Rusland 1917: Isolement van het proletariaat in Rusland betekent de doodsteek van de Oktoberrevolutie

Printer-friendly version

De geweldige schat aan ervaringen, opgedaan tussen februari en oktober 1917 door het proletariaat in Rusland, heeft aan de proletariërs van de hele wereld getoond dat het mogelijk is de macht van de bourgeoisie omver te werpen. De opstand van Oktober betekende de zege van de bewuste arbeidersmassa’s georganiseerd in arbeidersraden en met in hun schoot hun politieke voorhoede, de bolsjewistische partij (zie Internationalisme, nr. 333). Het verloop van de gebeurtenissen na de Oktoberopstand, dat wil zeggen het ontaardingsproces van de Russische revolutie, waaruit het stalinisme zou ontstaan, kan enkel begrepen worden vanuit de dynamiek van de nederlaag van de internationale revolutionaire golf waarvan dat proces een gevolg is. Die ontaarding heeft dus niets te zien met de burgerlijke leugen van de zogenaamde continuïteit tussen de dictatuur van het proletariaat die voortkwam uit oktober 1917 en het stalinisme dat zich integendeel op de assen van de revolutie heeft ontwikkeld.
De Russische revolutie van 1917 was geen alleenstaand verschijnsel, gevolg van omstandigheden eigen aan Rusland, ze was het hoogtepunt van de eerste internationale revolutionaire golf die de burgerlijke orde dooreenschudde van Duitsland tot de Verenigde Staten, van Europa tot Azië, tot in het Zuid-Amerikaans continent. Die revolutionaire golf was het antwoord op de imperialistische oorlog die de periode van verval van het wereldkapitalisme inluidde. Van nu af was één enkel alternatief in staat de kapitalistische barbarij te weerstaan: de proletarische wereldrevolutie.
 

Een enkele uitweg: uitbreiding van de wereldrevolutie


Als Lenin en de bolsjewieken optreden als de voorhoede van de revolutionairen, is het in de overtuiging dat enkel de wereldrevolutie van het proletariaat het alternatief kan zijn voor de wereldoorlog. Als internationalisten zagen ze in de Russische Revolutie enkel “de eerste etappe van de proletarische revoluties die onvermijdelijk zullen uitbreken als gevolg van de oorlog”.
De machtsgreep in Rusland, zodra hij mogelijk wordt door de rijping van de voorwaarden op wereldschaal en in Rusland zelf, wordt door de revolutionairen gezien als een elementaire plicht van het Russisch proletariaat tegenover het wereldproletariaat. In antwoord op de argumenten van de mensjewieken die stelden dat de revolutie in een meer ontwikkeld land moest beginnen, rechtvaardigt Lenin als volgt de noodzaak van de machtsgreep: “De Duitsers, dat wil zeggen de Duitse internationalistische revolutionairen, met enkel Liebknecht (die bovendien in de gevangenis zit), zonder persorganen, zonder vergaderrecht, zonder raden, tegenover de gigantische vijandigheid ten opzichte van de ideeën van het internationalisme van alle klassen van de bevolking, tot in het laatste boerengehucht toe, tegenover de geweldige organisatie van de grote, middelgrote en kleine imperialistische bourgeoisie, de Duitsers, dwz. de Duitse internationalistische revolutionairen, de arbeiders in uniform en de matrozen, zijn in opstand beginnen komen in de vloot, met een krachtsverhouding van misschien één tegen honderd tegen hen. Maar wij, die dozijnen kranten hebben, die vrij zijn vergaderingen te houden, die de meerderheid behaald hebben in de sovjets, wij die in vergelijking met de internationalistische proletariërs van de hele wereld in de beste voorwaarden verkeren, wij zouden moeten nalaten de Duitse revolutionairen te steunen met onze opstand. Men zal dezelfde argumenten gebruiken als Scheidemann en Renaudel: het zinnigste is niet in opstand te komen, want als we gefusilleerd worden, verliest de wereld in ons zulke prachtige, zulke redelijke revolutionairen. Laat ons een resolutie aannemen van sympathie met de Duitse opstandelingen. Dat zou echt redelijk internationalisme zijn.” (Brief aan de kameraden bolsjewieken op het congres van de sovjets van de regio noord).
Minder dan een jaar na de machtsgreep in Rusland lijdt het geen twijfel dat de rest van het proletariaat in de andere landen het voortouw moet overnemen om de wereldrevolutie verder te stuwen: “De Russische revolutie is slechts een detachement van het socialistisch wereldleger en het succes en de triomf van de Russische revolutie die wij uitgevoerd hebben hangen af van de actie van dat leger [...] Het Russische proletariaat is zich bewust van zijn revolutionair isolement, het ziet duidelijk dat zijn overwinning als onmisbare voorwaarde en als fundamentele premisse de eensgezinde interventie van de arbeiders van de hele wereld heeft” (Lenin, Rede van 23 juli 1918 op de conferentie van fabrieks-comités van Moskou).
De Russische revolutie liet het er niet bij haar lot passief toe te vertrouwen aan het uitbreken van de proletarische revolutie in andere landen, ze nam voortdurend initiatieven om die revolutie uit te breiden. Het zwaartepunt van de krachtsverhouding tussen de klassen lag in Duitsland en een grote verantwoordelijkheid rustte op de schouders van de arbeidersklasse in dat land. “Het Duits proletariaat is de trouwste, de zekerste bondgenoot van de Russische revolutie en van de proletarische revolutie” (Lenin).
De Duitse revolutionairen van hun kant begrepen volop wat er in de situatie op het spel stond: “[...] het lot van de Russische revolutie: ze zal haar doel uitsluitend bereiken als proloog van de Europese revolutie van het proletariaat. Als integendeel de Europese, Duitse arbeiders toeschouwers blijven van dit boeiend drama en de kijklustigen blijven spelen, dan zal de Russische macht van de sovjets zich aan niets anders kunnen verwachten dan aan het lot van de Commune van Parijs (dwz. een bloedige nederlaag)” (Spartakus, januari 1918).
 De revolutionaire gisting die zich met name in Duitsland en centraal Europa ontwikkelde in de loop van 1918 hield alle verwachtingen levend over de naderende wereldrevolutie.

 

 

 

 

Tegenoffensief van de bourgeoisie tegen de uitbreiding van de revolutie in Duitsland


Van haar kant had de bourgeoisie al de lessen getrokken uit het eerste gevecht dat door haar klassenvijand gewonnen was in Rusland. De kapitalisten, dezelfden die enkele maanden eerder hun imperialistische rivaliteit nog lieten losbarsten op de slagvelden van de eerste wereldoorlog, begrepen de noodzaak de rangen te sluiten en zich te verenigen om de oprukkende wereldrevolutie te voorkomen en te verpletteren.
Zo streefden de krachten van de Entente er geenszins naar, wanneer de keizer in november 1918 gedwongen is de wapenstilstand aan te vragen, hun imperialistische vijand op de knieën te dwingen: hij moest in staat zijn de revolutionaire opkomst in Duitsland het hoofd te bieden (1).
De wapenstilstand en het uitroepen van de Republiek in Duitsland veroorzaken een naïef gevoel van ‘overwinning’ dat het proletariaat zeer zwaar zal betalen. Terwijl de arbeiders in Duitsland er niet in slagen de verschillende strijdhaarden te verenigen en zich uit koers laten brengen door de praatjes en manoeuvres van de arbeiderspartijen en vakbonden die naar het kamp van de bourgeoisie zijn overgelopen, organiseert de contrarevolutie zich en coördineert ze de vakbonden, de ‘socialistische’ partijen en de hoge legerleiding.
Vanaf december 1918 gaat de bourgeoisie in het offensief met voortdurende provocaties gericht tegen het proletariaat in Berlijn, met de bedoeling het op z’n eentje de strijd te doen aangaan en het te isoleren van de rest van het Duits proletariaat. Op 6 januari gaan een half miljoen Berlijnse proletariërs de straat op. De volgende dag al, met de vrijkorpsen (door de regering gedemobiliseerde officieren en onderofficieren) op kop, verplettert de ‘socialist’ Noske de arbeiders van Berlijn in een bloedbad. Teneinde het proletariaat zo weinig mogelijk kans te gunnen zich van dat verloren gevecht te herstellen, slaat de Duitse bourgeoisie nog harder toe: ze onthoofdt de voorhoede van het Duits proletariaat door haar twee meest vermaarde figuren, Karl Liebknecht en Rosa Luxemburg, te laten vermoorden.
Met de bloedige nederlaag die de arbeidersklasse net ondergaan heeft in Duitsland, ziet het Rusland van de Sovjets dat het vooruitzicht op een onmiddellijke uitbreiding van de wereldrevolutie zich verwijdert.
Toch stelt het Russisch proletarisch bastion zich tot taak ‘stand te houden’ in afwachting van nieuwe revolutionaire opstanden in Duitsland en in andere landen. Het proletariaat in Rusland bevindt zich zo in uiterst moeilijke omstandigheden: heel de wereldbourgeoisie heeft zich verenigd in een gigantische kruistocht tegen het bolsjewisme en de Republiek van de sovjets is een echte belegerde vesting geworden. Geheel geïsoleerd vecht de revolutie voor haar leven. In zulke omstandigheden standhouden eist van de proletariërs opofferingen zonder eind.
Door de bourgeoiscoalitie geïsoleerd en gewurgd, stort de Russische revolutie ineen

In de Oekraïne, in Finland, in de Baltische landen, in Bessarabië, installeren Groot-Brittannië en Frankrijk regeringen die de contrarevolutionaire witte legers steunen die gegroepeerd zijn rond de resten van de Russische bourgeoisie. De grootmachten beslissen bovendien zelf rechtstreeks in Rusland te interveniëren. Japanse troepen ontschepen in Vladivostok, later gevolgd door Franse, Britse en Amerikaanse eenheden. Drie jaar lang, tot in 1921, ontketenen die troepen een ware orgie van bloedige terreur in het land van de sovjets, ze begaan moordpartijen en alle soorten wreedheden, luid toegejuicht door de ‘democratische’ staten en gezegend door de Europese ‘socialisten’. Bovendien voegde zich bij de actie van de westerse troepen en van de witte legers nog eens de contrarevolutionaire sabotage en samenzweringen van de bourgeoisie en kleinburgerij in Rusland. De vreselijke burgeroorlog die het land gedurende deze jaren teisterde, met zijn sleep van ziekten en hongersnood als gevolg van de economische blokkade opgelegd aan de Russische bevolking, veroorzaakte zeven miljoen doden.
Tezelfdertijd verpletterden democraten en socialisten één na één de arbeidersopstand in Duitsland, Oostenrijk en Hongarije.
Alle nederlagen die het proletariaat dan ondergaat in de andere landen zijn even zovele klappen voor het Russisch proletariaat dat zijn isolement nog ziet toenemen. Terwijl de macht van de Sovjets in Rusland zich enkel kon versterken binnen een dynamiek van uitbreiding van de wereldrevolutie om de burgerlijke heerschappij op wereldvlak uit te roeien, verzwakten deze situatie van politiek isolement, samen met de gevolgen van de burgeroorlog haar integendeel aanzienlijk.
Het proletariaat en zijn voorhoede in Rusland waren letterlijk in het nauw gebracht. De bolsjewieken waren niet in staat een andere politiek te voeren dan die welke hen opgelegd werd door de ongunstige ontwikkeling van de krachtsverhouding tussen de proletarische revolutie en het heersend kapitalisme. De oplossing voor dat dilemma lag niet in Rusland zelf: ze lag evenmin in handen van de Russische staat als in de verhoudingen tussen proletariaat en boerenstand. De oplossing kon enkel komen van het internationaal proletariaat.
Daarom luidden alle economische maatregelen die genomen werden, met name die welke ingesteld werden onder wat later liet ‘oorlogskommunisme’ genoemd werd, geenszins een ‘echte’ socialistische politiek in. Ze betekenden niet de afschaffing van de kapitalistische sociale verhoudingen, maar waren gewoon noodmaatregelen opgelegd door de kapitalistische economische blokkade tegen de Republiek van de Sovjets en door de noodzaken voortvloeiend uit de burgeroorlog.
Net zo was de invoering van de NEP (nieuwe economische politiek), toen de revolutionaire golf vanaf 1921 haar eindfase in ging ondanks het feit dat de heroïsche gevechten van de arbeidersklasse nog voortduurden, geen ‘herinvoering’ van het kapitalisme, want dat was nooit uitgeschakeld geweest in Rusland. Die hele politiek en alle maatregelen werden getekend door de voorwaarden van verstikking die haar compleet isolement aan de revolutie oplegden.
Lenin was zich volmaakt bewust van het feit dat ondanks de machtsgreep door het proletariaat de vernietiging van de kapitalistische economie in Rusland afhing van de uitbreiding van de revolutie in Europa: “Wij hebben volkomen gelijk te denken dat als de Europese arbeidersklasse eerder de macht gegrepen had, zij ons achtergebleven land onder haar hoede zou nemen -zowel vanuit economisch als uit cultureel oogpunt-, zij zou ons zo geholpen hebben met technieken organisatie en ze zou ons toegelaten hebben, door onze methodes van oorlogskommunisme gedeeltelijk of geheel te verbeteren en te veranderen, in de richting te gaan van een echte socialistische economie” (2).
Met de ontketening van de imperialistische oorlog, en daarna van de burgeroorlog, had een groot aantal proletariërs zich meteen op de slagvelden bevonden waar zij behoorden tot de moedigste strijders van het rode leger, maar waar ze ook met honderdduizenden weggemaaid werden. De grote arbeidersconcentraties, die de sovjets hadden doen ontstaan die het meest vooraan liepen in de revolutie, werden zo vreselijk verzwakt door oorlog en hongersnood. Het isolement van het proletarisch bastion in Rusland bracht geleidelijk aan het verlies mee van het voornaamste politieke wapen van de revolutie: de massale en bewuste actie van de arbeidersklasse doorheen haar Arbeidersraden. Die werden een schaduw van zichzelf en werden opgeslokt door een staatsapparaat dat meer en meer veelarmig en bureaucratisch was geworden.
De noodzaak ‘stand te houden’ in afwachting van de revolutie in Europa bracht de bolsjewistische partij meer en meer toe zijn functie van politieke voorhoede van het proletariaat op te geven in het voordeel van de verdediging van de sovjetstaat. Die politiek van verdediging van de sovjetstaat werd al snel tegengesteld aan de economische belangen van het proletariaat (3). Hij leidde ertoe dat de bolsjewistische partij volledig door het staatsapparaat werd opgeslorpt. Zo leidt de identificatie van de partij met de staat de bolsjewieken er tenslotte in 1921 toe de opstand van de arbeiders van Kronstadt tegen de ellende en de hongersnood in bloed te smoren. Die tragische episode van de Russische revolutie (waarop we in een volgend artikel terugkomen) was het meest spectaculaire teken van de doodstrijd van de Russische revolutie.

 

 

 

 

 

 

Het stalinisme: speerpunt van de contrarevolutie


Het is in feite van binnenuit, binnen de Republiek van de Sovjets zelf, daar waar de revolutionairen het liet minst verwachten, dat de contrarevolutie de kop opsteekt en dat de macht van de bourgeoisie hersteld wordt door het proces van opslorping van de bolsjewistische partij door de staat.
Vergiftigd door de ontwikkeling van een bureaucratisch en totalitair apparaat, neigde de bolsjewistische partij er meer en meer toe de verdediging van de belangen van de sovjetstaat in de plaats te stellen van de beginselen van het proletarisch internationalisme. Na de dood van Lenin in 1924 helpt Stalin, de voornaamste vertegenwoordiger van die tendens naar het opgeven van het international isme, de contrarevolutie zich te installeren: dankzij de invloed die hij achter de schermen verworven had binnen het apparaat, belemmerden verlamde hij daarna de actie van elementen die probeerden zich te verzetten tegen de contrarevolutionaire afdwalingen van de bolsjewistische partij.
Zo tekende de uitputting van de revolutionaire golf na 1923, met een laatste opflakkering in China in 1927, de mislukking van de grootste revolutionaire ervaring van het proletariaat. Het Russisch proletarisch bastion zakte van binnenuit ineen en in de partij werd de jacht op internationalistische revolutionairen geopend. De gestaliniseerde bolsjewistische partij moest zo ‘gezuiverd’ worden van allen die, trouw gebleven aan het internationalisme, voortgingen zich te beroepen op de principes van het proletariaat die Lenin met hand en tand verdedigd had. Vanaf 1925 bracht Stalin zijn theorie van de “opbouw van het kommunisme in één land” in praktijk waardoor zich in al haar verschrikking de vreselijkste contrarevolutie installeerde uit heel de menselijke geschiedenis.
Door elke revolutionaire gedachte te vernietigen, door elke aanzet tot klassenstrijd te muilkorven, door de terreur en de militarisering van heel het maatschappelijk leven in te stellen, door de oude garde van de bolsjewieken uit te roeien, werd deze stalinistische contrarevolutie de belichaming van de negatie van het kommunisme. De USSR werd een volwaardig kapitalistisch land waarin het proletariaat onderworpen was, het geweer in de rug, aan de belangen van liet nationaal kapitaal, in naam van de verdediging van het ‘socialistisch vaderland’.
De nederlaag van de internationale revolutionaire golf, en in haar schoot van de revolutie in Rusland door de stalinistische ontaarding, was de meest tragische gebeurtenis uit de geschiedenis van het proletariaat en van de mensheid, want ze heeft de diepste terugval veroorzaakt die de arbeidersklasse ooit gekend heeft (een halve eeuw wereldwijde contrarevolutie)en de weg geopend voor de tweede wereldoorlog.
Het is dus van vitaal belang voor de arbeidersklasse alle lessen te trekken uit de Russische revolutie en haar mislukking.
Alleen het vermogen van het proletariaat zich weer de lessen eigen te maken uit zijn eigen geschiedenis kan het in staat stellen niet te bezwijken voor de leugenachtige campagnes van de bourgeoisie die tot in den treuren herhalen dat de terreur van liet stalinistisch regime het natuurlijk kind is van de Oktoberrevolutie van 1917.
Het doel van dergelijke campagnes en leugens bestaat erin Oktober 1917 van zijn inhoud te ontdoen door te doen geloven dat elke proletarische revolutie enkel tot stalinisme kan leiden. De heersende klasse en haar gepatenteerde ideologen doen zo alle moeite om te verhinderen dat de arbeidersklasse weer de fakkel zou opnemen van de grootse strijd die door deze generatie proletariërs gevoerd werd, die tachtig jaar geleden al durfden de hemel te bestormen om de burgerlijke orde te vernietigen.

BS

 

 

 

 

 

 

Noten


(1) We zien hier heel de weg die afgelegd werd door de bourgeoisie want amper wee jaar eerder hadden de Franse en Britse bourgeoisie de regering Kerenski, voortgekomen uit de revolutie van februari 1917, ertoe gedreven kost wat kost de oorlogsinspanning voort te zenen, wat de voorlopige regering verplichtte haar burgerlijke aard bloot te geven in de ogen van de arbeiders en zo het revolutionair vuur in Rusland aan te wakkeren.
(2) Lenin, De NEP en de revolutie, Kommunistische theorie en politieke economie in de opbouw van het socialisme. Andere bronnen: Internationale Revue, Engels-, Frans- en Spaanstalige uitgave, nr. 3, 75 en 80.
(3) Dit probleem ontsnapte niet aan de waakzaamheid van Lenin die terzake, in een debat in de bolsjewistische partij over de rol van de vakbonden in het begin van de jaren 1920, verdedigde dat de arbeidersklasse haar onmiddellijke belangen nog moest verdedigen tegen de staat in de overgangsperiode van kapitalisme naar socialisme. Maar in de omstandigheden van die tijd hadden de revolutionairen niet de middelen om de politieke overdenking over deze cruciale kwestie verder door te zetten.

 

 

 

 

Thema's verdiepen: 

Structuur van de site: 

Geschiedenis van de arbeidersbeweging: