Internationaal begint een nieuwe generatie proletarische politiek te bedrijven. Eerst en vooral is er debat nodig om standpunten te verhelderen. Daartoe werd eerder al in antwerpen een discussiekring opgericht. Aan de Vrije Universiteit van Brussel (VUB) is nu ook een politieke discussiegroep ontstaan, die niet gebonden is aan enige politieke strekking, waarvan de deelnemers zelf inleidingen voorbereiden en onderwerpen aandragen. Onderwerpen zijn onder andere geweest Ecologie en Kapitalisme, de Oktoberrevolutie van Rusland in 1917 en de recente studentenbetogingen. Hieronder drukken we het grootste deel van één van de inleidingen af over identiteit en de staat. De samenvatting van de discussie over de studentenbetoging is te vinden op onze website.

Tussen droom en daad - Over identiteit en de staat

De dromen van de mensen krijgen in de huidige maatschappij geen kans. Het is ook geen prettig toekomstperspectief voor ons, de jongeren: werken tot voorbij je zestigste van 9.00 tot 17.00 uur en hopen dat je niet ontslagen wordt. De meeste jobs hebben daarbij weinig maatschappelijk nut, bijvoorbeeld de banksector of administratie. Stel dat je wel een goede job vindt, dan nog is men bang voor de sleur.
Tezamen met de identiteitscrisis wordt de economische en sociale crisis steeds schrijnender: de werkenden moeten steeds harder werken, terwijl de werklozen en gepensioneerden steeds minder krijgen. Het onderwijs verslechtert, ouders hebben steeds minder tijd voor hun kinderen en de stress neemt toe. De wrijving tussen buren wordt groter: allochtoon en autochtoon, Vlaming en Waal, Europeaan en Amerikaan, islamiet en christen. Er zijn oorlogen overal op de wereld en de natuur wordt steeds sneller vernield.
Wie gelooft er nog in dit systeem? Kan men zich zelf ontplooien in het kapitalisme? Waarom wordt de wereld verdeeld door nationaliteiten en staten? Komen de belangen van de mens overeen met de belangen van het kapitalisme? Kan het niet anders, kan het niet beter?
Wij hebben dankzij het kapitalisme de productieve krachten zo ver ontwikkeld dat heel de wereldbevolking haar basisbehoeften zou kunnen bevredigen. Ondanks de technische mogelijkheid blijkt dit in het kapitalisme niet haalbaar: enkel een klein deel van de wereldbevolking beschikt over deze overvloed terwijl de meerderheid van de wereld – geteisterd door natuurrampen – verhongert en geen onderdak noch onderwijs kent.
Dit is een enorme verspilling van grondstoffen en mensenlevens. Deze absurditeit ligt niet aan de ‘natuur’ van de mens zelf, maar aan de kapitalistische productiemethode: een onmenselijke winstmaximalisatie. De productieve en creatieve krachten van de mens worden enkel benut indien de maatschappij dit toelaat. De bourgeoisie – de heersende klasse in het kapitalisme – investeert enkel in activiteiten die winstgevend zijn. Tezamen met de concurrentie verhindert ze de mens om een vredige en internationale samenleving tot stand te brengen die de menselijke behoeften bevredigt.
In het vorige artikel (Ecologie en Kapitalisme – 'de Moeial' oktober 2007) en tijdens de discussie van 17 oktober werd besproken hoe het kapitalisme de ecologieproblemen veroorzaakt. In dit artikel wordt er meer aandacht besteed aan de invloed van het kapitalisme op de creativiteit en identiteit van de mens in plaats van het misbruik van de productieve krachten.
Toch is er een fundamenteel verband tussen het bevredigen van basisbehoeften en de identiteit en creativiteit: zonder deze bevrediging ontplooit de mens haar identiteit en creativiteit niet, haar gedachten worden dan gedomineerd door het verkrijgen van eten, onderdak en veiligheid. Zolang er een schaarste bestaat, belemmeren de natuurlijke behoeften de ontwikkeling van andere behoeften. Deze andere behoeften zijn niet artificieel of gekweekt, de mens is een creatief en sociaal wezen dat altijd nood heeft aan zelf-ontwikkeling, interactie en cultuur.
De tijd van vrijheid is aangebroken Het kapitalisme heeft arbeiders nodig die efficiënt produceren en ze zal arbeiders dus ook moeten onderhouden. De bourgeoisie heeft nooit een verbetering van de levensomstandigheden ingevoerd uit liefdadigheid, enkel om haar winst te verhogen of haar systeem in stand te houden. Zo heeft ze onderwijs en gezondheidszorg ingevoerd om over een intelligentere en gezondere arbeiders te beschikken. Ze heeft arbeiders het stemrecht en verminderde werklast gegeven om de illusie hoog te houden dat het kapitalisme nog verbetering kan brengen. Wij zijn deze toekomstige arbeiders en de bourgeoisie is haar toegevingen systematisch aan het verminderen omdat de economische en politieke crisis verergerd (het pensioen begint steeds later, arbeiders werken steeds langer en de werkzekerheid daalt). Ook onze vrije tijd - dit is de tijd die overblijft na het werken en andere nodige taken, bijvoorbeeld winkelen, koken en rijden – staat onder druk.
De toename van vrijheid van het individu in het kapitalisme is ontstaan omdat een groter gedeelte van de bevolking niet constant moest werken voor de bevrediging van de basisbehoeften, maar (vrije) tijd en middelen heeft om die extra behoeften te bevredigen. Dit was niet mogelijk voor de boeren in de feodaliteit en de slaven daarvoor. Het kapitalisme is een vooruitgang geweest, maar de omstandigheden zijn veranderd en het kapitalisme beperkt momenteel de vrije tijd en dus de vrijheid van het individu. De vrijheid die we nu kennen, dit is dus de tijd en middelen die de maatschappij ter beschikking stelt voor het individu, is relatief klein. Niet alleen vraagt het kapitalisme van arbeiders dat ze te veel werken om winst, maar ze organiseert de maatschappij niet opdat iedereen zou kunnen genieten van de overproductie.
Enkel de mensen die geld hebben, die dus werken, hebben toegang tot deze overvloed. Het communisme stelt een systeem voor waar ieder werkt naargelang zijn capaciteiten, voor de bevrediging van ieder. Het communisme is er niet ter maximalisatie van de winst, maar voor de bevrediging van de behoeften van de mensen (dus ook alle behoeften die komen na de bevrediging van de basisbehoeften). Dan kan men spreken van echte individualiteit. Het idee dat het communisme alle mensen onderwerpt aan een ideologie en dezelfde levensstandaard (grijze blokken, zelfde voedsel en kledij) is tegenovergesteld aan haar opzet: een maatschappij die zich organiseert om de ontwikkeling van het individu te bevorderen. Daarvoor moet ze het kapitalisme vervangen, want het is het kapitalisme dat de mensheid eentonig kleurt, in de oorlog sleurt en onze wereld verscheurt.

Intro discussiekring VUB