest spreekt: "Het ordewoord vrede heeft op zich helemaal niets revolutionairs. Het wordt pas revolutionair wanneer het zich verbindt met onze argumentatie voor een revolutionaire tactiek, wanneer het samengaat met een oproep tot revolutie, met een revolutionair protest tegen de regering van het land waarvan men burger is, tegen de imperialisten van het vaderland waartoe men behoort." (1) Met andere woorden: het enige ordewoord voor het imperialistische tijdperk is: "omvorming van de imperialistische oorlog in een burgeroorlog". Zonder haar kritieken weg te steken beschouwt de Linkerzijde het Manifest, ondanks zijn zwakke kanten "als een stap voorwaarts naar de werkelijke strijd tegen het opportunisme, naar de breuk en de splitsing" (1). Het Manifest van Zimmerwald zal een enorme weerklank krijgen in de arbeidersklasse en onder de soldaten. Met de voortzetting van een sterke heropleving van de internationale klassenstrijd, en de onverzoenlijke strijd van de Linkerzijde om een splitsing te bewerkstelligen in de rangen van de centristen, zal de tweede Internationale Conferentie in maart 1916 in Kienthal zich duidelijker links oriënteren en een duidelijke breuk doorzetten met de pacifistische fraseologie.
De aanzienlijke uitbreiding van de klassenstrijd in het jaar 1917 in Duitsland, in Italië en vooral het uitbreken van de revolutie in Rusland, eerste stap naar de wereldrevolutie, betekenen het einde van de Zimmerwaldbeweging die al haar potentieel opgebruikt had. Van nu af aan is het enige perspectief de oprichting van een nieuwe Internationale, die, rekening houdend met de trage rijping van het revolutionair bewustzijn, de vorming van consequente Kommunistische partijen en het wachten op het uitbreken van een revolutie in Duitsland, anderhalf jaar later zou volgen, in 1919.
Ondanks haar zwakheden heeft de Beweging van Zimmerwald dus een doorslaggevende betekenis in de geschiedenis van de revolutionaire beweging gehad: symbool van het proletarisch internationalisme, banier van het proletariaat in zijn strijd tegen de oorlog en voor de revolutie. Ze vormde een werkelijke brug tussen de Tweede en de Derde Internationale.
Eén van de grote lessen van Zimmerwald die nog steeds geldig zijn voor ons tijdperk van onvoorstelbare toespitsing van imperialistische spanningen en conflicten, is het opnieuw bevestigen van het belang van de kwestie van de oorlog voor het proletariaat. Samen met de strijd tegen de uitbuiting maakt de strijd tegen de oorlog, tegen het oorlogszuchtig gestook van de bourgeoisie, integraal bestanddeel uit van de klassenstrijd. De geschiedenis van de arbeidersbeweging toont aan dat de arbeidersklasse oorlog altijd als een ramp beschouwd heeft waar zij systematisch het voornaamste slachtoffer van wordt. Oorlog is geen afwijkend fenomeen binnen het kapitalisme, zeker niet in zijn periode van verval. Hij maakt deel uit van het functioneren ervan en is een permanent aspect geworden van zijn bestaanswijze. De reformistische illusie van een kapitalisme zonder oorlog is dodelijk voor het proletariaat. Verstrengeld in hun tegenstellingen, in een economische crisis die geen uitweg heeft omdat de betaalkrachtige markten op wereldvlak verzadigd zijn, kunnen de verschillende nationale fracties van de bourgeoisie niet anders dan elkaar verscheuren om hun deel van de koek te behouden, om het deel van andere fracties te overmeesteren of strategische posities te veroveren die nodig zijn om hun heerschappij te behouden. In die zin is het idee dat we kunnen vechten voor een verbetering van onze levensvoorwaarden of voor vrede op zich, zonder te raken aan de grondvesten van de macht van het kapitaal een misleiding, een onmogelijkheid. Zonder het perspectief van massale politieke, revolutionaire strijd van de arbeidersklasse is er gewoon geen echte strijd tegen de kapitalistische oorlog. Het pacifisme is een reactionaire ideologie die gebruikt wordt om de ontevredenheid met de oorlog en de revolte van het proletariaat ertegen te kanaliseren om ze machteloos te maken. Evenzo betekent het voor de proletariërs, wanneer zij in de valstrik van de verdediging van de burgerlijke democratie trappen door de handen ineen te slaan met hun uitbuiters, door zich aan te sluiten bij oorlogszuchtige campagnes van de heersende klasse, dat ze zich aan handen en voeten gebonden uitleveren aan steeds meer barbarij: aan de oorlogsdynamiek van het kapitalisme in ontbinding dat, van de ene ‘lokale’ oorlog naar de andere, tenslotte het voortbestaan zelf van de mensheid bedreigt. De strijd van de arbeidersklasse voor haar eigen belangen, met het oog op de omverwerping van deze maatschappij voor het kommunisme is de enig mogelijke strijd tegen de oorlog.
SB
(1) Lenin, Tegen de stroom, eerste deel.
Via een wrede uitbuiting van de arbeidersklasse verwezenlijkte de Belgische bourgeoisie een indrukwekkende economische en imperialistische expansie op het einde van de 19e en bij het begin van de 20e eeuw. Dat maakte van België één van de meest ontwikkelde en machtige kapitalistische landen.
In Internationalisme nr. 319 en nr. 321, hebben we aangetoond dat de Belgische staat een contrarevolutionaire en kunstmatige schepping was, die door de grootmachten van die tijd in het leven werd geroepen, als een benepen en niet-progressief kader, ongunstig voor de industrialisering en het invoeren van moderne sociale verhoudingen. Via een wrede uitbuiting van de arbeidersklasse verwezenlijkte de Belgische bourgeoisie nochtans een indrukwekkende economische en imperialistische expansie op het einde van de 19e en bij het begin van de 20e eeuw. Dat maakte van België één van de meest ontwikkelde en machtige kapitalistische landen. Niettemin kon de Belgische bourgeoisie niet profiteren van de bloeiperiode van het kapitalisme voor het wegwerken van de economische, politieke en taalkundige tegenstellingen die voortvloeiden uit de kunstmatige schepping van haar staat. Dit onvermogen gaat zich steeds openlijker laten aanvoelen wanneer het wereldkapitalisme, met de Eerste Wereldoorlog, langzaam maar zeker afglijdt in een permanente toestand van crisis en oorlog.
De intrede in de vervalperiode van het kapitalisme legtonvermijdelijk het inherente gebrek aan samenhang van de ‘Belgische staat’ bloot en gaat de tegenstellingen in de schoot van de bourgeoisie nog verscherpen. Dat komt op opzienbarende wijze tot uiting in het verloop zelf van de Eerste Wereldoorlog waarbij een fractie van de bourgeoisie en van de Vlaamse kleinburgerij heult met het Duitse imperialisme, door het feit dat zij vindt dat elk perspectief van het verdedigen van haar belangen geblokkeerd wordt in de schoot van de Belgische staat door de heersende Franstalige bourgeoisie.
In de periode tussen de twee wereldoorlogen glijdt het zwaartepunt van de Belgische economie steeds meer naar de Vlaamse regio: de stagnatie van de Waalse industriële productie zet in terwijl Vlaanderen profiteert van de strategische positie van de haven van Antwerpen en van de nieuwe mijnen in Limburg, uitgebaat op grote schaal en volgens een geavanceerde technologie, en een werkelijke economische ontwikkeling kent. Zelfs de crisis van 1930 brengt de opmars van het industrialiseringsproces in Vlaanderen weinig uit zijn evenwicht, terwijl in Wallonië de industriële tewerkstelling stagneert wegens de belangrijke rationalisering van de staalsector van 1930-1939. Op het politiek vlak echter blijft de blokkade op het niveau van de staat totaal, wat binnen de bourgeoisie en de Vlaamse kleinburgerij in de jaren 1930 een opstoot veroorzaakt van een contesterende, zelfs separatistische stroming. Dit komt tot uiting in de steile opkomst van het ‘autonomistische’ VNV (Vlaamse Nationaal Verbond) en van het Groot-Nederlandse ‘Verdinaso’.
Na de Tweede Wereldoorlog, in de na-oorlogse ontwik-kelingsperiode, wordt de neergang van de Waalse industrie nog versterkt, terwijl de ontwikkeling van Vlaanderen nog toeneemt, begunstigd door een massale toevloed van buitenlands kapitaal in de petroleumsector, de petrochemie (60% vestigt zich in Antwerpen), de automobiel en de elektronica. Op politiek vlak ontbrandt de strijd om de invloed in het traditioneel politiek apparaat tussen de oude Franstalige bourgeoisie en de nieuwe Vlaamse bourgeoisie dat zijn economische macht vertaald wil zien in een overeenkomstig gewicht in het staatsapparaat.
Het opduiken van een nieuwe crisis van het kapitalisme op het einde van de jaren 1960 en begin van de jaren 1970 versterkt deze tegenstellingen nog meer: de traditionele politieke formaties van de bourgeoisie (Christen-democraten, Socialisten, Liberalen) vallen allemaal uiteen in Vlaamse en Franstalige partijen terwijl er op het politiek schaakbord een opbloei komt van ‘regionalistische’ partijen, zoals de ‘Volksunie’ in Vlaanderen, het ‘Rassemblement Wallon’ in Wallonië of het ‘Front des Francophones’ in Brussel. De bourgeoisie gaat dan de weg op van een eindeloze ‘federalisering’ van de staat om te proberen een broos evenwicht tussen de regionale fracties te vinden.
De uitdeining van de ontbinding en van het ‘ieder-voor-zich’ in de wereld op het einde van de 20e eeuw maakt dat het zoeken naar en het opleggen van deze evenwichten steeds meer illusoir en onzeker worden en maakt de tegenstellingen alsmaar explosiever: ‘Wallonië sterft af omdat Vlaanderen alle investeringen afsnoept’ beweert de Franstalige bourgeoisie in koor. En haar Vlaamse tegenhanger repliceert daarop met: ‘We zitten in de crisis omdat men ons doet opdraaien voor de miljoenenafgrond van de onrendabele Waalse industrie’. En ook al heeft de bourgeoisie geprobeerd om de regionalistische partijen te elimineren door ze te laten opslorpen door de traditionele partijen, het kwam als een boemerang terug op haar af. Het heeft slechts een destabilisering van diezelfde traditionele partijen tot resultaat gehad en een sterke expansie van een openlijke separatistische partij, het ‘Vlaams Blok’ (nu Vlaams Belang) dat sinds de jaren 1990 in opmars blijft.
De middelpuntvliedende krachten en de communautaire spanningen zijn wel degelijk de uitdrukking van de misvorming van bij de geboorte van de Belgische bourgeoisie, die te wijten is aan de omstandigheden van de oprichting van haar staat. Toch betekent dat niet dat zij een machteloze en zwakke bourgeoisie zou zijn tegenover de arbeidersklasse. Wel integendeel. Het gaat om een economisch krachtige bourgeoisie, die door de beperktheid van haar nationaal territorium bedreven is in de internationale handelsoorlog en uitermate ervaren in de strijd tegen haar aartsvijand, de arbeidersklasse.
Sinds het begin van de 20e eeuw, heeft de Belgische bourgeoisie uitgeblonken als een bijzonder expert in het gebruik van heel het gamma van democratische misleidingen tegen de arbeiders. Maar daarenboven heeft ze breedvoerig haar meesterschap laten zien in het gebruik van haar interne spanningen tegen de arbeidersklasse. Het systematisch gebruik ervan is een constante in de anti-arbeiderspolitiek van de Belgische bourgeoisie sinds de Eerste Wereldoorlog en in het bijzonder sinds het heropduiken van de klassenstrijd op het einde van de jaren 1960 en dit op meerdere vlakken:
- De politiek van de ‘machtsoverdracht naar de regio’s’ dient vooral voor het wettigen van het doorvoeren van herstructureringen in de industrie en de administratie, zoals het nog op karikaturale wijze wordt aangetoond met het recente ‘Marshall-plan voor Wallonië’ van de Waalse regering. Sinds de jaren 1970 is de vermindering van de budgetten en het personeel, onder de mom van een ‘grotere doeltreffendheid’ een kenmerk van de ‘geregionaliseerde administraties’, zoals het Onderwijs, de Openbare Werken, het Openbaar Vervoer, het gemeentepersoneel of de werkloosheid. Wat de verlieslijdende industrieën betreft, zoals de staalnijverheid in Wallonië of de scheepswerven in Vlaanderen, die zijn gesaneerd of gesloten in naam van het regionale dynamisme dat zich niet kan laten hinderen door ‘bedrijven in moeilijkheden’.
- De communautaire en regionale spanningen worden bovendien handig opgezet en gedramatiseerd om de aanvallen tegen de arbeidersklasse te verdoezelen. Een perfect symbool daarvan is het feit dat de heropkomst van de arbeiderstijd in 1968 in België gepaard ging met een scherpe communautaire crisis (de splitsing van de Leuvense Universiteit) en dat werd een constante bij de soberheidspolitiek van de bourgeoisie. Gedurende de ganse jaren negentig, haalde het federaliseringsproces de krantenkoppen terwijl er op het zelfde moment uiterst harde soberheidsmaatregelen genomen werden om drastisch te snoeien in het verlieslatende staatsbudget. De verbale dreigingen met separatisme die beantwoord werden door oproepen tot eendracht werden aangedikt om de aandacht van de bevolking te polariseren, en natuurlijk vooral de arbeiders, om hen af te leiden van wat er werkelijk op het spel stond.
- Er wordt een constante mediacampagne ontwikkeld om de arbeiders te mobiliseren achter de belangen van ‘hun’ taalgemeenschap en alles wordt ingezet om een concurrentie tussen de regio’s aan te wakkeren. In 1918-19 al werd de revolutionaire golf tegen de afschuw van de oorlogsslachtingen bij de Vlaamse arbeiders overstemd door geklets over ‘de Vlaamse soldaten die het slachtveld ingestuurd werden door Franstalige officieren wier orders ze niet eens snapten’. En vandaag hameren de burgerlijke media er de godganse dag in dat ‘Vlaanderen niet langer wil betalen voor het verlieslatende Waalse staal’, dat “Wallonië niets te maken heeft met de Vlaamse scheepswerven zonder toekomst’, dat ‘Het Onderwijs degelijker zou zijn in Vlaanderen’, dat ‘de werklozen minder gesanctioneerd worden in Wallonië’, enz. België is -zoals wij gezien hebben- niet het resultaat van een lang historisch, economisch en sociaal rijpingsproces, zoals bijvoorbeeld Frankrijk of Duitsland. Het zal bijgevolg niet dezelfde nationalistische misleidingen kunnen ontwikkelen van een ‘onafhankelijke en solidaire, sterke en eendrachtige natie’. Maar de Belgische bourgeoisie speelt haar eigen beperkingen handig uit om de bewustwording van het proletariaat te belemmeren. De misleiding van het ‘sub-nationalisme’ van de ‘macht van de regio’s’ is dus inherent aan naties als België, net zoals die van de ‘nationale inspanning’ dat is voor meer ‘samenhangende’ naties. Ze mikken fundamenteel op het verkrijgen van hetzelfde resultaat: de arbeiders mobiliseren achter hun (nationale of regionale) bourgeoisie, de Waalse arbeiders dus opzetten tegen hun Vlaamse klassebroeders of omgekeerd en hen de onvermijdelijkheid van de crisis, de offers en de oorlog doen aanvaarden.
- Het regionalistische gif is tenslotte een wapen dat systematisch gebruikt wordt door de bourgeoisie om de arbeidersstrijd die opduikt te verdelen en te isoleren. Het gaat om een cruciale dam die al sinds de jaren 1930 weegt op de ontwikkeling van de strijd van de arbeiders: het oproer van 1932 werd voornamelijk beperkt tot Wallonië (en dan nog voornamelijk tot Charleroi en de Borinage); bij de algemene staking van 1960-61, buitten de socialisten en de Waalse syndicalisten de misleiding van het federalisme uit om de arbeidersstrijd te verdelen en af te leiden naar een doodlopend straatje; het Vlaamse nationalisme heeft een niet te verwaarlozen rol gespeeld in de wilde stakingen van de Limburgse mijnwerkers in 1966 en 1970; het regionalistische wapen werd nog gebruikt als een krachtig instrument om de strijd tegen de sluiting van de mijnen te beperken en uit elkaar te slaan, eerst in Wallonië en later in Vlaanderen, en later ook in de Waalse staalindustrie en de Vlaamse scheepswerven.
De ‘sub-nationalistische’ misleiding probeert voor de arbeidersklasse te verdoezelen dat het een veralgemeende wereldcrisis is die de Waalse industrie de das omdoet en de Vlaamse industrie aan mootjes hakt, dat het kapitalisme in zijn geheel in crisis verkeert en in vraag moet gesteld worden. En de bourgeoisie maakt daarbij handig gebruik van het verwrongen evenwicht van haar staat en haar eigen tegenstellingen om elke ontwikkeling tegen te werken van de bewustwording van de arbeiders ontrent deze werkelijkheid, om hun strijdbaarheid te ontrafelen en om te proberen hen aan ‘hun’ regionale bourgeoisie te binden ter ‘verdediging van hun regio’. Het is geen toeval dat haar agenten onder de arbeiders, de socialisten, de vurigste propagandisten zijn van de verdediging van ‘hun’ streek en dat ze oproepen tot de ‘verantwoordelijkheidszin van de arbeiders om Wallonië te redden’, samen met de andere ‘burgers’. En het zijn welzeker de meest ‘linkse’ vakbondsleiders in Wallonië die de ‘federalisering’ verdedigen, terwijl er in de vakbonden in Vlaanderen stemmen opgaan (vooral in de sectoren die al hevig getroffen zijn door de crisis: de textiel-, voeding- en meubelsector) voor een ‘positievere’ samenwerking met het Vlaamse patronaat en voor ‘het behoud van het Vlaamse geld in Vlaanderen’.
Daartegenover moeten de arbeiders het voorbeeld nemen van de massale stakingen in de Openbare Diensten in 1983 en vooral van de golf van arbeidersstrijd van april-mei 1986, wier kracht er juist in bestond dat er een duidelijke tendens was om de regionalistische opsluiting te overstijgen en te weigeren in te gaan op het doodlopende straatje van het regionalisme en de valse tegenstelling tussen Waalse en Vlaamse arbeiders. Het redden van een natie of van een regio is de doelstelling van de bourgeoisie, niet de onze. Het zijn hun structuren, hun instellingen, hun voorrechten die ze proberen te redden. Vandaag is de crisis algemeen en wereldomvattend en ze leidt de bourgeoisie in recht lijn naar de helse cyclus van oorlogen, van vernietiging en van chaos, als wij niet onze oplossing opdringen: de internationale macht van de arbeidersklasse om een maatschappij op te bouwen die eindelijk ten dienste van de mens zal staan. En dat kunnen we enkel eendrachtig bereiken, door de regionale en nationale barrières te doorbreken.
Jos / 25.10.2005
In het eerste deel van dit artikel, verschenen in het vorig nummer van Internationalisme hebben we de ontwikkeling van de economische crisis van het kapitalisme laten zien sinds het einde van de jaren 1960, na de wederopbouwperiode van na de Tweede Wereldoorlog. In dit tweede gedeelte zullen we proberen aan te tonen dat de kapitalistische wereld nu wegzinkt in een nieuwe wereldwijde recessie, die de bourgeoisie steeds zwaarder op de arbeidersklasse moet laten doorwegen.
Geconfronteerd met die nieuwe aftakeling van de kapitalistische economie heeft de bourgeoisie ons begin jaren 2000 wijs willen maken dat er een nieuwe fase van economische expansie begon, met name in de Verenigde Staten, maar ook in China en India. Wat die landen in Azië betreft ging het om schammteloze leugenpropaganda van de bourgeoisie, we komen daar in een komend artikel nog uitvoerig op terug.
Wat betreft de Verenigde Staten, de eerste economische macht van de wereld, is het niet moeilijk aan te tonen dat de burgerlijke leugens terzake niets om het lijf hebben. Zonder een federaal begrotingstekort, waarvan de omvang en de groei de bourgeoisie zelf angst aanjaagt, zou de Amerikaanse economie zonder de minste twijfel in recessie zijn.
Maar welke andere factoren spelen er mee bij die fameuze Amerikaanse ‘heropleving’?
De eerste oorzaak is de massale steun die de Amerikaanse regering ontwikkelde voor de consumptie door de huishoudens. Die politiek is het gevolg van een spectaculaire daling van de belastingen van de betere en de middenklassen ten koste van een versnelde aftakeling van de federale begroting.
Op de tweede plaats is er de daling van de rentevoeten van 6,5% begin 2001 naar 1% begin 2004, waardoor de schuldenlast van de huishoudens werd opgedreven.
En tenslotte wordt er steeds meer beroep gedaan op spaargeld, dat daardoor wegsmelt als sneeuw voor de zon: van 12% in 1980 naar een magere 2% begin jaren 2000.
De spectaculaire daling van de rentevoeten en het massaal gebruiken van spaargeld vertalen zich in de Verenigde Staten dus in een massale schuldenlast van de huishoudens.
De Amerikaanse staat heeft zo op volledig kunstmatige wijze de onroerend goedmarkt en de automarkt ondersteund. De Amerikaanse bourgeoisie heeft de huishoudens, soms met gratis leningen ertoe gedreven hun eigen huis te kopen, waardoor er meer leningen dan ooit werden afgesloten. Sinds 1977 zijn de Amerikaanse hypothecaire leningen met 94% gestegen tot een totaal van 7,4 miljard dollar. Sinds 1977 zijn de bankkredieten bestemd om onroerend goed te verwerven toegenomen met 200%. Sinds 1988 is de prijs van onroerend goed meer dan verdubbeld. Gemiddeld vertegenwoordigt de hypothecaire schuld van een familie van vier personen een gemiddelde som van zo’n 120.000 dollar. De doorgedreven stijging van de roerend goedprijzen heeft ook voor koortsachtige speculatie in die sector geleid. Zolang de interestvoeten laag blijven, dicht bij nul, kan de schuldenlast van de huishoudens nog draaglijk zijn. Maar met de stijging van de interestvoeten die op gang komt en de toename van de schuld die eruit voortkomt wacht een grote meerderheid van Amerikaanse huishoudens kort en goed de ruïnering.
En tenslotte voeren de Verenigde Staten met dat beleid van uiterst lage interestvoeten een schaamteloze politiek van devaluatie van de dollar om de eigen concurrentiekracht te vergroten, waardoor ze de ergste gevolgen van de verslechtering van de economische crisis op de rest van de wereld kunnen afwentelen. Geconfronteerd met de ernst van die crisis stort elke bourgeoisie zich in een genadeloze handelsoorlog.
Het proletariaat in Europa heeft bittere ervaringen opgedaan met van de massale ontwikkeling van ontslagen en de ontmanteling van de ‘welvaartsstaat’ (terugbetaling van dokters- en medicijnkosten, uitverkoop van de pensioenen,…). Maar wat nog meer opvalt is dat deze heropleving, ondanks de grote middelen die zijn ingezet, van zeer korte duur waren. De nieuwe recessie en de terugkeer van de inflatie laten de bourgeoisie geen enkel respijt. De recessie kondigt zich aan en de inflatie doet haar herintrede. De financiële groep TD Bank wil iedereen graag geruststellen, maar kondigt niettemin een vertraging aan van de wereldwijde groei: “Het reëel Bruto Intern Product zal wereldwijd waarschijnlijk afnemen van 4,8% in 2004 naar 4,2% in 205 en 3,9% in 2006… In feite zal de Amerikaanse groei vertragen van 4,4% in 2004 naar 3,8% in 2005, en dan 3,2% in 2006, terwijl men in China voorziet dat de groeivoet er zal schommelen rond 8%-8,5%, tegenover meer dan 9% in 2004.” Toch lijken die voorspellingen door de burgerlijke deskundigen de werkelijkheid nog te onderschatten, wat niet belet dat ze al donkere dagen voorzien voor de kapitalistische economie, die openlijk de ideologische campagnes van de bourgeoisie tegenspreken.
Op 22 februari jl. doken nieuwe belangrijke problemen op de financiële markten op, die andermaal wezen op de rampzalige omstandigheden waarin het internationaal financieel systeem zich bevindt. Op 24 februari stelde het hoofdartikel van de New York Times vast dat “De koersdaling van de dollar dinsdag geen ineenstorting veroorzaakte. Maar ze heeft er zonder twijfel een voorproefje van gegeven […] De episode van dinsdag vindt haar oorsprong in structurele Amerikaanse onevenwichten…” De Washington Post schreef in de loop van dezelfde maand: “De klok brengt ons steeds sneller bij de catastrofe. Een afgeleefde financiële bovenbouw wordt door elkaar geschud door een nieuwe energiecrisis, door de agitatie rond de dollar en de ongecontroleerde Amerikaanse financiën.” Een tijdje geleden werd 1,32 dollar nog geruild tegen 1 euro. Een daling van de dollar leek onafwendbaar. Maar de crisis die de Europese economische ruimte momenteel treft heeft dat tijdelijk verstoord. Op 3 juni haalde de euro zijn laagste peil sinds acht maanden, samenvallend met een bruuske opgang van de dollar.
De bourgeoisie heeft af te rekenen met steeds ernstiger monetaire turbulenties, die haar elke visie op middenlange termijn ontnemen. Daar moeten we nog aan toe voegen dat de dollar de laatste jaren vooral door Japan, Saoedi-Arabië en China werd ondersteund. We weten dat de Saoedi’s sinds twee jaar hun investeringen uit de Verenigde Staten verhuizen naar andere delen van de wereld. Vandaag toont China dat het op dat vlak ook een punt bereikt heeft dat onhoudbaar is geworden voor zijn economie. De woordvoerder van het ministerie van buitenlandse zaken Aing Gang verklaarde in april in Peking dat “als een land niet in staat is die tekorten met binnenlands spaargeld te ondersteunen, het niet kan steunen op het spaargeld van een ander land”. Anders gezegd: op zijn beurt is China niet meer in staat het enorme Amerikaan tekort te financieren. De Aziatische, Japanse en Chinese centrale banken zijn overspoeld met krediet-dollars, met banken aan de rand van het failliet die ze niet meer kunnen opslorpen. De grootste obliga-tiehouders van de Amerikaanse staat zijn de centrale banken van Azië en de regio van de Stille Oceaan. Zij beschikken samen, met die van Japan en China, over Amerikaanse staatsobligaties ter waarde van meer dan een miljard dollar. China zet een groot gedeelte van zijn productie af op de Amerikaanse binnenlandse markt. Het wordt dan in dollars betaald, die het voor een deel gebruikt om obligaties van de Amerikaanse schatkist te kopen, en zo het kolossaal Amerikaans begrotingstekort te financieren. Die politiek maakt het Peking op zijn beurt mogelijk om elke dag nieuwe fabrieken voor exportgoederen te openen, voor uitvoer naar de markt van de Verenigde Staten en met Amerikaanse goedkeuring. Ondertussen wordt de Chinese economie gesubsidieerd door het begrotingstekort en het staatsschulden. Dat blijft maar aangroeien en komt net als in de Verenigde Staten in een zone van hoge turbulentie. In 1987 bedroeg het nog iets meer dan 100 miljard yuan, momenteel is dat bijna 500 miljard. Een tekort dat voornamelijk door het Chinese banksysteem wordt gefinancierd en dat daardoor verzuipt in dubieze schuldbekentenissen. De toenemende instabiliteit van de dollar brengt het internationaal financieel systeem vandaag in een verhoogde risicozone.
Voor de meeste landen heeft het bezit van dollars allen zin omdat het gaat om de voornaamste munt van de wereldhandel. Precies die functie van de dollar wordt in gevaar gebracht door de mogelijke ineenstorting ervan. Ondanks de huidige stijging van de dollar in vergelijking met de verzwakking van de euro, kan de ongelooflijke schuldenlast van de Amerikaanse economie in de huidige periode de dollar alleen naar een nieuwe daling drijven. Dit gevaar stelt vele landen voor de noodzaak om hun tegoeden in andere, sterkere deviezen om te zetten. Er is het oplaaien van de grondstofprijzen, die op 8 maart volgens de index van het CRB (Commodity Research Bureau), die de 17 belangrijkste grondstoffen omvat, het hoogste peil sinds 24 jaar bereikten. Er is dus niet allen de aardolie die duurder wordt, al kost een vat dat zes jaar geleden 10 dollar kostte nu meer dan 55 dollar. De speculatie, die altijd aanwezig is, ook bij het vormen van een onroerend goedballon die op het punt staat uiteen te knallen, en de rampzalige toestand van het internationaal monetair systeem hebben de goudprijs naar een nieuw historisch record gedreven van 440 dollar per ounce. Twee dagen later verklaarde de voormalige premier van Australië, Paul Keating: “We moeten ons voorbereiden op een rampzalige krach van de dollar en op het uitbarsten van paniek.”
Ondanks een neerwaartse druk op de prijzen door een politiek van terugdringen van de lonen, doet deze algemene schuldenlast overal samen met de recessie ook het spook van de inflatie weer opduiken. De uitermate sterke druk om de loonmassa te verlagen, die een tendens tot prijsdaling meebrengt, is niet meer in staat de inflationistische tendensen op langere termijn tegen te houden. Alle geïndustrialiseerde landen van Europa, Azië en ook van Amerika zelf ondergaan opnieuw inflationistische tendensen. De vermindering van de monetaire massa die daaruit onherroepelijk voortvloeit, zal op haar beurt een bijkomende actieve factor zijn in de recessie die zich vandaag aftekent. De bourgeoisie wordt aldus zelf gedwongen maatregelen te nemen die de economie zullen vertragen, terwijl de recessie al opnieuw aanwezig is. Met een schuld die gelijk was aan 58% van het BIP en een groei die voor 60% toe te schrijven is aan militaire uitgaven, geeft de Amerikaanse recessie die komt opzetten de toon aan voor het geheel van de wereldeconomie. De verzwakking van de economische samenhang in de Europese Ruimte, met name op monetair vlak, zal zich in die internationale context vertalen in een nog sterkere intrede in de recessie. De turbulentie die het internationaal financieel systeem zal doormaken zal zonder twijfel ook nog moeilijk te meten gevolgen hebben voor de aftakeling van de kapitalistische economie.
De zeer korte economische heropleving begin jaren 2000 heeft geleid tot een massale versnelling van de werkloosheid en van de verarming van de arbeidersklasse. We kunnen ons dus al inbeelden wat de omvang zal zijn van de aanval die het kapitalisme nu zal proberen uitvoeren op het proletariaat. Eén van de symbolen van de fameuze heropleving die pas ineengestort is was waarschijnlijk het virtueel failliet van twee van de grootste autoconstructeurs van de wereld: General Motors en Ford. Gesteld voor een dergelijke aftakeling van de kapitalistische economie en een dergelijke ontwikkeling van de uitbuiting van de arbeiders mag het proletariaat zich minder dan ooit vergissen wie de vijand is. Die vijand is niet het liberalisme of de vrije concurrentie, het is evenmin het privé-patronaat, of wat men de globalisering noemt. De vijand is het kapitalisme dat nu failliet is, de burgerlijke klasse en haar staat. Dat zijn de enige ware vijanden van de arbeidersklasse en van de gehele mensheid. Nu al kunnen we stellen dat de nieuwe recessie veel dieper zal zijn dan alle voorgaande sinds het einde van de wederopbouwperiode. Maar het proletariaat moet zich niet laten ontmoedigen door dit vooruitzicht. Als de economische crisis versnelt en met haar ook de aanvallen tegen de arbeidersklasse zullen toenemen, dan ontwikkelen die zich op een moment waarop het proletariaat dankzij een groeiend zelfvertrouwen weer de weg opgaat van de strijd en van de ontwikkeling van zijn solidariteit en klassenbewustzijn. Dat is een situatie die veel mogelijkheden biedt voor de klassenstrijd.
Tino
Ondanks de algemene ontevredenheid onder de arbeiders, ondanks een massale aanwezigheid op de betoging van het gemeenschappelijk vakbondsfront op 28 oktober in Brussel, zet de regering onverwijld haar plannen door. Zeker, een ‘ultiem overleg’ over ‘punten en komma’s’ kan nog wel om ‘iets eerbaars’ (dixit de secretaris van ABVV-metaal Jorissen) aan de bonden toe te staan waarmee deze hun achterban kunnen wijsmaken dat ze ‘het uiterste uit de kan gehaald hebben’ om alzo de strijdbaarheid definitief te ondergraven. Want, SPa voorzitter Vande Lanotte stelt het overduidelijk : het generatiepact is een ‘links programma’ (sic) dat niet vatbaar is voor heronderhandeling.
Voor ‘links’ zijn dus de toename van de jaren arbeid, het verminderen van het pensioen en van de werkloosheidsuitkeringen, de afschaffing van het prepensioen een ‘links programma dat de arbeiders ten goede komt’! Zo blijkt eens te meer hoezeer socialisten en vakbonden meesterstukken zijn in de strategie van de bourgeoisie om de arbeiders te misleiden, hun strijd te ontkrachten en ze te doen opdraaien voor de doodscrisis van haar systeem. Onze tussenkomst op de betoging van 28.10 legde precies de klemtoon op de betekenis van de maatregelen en op de hypocriete rol van socialisten en bonden, deze zogenaamde ‘arbeidersvrienden’ die in werkelijkheid alles doen om de strijd van de arbeiders tegen de aanvallen te nekken. Onze analyse blijkt duidelijk uit het pamflet hieronder dat de IKS in het Nederlands en het Frans verspreidde.
De inzet blijft dus niet beperkt tot het vraagstuk van de brugpensioenen. De regeringsmaatregelen vormen een aanval op de hele arbeidersklasse: ouderen net als jongeren, werkenden net als werklozen, de arbeiders van alle regio’s en gemeenschappen. Tegenover de aanvallen bestaat er geen andere keuze dan strijd te leveren om de arbeids- en levensomstandigheden te verdedigen.
De sociale werkelijkheid laat duidelijk zien dat het proletariaat bestaat en geen andere keuze heeft dan zijn strijd overal ter wereld tot ontwikkeling te brengen. Dat bleek ook al toen de arbeiders van de openbare diensten in Frankrijk en in Oostenrijk in 2003 met aanvallen van dezelfde orde werden geconfronteerd, uit de manifestaties in Duitsland en ook uit de 300.000 manifestanten tegen de plannen van de regering Balkenende in Nederland in 2004. De arbeiders weten heel goed dat ze een krachtsverhouding in hun eigen voordeel moeten opleggen en dat de vakbondsonderhandelingen er alleen toe dienen de verraderlijke maatregelen door te drukken en nederlagen te versterken. Het is alleen in de strijd dat de arbeidersklasse de bourgeoisie kan terugdrijven.
Tegenover de vakbondsverklaringen dat ‘deze of gene niet betrokken is’, tegen de verdeling in regio’s en sectoren, tegen het laten ontsporen van de strijd door de vakbonden en de capitulatie tegenover de maatregelen van de bourgeoisie, moeten de arbeiders hun onderlinge solidariteit ontwikkelen, naar eenheid zoeken, hun algemeen belang naar voren brengen tegenover de nadruk die de vakbonden voortdurend leggen op het specifiek karakter. Deze klassensolidariteit komt de laatste tijd steeds sterker tot uiting in Europa waarbij de vakbondsverdelingen worden overstegen:
– bij Daimler-Benz in 2004 in Duitsland gingen de arbeiders van de andere vestigingen in staking uit solidariteit met de arbeiders van een der vestigingen die gesloten zou worden;
– bij Heathrow in Groot-Brittannië gingen onlangs zo’n duizend arbeiders van de vlieghaven spontaan in staking uit solidariteit met de 670 arbeiders van het cateringbedrijf waarvan het ontslag was aangekondigd;
– in de Verenigde Staten trapten de arbeiders tijdens de staking van 18.500 mecaniciens van Boeing niet in de manoeuvre van de verdeling tussen ‘nieuwkomers’ en ‘anciens’, jongeren en ouderen; ze verzetten zich ook tegen een poging van de directie om tijdens de onderhandelingen de belangen van de arbeiders onderling tegen elkaar uit te spelen met het voorstel om verschillende maatregelen te nemen voor drie grote fabrieken.
De crisis drijft alle nationale bourgeoisieën ertoe dezelfde steeds brutaler en massaler maatregelen te nemen. De uniformisering van deze aanvallen op wereldschaal toont de innerlijke tegenstellingen van het systeem, het bankroet van het kapitalisme en zijn historische impasse. Zij moet bij de arbeiders wel de vraag oproepen welke werkelijke toekomstperspectieven de bourgeoisie nog voor de maatschappij te bieden heeft.
JA tegen de klassensolidariteit in de strijd tegen de aanvallen!
JA tegen de strijd voor de opbouw van een maatschappij gebaseerd op menselijke behoeften en niet op de winst!
27 oktober 2005, Internationalisme
December vorig jaar teisterde de tsunami Zuid-Azië. De vloedgolf zou 500.000 mensenlevens kosten in Indonesië (Sumatra), Thailand en India raken. De burgerlijke media konden overal hun krokodillentranen plengen en oproepen tot omvangrijke hulpacties, maar toch ging het de kapitalistische staten om iets heel anders. In dit gebied zijn de spanningen tussen de staten heel groot, vooral tussen India en Pakistan, en al de grote imperialistische machten probeerden nauwelijks verholen hun belangen zo goed mogelijk te verbergen achter hun respectievelijke niet-regeringsorganisaties. Vandaar dat gezien de volslagen ondoelmatigheid van de humanitaire hulp ter plekke zelfs journalisten werden gedwongen toe te geven: "Het concurrentieklimaat waarin de niet-regeringsorganisaties en de diensten van de Verenigde Naties werken vormt een andere verklaring. Vier recente studies komen onafhankelijk van elkaar tot vergelijkbare conclusies: het financiële manna waaruit de internationale humanitaire hulp bestaat heeft een tamelijk ongepaste stormloop op de middelen van de donateurs teweeggebracht, vaak ten koste van de door de rampen getroffen bevolking en de hulp in noodsituaties en daarmee dus van de integriteit van de organisaties... Deze worden vaak geleid door de prioriteiten van hun donateurs, die fondsen toekennen om hun nationale belangen voor te laten gaan” (Le Monde Diplomatique, 17 oktober, vet van ons). Erger nog, “de afwezigheid van coördinatie en de veelheid van initiatieven van de verschillende niet-regeringsorganisaties brachten rivaliteitsverschijnselen, langs elkaar heen werken en ontoereikende hulp met zich mee” (Libération, 20 oktober). De werkelijkheid kan niet cynischer worden weergegeven. Deze imperialistische concurrentie, waarvan de niet-regeringsorganisaties de speerpunt vormen, komt tot uiting in verspilling, zo al niet sterilisatie, van een heel deel van de povere hulp die door de staten wordt toegekend en zelfs van de hulp van particulieren die verontwaardigd waren over zoveel menselijk lijden.
Het werkelijke belang dat het kapitalisme aan het menselijk leven toekent, zijn motieven voor de politiek van de ‘humanitaire’ hulp, worden heel gruwelijk en helder duidelijk bij rampen die geografische zones treffen van weinig geostrategisch belang. Slechts enkele maanden voor de tsunami Zuidoost-Azië trof werden er in Haïti en Santo Domingo verwoestingen aangericht door vreselijke overstromingen. Hoewel er duizenden doden vielen werd er nauwelijks hulp geboden, geen bekendheid aan gegeven of een media-campagne van ‘solidariteit’ met de getroffen bevolking op gang gebracht (bij de tsunami was die niet meer dan een gigantische zwendelarij op wereldschaal). Hetzelfde moet worden vastgesteld voor wat betreft het Amazonegebied, waar al vier jaar de gruwelijkste droogte uit zijn geschiedenis heerst, en alwaar de bevolking eenvoudig aan haar trieste lot wordt overgelaten. En in de maand september trof de storm Stan volop Guatemala, maar ook El Salvador, Nicaragua en het zuidoosten van Mexico, waarbij duizenden doden en tienduizenden slachtoffers vielen. Bijvoorbeeld, op zondag 9 oktober werden daaraan enkele seconden besteed in de rubriek ‘overig nieuws’, een modderstroom in een afgelegen dorp van Guatemala. Dit korte bericht ging over een afschuwelijk bloedbad. De 1400 inwoners van dit dorp kwamen om. Mannen, vrouwen en kinderen kwamen om, verdronken, verstikt en verpletterd onder de grondverschuivingen en de stortregens. Tegenover deze nieuwe tragedie beloofde Washington heel ‘vrijgevig’ om zes helikopters te sturen en evacuaties te vergemakkelijken. Het overgrote deel van de niet-regeringsorganisaties en de belangrijkste imperialistische machten toonden geen enkele belangstelling voor dit menselijk drama; dit gebied ging lijdend ten onder in onverschilligheid en epidemieën.
Toen de cycloon Katrina, nog maar enkele weken geleden, New Orleans en het zuidoosten van de Verenigde Staten trof, was de houding van de bourgeoisie heel anders. De onverschilligheid werd afgewisseld door een mediabombardement. Op de televisie, in de kranten werden de godganse dag beelden vertoond van de arme bevolking, in de val zittend, zonder levensmiddelen, zonder dak boven het hoofd en rustig gehouden door tot de tanden bewapende Amerikaanse soldaten. Dat was niet onschuldig. Het ging de belangrijkste rivaliserende nationale bourgeoisieën er om de onmenselijkheid, de onverschilligheid en het onvermogen van de Verenigde Staten te laten zien om hun eigen bevolking te beschermen, terwijl ze in staat zijn fabelachtige militaire middelen in te zetten om de bevolking van Irak en Afghanistan te bombarderen. De anti-Amerikaanse ideologische campagne kwam op volle gang en bood imperialistische machten als Frankrijk en Duitsland de gelegenheid om te laten weten dat ze klaar stonden de tekortschietende Amerikaanse staat te hulp te snellen. Condoleeza Rice moest zelfs de woorden van de regering en van president Bush afzwakken, die onmiddellijk en heftig reageerde op die aanbiedingen: “In een interview met het netwerk ABC verklaarde Bush aanvankelijk ‘Wij stellen de hulp op prijs, maar we redden onszelf wel’. Vervolgens kwam de Amerikaanse president ter zake: ‘We hebben ze niet om hulp gevraagd’.” Het cynische gebruik van deze ramp door de belangrijkste rivaliserende machten van de Verenigde Staten baarde tijdelijk vrucht door de hele wereld te laten zien hoezeer de grootste wereldmacht zijn taken verwaarloost ten overstaande van de ontreddering van de eigen bevolking.
De ontwikkeling van de imperialistische spanningen was geen enkel respijt beschoren. In de maand oktober vond onmiddellijk een nieuwe aardbeving plaats, die het gebied van Indisch en Pakistaans Kasjmier raakte. Tien dagen na deze beving bleef het aantal slachtoffers stijgen nadat het de 50.000 al had overschreden. Net als na de tsunami haastten allerlei niet-regeringsorganisaties zich om hulp aan te bieden, en daarachter toonden alle grootmachten hun bereidwilligheid om actief aan de hulpverlening deel te nemen. Wat werd daarmee bereikt? “Ik denk niet dat veel mensen in deze kou kunnen overleven [...]. We zagen de laatste dagen gevallen van diarree, koorts, aandoeningen van de luchtwegen” (Dokter Bilal, aangehaald in Courrier International, 16 oktober).
In dit deel van Kasjmier grijpt de stank van dood en verrotting eenieder naar de keel en uit de bergen komen overlevenden toestromen op zoek naar onderdak. Meerdere weken na deze gigantische ramp is de in praktijk gebrachte hulp zo goed als onbetekenend. Deze uithoek van de wereld is van heel groot geostrategisch en imperialistisch belang, als kardinaal punt tussen Europa, Azië en Rusland. Vandaar dat het al jarenlang het toneel vormt van oorlogsrivaliteiten tussen India en Pakistan. Het contrast tussen de logistieke militaire middelen die in dit gebied worden ingezet en de extreme nood van de bevolking is absoluut aangrijpend. In feite kunnen deze militaire middelen op geen enkele manier worden ingezet voor hulp. “De dichtstbijzijnde inzetbare helikopters bevinden zich in India, maar de betrekkingen tussen de twee landen die elkaar de soevereiniteit over Kasjmier betwisten zijn gespannen.” De Pakistaanse president Pervez Musharraf zei dat “hij de inzet van Indische helikopters zou aanvaarden, op voorwaarde dat deze zonder uitrusting komen” (Libération, 22 oktober). Nog duidelijker en onmenselijker verdedigde hij zijn standpunt in de volgende bewoordingen: “er bestaan militaire verdedigingsplannen en er worden, net als aan de Indische kant, militaire middelen ingezet. Maar we willen in geen geval dat de militairen hier komen.” Als president Pervez Mousharraf zo reageert dan is het omdat hij heel goed weet dat achter deze voorstellen voor humanitaire hulp in werkelijkheid een poging schuilgaat om militair vooruitgang te boeken. Maar in de imperialistische rivaliteiten tussen India en Pakistan zijn ook de grote imperialistische machten betrokken: de Verenigde Staten, China, Frankrijk, Duitsland, Groot-Brittannië... geen enkele grootmacht kan onverschillig blijven als het over deze regio gaat. Ten bewijze daarvan “besloot de NAVO om 500 tot 1000 manschappen naar het noorden van Pakistan te sturen, maar zal daarentegen niet in staat zijn om tegemoet te komen aan de oproep van de Verenigde Naties om een luchtbrug te vormen naar honderdduizenden geïsoleerde slachtoffers, die door koude en honger worden bedreigd.” (Libération, 22 oktober). Wanneer internationale instellingen als de NAVO en de Verenigde Naties al niet in staat zijn om de minste hulp te coördineren, dan is dat eenvoudigweg omdat hun roeping niet is om humanitair op te treden. Ze vormen niet meer dan een arena voor de imperialistische confrontaties tussen diezelfde grootmachten.
De schade die door de zogenaamde natuurrampen wordt aangericht waren in de jaren 1990 drie keer omvangrijker dan in het daaraan voorafgaande decennium en vijftien keer groter dan in de jaren 1950. Als steeds meer geografische zones en bevolkingen vernietigd worden door de gevolgen van deze rampen, dan moet het voor het proletariaat duidelijk zijn dat de bourgeoisie er alleen iets om geeft als zij openlijk haar imperialistische en nationale belangen kan uitspelen. In de getroffen gebieden die niet aan hun lot worden overgelaten omdat ze een geostrategische inzet vormen, is de zogenaamd humanitaire interventie in feite een factor die de toestand ter plekke nog slechter maakt, die de wanorde, de puinhoop en de chaos nog vergroot. De vlucht vooruit van het kapitalisme in de imperialistische spanningen draagt onmiddellijk bij tot de verergering van de barbarij die uit deze rampen voortvloeit. De arbeidersklasse is de enige klasse die in staat is om het kapitalisme omver te werpen en een eind te maken aan dit zelfmoord-scenario door de kommunistische maatschappij op te richten die voor eens en voor altijd de verhoudingen van uitbuiting en van winst opheft waaruit deze verschrikkingen voortkomen.
Tino / 22.10.2005
Zoals onze lezers bekend is, organiseert de IKS regelmatig openbare- en lezersbijeenkomsten. De levendige debatten die er gevoerd worden gaan over uiteenlopende onderwerpen in verband met vragen naar aanleiding van actuele gebeurtenissen of over historische kwesties rond de strijd van de arbeidersklasse. Tijdens de lezersbijeenkomst van 11 juni te Nantes (Frankrijk) stelde één van de deelnemers een pamflet voor dat hij samen met andere jonge kritische elementen opgesteld had en dat in Rennes verspreid werd om de ideologische campagne en het referendum over de Europese grondwet aan de kaak te stellen. Deze actie past volkomen in de inspanningen van het proletariaat om zijn klassenstrijd te ontwikkelen.
We geven hier enkele citaten uit het pamflet:
“De geschiedenis van Europa is niets anders dan de geschiedenis van het kapitaal en zijn afstotelijke creaturen, de Natie-Staten. De verwezenlijking van dat Europa is nodig geworden door de wereldwijde dynamiek van het kapitalisme, een kartel van staten voor de - tot op zekere hoogte gemeenschappelijke - verdediging van hun respectievelijke imperialismen, en voor de –nog te zeer versplinterde - repressie van hun gedeelde schrikbeeld: het proletariaat en de weinige fracties daarvan die zich nog roeren, waaraan de rustige zwijgzaamheid van de democratie zou opgelegd moeten worden.
Deze bedrieglijke eenmaking onder de leiding van een handvol dominerende staten, dat gemeenschappelijk maken van de middelen om te schaden, wordt ons voorgesteld als de meest wenselijke verwezenlijking van het democratisch tijdperk, en als de altijd nog te verwachten rechtvaardiging van de ellende die we ondergaan.
Wat ons betreft, die eraan gewend zijn onder de charmante trekken van de wijze en gelukkige democratie het afschuwelijke gezicht van het kapitaal en zijn bloedige dictatuur te herkennen, wij zeggen duidelijk: “net zoals Frankrijk, die oude tandeloze heks, ons ten allen tijde vreemd is, net zo zal dat kreng Europa in ons altijd doodsvijanden vinden, die dromen van de dag dat het in de diepste krochten van de geschiedenis valt. Tegen de naties en de super-naties, rotte wiegen van het kapitaal, tegen de beschimmelde en door wormen aangevreten democratische ideologie, is ons vaderland de proletarische Internationale, de Internationale die alle paleizen, alle kapitalen van de oude wereld zal plunderen (…) Men stelt ons een referendum voor over de pompeuze Europese grondwet waar we ons gat aan afvegen. Laten we om te beginnen spuwen op die arme domkoppen en die gore smeerlappen, waarvan de eersten beslist hebben heel het walgelijke ‘democratische debat’ te respecteren dat door de anderen georkestreerd wordt” (…) We danken de zeer betrekkelijke goedaardigheid van onze goede en loyale democratische staten slechts aan de tijdelijke afwezigheid van het revolutionaire proletariaat op het slagveld van de geschiedenis (maar wees daar maar zeker van: de Oude Mol graaft altijd, en op een goeie dag zal zijn ondermijnend werk beloond worden).
In de democratie worden de genomen beslissingen alleen toegepast als de werkelijkheid dat vereist: het is de noodzakelijkheid van de beweging van de geschiedenis die de knopen doorhakt, niet de pathetische vergaderingen en de brave referenda. Zeg ‘ja’ of zeg ‘nee’: er verandert niets, behalve dat jullie weer eens zult hebben deelgenomen aan het verkiezingscircus en daarmee de democratische maskerade hebt versterkt die wij uitkotsen. Dat voor eens en altijd de bloedige nationale en supranationale leeghoofden en hun staatsmarionetten creperen! Weg met Frankrijk! Weg met Europa! Leve het proletariaat! Leve de revolutie!”
Het pamflet is getekend: “enkele communisten”
Het initiatief en de inhoud van een dergelijk pamflet werden warm begroet door de IKS en de aanwezigen. Het gaat inderdaad om een doordachte en bewuste inspanning van een minderheid van de arbeidersklasse om de burgerlijke democratie en de mediacampagne van de heersende klasse aan te klagen. Dat moeten we des te meer onderstrepen omdat de democratie inderdaad het hart is van de ideologie van de heersende klasse, één van de voornaamste pijlers van het kapitalistisch systeem. In een context van zeer grote intensiteit van de campagne van democratisch bedrog, waarmee ze zo sterk de instellingen en de ‘opbouw van Europa’ prees en daarbij wilde doen geloven dat de toekomst van elke proletariër zou afhangen van het invullen van een simpel stembiljet, was het des te moediger om zowel zijn verontwaardiging uit te drukken, als ook het resultaat van een overdenking om die staatspropaganda aan te klagen. Verschillende tussenkomsten in de bijeenkomst plaatsten de aanval die de bourgeoisie uitvoert op het bewustzijn van het proletariaat op de voorgrond, en de gevaren die de terecht aangeklaagde democratische ideologie inhoudt. De discussie heeft dus duidelijk laten zien dat de overdenking die in het pamflet ontwikkeld wordt een politieke kracht vertegenwoordigt om uit het omhulsel van democratisch en nationalistisch gif te geraken. En het is duidelijk dat deze positieve dynamiek in de zin gaat van verduidelijking, die de intiatiefnemende kameraden in staat stelt om toenadering te zoeken tot de revolutionaire standpunten van de Kommunistische Linkerzijde en om zich die opnieuw eigen te maken.
De inspanning om zo’n pamflet uit te brengen is ook tekenend voor de huidige periode. Het laat zien dat de ontwikkeling van een ondergrondse rijping binnen de arbeidersklasse een realiteit is. In verband hiermee drukt zij een ander, meer bijzonder verschijnsel uit, namelijk het opkomen van een overdenking bij de jeugd van de barbaarse realiteit van het kapitalisme en van de noodzaak om een ander perspectief te vinden dan het ‘no future’ en de uitwasemingen van de sociale ontbinding.
Het onvermijdelijke verlangen dat “alles meteen moet bewegen”, buiten elk organisatorisch en gestructureerd kader, heeft zich in het pamflet afgetekend in een reactie van revolte tegen de “arme domkoppen” die “heel het walgelijke ‘democratische debat’ (...) respecteren.” Deze kortzichtige verwerping werd op verschillende wijze bekritiseerd door sommige aanwezigen. Maar in feite kan die reactie van revolte tegen “hen die de burgerlijke propaganda voor zoete koek slikken” gerechtvaardigd lijken voor elementen die ongeduld en revolte uitdrukken tegenover het feit dat de arbeiders voor de één of andere fractie van de bourgeoisie gaan stemmen. De discussie toonde ook aan dat zo’n houding toegevingen inhoudt aan de anarchiserende ideologie, wat die kameraden kwetsbaarder maakt voor het anarchisme, dat door bourgeoisie in stand wordt gehouden en waarvan één van de klassieke ideologische bestanddelen het beschuldigen van individuen is (de ‘domkoppen’). Hier weegt ook de ideologie van individualistische visies op de klassenstrijd die ertoe leiden dat bepaalde delen van de arbeidersklasse verworpen of geminacht worden omdat ze als ‘minder duidelijk’ worden gezien. Maar dat ideologisch product wordt tezelfdertijd ook meteen bestreden, aangezien één van de opstellers tijdens de bijeenkomst verduidelijkte dat het pamflet geschreven was “om reacties uit te lokken”. In de arbeidersbeweging hebben de revolutionairen zich altijd ingespannen om de arbeidersklasse te doen reageren, maar nooit door haar te beschimpen, of door de arbeiders die door de burgerlijke ideologie misleid zijn als imbecielen te behandelen. Eén van de voornaamste taken van de revolutionairen is juist de valstrikken van de burgerlijke ideologie bloot te leggen en geduldig en onvermoeibaar aan de arbeidersklasse de gevaren uit te leggen die haar bedreigen wanneer ze geloof hecht aan de verkiezingsleugens van de heersende klasse. De houding die erin bestaat “dommeriken” die gaan stemmen met de vinger te wijzen, kan die elementen die op zoek zijn of twijfels hebben enkel maar tegen zich in het harnas jagen. Ze belemmert een echte overdenking door die elementen meteen in het kamp te gooien van “hen die zich laten beetnemen”, zonder een duidelijk en echt kritisch antwoord te geven op hun vragen.
In die zin heeft de discussie de noodzaak aangetoond van een kameraadschappelijk debat om de overdenking vooruit te helpen. Dat is ook de benaderingswijze van de kameraad geweest die naar de bijeenkomst was gekomen om een tekst van strijdbare elementen te verdedigen, en die zich daarbij op een zeer positieve wijze in de discussie heeft ingeschakeld.
De kameraad is in de discussie tussengekomen om te antwoorden, om zijn standpunt en zijn meningsverschillen uiteen te zetten: “Ons pamflet heeft niet de bedoeling te verhelderen, maar werd geschreven tegen de consensus en om reacties uit te lokken (…) Ik heb een andere visie op de organisatiekwestie en het militantisme dan de IKS. De IKS is zeker niet akkoord met onze analyse op dat vlak, dat zij als radenistisch zal beschouwen. Zonder de massa’s die de revolutie doorvoeren zijn wij geen revolutionairen. De organisatie wordt in het leven geroepen om aan een precieze taak en aan precieze behoeften te beantwoorden. Buiten de revolutionaire periode is zij van geen nut en wordt er in dat kader toe gedreven zich te bureaucratiseren. Waarvoor zouden we een organisatie nodig hebben? De meetings, pamfletten enz. kunnen zeer goed zonder haar gemaakt worden. (…) Marx en Engels waren theoretici en vertolkten de sociale beweging. Tussen 1852 en 1864 bestond er geen organisatie en toch zijn de ideeën van Marx niet ontaard. Mijn kritiek heeft betrekking op het feit dat organisaties ontaarden wanneer hun rol is uitgespeeld (…) De IKS heeft een tussenkomst in de arbeidersklasse, de IKS wil discussiëren. Goed ! Maar ik ben er niet zeker van dat men met het houden van openbare bijeenkomsten een invloed opbouwt. Er zijn niet vanzelf proletariërs die komen of die overtuigd zijn. Ik heb de indruk dat het niets oplevert te discussiëren over een tekst (Nvdr: de kameraad verwijst hier naar onze inleidende teksten op de openbare bijeenkomsten) Wij hebben geen cursus nodig! (…) Ik ontken de noodzaak van een organisatie niet, maar (die is) alleen in de revolutionaire periode (nodig).“
Volgens het standpunt dat de kameraad hier ontwikkelt, zou de organisatie zich beperken tot een aspect dat van onmiddellijk en beperkt nut is tijdens de revolutionaire periode. En vooral zou zijn een gevaar inhouden na de revolutie. We vinden hier, zoals de kameraad overigens zelf toegeeft, het oude radenistische liedje terug, dat achter een vage overweging over het ‘eventuele nut’ van de organisatie, deze a priori beschouwt als een soort bedreiging, een ‘machine die corrumpeert’, een ‘instrument’ in de handen van ‘leiders’. Per slot van rekening wordt hieruit duidelijk dat de kameraad niet overtuigd is van het nut van een organisatie, eigenlijk ook niet voor de ‘periode van revolutie’. Volgens hem is de arbeidersklasse perfect in staat zichzelf te organiseren – en op dat punt zijn we het met hem eens. Maar we raken hier de knoop van de problematiek van de kameraad die in de partij ook een permanent potentieel gevaar ziet voor de arbeidersklasse. Voor hem kan de partij niet anders dan de controle over de strijd aan het proletariaat ontfutselen en is daarom op termijn een vijand van de ontwikkeling van zijn strijd die zich slechts volledig kan identificeren met de machtsgreep binnen de staat.
De kameraad gaat in feite voorbij aan deze essentiële kwesties, wat nog bijdraagt tot zijn neiging om de partij op een verwarde wijze aan de staat gelijk te stellen, en dus om in de partij in de eerste plaats slechts een ‘gevaar’ te zien. Als in een noodlot wordt de dynamiek van ‘bureaucratisering’, in de radenistische terminologie, vanuit dat standpunt gezien, dan onvermijdelijk. Welnu, er bestaat geen enkele fataliteit en het leven van een organisatie is een permanente strijd waarvan de uitkomst niet op voorhand vaststaat. Het moet duidelijk zijn dat de partij niet tot taak heeft de macht te grijpen, zelfs niet ‘in naam van de klasse’, en dat zij altijd een orgaan van politieke oriëntering blijft, dat verre van zich met de staat te vereenzelvigen, er vreemd aan is. En dat zowel voor, tijdens, als na de revolutie, dus inclusief de periode na een opstand. Zij is en blijft een product van de arbeidersklasse en van haar historische strijd. Alleen een nederlaag van de marxistische stroming en een zege van het opportunisme, dat wil zeggen het binnendringen van de heersende ideologie in de partij, betekent een potentieel gevaar dat inderdaad dodelijk kan zijn. Maar dat neemt niet weg dat het op alle momenten van vitaal belang is voor de meest bewuste minderheden van de klasse om georganiseerd te zijn om een actieve factor in de strijd te zijn, om actief en doeltreffend deel te nemen aan de versnelling van de homogenisering van het bewustzijn in de klasse.
Wat in werkelijkheid soms moeilijk te begrijpen valt, is dat de arbeidersbeweging voortdurend organisatorische taken moet vervullen, ook wanneer de grote massa’s compleet afwezig schijnen te zijn van het toneel van de geschiedenis of wanneer ze verslagen zijn. Het is waar dat de proletarische partijen opduiken in verband met de opkomst van de strijd van de arbeidersklasse, dat ze zich vervolgens ontwikkelen en weer verdwijnen in de fasen van contrarevolutie, zoals dat formeel het geval was met de Bond van Kommunisten in 1852. Maar dat betekent nog niet dat elke georganiseerde activiteit geheel verdwijnt.
Vanuit dit oogpunt bezien was Marx van 1852 tot 1864 geen ‘geïsoleerd individu’ die zich ‘terugtrok om te studeren’, een ‘denker’ of ‘geniale filosoof’, zoals de bourgeoisie hem graag voorstelt. Hij is integendeel een echte kommunistische militant gebleven: “Marx heeft de Bond niet op autoritaire wijze ontbonden in 1850, evenmin als de Ie Internationale in 1872. Hij heeft gewoon uitgelegd dat de revolutionairen zich moeten voorbereiden op het komende uiteenvallen van die partijen, door zich te organiseren om zelfs in afwezigheid van die partijen de rode draad van de kommunistische activiteit voort te zetten.” (1) Geïsoleerde individuen kunnen a contrario geen enkel reëel actieterrein behouden en de bewuste beweging van de klasse kan nooit worden teruggebracht tot de overdenking van een aantal verspreide individuen. Gedurende die periode van terugval van de klassenstrijd hebben Marx en Engels daarentegen steeds hun wil getoond om georganiseerde banden te behouden en een revolutionaire pers uit te geven. Uit de historische ervaring van de klasse hebben Marx en Engels zo de contouren van de notie van de partij vooruitlopend kunnen preciezeren door wat we het werk van een ‘fractie’ avant la lettre zouden kunnen noemen: “het proces van rijping en bepaling van het begrip fractie vindt dus zijn oorsprong (maar niet zijn conclusie) in dat eerste netwerk van kameraden dat de ontbinding van de Bond van Kommunisten overleefd had.” (idem)
Het voorbeeld van de Italiaanse Linkerzijde in de jaren 1930, dat in de discussie werd aangehaald, vormt een duidelijke weerlegging van het idee dat organisaties nutteloos zouden zijn buiten revolutionaire bewegingen. Het werk van de Italiaanse Linkerzijde, verricht in de uiterst moeilijke omstandigheden van de triomf van het stalinisme, is een van de vruchtbaarste geweest op verschillende theoretische vlakken, met name inzake het organisatievraagstuk. Zonder deze activiteit van een fractie en dus van een organisatie, die met name door Bilan werd gevoerd, zou er vandaag geen georganiseerde uitdrukking van de Kommunistische Linkerzijde kunnen bestaan die zover is uitgebouwd als de IKS! We kunnen ook veel eenvoudiger stellen dat als we de redenering van de kameraad toepassen op de opkomende fase van het kapitalisme, waarin de revolutie nog niet mogelijk is omdat de historische voorwaarden er nog niet rijp voor zijn, waarin het proletariaat zich als klasse vormt, we er al snel toe zouden komen om de organisatorische gevechten van Marx en Engels, van Luxemburg en Lenin in de afvalbak te gooien! Zoals een deelnemer terecht opmerkte : “De organisatie is niet alleen op bepaalde historische momenten aanwezig. Er bestaat een sociale verhouding die maakt dat de organisatie er is om tegen de heersende ideologie te strijden. De organisatie is een noodzaak om opgewassen te kunnen zijn tegen de permanente druk van de burgerlijke ideologie. Het gaat om een fundamentele factor die zowel in de diepte werkt als in de breedte.”
Juist door de breedste en omvangrijkste politieke discussie en door de erkenning dat de revolutionaire organisaties zijn belangen verdedigen zal het proletariaat het best in staat zijn om zich politiek te versterken en de confrontatie met de bourgeoisie aan te gaan.
De geduldige activiteit van internationale krachtenbunde-ling gaat samen met de opbouw van de organisatie van het pro-letariaat. De zorg om continuïteit om een politieke erfenis door te geven aan een nieuwe generatie militanten is vandaag onmisbaar om de toekomstige partij en de volgende revolutionaire aanval voor te bereiden. De voorwaarden voor het verschijnen van de partij hangen samen met de klassenstrijd, maar zij is er geen mechanisch product van dat uit het niets verschijnt. Zij dankt haar bestaan vooral aan de duidelijkheid en de vastbeslotenheid, aan de strijd van de revolutionaire voorhoede. Zoals de Russische revolutie bewezen heeft, werd de bolsjewistische partij lang voor de revolutie opgebouwd. Hierdoor werd een vruchtbare tussenkomst mogelijk die de gisting voorbereid heeft in de meetings, in de stakingen en betogingen, in de arbeidersraden. Dit alles om een onvervangbare functie te vervullen, die van het katalyseren van het rijpingsproces van het proletarisch bewustzijn naar de overwinning. Vandaag, nu de impasse van het kapitalisme in crisis het proletariaat er opnieuw toe drijft zijn strijd voort te zetten en te ontwikkelen, is het de taak van de revolutionairen te werken aan de hergroepering, aan de eenheid van de revolutionaire energieën met het oog op de opbouw van de toekomstige wereldpartij. Uit dat oogpunt kunnen we het niet eens zijn met de visie van de kameraad die in onze bijeenkomsten en in het uitwerken van een politieke koers enkel een ‘cursus’ ziet die ‘niets bijdraagt’. In tegenstelling tot deze visie die van de IKS een soort ‘leraar’ maakt en van de deelnemers ‘passieve leerlingen’ die voorgekauwde ‘lessen’ moeten slikken, stellen wij dat het proletariaat niet dergelijke ‘pedagogische’ recepten volgt die vreemd zijn aan het marxisme. Wel integendeel, onze bijeenkomsten zijn, we herhalen het, een plaats van debat die een politieke confrontatie mogelijk moet maken met het oog op een verheldering voor de behoeften van de strijd. Ze maken deel uit van het noodzakelijk bewustwordingsproces om te vechten tegen de ideologische druk van de bourgeoisie, om de strijd te ontwikkelen en de toekomst voor te bereiden.
WH / 20.8.2005
(1) Zie De verhouding Fractie-Partij in de marxistische theorie in: Internationale Revue, Engels-, Frans- en Spaanstalige uitgave, nr. 64, eerste kwartaal 1991.
Links
[1] https://nl.internationalism.org/tag/7/111/internationaal-bureau-voor-de-revolutionaire-partij
[2] https://nl.internationalism.org/tag/territoriale-situatie/sociale-situatie-belgie
[3] https://nl.internationalism.org/tag/3/42/economie
[4] https://nl.internationalism.org/tag/6/108/irak
[5] https://nl.internationalism.org/tag/aktiviteiten-van-de-iks/openbare-discussiebijeenkomsten-permanenties
[6] https://nl.internationalism.org/tag/3/44/imperialisme
[7] https://nl.internationalism.org/tag/2/26/proletarische-revolutie
[8] https://nl.internationalism.org/tag/14/221/themas-verdiepen
[9] https://nl.internationalism.org/tag/9/143/1905-revolutie-om-rusland
[10] https://nl.internationalism.org/tag/2/39/revolutionaire-organisatie
[11] https://russia.internationalist_forum.org
[12] https://nl.internationalism.org/tag/4/87/midden-oosten
[13] https://nl.internationalism.org/tag/4/71/frankrijk
[14] https://nl.internationalism.org/tag/2/36/de-zogenaamde-arbeiderspartijen
[15] https://nl.internationalism.org/tag/18/283/opbouw-van-de-organisatie-belgische-werklieden-partij
[16] https://nl.internationalism.org/tag/7/126/trotskisme
[17] https://nl.internationalism.org/tag/4/55/afrika
[18] https://www.internationalism.org/dutch
[19] https://nl.internationalism.org/tag/7/122/officieel-anarchism
[20] https://nl.internationalism.org/tag/territoriale-situatie/situatie-nederland
[21] https://nl.internationalism.org/tag/18/296/het-proletariaat-tov-de-belgische-staat
[22] https://nl.internationalism.org/tag/4/95/rusland-kaukasus-centraal-azie
[23] https://nl.internationalism.org/tag/2/29/proletarische-strijd
[24] https://nl.internationalism.org/tag/11/151/congres-resoluties
[25] https://nl.internationalism.org/tag/4/68/belgie
[26] https://nl.internationalism.org/tag/11/155/tussenkomsten
[27] https://nl.internationalism.org/tag/territoriale-situatie/klassenstrijd-belgie
[28] https://nl.internationalism.org/tag/territoriale-situatie/situatie-belgie
[29] https://www.internationalism.org
[30] https://nl.internationalism.org/tag/3/52/terrorisme
[31] https://nl.internationalism.org/tag/9/147/1980-massastaking-polen
[32] https://nl.internationalism.org/tag/4/73/groot-brittannie
[33] https://nl.internationalism.org/tag/territoriale-situatie/economische-situatie-belgie
[34] https://nl.internationalism.org/tag/3/47/maatschappelijke-ontbinding
[35] https://nl.internationalism.org/tag/3/49/oorlog
[36] https://nl.internationalism.org/tag/8/133/de-beweging-van-zimmerwald
[37] https://nl.internationalism.org/tag/2/25/verval-van-het-kapitalisme