De toename van het aantal klimaatrampen, besmette gebieden, vernietiging van bossen, rode modderstromen, luchtvervuiling, massale verdwijning van soorten.... Elke dag staan de milieurampen in het middelpunt van de mediabelangstelling. Al deze artikelen eindigen steevast met een oproep tot "vastberadenheid" van regeringen om de planeet te redden of de individuele verantwoordelijkheid van "wereldburgers" om hun stembiljetten op de juiste manier te gebruiken. Kortom: red de planeet met de burgerlijke staat! De recente klimaatmarsen en talrijke jongerenmobilisaties zijn niet van deze regel afgeweken: als de verontwaardiging van de jongeren voelbaar is, dan is het totale gebrek aan een echte oplossing voor de milieuproblemen dat eveneens.

Het kapitalisme vernietigt de planeet

Meer dan 170 jaar geleden merkte Friedrich Engels al op dat de Engelse industrie het milieu ongezond maakte voor de arbeiders: “De grote sterfte onder de kinderen van de arbeiders en speciaal van de fabrieksarbeiders bewijst voldoende in wat voor ongezonde toestand zij hun eerste jaren doorbrengen. Deze oorzaken zijn ook van invloed op de kinderen die in leven blijven, alleen natuurlijk niet zo sterk als op de daaraan ten offer gevallene. Het gevolg is wel op z’n minst vatbaarheid voor ziekten of een geremde ontwikkeling en daardoor een geringere lichaamskracht dan normaal is.” (1)

Tegelijkertijd met de ontwikkeling van de productiekrachten heeft de industrie, waar ook ter wereld, geleid tot een steeds giftigere en gevaarlijkere vervuiling voor de gezondheid: "In deze industriële bekkens worden kooldampen een belangrijke bron van vervuiling. (....) Veel reizigers, sociale onderzoekers en romanschrijvers beschrijven de omvang van de vervuiling door fabrieksschoorstenen. Onder hen verwijst Charles Dickens in zijn beroemde roman "Hard Times" in 1854 naar de roetachtige lucht van Coketown, een fictieve spiegelstad van Manchester, waar je alleen maar "de monsterlijke rookslangen" ziet die over de stad trekken". (2)

De belangrijkste oorzaak van de vervuiling, die niet nieuw is, is een maatschappelijk systeem dat produceert om kapitaal te accumuleren zonder zich druk te maken over de gevolgen voor het milieu en de mensen: het kapitalisme.

De episode van de Londense smog in 1952 [3] liet zien hoe erg de lucht kon worden vervuild door de industrie en door de verwarming van de woningen, maar vandaag de dag worden alle grote steden in de wereld bedreigd door deze steeds meer permanente verschijnselen, met New Delhi en Beijing voorop. [4] Een van de meest vervuilende sectoren is het zeevervoer, waarvan de activiteit en de belachelijk lage kosten twee essentiële voorwaarden zijn voor het functioneren van de gehele wereldeconomie. De vernietiging van het milieu, van bossen tot zeebodem, en industriële rampen zijn een gevolg op dezelfde logica van winst en overexploitatie tegen lage kosten.

Het is niet een bepaalde sector van menselijke activiteit, maar de kapitalistische maatschappij als geheel die vervuilt zonder zich druk te maken over de gevolgen voor de toekomst.

Een zeer verontrustende realiteit

De verwoestingen, die twee eeuwen lang zijn veroorzaakt door de onverantwoorde exploitatie van natuurlijke hulpbronnen, die leidden tot de vervuiling van het natuurlijke milieu en de toenemende verdwijning van soorten en ecosystemen, maken de dictaten van de kapitalistische economie en de wet van de markt de planeet bloedeloos en de lucht, verzadigd met schadelijke deeltjes, niet meer te ademen.

Volgens de wetenschappers is de luchtvervuiling, door de cumulatieve effecten ervan, nu apocalyptisch. Wat de  "klimaatsceptici", gesteund door de hele chemische en olie-industrie van de planeet ook mogen beweren, wetenschappelijke metingen van de terugtrekking van gletsjers en ijsschotsen en de stijging van de zeespiegel wijzen allemaal in dezelfde richting en laten er geen twijfel over bestaan dat de gemiddelde temperatuur van de aarde onafwendbaar stijgt als gevolg van de toename van de CO2-uitstoot in de atmosfeer. Het leidt tot een reeks onvoorspelbare klimatologische verschijnselen waarvan de gevolgen voor de menselijke bevolking in bepaalde regio's al dramatisch zijn. Met andere woorden: het industriële tijdperk van het kapitalistische systeem bedreigt nu de beschaving met een langzame maar onvermijdelijke gang naar vernietiging en chaos. Sommige delen van de wereld zijn nu al onverdraaglijk voor menselijke gemeenschappen als gevolg van de effecten van de opwarming van de aarde en de vernietiging van het milieu. Volgens een studie van de Wereldbank zouden de verslechterende effecten van de klimaatverandering meer dan 140 miljoen mensen ertoe kunnen aanzetten om tegen 2050 binnen hun eigen land te migreren.

Deze sombere realiteit, die voor een groot deel wordt verhuld door het feit dat het probleem wordt gekoppeld aan een eenvoudig "gebrek aan politieke wil" en aan het "egoïsme van consumenten" die onvoldoende "besef" hebben, wekt een wijdverbreide en volkomen begrijpelijke bezorgdheid op. Op de vraag: "welke wereld laten we onze kinderen na", bestaat geen optimistisch antwoord. Het is dan ook niet meer dan logisch dat de belangrijkste betrokkenen (kinderen en jongeren) zich als eerste zorgen maken over het feit dat zij hun hele leven in een steeds slechter wordende omgeveing moeten doorbrengen, met alle gevolgen van dien voor het klimaat, die wellicht angstaanjagend zullen zijn.

In deze context hebben de "klimaatmarsen", die met veel publiciteit en uitgebreide media-aandacht werden georganiseerd, getracht deze bezorgdheid weg te nemen. Toen een jonge Zweedse middelbare scholiere haar school verliet om buiten het parlement van Stockholm te demonstreren, liet ze zien hoezeer ze zich bewust was van het gebrek aan een toekomst. Uitgenodigd voor de COP24, bij de Verenigde Naties, om haar actie te verdedigen, is Greta Thunberg nu de vaandeldraagster voor een generatie die zich bewust is dat haar toekomst ernstig geschaad wordt door de vervuiling en de daaruit voortvloeiende klimaatverstoringen.

Een poging om een verdeling te maken tussen "jonge" en "oude" mensen...

Eerst leken we ons te kunnen verheugen op een internationale mobilisatie die vragen stelt over de toekomst die de maatschappij voor ons in petto heeft. In werkelijkheid is het tegendeel het geval. We stellen immers vast dat deze mobilisatie wordt begeleid en sterk aangemoedigd door een groot deel van de heersende klasse: van de voormalige Franse groene ministers Cécile Duflot en Nicolas Hulot tot L'Humanité en Lutte Ouvrière, van Greenpeace tot Secours catholique, enz. Kortom, overal in Europa heeft de hele bourgeoisie, van rechts tot extreemlinks, de "Mars van de Eeuw" oftewel gesteund danwel opgeroepen er aan deel te nemen, zoals op 16 maart in Parijs en in bijna alle andere hoofdsteden of grote metropolen. In Frankrijk had de vakbond SUD al opgeroepen deel te nemen aan de “Mars” van 8 december 2018, waarbij ze bovendien het verband legde tussen klimaat en werkgelegenheid: "actie voeren voor het klimaat betekent actie voeren voor de werkgelegenheid". Hierbij bracht ze dus twee zeer reële zorgen van jongeren met elkaar in verband en riep op tot een "schoolstaking" (in navolging van Greta Thunberg) voor de "urgentie van het klimaat".

Waar deze vakbond haar gebruikelijke spel van verdeeldheid onthult, is wanneer zij in haar persbericht ("Voor een klimaat- en sociaalvriendelijke lente ") uitlegt dat "tegenover de passiviteit van hun ouderen, de leerlingen, middelbare scholieren en studenten een oproep lanceerden tot een internationale staking voor het klimaat op vrijdag 15 maart". Met andere woorden, net zoals de meeste burgerlijke organisaties, onderschrijft ze het idee, dat als de aarde opwarmt, dit komt omdat de "ouderen" niets hebben "gedaan" om het te voorkomen. De jongere generatie zou veel "verantwoordelijker" zijn, omdat ze "iets doen": ze staken voor het klimaat!

In werkelijkheid is het noch een bijzondere verantwoordelijkheid van de "vorige generaties", noch het "onverantwoordelijke" individuele gedrag in milieuzaken, noch de "onwil" van gekozen vertegenwoordigers of het "gewicht van de lobby's" die de milieuramp veroorzaken, zoals we die zien ontstaan. Ze is het product van het kapitalisme, ondermijnd door zijn eigen interne tegenspraken. Het feit dat dit systeem gebaseerd is op wrede concurrentie, op het ieder voor zich en de winst, geobsedeerd door de laagste kosten, zonder dat deze logica openlijk in twijfel wordt getrokken, maakt dat zowel de oude als de nieuwe generatie lijdt onder de meedogenloze wetten van ditzelfde barbaarse systeem. Met andere woorden, de heersende klasse, alle generaties bij elkaar, zet het rottende kapitalistische systeem uit de wind door de creatie van een rookgordijn om zijn directe verantwoordelijkheid te maskeren. Het doel is dus de bevolking in de armen te duwen van de bewaker van de heersende orde, de kapitalistische staat, die naar de burgers moet luisteren en een ecologische, "verantwoordelijke", zelfs een "antikapitalistische" politiek zou moeten gaan voeren. Uiteindelijk is deze ideologische aanval, hoewel wereldwijd, vooral gericht op de jongere generatie zelf, aangezien het doel is om elke solidariteit tussen de generaties te voorkomen, en nog meer om de werkelijke oorzaak van de rampen voor haar ogen te verbergen. Door de "ouderen" op deze manier tegen de "jeugd" op te zetten, achter de leuze "onze toekomst wordt van ons afgenomen", werkt de kapitalistische propaganda op de achtergrond om "beter te verdelen en te heersen”

Maar daar houdt de SUD-vakbond niet op. Het doel van deze mobilisatie is naar zijn mening, heel duidelijk: "In reactie op de oproep van meer dan 140 organisaties,, zullen we, op 16 maart, samen marcheren om een verandering in het productie- en consumptiesysteem te eisen die de opwarming van de aarde tot 1,5°C kan beperken. Daarvoor is een ander overheidsbeleid nodig dat de werknemers betrekt bij de opbouw van een rechtvaardige, zorgzame en ecologische samenleving die tegemoetkomt aan de sociale behoeften en die de grenzen van de planeet in acht neemt.” SUD vraagt ons daarom om "andere politiek" te eisen, en natuurlijk richt het zich hier tot de Staat door te vragen om de klaagzang van de jeugd om "een rechtvaardige, solidaire en ecologische maatschappij" aan te horen. Voor deze vakbond, net zoals voor alle organisatoren van de "Mars van de Eeuw", kan de oplossing alleen worden gevonden bij de Staat; het moet alleen maar naar de burgers luisteren.. De roep van toekomstige generaties is nog duidelijker: "We moeten de democratie vernieuwen en besluitvormers dwingen om de belangen van iedereen te beschermen in plaats van slechts een paar. We moeten de rijkdom verdelen om sociale rechtvaardigheid te bereiken, om een waardig bestaan te garanderen voor iedereen.” [5]

Wanneer Greta Thunberg voor het parlement van Stockholm staat om te demonstreren, vraagt ze de gekozen vertegenwoordigers van de Zweedse kapitalistische staat om "hun werk" te doen door aan de jeugd en haar toekomst te denken! Daarom is het een oproep om te stemmen: als men vraagt om "vernieuwing van de democratie" en een "ander overheidspolitiek", is er geen andere keuze dan te stemmen voor de "goede" kandidaten, degenen die de aspiraties van de "jeugd" ernstig zullen nemen. Dit betekent dat men vergeet dat de staten de beschermers zijn van het nationale kapitaal, dat door hun ongebreidelde streven naar accumulatie totaal onverschillig staan tegenover de rampzalige gevolgen die dit heeft voor het natuurlijke milieu. Met andere woorden, achter de legitieme bezorgdheid over de klimaatverandering, hebben we te maken met de instrumentalisering ervan door de hele internationale bourgeoisie om jongeren te mobiliseren in de richting van het doodlopende straatje van de verkiezingen! Aangezien het aantal onthoudingen onder de jongere generaties blijft toenemen, als gevolg van een groeiend gebrek aan respect voor de democratische instellingen van de bourgeoisie, is het heel duidelijk dat de heersende klasse een manier zoekt om deze trend om te buigen en dat (het gebruik van) de angst voor de klimaatverandering haar deze kans biedt.

De jeugd, een essentiële kwestie voor de bourgeoisie

De beweging tegen de opwarming van de aarde is vooral gericht op jonge middelbare scholieren en universiteitsstudenten, omdat voor de bourgeoisie de jeugd een bijzonder doelwit is. In alle totalitaire regimes zijn jongeren een fundamentele kwestie, omdat ze zich snel mobiliseren, omdat ze zich zeer sterk bedreigd voelen ten aanzien van de toekomst, omdat ze geen ervaring hebben en daarom gemakkelijker gemanipuleerd kunnen worden dan oudere generaties.

De jeugd is dus een uitdaging en in de ontwikkelde landen wil de bourgeoisie van hen de "hoeder van de democratische beginselen" maken. Of het nu in de Verenigde Staten is met de "anti-wapenbeweging”, in Groot-Brittannië met de " Extinction Rebellion" beweging of in Frankrijk met de "Mars van de Eeuw", de bourgeoisie probeert in de eerste plaats de jongeren te mobiliseren rond democratische thema's en hen te isoleren van de ouderen. Deze jongeren, die terecht gealarmeerd zijn over hun toekomst, bevinden zich hier in de democratische valkuil die van hen "verantwoordelijke burgers" wil maken en wil voorkomen dat jonge proletariërs zich mobiliseren op een klassenterrein: waarom inderdaad hun leef- en werkomstandigheden verdedigen terwijl de toekomst van de hele mensheid wordt bedreigd?

De oproep om de burgerlijke democratie te steunen is natuurlijk een complete misleiding. De toekomst, zoals die nu vorm krijgt, zal niet veranderen door "jongeren" op te roepen om zich te mobiliseren voor de verkiezingen (vooral ten voordele van groene of linkse partijen), of door het staatsapparaat op te lappen of verkozen afgevaardigden te dwingen "hun werk" te doen.

Ecologie is een ideologische oorlogsmachine....

Als de bourgeoisie zich zelf zorgen maakt over de kwestie van de opwarming van de aarde, dan moet worden opgemerkt dat het haar belangrijkste zorg is het waarborgen van de voorwaarden voor een voortzetting van de  uitbuiting en niet het beschermen van het milieu. De bourgeoisie wil eerst en voor alles goederen produceren om de meerwaarde te onttrekken door de uitbuiting van betaalde arbeid. We weten al hoezeer ze heeft geprofiteerd van het enthousiasme voor "biologisch" voedsel of "veganisme", die minder vervuilend zouden zijn en het milieu beter zouden beschermen: de tarieven stijgen aanzienlijk zodra je "biologisch" voedsel koopt, de kloof tussen de rijken die gezonder eten en de armen die veroordeeld zijn tot "junkfood" wordt alleen maar groter, wat de schuldgevoelens aanwakkert van degenen die industrieel, natuurlijk het goedkoopste, voedsel blijven kopen!

Erger nog, de bourgeoisie vergroent op cynische wijze haar industriële strategie om aanvallen tegen de arbeidersklasse te rechtvaardigen en de economische oorlog te versterken. Aangezien de luchtverontreiniging en de daaruit voortvloeiende opwarming van de aarde grotendeels het gevolg zijn van het gebruik van thermische verbrandingsmotoren, heeft de Europese bourgeoisie de kwestie aan de orde gesteld van de vervanging van auto's, die op deze wijze worden aangedreven, door "niet-vervuilende", elektrische voertuigen. Dit is een nieuwe zwendel, want de achterliggende bedoeling bij het hele "dieselgate"-schandaal is nooit het lot van de mensheid geweest. Integendeel, de winst voor de fabrikanten zou zeer interessant kunnen zijn: volgens sommige scenario's, zou bijvoorbeeld in Duitsland, het aantal arbeiders in deze industriële sector tot wel 16 procent kunnen worden verminderd. Achter het zogenaamde "groene" kapitalisme valt vooral veel winst te behalen, ook al zal de race om lithium om batterijen te maken ernstige gevolgen hebben voor het milieu. De risico's van de vervuiling door batterijen, als deze verbranden of aan het einde van hun levensduur zijn, mogen niet lichtvaardig worden genomen.

In het kader van de handelsoorlog tussen staten nemen de belastingen, overal ter wereld toe óf in naam van de "ecologische fiscaliteit" óf zelfs in de vorm van directe aanvallen op de arbeidersklasse. Daar dient de ecologie, net als elders, als een masker voor de wedloop om de winst en om de arbeiders te dwingen aanvallen te accepteren in naam van de bestrijding van de vervuiling. De nieuwe, jonge wereldmuze, Greta Thunberg, weergalmt dus de aanhoudende propaganda, die zegt dat we onze "comfortzone" moeten verlaten en dus "offers" moeten brengen, waarbij de vervuiling het gevolg zou zijn van onze overconsumptie, van de verspilling, kortom, van de vervuiling die we zouden veroorzaken, uit het "onverantwoordelijk gedrag van ons allen".

Dit rechtvaardigt, en geeft alleen maar extra middelen aan, het ideologische discours van de staten die verantwoordelijk zijn voor de voorbereiding van toekomstige anti-arbeidersmaatregelen door niet alleen een gevoel van schuld te creëren, maar door iedereen op te sluiten in de gevangenis van volledig steriele, individuele "oplossingen". Het kapitalistische systeem produceert alsof er geen grenzen zijn aan de behoeften, het produceert omdat het meerwaarde nodig heeft om steeds meer kapitaal te accumuleren. Zo werkt het, en het is een pure illusie om het anders te willen laten werken. De enige manier om effectief te handelen, wat ook een vitale noodzaak is, is de vernietiging ervan om de basis te leggen voor een nieuwe maatschappij waarin het werk gericht is op de behoeften van de mensheid zonder in tegenspraak te geraken met de natuur en ons milieu. Dit kan alleen door de arbeidersklasse worden bereikt door middel van een wereldrevolutie.

HD/20.04.2019

(1) Friedrich Engels, De toestand van de arbeidersklasse in Engeland (1844)
Hoofdstuk 6, De afzonderlijke bedrijfstakken, De fabrieksarbeiders in engere zin

(2) François Jarrige en Thomas Le Roux, La contamination du monde (2017).

(3) Op 5 december 1952, veroorzaakte een mist die vijf dagen duurde vanwege een hogedruksysteem vermengd met kolendampen, 12.000 doden.

(4) “Van Londen naar Delhi, hoe de smog naar het Oosten trok”, Le Monde (17 november 2017).

(5) We kunnen ook de oproep van het Réseau Action Climat France aanhalen: "In hun gezamenlijke oproep roepen de ondertekenaars de verantwoordelijken voor de klimaatverandering op om de nodige maatregelen te nemen om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5°C, met waarborging van sociale rechtvaardigheid".