Debat over (en tegen) het virus van het kapitalisme (Delen uit de bijdrage van de kameraden van Alicante)

In deze vreemde dagen waarin het abnormale de norm is geworden, (...) is een groep kameraden, die al jaren in verschillende initiatieven in de stad Alicante de strijd aanbindt (...), samengekomen om een debat op gang te brengen over de huidige en de historische situatie. Onze strijdwil, die in de loop der jaren in verschillende richtingen is gegaan, behoudt twee elementen (...): de bevestiging van de reële behoefte aan autonomie van de arbeidersklasse (onze klasse) en het proletarische internationalisme. Bijgevolg (...) erkennen we onszelf in de historische en internationale revolutionaire beweging van het proletariaat.

Algemeen kader van waaruit we zijn begonnen:

- De permanente behoefte aan accumulatie van kapitaal bepaalt het voortbestaan van de crises. De historische wetenschap van de arbeidersklasse stelde een patroon vast: om de 10 tot 15 jaar is de crisis een onstuitbaar fenomeen.

- De crisis werd opgelost door de vernietiging van mensen, goederen en markten; oorlog is het meest geliefde middel voor de noodzakelijke vernietiging, die wordt opgelegd door de zelfmoordlogica van het kapitaal.

- De globalisering van het kapitalisme (sinds het begin van de 20e eeuw) en de geleidelijk verdwijning van de pre-kapitalistische markten (...) leidden tot een situatie van geaccumuleerde crisis, waarbij zich grootschalige imperialistische oorlogen (...) ontwikkelden.

- De tweede imperialistische wereldoorlog en de verschrikkelijke verwoesting die deze veroorzaakte (...) hebben het economisch herstel van de ‘30 glorieuze jaren’, jaren van wederopbouw en versnelde groei, teweegbracht. Een stoot zuurstof aan het kapitaal, in het nauw gedreven door zijn eigen ontwikkeling.

- Sinds de terugkeer van de crisis (jaren 1970) en van de proletarische strijd, zijn er een aantal pogingen van het kapitaal om ons te mobiliseren voor een grote oorlog, of voor lokale oorlogen (...).

- Twee factoren hebben de ontwikkeling van een grootschalige oorlog in de klassieke zin echter verhinderd: de mensheid weigerde zich te laten mobiliseren voor nieuwe oorlogen, er was een bewustzijn (...) van logische afwijzing van oorlog vanuit een pacifistisch, niet-revolutionair oogpunt. (...) Aan de andere kant zou de verspreiding van kernwapens wel eens kunnen uitlopen op een ultiem oorlogsavontuur. De bourgeoisie, een gewetenloze klasse, is niet bang om het bloed van anderen te vergieten als ze voor haar eigen huid vreest.

De huidige coronaviruscrisis werpt enkele kwesties op die moeten worden afgewogen en verduidelijkt:

Ideologisch gezien verergert het de meest wrede elementen van de heersende ideologie, de pijlers waarop het valse bewustzijn van de werkelijkheid rust: nationalisme, de verdediging van de natie en de verenigde strijd over alle klassenverdelingen in de maatschappij heen (…) ten gunste van de heilige NATIONALE EENHEID. De strategie van atomisering en scheiding (…) tot in de perfectie uitgekristalliseerd in de lock-down.

Politiek gezien vernieuwt het de behoeften van het staatskapitalisme, de superieure en leidende rol van de staat als waarborg voor en directe bemiddelaar van alle, ALLE, menselijke verhoudingen. (…) De repressie met het virus als excuus, de militarisering van het sociale leven, zijn slechts enkele symptomen van deze ziekte, (…) en ze willen ons allemaal veranderen in kleine soldaten, volgens die walgelijke MILITAIRE logica.

Op economisch gebied hebben we verschillende opties bekeken, die we op dit moment niet kunnen ophelderen:

Op economisch gebied (...) is de afgelopen jaren een handelsoorlog gevoerd tussen China, de VS en de EU. De protectionistische politiek is toegenomen (...) een hypothese doemt op en is verweven met de behoeften van de imperialistische oorlog:

Wij vragen ons af of het virale fenomeen een substituut kan zijn voor de klassieke imperialistische oorlogsvoering, aangezien het zijn vermogen om de arbeidskracht, de goederen en de markten te vernietigen op één lijn zou kunnen stellen en zo de cyclische processen van de wederopbouw zou kunnen bevorderen. Als deze optie levensvatbaar is (ze hangt niet alleen af van de wil van de bourgeoisie), zal de heruitgave van deze situaties, noodtoestanden en de tijdelijke en gedeeltelijke verlamming van bepaalde economische gebieden, cyclisch en permanent worden. (...) Met andere woorden, het zou de vorm aannemen van een grootschalige imperialistische oorlog in de onmiddellijke toekomst.

Wij hebben echter ernstige twijfels over deze hypothese, omdat deze, naast de vernietiging van markten en goederen (die door de economische ineenstorting mogelijk is), miljoenen doden zou moeten veroorzaken om genoeg arbeidskrachten te vernietigen die anders in armoede zouden worden achtergelaten. Dit lijkt niet het geval te zijn: Het aantal sterfgevallen, ook al krijgt het veel media-aandacht, is verre van alarmerend; het lijkt er eerder op dat ze de ineenstorting van de ziekenhuizen willen voorkomen. De dagelijkse ellende alleen al veroorzaakt in de geïndustrialiseerde landen miljoenen doden door honger en ziekte of vervuiling.... En hoewel het evengoed mogelijk is, is het zelfs voor de elites te gevaarlijk, omdat het vergelijkbaar is met een kernoorlog. Met andere woorden, een echte grote virale pandemie zou zowel de rijken als de armen treffen, tenzij ze het vaccin van tevoren hadden. (…)

Andere noodzakelijke overwegingen:

- De grenzen van het kapitaal worden niet alleen, noch hoofdzakelijk, gevormd door de economische tegenspraken in deze wiskundige neiging om het winstvoet te verlagen. Het kapitaal toont in die zin zijn creatieve vermogen om nieuwe vormen van accumulatie te ontwikkelen, al is het maar op een valse basis, om het hoofd boven het bloed en de modder te houden.

- De echte grens van het kapitaal, in de zin van de MACHT om het omver te werpen en de wereld bij zijn wortels om te vormen, om het ware leven te vestigen in plaats van louter overleven, wordt gevormd door de proletarische wereldrevolutie.

- Zoals in elke imperialistische oorlog richt de bourgeoisie richt haar inspanningen op het ideologische terrein en bombardeert ons met een spervuur van banale acties die ze tijdens de lockdown uitvoert en ons actief en onnadenkend te houden (zoals goede zombies), terwijl ze haar klassieke ideologische elementen met kracht uitbreidt: verdediging van de nationale economie en afwijzing van ‘wat er buiten is’ (nu veranderd in een gevaarlijke ziekte) en wantrouwen jegens onze gelijken. Eenzaamheid zal ons blijven doden, sneller dan eender welk virus.

- Het is niet nodig om het bestaan van het virus te ontkennen, om de noodzaak te eisen om in de praktijk de wreedheid van de maatschappij, die werkelijke bestaat, te ontkennen. De militaire en oorlogszuchtige logica van het kapitaal.

- Vandaag, net als gisteren, zal de internationalistische en revolutionaire slagzin van het proletariaat zijn om alle bourgeoisieën en hun staten te confronteren en erop aan te dringen dat we, als we de keuze hebben, kiezen voor onze klassenautonomie, daar alle fracties van de bourgeoisie ongetwijfeld erger zijn.

Het is onze bedoeling om de discussie en het debat voort te zetten, de meest subversieve activiteit die vandaag de dag kan worden ontwikkeld is het terugwinnen van de wapens van de kritiek, en we willen die discussie openstellen voor alle kameraden die haar willen opnemen en hun standpunten met ons willen delen. Dit document is dus nog maar het begin van een debat... (wordt vervolgd)...

- Proletariërs van alle landen, laten we elkaar omarmen...

- Proletariërs van alle landen, laten we luid hoesten tegen de dichtstbijzijnde bourgeois

Fdo: ex-CAU’s

Antwoord van de IKS

We verwelkomen het initiatief om bijeen te komen en te discussiëren. Het is een uitdrukking van de inspanning van het zelfbewustzijn van de arbeidersklasse en tegelijkertijd een bijdrage aan haar ontwikkeling.

De kameraden nemen als uitgangspunt hun gehechtheid aan de arbeidersklasse en het internationalisme. Zij zien dit als een kader voor discussie waarin meningsverschillen tot uitdrukking kunnen komen. Aan de andere kant zien zij hun reflecties als iets open, evoluerend, en verklaren zij dat zij van plan zijn om “het debat voort te zetten, de meest subversieve activiteit die vandaag de dag kan worden ontwikkeld is het terugwinnen van de wapens van de kritiek, en we willen die discussie openstellen voor alle kameraden die haar willen opnemen en hun standpunten met ons willen delen.”

Wij denken dat dit de juiste methode is in het proletarische milieu: uitgaan van wat ons verenigt om ons op datgene te richten wat ons onderscheidt op basis van een gezond en open debat. Dit is de methode die we gaan volgen in onze reactie om een discussie met andere groepen en kameraden aan te moedigen.

In het licht van de pandemische crisis en de dreigende economische crisis verwerpen de kameraden het feit dat het kapitalisme vanzelf zal verdwijnen, verpletterd door zijn eigen tegenspraken. Integendeel, ze bevestigen dat “de echte grens van het kapitaal, in de zin van de MACHT om het omver te werpen en de wereld bij zijn wortels om te vorem, om het ware leven te vestigen in plaats van alleen maar te overleven, de proletarische wereldrevolutie is”. Daarom “is het niet nodig om het bestaan van het virus te ontkennen om de noodzaak te eisen om in de praktijk de wreedheid van de maatschappij, die werkelijk bestaat, te ontkennen. De militaire en oorlogszuchtige logica van het kapitaal”. Dus “Vandaag, net als gisteren, zal de internationalistische en revolutionaire slagzin van het proletariaat zijn om alle bourgeoisieën en hun staten te confronteren, om erop aan te dringen dat we, als we de keuze hebben, kiezen voor onze klassenautonomie daar alle fracties van de bourgeoisie ongetwijfeld erger zijn.”

Wij delen deze standpunten volledig, evenals de aanklacht tegen de manier waarop het kapitaal de pandemische crisis ‘beheerst’: het profiteert van de lockdown om een ideologie van oorlog en nationale eenheid op te leggen, die atomisering, individualisme, ieder voor zich, allen tegen allen, de angst voor ‘het vreemde’ bevordert en dus een verraderlijk aanzet tot xenofobie en racisme is. “De bourgeoisie richt haar inspanningen op het ideologische terrein en bombardeert ons met een spervuur van banale acties die ze tijdens de lockdown uitvoert en ons actief en onnadenkend te houden (zoals goede zombies), terwijl ze haar klassieke ideologische elementen met kracht uitbreidt: verdediging van de nationale economie en afwijzing van ‘wat er buiten is’ (nu veranderd in een gevaarlijke ziekte) en wantrouwen jegens onze gelijken. Eenzaamheid zal ons blijven doden, sneller dan eender welk virus.”

We willen deze waardevolle gemeenschappelijke basis delen en analyseren wat we niet geldig vinden in de standpunten van de kameraden.

In een deel van hun tekst wordt gespeculeerd over de mogelijkheid dat de pandemie is uitgelokt door het kapitaal, zodat deze, door het massaal beëindigen van levens, de rol van een imperialistische oorlog heeft gespeeld: het liquideren van arbeidskrachten en goederen om de accumulatie van het kapitaal te hervatten[1]. De kameraden zelf hebben ernstige twijfels over deze ideeën.

Covid-19-pandemie leidt tot een sociale crisis van wereldwijde omvang

De kameraden twijfelen desalniettemin aan de ernst van de pandemie: “Het aantal sterfgevallen, ook al krijgt het veel media-aandacht, is verre van alarmerend; het lijkt er eerder op dat ze de ineenstorting van de ziekenhuizen willen voorkomen. De dagelijkse ellende alleen al veroorzaakt in de geïndustrialiseerde landen miljoenen doden door honger en ziekte of vervuiling.” Het is niet de strikt virologische aard van de ziekte die haar zo dodelijk maakt, maar een reeks historische en sociale factoren van grote relevantie: de ineenstorting van de gezondheidssystemen over de hele wereld; de snelle en duizelingwekkende verspreiding ervan op basis van de enorme intensivering van de wereldproductie in de afgelopen decennia; de sociale en economische desorganisatie en verlamming die ze heeft veroorzaakt en verergerd; de reactie van de staten zelf die een duidelijke incompetentie en schandalige nalatigheid aan het licht brengt. Het is dit geheel van factoren, gekoppeld aan de historische fase van de ontbinding van het kapitalisme[2], dat het virus tot de katalysator maakt van een sociale crisis van mondiale omvang.

In de geschiedenis van de mensheid zijn de grote pandemieën in verband gebracht met historische momenten van verval in een productiewijze. De Zwarte Dood van de 14e eeuw brak uit in het verval van het feodalisme. De Eerste Wereldoorlog, de intrede van het kapitalisme in het verval, bracht de vreselijke pandemie van de Spaanse griep met zich mee, die 50 miljoen doden veroorzaakte.

Covid-19 is voor ons een uitdrukking van het verval van het kapitalisme en meer bepaald van zijn laatste fase, de fase van de ontbinding. Het moet worden begrepen in het kader van een systeem waarvan de tegenspraken enorme rampen hebben veroorzaakt, zoals twee wereldoorlogen en een eindeloze keten van nog meer verwoestende lokale oorlogen; de grote economische rampen die leiden tot chronische werkloosheid, toenemende onzekerheid, instortende lonen en wijdverspreide verarming; in klimaatveranderingen en milieuvernietiging die ook leiden tot rampen die als ‘natuurlijk’ worden bestempeld; in de algemene verslechtering van de gezondheid; en, niet in de laatste plaats, sociale ontwrichting met een morele barbaarsheid en ideologische ontbinding die allerlei mystieke en irrationele afwijkingen in de hand werkt.

Het is zeer positief dat de kameraden aandringen op de noodzaak van een wereldwijde proletarische revolutie als enig mogelijk antwoord op deze escalatie van de barbarij. Maar wat is de materiële basis voor deze eis? Voor ons is dat het verval van het kapitalisme, zoals het Platform van de Kommunistische Internationale (1919) al aangaf: “Een nieuw tijdperk is geboren! Het tijdperk van de ontbinding van het kapitalisme, van zijn innerlijke desintegratie. Het tijdperk van de kommunistische revolutie van het proletariaat”.

Deze pandemie toont precies de geldigheid aan van de toepassing van het marxistische concept van het verval - wanneer de productiewijze een rem wordt op de productiekrachten die het heeft ontwikkeld - op de situatie van het kapitalisme van vandaag. In de 14e eeuw werd de oorzaak van de pest niet begrepen; in 1918-1919 waren er nog geen virussen ontdekt. Maar vandaag de dag? Het Covid-19-virus werd binnen enkele weken gesequenceerd. Het ondraaglijke aan de sterfgevallen van het coronavirus is niet hun hoeveelheid, maar dat ze allemaal perfect te vermijden zouden zijn als de reeds bestaande wetenschap en technologie niet onderworpen zouden zijn aan de wetten van de winst en de concurrentie.

Cyclische crises of chronische crisis?

De kameraden ontwikkelen bepaalde ideeën die het begrip verval van het kapitalisme relativeren. Zo bevestigen ze dat “de constante behoefte aan accumulatie van kapitaal het voortbestaan van de crises bepaalt. De historische wetenschap van de arbeidersklasse stelde een patroon vast: om de 10 tot15 jaar is de crisis een onstuitbaar fenomeen”.

In de opkomst van het kapitalisme (zijn bloeiperiode in de 19e en het begin van de 20e eeuw) hadden de crises een cyclisch karakter omdat ze “een manifestatie waren van het feit dat de oude markten verzadigd waren en er een nieuwe expansie nodig was. Ze waren dus periodiek (om de 7 tot 10 jaar ....) en werden opgelost door het openen van nieuwe markten. (...) Ze braken abrupt uit (...). Ze waren van korte duur (...). Ze veralgemeenden zich niet naar alle landen. Ze veralgemeenden zich niet naar alle takken van de industrie. Ze leidden tot een nieuwe fase van industriële groei (.....). Ze vormden niet de voorwaarden voor een politieke crisis van het systeem.”[3]

In de opgaande periode waren de cyclische crises de manifestatie van de ontwikkeling van het kapitalisme: elk van hen vormde een stimulans voor nieuwe expansie over de hele wereld, voor de verovering van de markten en een spectaculaire ontwikkeling van de productiekrachten.

In het verval daarentegen (sinds het tweede decennium van de 20e eeuw) “ontwikkelden de crises zich op een progressieve manier. (...) Als ze eenmaal zijn begonnen, duren ze lang. Terwijl de relatie tussen recessie en welvaart in de 19e eeuw ongeveer 1:4 was (2 jaar crisis in een cyclus van 10 jaar), was de relatie tussen de lengte van de depressie en de lengte van de heropleving in de 20e eeuw ongeveer 2:1. Tussen 1914 en 1980 hebben we 10 jaar veralgemeende oorlog gehad (zonder de permanente lokale oorlogen te tellen), 32 jaar depressie (1918-22, 1929-39, 1945-50, 1967-80): in totaal 42 jaar oorlog en crisis, tegen slechts 24 jaar wederopbouw (1922-29 en 1950-67). (...) Terwijl in de 19e eeuw de economische machine aan het einde van elke crisis door haar eigen krachten nieuw leven werd ingeblazen, hebben de crises van de 20e eeuw vanuit kapitalistisch oogpunt geen andere oplossing dan een veralgemeende oorlog. Deze crises luidden de doodsklokken van het systeem. Zij vormen voor het proletariaat de noodzaak en de mogelijkheid van een kommunistische revolutie. De 20e eeuw is inderdaad het ‘tijdperk van oorlogen en revoluties’, zoals de Kommunistische Internationale tijdens haar oprichtingscongres zei.”

Sinds 1914 functioneert de kapitalistische economie niet meer in een opwaartse dynamiek volgens het schema van crisis en welvaart, maar heeft ze de neiging om een chronische crisis te worden, die ondanks de massale staatsinterventie - het staatskapitalisme - steeds erger wordt.

Oorlogen in het verval van het kapitalisme

De kameraden hekelen duidelijk het imperialistische karakter van de oorlog en verzetten zich krachtig tegen vaandels waarmee de krachten van het kapitaal (van extreem rechts tot extreem links) de proletariërs achter hen zich willen mobiliseren: de natie, het fascisme, de democratie, enz.

Dit is volkomen juist en wij delen het. Jullie zijn echter van mening dat “twee factoren de ontwikkeling van een grootschalige oorlog in klassieke zin hebben verhinderd: de mensheid weigert zich te laten mobiliseren voor nieuwe oorlogen, er is een bewustzijn (nog geen klassenbewustzijn) van de logische verwerping van oorlog vanuit een pacifistisch, niet-revolutionair oogpunt. Een geforceerde poging van het kapitaal om oorlog te voeren zou het huidige trage bewustzijn kunnen versnellen. Aan de andere kant zou de verspreiding van kernwapens kunnen uitlopen op een ultiem oorlogsavontuur. De bourgeoisie, een gewetenloze klasse, is niet bang om het bloed van anderen te vergieten als ze voor haar eigen huid vreest”.

Over de eerste factor zijn we het volledig eens. Als de mensheid in de jaren 1970 en 1980 niet in een derde wereldoorlog is weggezakt, dan is dat vanwege het verzet van het proletariaat in de grote industriële concentraties. Dit verzet was nogal passief en vond plaats op beperkte basis, waardoor de kracht ervan ernstig werd beperkt, zoals de kameraden zeggen.

Nu lijkt de tweede factor waar ze op wijzen ons niet juist. De imperialistische oorlog heeft een helse logica die, eenmaal ontketend, een draaikolk van verwoesting en barbaarsheid creëert die bijna onmogelijk te stoppen is.

In de opgaande lijn van het kapitalisme “had de oorlog in het algemeen de functie om ervoor te zorgen dat elke kapitalistische natie de eenheid en territoriale uitbreiding had, die nodig was voor haar ontwikkeling. In die zin was het, ondanks de calamiteiten die het met zich meebracht, een moment in de progressieve aard van het kapitaal. Oorlogen waren daarom beperkt tot twee of drie landen, ze waren van korte duur, ze leidden niet tot veel verwoesting, ze resulteerden in de volgende fasen van het proces. in een nieuwe uitbarsting van ontwikkeling, zowel voor de overwinnaar als voor de overwonnene.”

Aan de andere kant zijn de oorlogen in de periode van het verval “niet langer het gevolg van de economische noodzaak om de productieve krachten van de maatschappij te ontwikkelen, maar hebben ze in wezen politieke oorzaken: het evenwicht van de krachten tussen de blokken. Het zijn niet langer ‘nationale’ oorlogen zoals in de 19e eeuw: het zijn imperialistische oorlogen. Het zijn geen momenten meer in de expansie van de kapitalistische productiewijze, maar geven uitdrukking aan de onmogelijkheid van die expansie. Ze zijn niet langer gericht op het verdelen van de wereld, maar op het opnieuw verdelen van de wereld in een situatie waarin een blok landen zich niet kan ontwikkelen, maar alleen de verzilvering van zijn kapitaal kan handhaven ten koste van een concurrerend blok: het uiteindelijke resultaat is de verval van het wereldkapitaal als geheel. Oorlogen zijn nu over de hele wereld veralgemeend en leiden tot enorme verwoestingen voor de hele wereldeconomie, wat leidt tot veralgemeende barbarij. (...) De oorlogen van de 20e eeuw zijn geenszins ‘jeugdige kwalen’ zoals sommigen beweren. Het zijn de stuiptrekkingen van een stervend systeem.”

Imperialistische oorlogen bieden geen oplossing voor de tegenspraken van het kapitaal, integendeel, ze verergeren ze. Terwijl het waar is dat, zoals de kameraden zeggen, “de tweede imperialistische wereldoorlog en de verschrikkelijke vernietiging die deze veroorzaakte (...), hebben het economisch herstel van de ‘30 glorieuze jaren’, jaren van wederopbouw en versnelde groei, teweegbracht. Een stoot zuurstof aan het kapitaal, in het nauw gedreven door zijn eigen ontwikkeling”, was deze wederopbouw te danken aan het feit dat enerzijds de Verenigde Staten in eigen land geen enkele verwoesting ondergingen, zodat ze een factor van accumulatie op wereldschaal konden worden; en anderzijds dat er nog steeds niet-kapitalistische gebieden op de planeet waren om die stoot zuurstof aan het kapitalisme toe te staan.

Vanuit dat oogpunt is de imperialistische oorlog een irrationele machine die buiten de controle van de verschillende deelnemende nationale imperialismen valt. Het is mogelijk dat iedereen de veroorzaakte ruïne ‘betreurt’, maar de inzet van elk nationaal kapitaal is om als winnaar te voorschijn te komen en de rivalen (en zijn eigen arbeidersklasse) te laten opdraaien voor de gevolgen van de oorlog. De huidige proliferatie van kernwapens vormt dus niet het minste obstakel in het ‘rationeel’ maken van de kapitalisten en in het vermijden om ‘te ver’ te gaan.

De steeds onbeheersbaarder wordende aard van het systeem en zijn tegenstellingen, die zelfs volgens de eigen logica van het systeem geen enkele rationaliteit uitdrukken, laten ons toe om de huidige pandemie te begrijpen. Net zoals imperialistische oorlogen - vooral die welke veralgemeend zijn - een onstuitbaar mechanisme worden, zijn pandemieën, net als de huidige, als een machine die, eenmaal in gang gezet, zeer moeilijk te beheersen is.

Deze irrationaliteit leidt tot het punt waarop de meest ‘geavanceerde’ landen van elkaar de voorraden stelen die nodig zijn om de pandemie aan te pakken, zelfs als dit betekent dat de pandemie op wereldschaal wordt verergerd! En dus vroeg of laat voor henzelf. Zoals we in het artikel over “De oorlog van de maskers”[4] hebben aangegeven, kan de uitbuitende klasse zich in het licht van de mondiale problemen niet ontdoen van haar fragmentatie in tegenstrijdige nationale belangen. De irrationele centrifugale dynamiek in de huidige pandemie komt ook tot uiting in het fenomeen van regionale overheden binnen de natiestaten die elkaar bestrijden en bedriegen in het buitmaken van de voorraad gezondheidsproducten, zoals we hebben gezien in de Verenigde Staten, Duitsland en Spanje.

We zien dat de pandemie een ontluikende wereldwijde economische crisis die al vorm kreeg, nog zal verergeren en proporties zal aannemen die volgens veel analisten zelfs groter zullen zijn dan in 2008.

Als we ons richten op de epidemiologische dimensie, hebben ze het over ‘het achter ons laten van de quarantaine’ in de hoop op de ‘dag erna’. Maar in de eerste plaats komt dat ‘dag erna’ maar langzaam op gang en neigt te worden uitgesteld. Ten tweede bestaat er in de wetenschappelijke gemeenschap een consensus dat er nieuwe besmettingsgolven kunnen ontstaan met onvoorspelbare gevolgen. Hoe zullen deze gezondheidsstelsels, die vóór de pandemie al zwaar beschadigd waren, het hoofd bieden aan vele andere ziekten? Laten we niet vergeten dat epidemieën als Ebola, Knokkelkoorts, Aids, Cholera, Zika, enz. zich de laatste jaren hebben uitgebreid.

Daarom denken wij dat de cruciale kwestie niet de pandemie zelf is, maar de historische omstandigheden waarin zij zich ontwikkelt; als het gevolg en versnellende factor van de ernstige tegenspraken die het kapitalisme na een eeuw van het verval en meer dan dertig jaar van sociale en ideologische ontbinding teisteren n

IKS / 2020.04.20