Volgens ultralinks (trotskisten, operaïsten (1), alternatieven en de meeste anarchisten) is de huidige economische crisis niet zozeer te wijten aan de historische overproductie van het kapitalisme, maar met name aan de neoliberale politiek van de regeringen en haar rechtse economen. De één na de andere ultralinkse organisatie klaagt deze politiek aan als asociaal en onmenselijk:

"Daarna nam de huidige neoliberale fase van het kapitalisme een aanvang (…) Nu lijkt ook die fase vastgelopen”. (Doorbraak, ‘Doorbraak en de crisis’; 06.07.2010)

“Eigenlijk is het onvoorstelbaar: het neoliberalisme is de oorzaak van de grootste economische crisis sinds de jaren dertig. Het is niet alleen de oorzaak van de wereldwijde crisis, het heeft er ook geen antwoord op.” (Offensief: ‘Verkiezingsuitslag: toekomst van conflict!’; 11.06.2010)

“Neoliberalisme versus zelforganisatie: In Miami, (…) is al drie jaar lang een beweging die zich richt op de gevaren van de neoliberale markt.” (Klasse, Marianne: ‘Over wonen, wetten en de winst’; 01.02.2010)

“Ondanks dat er vorig jaar nog stemmen opgingen dat het neoliberalisme met het uitbreken van de crisis haar einde naderde, lijkt het tegendeel waar. Een nieuwe golf van privatiseringen, verdere flexibilisering en afbraak van sociale zekerheden en collectieve verzekeringen staat voor de Europese deur.” (Solidariteit, Lot van Baaren, Paul Benschop: ‘Nederland neemt de kop in 'verzelfstandiging' van staatsbedrijven, Postbodes betalen voor privatisering’; februari 2010)

“Het is schrikbarend om te zien, nu het neoliberalisme hopeloos heeft gefaald, dit niet leidt tot vertraging, maar juist tot een versnelling van de invoer van de neoliberale agenda.” (Redactie Grenzeloos: ‘Socialiseer de winst, niet de schulden!’ 01.06.2010)

We zouden de lijst met citaten gemakkelijk kunnen uitbreiden, zelfs met uitspraken van Marijnissen van de SP en Cohen van de PvdA. Belangrijk is te onderstrepen dat heel links (van extreem tot gematigd links) sinds het begin van de ‘kredietcrisis’ de neoliberale politiek in het verdomhoekje heeft geplaatst. Want, zo wordt ons wijsgemaakt, door de ruimte die de bourgeoisie zich middels het neoliberale beleid heeft kunnen verwerven, heeft het kapitalisme een ongebreidelde vorm aan kunnen nemen. Zo heeft de bourgeoisie, en met name haar financiële fractie, zich via superwinsten, speculatie, bonussen… overmatig kunnen verrijken over de ruggen van de arbeiders en de ‘gewone mensen’. En dat is een manier van doen die ieder fatsoenlijk iemand, bourgeois of arbeider, zonder meer als onverantwoordelijk zou moeten aanklagen.

Ultralinks heeft de mond vol over kapitalisme. Wat bedoelt ze daar echter mee? Het lijkt veel meer op de definitie die de klassieke burgerlijke politieke economen ervan hebben gegeven, dan wat Marx in Het Kapitaal heeft ontwikkeld. De arbeidersklasse, als de belichaming van de loonarbeid, is de ultralinkse optiek veel meer een sociologische categorie dan de revolutionaire doodgraver van het kapitalisme. Terwijl zij toch ook op de hoogte moeten zijn dat “(…) de bourgeoisie niet slechts de wapens heeft gesmeed die haar dood brengen, dat zij ook de mannen heeft voortgebracht die deze wapens zullen hanteren – de moderne arbeiders (…)” (Het Communistisch Manifest).

Niks over een overproductiecrisis, een historische crisis van het kapitalisme, een systeem dat vecht voor zijn laatste overlevingskansen en al een eeuw lang in zijn vervalfase verkeert. De Derde Internationale is daar echter zonder meer duidelijk over: “Feitelijk valt het op zichzelf staande ingrijpen van de staat op economisch terrein samen met het werk van de speculatie en heeft dit een nog grotere chaos in de kapitalistische productie in het tijdperk van verval tengevolge. (…).Tegenover het verval en de chaos van de kapitalistische wereld, die gans de menselijke cultuur dreigt te vernietigen, stelt de Communistische Internationale de verenigde strijd van het internationale proletariaat.” (Leon Trotski: ‘Manifest van de Communistische Internationale’; 1920)

De ‘oplossingen’ van ultralinks

Als ultralinks zo’n analyse van de crisis maakt, welke oplossingen draagt ze dan aan? Als ultralinks een einde wil maken aan het neoliberalisme, hoe wil ze dat doen en wat wil ze ervoor in de plaats stellen? Laten we er maar niet omheen draaien: ultralinks heeft geen eigen oplossing voor de crisis en zoekt in laatste instantie altijd haar toevlucht tot de burgerlijke staat.

In verkiezingstijd roept ultralinks (behalve de anarchisten) steeds weer op om op de SP te stemmen. “De SP is een blijft de enige partij met het potentieel om een brede arbeiderspartij te worden. Het verzet tegen de bezuinigingen in de komende periode is daarvoor de basis.” (Offensief: 'Verkiezingsuitslag: toekomst van conflict!’; 11.06.2010)

Verder hebben ze ook buiten de verkiezingsperiode een heel nauwe relatie met de SP “Zijn we actief in de Socialistische Partij (SP) en komen we op voor een strijdbare, linkse koers , voor een brede partij van activisten die opkomen voor een radicaal andere samenleving  en tegen carrièrisme en parlementarisme.” (SAP-bestuur: ‘Wat is de SAP?’; juni 2008).

Als ze verbeteringen proberen binnen te halen via buitenparlementaire actie, dan strooit ze altijd heel gemakkelijk met allerlei mooie leuzen, zoals ‘arbeiderscontrole over de grote multinationals’, ‘nationalisatie van de banken’, ‘arbeiderszelforganisatie’, enzovoort. Maar uiteindelijk komt het altijd toch weer neer op één en hetzelfde: de versterking van de rol van de staat.

“Als alternatief zou er een systeem moeten komen die een einde maakt aan het private bezit van natuurlijke rijkdommen …” (Offensief:  ‘Bosbranden in Portugal: Failliet van privé-bezit en neoliberalisme’; 17.08.2010).

“In die laatste optie zou gekozen moeten worden voor schuldherstructurering of het stopzetten van de terugbetaling van de schuld, nationalisatie van de banksector, controle op kapitaalstromen en publieke initiatieven op het vlak van infrastructuur, groene economie enzovoort.” (Grenzeloos, Matthias Lievens: ‘Achtergronden bij de Eurocrisis’; 08-05-2010) (2)

De citaten maken duidelijk dat alles wat ultralinks voorstelt om de gevolgen van de crisis niet openlijk op de arbeiders af te wentelen (‘laat de rijken de crisis betalen’, ‘rekening retour’)  niet neerkomt op een aanval op, maar een toevlucht tot de burgerlijke staat. Nooit weet ze iets anders te bedenken dan de invoering van een soort staatskapitalisme, al of niet onder (in)directe controle van de arbeiders, zodat je het ook nog kan betitelen als staatssocialisme, iets wat in wezen hetzelfde is.
Op de keper beschouwt stelt ze niets nieuws voor. Het staatskapitalisme bestaat immers al een eeuw lang. In ieder geval heeft de staat al sinds het begin van de jaren 1930 van de vorige eeuw een steeds grotere controle over de hele nationale economie. Die controle is nog nooit zo groot geweest als in de laatste vijftig jaar, welke politiek  er ook werd gevoerd (keynesiaanse, liberale, neo-keynesiaanse, neoliberale…).

Het schijnt dat Doorbraak dit wel begrijpt, want die wijst iedere terugkeer naar een (neo)-keynesiaans model bij voorbaat af. Daarom doet Doorbraak geen voorstellen in die richting en propageert ze meteen een maximumprogramma:

”Nee, Doorbraak streeft naar de opheffing van het kapitalisme, en dat vereist een revolutionaire verandering in de machtsverhoudingen op wereldschaal”. Maar wat die radicale taal uiteindelijk waard is, wordt duidelijk als we haar deelname aan ‘Rekening Retour’ onder de loep nemen. Dan zingt ze opeens een veel gematigder liedje en verontschuldigt ze zich bij voorbaat. Niet alleen hoopt ze daarbij “(…) op de steun en deelname vanuit zoveel mogelijk organisaties, partijen, vakbonden en individuen”, maar ze moet daarbij ook toegeven dat “(…) Rekening Retour vanwege de noodzakelijke breedheid van het platform natuurlijk geen revolutionair programma heeft.” (Inleiding van Doorbraak bij verklaring van ‘Rekening Retour’; augustus 2010)

Toch beweren de hierboven aangehaalde organisaties allemaal op te komen voor de historische belangen van de arbeidersklasse (of van de ‘onderklasse’ dixit Doorbraak; of van de ‘alternatieve’ klasse dixit Grenzeloos). Maar geen enkele van de ultralinkse organisaties neemt ook maar één woord in de mond dat enigszins gaat in de richting van de afschaffing van de loonarbeid en het proletarisch internationalisme, laat staan de vernietiging van de burgerlijke staat. Hieruit kan worden afgeleid dat hun radicale leuzen niet zoveel voorstellen en eigenlijk geen andere functie hebben dan de arbeiders te mobiliseren achter hun holle frasen.

Dixoff / 10.09.2010

Voetnoten

(1) Operaïsten: zie onder meer Weltrevolution nr. 95 (November 2006) waar een verduidelijking gegeven wordt over hun standpunten en hun voornaamste woordvoerder K.H. Roth in Duitsland. Zie hiervoor: www.internationalism.org 
(2) Toch moet Grenzeloos daar onmiddellijk bij toegeven: “Het probleem bij deze optie is de vraag hoe de financiële markten hierop zullen reageren, en vooral of hiervoor de krachtsverhoudingen wel bestaan.”