“De Belgische consument moet zich in de komende maanden verwachten aan de hoogste veralgemeende prijsstijgingen sinds het begin van de jaren 1990, Dixit het federaal Planbureau” (De Standaard, 1.3.2008). Met de duizelingwekkende prijsstijging van basisvoedselproducten en energie neemt de inflatie een hoge vlucht. Ze wordt vandaag op 4,39% geraamd, het hoogste peil sinds 1985, terwijl de economisten enkele maanden geleden nog mikten op 2%. In de dagelijkse werkelijkheid zijn de prijzen van de voornaamste voedingsproducten (brood, pasta en granen, melkproducten, fruit, groenten, vlees…) en energie de laatste maanden met 20 tot 50% gestegen. Stookolie, bijvoorbeeld, is op een jaar tijd met 50% gestegen (De Morgen, 12.4.2008). En daarbij gaat het ongetwijfeld om de eerste vlagen van een verschrikkelijk onweer dat zich aankondigt.

De toenemende verpaupering raakt heel de arbeidersklasse

De snel stijgende verpaupering is noch ‘nationaal’ noch conjunctureel. En de huidige verdieping van de wereldcrisis, die zich manifesteert in een ernstige recessie, aangekondigd met de vastgoedcrisis in de Verenigde Staten, uitlopend op een zeer ernstige crisis van het bankwezen die veroorzaakt is door een politiek van onbeperkte kredieten, via een sterke daling van de beurskoersen, dolgedraaide speculatie op grondstoffen, heeft over heel de wereld steeds groter gevolgen. In landen als Egypte, de Filippijnen, Haïti en Burkina Faso barsten al hongerrevoltes uit tegen de duizelingwekkende stijging van de prijzen van de basislevensmiddelen. In de Verenigde Staten kwam het probleem van de huisvesting centraal te staan en sinds de voorbije zomer worden er elke maand gemiddeld 200.000 mensen op straat gezet. En deze opkomende golf raakt Europa steeds meer. In de grote Europese steden zitten de arbeiders dikwijls samengehokt in steeds ongezonder krotten, terwijl de prijzen van huur, gas, openbaar vervoer en brandstof onophoudelijk stijgen. Behalve de fameuze wijken in de randsteden die de staat heeft laten verloederen, ontstaan er aan de rand daarvan krottenwijken (die de overheid in het begin van de jaren 1980 zogenaamd helemaal beweerde te hebben uitgeroeid) met erbarmelijke beschuttingsplaatsen of werkelijke ‘favella’s zoals in de ‘Derde Wereld’.
In België leeft 14,6% van de bevolking onder de armoededrempel. In Wallonië klimt dit cijfer zelfs op tot 17% en in Brussel heeft die al 25% bereikt. De voedselbedelingen (te beginnen met de ‘Restos du Coeur’) worden steeds meer bezocht door loonarbeider. Het aantal uitgedeelde voedselpakken stijgt fors en de vraag om hulp bij het OVMW om het hoofd te bieden aan een onbeheersbare schuld is in 2007 met 21% gestegen. Met de vermenigvuldiging van de onzekere, tijdelijke en deeltijdse baantjes, is er een toenemend aantal werknemers zonder vast loon, waardoor zelfs de gezinnen die boven de armoededrempel zitten in de problemen komen. De daling van de lonen net zoals de onzekerheid op de tewerkstellingsmarkt scherpen deze tendensen nog aan (cf. De Morgen, 12.4.2008).

Welke politiek kunnen wij verwachten van de nieuwe regering?

Kunnen de werknemers hopen op een politiek van sociale hulp door de regering en de partijen die deze ondersteunen? Na negen maanden van niet aflatend psychodrama heeft de Belgische bourgeoisie eindelijk een regering voortgebracht, geleid door de Christen-democraat Yves Leterme. En als wij het regeringsprogramma mogen geloven dan zou de barometer daadwerkelijk goed weer aangeven: daling van de belastingen, schepping van 200.000 nieuwe jobs, loonsverhoging, het afromen van een overschot van 1% voor investeringen in het zilverfonds, en ga zo maar door. Kortom, de belofte van een sociaal paradijs! In werkelijkheid is deze verklaring louter bedrog, zoals trouwens wordt erkend door de burgerlijke economen: “Deze regering wil de lasten verlagen, de uitgaven verhogen én een overschot boeken [...]. Eigenlijk zouden al die voornemens een collectieve schaterlach moeten uitlokken. Want deze regering maakt ons gewoon iets wijs” (De Grauwe, professor economie, KU-Leuven, DM, 29.03.2008).
Ook al is het huidige regeringsprogramma slechts zand in de ogen, ook al is de regering Leterme slechts andermaal een ‘voorlopige’, een ‘overgangs’-regering, (voor een analyse van de politieke crisis, zie ons artikel De politieke crisis belet geen eendrachtige aanval op de arbeidersklasse, in Internationalisme, nr. 335), toch heeft de Belgische bourgeoisie eens te meer tijd moeten rekken tot 15 juli voor onderhandelen tussen de verschillende fracties die betrokken zijn bij een groot compromis betreffende een globaal pakket van maatregelen voor de reorganisatie van de Federale Staat, de sanering van de begroting en de versterking van de concurrentiepositie van de nationale economie. In dit kader zou het laten verrotten van de economische toestand door een jaar van politieke verlamming, wel degelijk kunnen wijzen op een gevolgde strategie van het opvoeren van de druk op de verschillende regionale fracties om deze achter een gemeenschappelijke politiek te krijgen.
Want ook al illustreren het moeizame geploeter voor de regeringsvorming en de vaststelling van haar programma de toenemende problemen van de Belgische bourgeoisie in het beheer van haar instellingen, de arbeiders kunnen zich geen illusies maken: wat ook de uiteenlopende meningen zijn binnen de burgerlijke partijen, wat ook de bestaande spanningen zijn, toch herwint de bourgeoisie altijd haar éénheid als het er om gaat de arbeidersklasse aan te vallen. En de sirenen van de regeringsverklaring van april wijzen enkel op de rijping van de omstandigheden voor het afkondigen van dergelijke aanvallen:
– De inkt van het regeringsprogramma was nog niet droog of de experts legden er al de nadruk op dat het vastgelegde begrotingsevenwicht niet houdbaar was en dat er onvermijdelijk maatregelen zouden moeten worden genomen tijdens de ‘begrotingscontrole’ van de zomer.
– De economische indicators staan op onweer: de groeivooruitzichten voor de Belgische economie gaan in vrije val van 1,9% naar 1,4% (terwijl de groei nog 2,7% bedroeg in 2007). De economische instabiliteit op wereldvlak zal nog minder bedrijven er toe aanzetten om te investeren en de mensen zullen minder geld te besteden hebben door het feit dat hun reële inkomen zal dalen door de opkomende inflatie. Nu is er al een daling in de bouwnijverheid van 12% terwijl begroting en regeringsprogramma rekenden op een groei van 1,9%.
– Voor het eerst in vijftien jaar is de handelsbalans van België negatief. “Dat is een belangrijk signaal dat onze concurrentiekracht fors achteruitgaat. En dat voor een land als België dat er prat op gaat een exportland te zijn” (Economist G. Noels in DM, 16.04.2008).
– Wanneer de bourgeoisie een zware slag wil toebrengen aan de lonen haalt ze het monster van Loch Ness boven, de automatische koppeling van de lonen aan de index, zoals begin april. Toen gaf de directeur van de Nationale Bank, Guy Quaden, te kennen dat deze loonindexering geschrapt moest worden. Dat stelde de vakbonden in staat om de reddende engel te spelen bij het ‘redden van de index’, terwijl de regering maatregelen doorvoert tegen de lonen door bijvoorbeeld de samenstelling van de index te wijzigen (net als de regering Dehaene in 1994), door een ‘indexsprong’ op te dringen (als in de jaren 1980) en door een aanvullende norm in te voeren (de Belgische loonsverhogingen mogen niet hoger zijn dan het gemiddelde van die van de belangrijkste concurrenten). Zoals gouverneur Quaden cynisch opmerkt: “De index is belangrijk als element van sociale vrede in België, maar dat systeem mag economisch ook niet al te kostelijk (sic) worden.” (DM, 12.04.2008).
De richting van het ‘geheime programma’ van de regering dat wordt voorbereid door Leterme, met de actieve steun van de socialistische partijen (de Franstalige PS, die al jarenlang deelneemt aan de ‘zaken’ in alle geledingen van de overheid, en de Vlaamse SP.a, die volop haar verantwoordelijkheid neemt in de Vlaamse deelregering), laat er geen twijfel over bestaan: er komt een nieuwe aanval op de lonen die zal samengaan met andere maatregelen: verlaging van de pensioenen en de toepassing van het wettelijk recht op pensioen op 65 jaar, of nog erger zoals in Duitsland (op 67 jaar) of in Groot-Brittannië (op 68 jaar). Verder een productiviteits-verhoging via strijd tegen het absenteïsme en de vermindering van de pauzes of compensatiedagen; verhoogde ‘flexibiliteit’ en bestaansonzekerheid in de privé; afslanking van de openbare diensten ; aantasting van het recht op uitkering voor werklozen en in de verschillende regio’s van het land het opvoering van de druk om hen aan het werk zetten. En dat komt op een moment dat er, onder druk van de verscherping van de crisis, plannen bestaan tot massale ontslagen in sectoren als banken en verzekeringen.

Naar een ontwikkeling van de klassenstrijd

De arbeidersklasse is het allereerste slachtoffer van de verscherping van de economische crisis. Het kapitalisme in crisis heeft geen andere middelen ter beschikking om proberen het hoofd te bieden aan de concurrentie op de wereldmarkt dan het verhogen van de productiviteit door het verminderen van de tewerkstelling en het doen dalen van de lonen van de arbeidskracht: verlies van tewerkstelling en daling van de lonen; maar de groeiende verpaupering en bestaansonzekerheid die de arbeidersklasse treffen brengen ook het bankroet van het kapitalistisch systeem aan het licht. Het kapitalisme is steeds minder in staat tot het in stand houden van de arbeidskracht van wie wordt uitgebuit: het onvermogen om een steeds groter deel van de proletariërs in de productie op te nemen, die weerspiegeld wordt in massale werkloosheid en arbeidsonzekerheid, komt nog bovenop het onvermogen om ze te voeden, te huisvesten, ze degelijk te verzorgen.
De huidige versnelling van de economische crisis en de golf van verpaupering die ermee gepaard gaat, spelen zich af tegen een achtergrond waarbij de arbeidersklasse nu al sinds enkele jaren, terug het hoofd opheft en een toenemende strijdbaarheid vertoont. Deze nieuwe aanvallen die er door de bourgeoisie doorgeramd worden, gaan een vruchtbare bodem vormen waarop de strijd van het proletariaat en zijn éénheid zich gaan ontwikkelen. Nu reeds is er een stijging merkbaar van deze woede, waarvan de ‘stakingsvlaag’ van de winter van 2008 een getuigenis was.
Tegenover de prijsstijgingen en ondanks de afwezigheid van een regering, brak er midden januari spontaan een sociaal conflict uit bij een toeleveringsbedrijf van Ford Genk voor ‘één Euro meer’, dat zich als een strovuur uitbreidde tot een werkelijke stakingsgolf voor verhoging van de koopkracht. Het waren diezelfde arbeiders die toen onder druk stonden van de herstructureringen bij Ford, Opel en Volkswagen in het begin van het jaar, die het vuur aan het lont staken. Eerst sloeg de spontane eisenbeweging over naar Ford Genk en daarna naar praktisch alle bedrijven uit de onmiddellijk omgeving om vervolgens heel de provincie Limburg te beslaan en de metaalnijverheid. De stakingsgolf heeft zich geleidelijk uitgebreid naar andere industrietakken en andere provincies, vooral in het Nederlandstalige landsdeel en in Brussel.
Om die brandhaarden te blussen hebben vakbonden en bedrijfsleiders de eisen gekanaliseerd in de richting van eenmalige premies en bonussen gekoppeld aan resultaten. Dikwijls probeerden de patroons zelfs de sociale vrede af te kopen, om zo een eind aan de stakingen te maken vooraleer de arbeiders daadwerkelijk in beweging kwamen. “"Omdat ze zelf af te rekenen hebben met plots oplaaiend protest, maar meer nog omdat ze te allen prijze een wilde staking willen vermijden en mogelijke onrust dus liever vooraf afkopen" (Interview met H. Jorissen, voorzitter van de Vlaamse metaalbond van het ABVV in De Morgen, 02/02/2008) Want als een rode draad door heel de beweging "is dat het niet gaat om stakingen die door de vakbonden georganiseerd werden, maar om wilde stakingen. Het is de basis die in opstand komt, en het zijn de vakbonden die proberen om te bemiddelen." (Eén van de getuigenissen op het discussieforum van DS over de stakingsgolf).
De vakbonden stellen alles in het werk om de versplintering van de strijd te bewerkstelligen omdat die haar ontkracht. Hun rol van inkapseling berust geheel en al op hun vermogen om de strijd te verdelen en te isoleren om te beletten dat de proletariërs zich bewust worden van hun collectieve bekwaamheid om zich te verweren tegen de aanvallen. Tegenover deze sabotage is het nodig dat de arbeiders er toe komen om de talrijke gelijktijdige strijdhaarden, die vandaag uitbarsten, te verenigen, bijvoorbeeld via gemeenschappelijke eisen of strijdprogramma’s. Op die manier zou zij een werkelijke dynamiek kunnen op gang trekken van éénheid en solidariteit, die deze strijdbewegingen in zich dragen en die niet enkel het enige middel zijn om zich te verzetten tegen de aanvallen die alle arbeiders raken in alle sectoren, maar die zou uitlopen op een vooruitzicht van het ter discussie stellen van het doodlopende straatje waarin het kapitalisme hen stort.

Jos / 15.04.2008