Overstromingen, droogte, branden...

Kapitalisme leidt de mensheid naar een wereldwijde catastrofe!

In de week van 12 tot 19 juli werden Zuid-Limburg in Nederland en grote delen van België getroffen door overstromingen van een ongekende omvang, wat hallucinante beelden opleverden. Vooral in de Wallonië was de toestand catastrofaal: van de 262 gemeenten waren er 240 in meerdere of mindere mate getroffen door de watersnoodramp. En terwijl de opruimingswerken en herstellingen van de eerste overstromingen nog in volle gang waren, werden een aantal steden (Namen en Dinant) in het weekend van 24-25 juli getroffen door een soortgelijke tweede overstroming.

Weerpresentator van de NOS, Gerrit Hiemstra, liet geen enkel misverstand bestaan over het verband tussen de hevige regenval en klimaatverandering. “Voor iedereen die zich afvraagt of de extreme regen in Limburg, de Ardennen en het aangrenzende deel van Duitsland met klimaatverandering te maken heeft, het antwoord daarop is ‘ja’. In de klimaatscenario’s 2014 van het KNMI is al gewezen op een toename van extreem weer. Daarin is beschreven dat in de zomer zowel de kans op droogte als de kans op extreme neerslag groter wordt.” (Gerrit Hiemstra, Twitter,14 juli 2021). Regeringsleiders zoals Rutte en De Croo erkennen dat er een link is met de klimaatopwarming en proberen deze rampen aan te wenden om de noodzaak van de plannen voor een versnelde “green economy” aan te prijzen.

Hiermee proberen ze hun verantwoordelijkheid voor de catastrofe te verdoezelen. De wetenschap, in dit geval de weerkundige diensten, waren op de hoogte van enorme grote hoeveelheden neerslag die het oosten van Nederland, van België en het Westen van Duitsland zouden teisteren en hadden de nodige waarschuwingen uitgestuurd. “Zowel de grootschalige als fijnmazige weermodellen hadden allen een enorme neerslagsom berekend in de loop van dinsdag 13 juli tot en met vrijdagochtend 16 juli 2021.” (Noodweer Benelux, Waarom heeft het de afgelopen dagen zoveel geregend boven de Benelux?).

België ontving de eerste waarschuwing van het European Flood Awareness System over het overstromingsgevaar al op zaterdag 10 juli. De dagen nadien volgden er nog 24 alarmsignalen. Desondanks werd de getroffen bevolking niet voor het dreigende onheil gewaarschuwd. De eerste noodsignalen werden pas uitgevaardigd toen het water de mensen al aan de knieën stond en de eerste maatregelen, zoals de evacuatie van de bewoners, werden pas genomen op donderdagmiddag 15 juli, vijf dagen na het eerste alarmsignaal van de EFAS.

“Maar”, zoals onderstaand artikel terecht zegt, “de verantwoordelijkheid van de bourgeoisie houdt niet op bij het falen van het waarschuwingssysteem.” Ze is ook verantwoordelijk voor o.a. het achterstallig onderhoud van de waterkeringen en de rioleringen, de kaalslag op de hellingen van de rivieren en beken, het rechttrekken van natuurlijke vaarwaters, het droogleggen van vochtige gebieden,de onverminderde bouw van huizen in overstromingsgevoelige gebieden, enz.

Deze tragische gebeurtenissen zijn geen alleenstaande gevallen. Onderstaand artikel maakt duidelijk dat de vermenigvuldiging van klimatologische rampen het leven op aarde alsmaar meer ontregelt en dat het kapitalisme niet alleen geen oplossing kan bieden voor deze rampen maar integendeel, door de groeiende chaos en het elk voor zich die de huidige fase van haar ontbinding kenmerken, de toestand alsmaar uitzichtlozer maakt.

o-o-o-o-o-o-o-o

In slechts enkele weken tijd hebben klimaatrampen elkaar overal op de planeet in een ontstellend tempo opgevolgd. In de Verenigde Staten, Pakistan, Spanje en Canada hebben de temperaturen de 50° C benaderd. In Noord-India veroorzaakte de hitte enkele duizenden doden. 800.000 hectare Siberische bossen, een van de koudste gebieden ter wereld, zijn al in rook opgegaan. In Noord-Amerika is het traditionele seizoen van de reusachtige bosbranden al begonnen: alleen al in British Columbia is al meer dan 150.000 hectare in vlammen opgegaan! In het zuiden van Madagaskar heeft een ongekende droogte 1,5 miljoen mensen in hongersnood gestort. Honderdduizenden kinderen sterven, omdat ze niets te eten of te drinken hebben, in een bijna unanieme onverschilligheid! Kenia en verschillende andere Afrikaanse landen maken dezelfde dramatische situatie door.

Maar terwijl delen van de wereld verstikken, hebben hevige regens Japan, China en Europa getroffen en ongekende overstromingen en dodelijke aardverschuivingen veroorzaakt. In het centrum van Europa, met name in Duitsland en België, hebben de overstromingen, op het moment van schrijven, aan meer dan 200 mensen het leven gekost en duizenden mensen verwond. Duizenden huizen, hele dorpen, steden en straten zijn weggespoeld. In West-Duitsland werden het wegennet, elektriciteitsleidingen, gasleidingen, telecommunicatienetwerken en spoorwegen verwoest. Veel spoor- en verkeersbruggen stortten in. Nooit eerder is deze regio op zo'n grote schaal getroffen door overstromingen.

In China viel in de stad Zhengzhou, hoofdstad van de centrale provincie Henan en met een bevolking van 10 miljoen mensen, in drie dagen het equivalent van een jaar regen! Straten veranderden in woeste stortvloeden, met hallucinante taferelen van verwoesting en chaos: ingestorte wegen, kapotgeslagen asfalt, voertuigen die door het water werden meegesleurd... Duizenden metrogebruikers kwamen vast te zitten in stations, treinen of tunnels, vaak met water tot aan hun nek. Er zijn ten minste 33 doden en nog veel meer gewonden gemeld. 200.000 mensen zijn geëvacueerd. Water, elektriciteit en voedselvoorraden werden plotseling afgesneden. Niemand was gewaarschuwd. De schade voor de landbouw loopt in de miljoenen. In het zuiden van Henan brak de dam door van het Guojiaju-waterreservoir terwijl twee andere dammen elk moment kunnen instorten.

De conclusies van het voorlopig rapport van het IPCC, dat naar de pers is gelekt, zijn huiveringwekkend: “Het leven op aarde kan zich herstellen van grote klimaatveranderingen door te evolueren naar nieuwe soorten en door nieuwe ecosystemen te scheppen. De mensheid kan dat niet”. Al tientallen jaren waarschuwen wetenschappers voor de gevaren van klimaatverandering. Daar zijn we nu aanbeland! Het is niet langer een kwestie van het uitsterven van soorten of plaatselijke rampen; de catastrofes zijn nu permanent... en het ergste moet nog komen!

 

De nalatigheid van de bourgeoisie ten aanzien van rampen

Sinds een aantal jaren zijn er steeds meer hittegolven, branden, orkanen en beelden van vernieling. Maar als de tekortkomingen en incompetentie van de armste staten bij het beheersen van rampen helaas niemand meer verbazen, dan is het groeiende onvermogen van de grootmachten om hiermee om te gaan bijzonder tekenend voor het niveau van de crisis waarin het kapitalisme wegzinkt. Niet alleen worden de klimaatverschijnselen steeds verwoestender, talrijker en oncontroleerbaarder, maar ook raken de staten en de hulpdiensten, onder het gewicht van tientallen jaren bezuinigingen, steeds meer gedesorganiseerd en schieten zij steeds meer tekort.

De situatie in Duitsland is een duidelijke uiting van deze tendens. Hoewel het Europees waarschuwingssysteem voor overstromingen (EFAS), dat na de overstromingen van 2002 is opgezet, de overstromingen van 14-15 juli heeft voorzien, “werden de waarschuwingen niet ernstig genomen en waren de voorbereidingen ontoereikend”, zoals hydroloog Hannah Cloke verklaarde ([1]). De federale staat heeft in feite de waarschuwingssystemen overgelaten aan de deelstaten en zelfs aan de gemeenten, zonder gestandaardiseerde procedures of de nodige middelen.  En nadat het elektriciteits- en telefoonnet was ingestort, waardoor het onmogelijk was de bevolking te waarschuwen en te evacueren, kon de civiele bescherming de sirenes alleen laten loeien waar deze nog werkten! Vóór de hereniging waren er ongeveer 80.000 sirenes in West- en Oost-Duitsland; nu zijn er nog maar 15.000 zijn in werking ([2]). Door het gebrek aan communicatie en coördinatie verliepen ook de operaties van de reddingseenheden in grote wanorde. Met andere woorden: bezuinigingen en bureaucratische incompetentie hebben in hoge mate bijgedragen tot dit fiasco!

Maar de verantwoordelijkheid van de bourgeoisie houdt niet op bij het falen van de veiligheidssystemen. In deze verstedelijkte en dichtbevolkte gebieden is de doorlaatbaarheid van de bodem sterk verminderd, waardoor het risico van overstromingen toeneemt. Om de arbeidskrachten beter te concentreren ten behoeve van de rentabiliteit, aarzelen de autoriteiten al tientallen jaren niet om toestemming te geven voor de bouw van een groot aantal huizen in overstromingsgevoelige gebieden!

 

De bourgeoisie is onmachtig om de uitdagingen van de klimaatverandering aan te pakken

Een groot deel van de bourgeoisie kon niet anders dan het verband toegeven tussen de opwarming van de aarde en de toename van rampen. Te midden van het puin verklaarde de Duitse Bondskanselier plechtig: “We moeten opschieten. We moeten sneller handelen in de strijd tegen de klimaatverandering”([3]). Pure schijnheiligheid! Sinds de jaren 1970 zijn er bijna elk jaar internationale topontmoetingen en conferenties geweest met een reeks van beloften, doelstellingen en toezeggingen. Telkens weer blijken de ‘historische overeenkomsten’ niet meer dan vrome wensen te zijn, terwijl de uitstoot van broeikasgassen elk jaar blijft toenemen.

In het verleden kon de bourgeoisie zich, vanuit economisch oogpunt,nog mobiliseren voor specifieke kwesties, zoals de drastische vermindering van gefluoreerde gassen die verantwoordelijk zijn voor het ‘gat’ in de ozonlaag. Deze gassen werden gebruikt in airconditioning, koelkasten en spuitbussen. Dit is zeker een belangrijke inspanning, gezien de risico's die de aantasting van de ozonlaag nog steeds inhoudt, maar het heeft nooit een drastische omwenteling van het kapitalistische produktieapparaat gevergd. De CO2uitstoot is in dit verband een veel belangrijkere uitdaging!

Broeikasgassen worden gewekt door de voertuigen die werkers en goederen vervoeren, door de energie die fabrieken doet draaien, Zij bestaan ook uit methaan dat wordt voortgebracht door intensieve landbouw, welke ook gepaard gaat met de grootschalige vernietiging van bossen. Kortom, de CO2uitstoot raakt de kern van de kapitalistische productie: de concentratie van arbeid in enorme metropolen, de anarchie van de productie, de uitwisseling van goederen op wereldschaal, de zware industrie... Daarom is de bourgeoisie niet in staat om echte oplossingen te vinden voor de klimaatcrisis. Winstbejag, massale overproductie van goederen en plundering van natuurlijke hulpbronnen is geen ‘optie’ voor het kapitalisme: het is de onmisbare voorwaarde van zijn bestaan. Met het oog op de uitgebreide accumulatie van haar kapitaal, zonder welke zij haar eigen belangen en winsten in het licht van de verscherpte wereldwijde concurrentie in gevaar brengt, heeft de bourgeoisie geen andere keuze dan de productie te verhogen. De onuitgesproken essentie van deze logica is: na mij de zondvloed! Extreme klimatologische verschijnselen treffen niet langer alleen de bevolking van de armste landen, maar verstoren nu ook rechtstreeks het functioneren van het industriële en agrarische productieapparaat in de centraal gelegen landen. De bourgeoisie zit dus gevangen in de klem van onoplosbare tegenspraken!

Geen enkele staat kan zijn productieapparaat radicaal omvormen zonder een brutale terugslag te ondergaan in de concurrentie met andere landen. Kanselier Merkel mag dan beweren dat we ‘sneller moeten gaan’, maar de Duitse regering heeft nooit iets willen horen van milieuvoorschriften die te streng zijn om strategische sectoren zoals staal, chemie of auto-industrie te beschermen. Merkel is er ook jarenlang in geslaagd de (nochtans zeer geleidelijke) afschaffing van steenkool uit te stellen: de dagbouw van steenkool in het Rijnland en Oost-Duitsland blijft een van de grootste vervuilers in Europa. Met andere woorden, de prijs voor de sterke concurrentiepositie van de Duitse economie is de schaamteloze vernietiging van het milieu! Dezelfde onverbiddelijke logica is van toepassing op de hele planeet: het stoppen met het uitstoten van CO2 in de atmosfeer of met het vernietigen van bossen zou voor de ‘werkplaats van de wereld’, wat China is, maar ook voor alle geïndustrialiseerde landen, hetzelfde zijn als zichzelf in de voet schieten.

 

De ‘groene economie’, een ideologische misleiding

Geconfronteerd met deze overduidelijke uiting van de impasse van het kapitalisme, maakt de bourgeoisie gebruik van de catastrofes om haar systeem beter te verdedigen. In Duitsland, waar de verkiezingscampagne voor de federale verkiezingen van september in volle gang is, wedijveren de kandidaten met elkaar in voorstellen om de klimaatverandering te bestrijden. Maar het is allemaal een rookgordijn! De ‘groene economie’, die verondersteld wordt miljoenen banen te creëren en de zogenaamde ‘groene groei’ te bevorderen, is geen uitweg voor het kapitaal, noch in economisch noch in ecologisch opzicht. In de ogen van de bourgeoisie heeft de ‘groene economie’ vooral een ideologische waarde, bedoeld om de mogelijkheid te veinzen het kapitalisme te hervormen. Als er nieuwe sectoren met een ecologisch tintje opkomen, zoals de productie van zonnepanelen, biobrandstoffen of elektrische voertuigen, zullen deze niet alleen nooit als een echte locomotief voor de economie als geheel kunnen dienen, gezien de beperkingen van de koopkrachtige markten, maar hun catastrofale gevolgen voor het milieu staan niet langer ter discussie: massale vernietiging van bossen om zeldzame aardmetalen te winnen, erbarmelijke recycling van batterijen, intensieve koolzaadteelt, enzovoort.

De ‘groene economie’ is ook een wapen bij uitstek tegen de arbeidersklasse, dat fabriekssluitingen en ontslagen rechtvaardigt, zoals blijkt uit de woorden van Baerbock, de kandidaat van de Groenen bij de Duitse verkiezingen: “We kunnen fossiele brandstoffen [en de jobs die daarmee gepaard gaan] alleen geleidelijk afschaffen als we over honderd procent hernieuwbare energie beschikken”([4]). Het moet gezegd dat Baerbock veel weet over ontslagen en uitbuiting van de arbeidskracht, aangezien ze een partij leidt die zeven jaar lang actief heeft bijgedragen aan de verachtelijke hervormingen van de regering Schröder!

De machteloosheid van de bourgeoisie ten aanzien van de steeds verwoestender menselijke, sociale en economische gevolgen van de klimaatverandering is echter geen fataliteit. Zeker, omdat zij gevangen zit in de tegenspraken van haar eigen systeem, kan de bourgeoisie de mensheid alleen maar naar een ramp leiden. Maar de arbeidersklasse is, door haar strijd tegen uitbuiting met het oog op de omverwerping van het kapitalisme, het antwoord op deze duidelijke tegenstelling tussen enerzijds de veroudering van de kapitalistische productiemethoden, de volledige anarchie ervan, de veralgemeende overproductie, de zinloze plundering van de natuurlijke hulpbronnen, en anderzijds de dwingende noodzaak om de productie en de logistiek te rationaliseren om te voldoen aan de dringende menselijke behoeften en niet aan die van de markt. Door de mensheid te bevrijden van kapitalistische winst en uitbuiting, zal het proletariaat inderdaad de materiële mogelijkheid hebben om een radicaal programma van milieubescherming uit te voeren. Al is de weg nog lang, het kommunisme is meer dan ooit nodig!

EG / 23.07. 2021