In de loop van de laatste 16 jaar heeft de IKS via een reeks artikels de visie op het kommunisme in de arbeidersbeweging verwerkt. Het eerste boekdeel is in 2007 als boek verschenen in het Engels en staat ook op Internet. Deze brochure bevat een verkorte en gemakkelijker toegankelijke samenvatting van de eerste twee boekdelen. Oorspronkelijk werden ze gepubliceerd in de International Review n°s 124-126 in het Engels, het Frans en het Spaans).

Het alledaagse gezond verstand van deze tijd ziet het kommunisme in werkelijkheid als een 'visie',  in de negatieve zin van het woord, als een hallucinatie ontsproten uit ziekelijke breinen. In het allerbeste geval is het een onverwezenlijkbare mooie droom en in het allerslechtste geval een gevaarlijke illusie, die uitmondt in totalitaire en monsterlijke dictaturen. Dat zou welteverstaan, eens en voor altijd bewezen zijn door de 'ineenstorting van het kommunisme' in 1989-91.

Het hoeft geen woorden om te weten dat de 'visie op het kommunisme' voor de authentieke kommunisten een heel andere betekenis heeft.

Men kan de menselijke soort op verschillende manieren onderscheiden van de andere dieren. Maar voor Marx is het feit dat de mensheid in staat is om in haar verbeelding de constructies te bedenken die zij daarna in werkelijkheid wil uitvoeren het meest doorslaggevende. In het Kapitaal zette hij dat op de volgende manier uiteen:

“Een spin verricht werkzaamheden, die lijken op die van een wever; een bij doet door het bouwen van zijn honingraat menig menselijke architect beschaamd staan. De slechtste architect onderscheidt zich echter al direct van de beste bij doordat hij de cellen in zijn gedachten heeft gebouwd voordat hij ze in werkelijkheid vormde. Aan het einde van het arbeidsproces komt een resultaat te voorschijn, dat van het begin af aan in de fantasie van de arbeider, dus ideëel reeds aanwezig was” (1)

En net zoals het nodig is om een beeld te ontwikkelen over onze huizen, over onze werktuigen vooraleer wij ze in de werkelijkheid bouwen, vereist de opbouw van een meer menselijke maatschappij een 'visie' op deze maatschappij, een doelstelling die op een bewuste manier wordt uitgewerkt.

Zoals de artikels het aantonen is het zeker waar dat de visie op het kommunisme in de strijdbewegingen van de uitgebuite klassen, die aan de moderne arbeidersklasse vooraf gingen, en zelfs in het allerprilste begin van de arbeidersbeweging, nog voortkwam uit het rijk van de mythe en een geloof in een duizendjarig rijk van vrede op aarde.

Maar met de ontwikkeling en de rijping van de arbeidersbeweging, kwam er in deze visie meer theoretische samenhang, werd ze meer wetenschappelijk onderbouwd en was ze beter in staat om op een kritische manier over de werkelijke ervaringen na te denken. Om die reden wil deze serie aantonen dat het kommunistisch project verhelderd is door lering te trekken uit de grote revolutionaire ervaringen van de geschiedenis van de arbeidersklasse: uit de Europese revoluties van 1848, uit de Parijse Commune van 1871, uit de massastakingen in Rusland in 1905, uit de grote revolutionaire golf van 1917 tot 1927.

Tegelijkertijd toont de serie hoe de proletarische opvatting van het kommunisme werd uitgewerkt uitgaande van een diepgaande studie van de historische evolutie en vooral van de interne tegenstrijdigheden van het kapitalistische systeem. Op die manier werd de kommunistische revolutie aangepakt als een doelstelling die mogelijk werd door de formidabele ontwikkeling van de productiekrachten die door het kapitalisme werden vrijgemaakt. Ze werd ook noodzakelijk door het toenemend conflict tussen de kapitalistische sociale verhoudingen en de productiekrachten zelf die het op gang gebracht had. Het is een conflict dat van de XXe en XXIe eeuw een tijdperk heeft gemaakt waarin de rampen voor de mensheid steeds maar zijn toegenomen.

Laten we terugkomen op de gangbare clichés over het kommunisme die deze serie oorspronkelijk tot doel had gesteld om ze te weerleggen en aan te klagen: elke ernstige studie over wat de arbeidersbeweging verstond onder de term kommunisme ontkracht zonder omwegen het idee dat “het kommunisme mislukt is”. Want de serie zal duidelijk aantonen dat de brutale stalinistische regimes, die de uitbuiting van de arbeidersklasse hebben bedekt onder de leugenachtige sluier van het 'kommunisme' of van het 'socialisme', noch kommunistisch noch socialistisch zijn. Ze zijn een variant van het kapitalisme, wier val een moment is geweest van de algehele ineenstorting van het geheel van de kapitalistische wereldorde.

De tekenen van deze ineenstorting zien wij overal om ons heen: de woekering van oorlogen over de hele planeet, de economische wereldcrisis, die pijnlijk lang aansleept, het versneld afstevenen op de ecologische ramp, de ontbinding van de fundamentele sociale banden onder de menselijke wezens.

Het historische alternatief dat oorspronkelijk door Marx en Engels werd voorop gesteld – de keuze tussen socialisme en barbarij, tussen het kommunisme of de 'wederzijdse ruïnering van de tegenover elkaar staande klasse' - , ontvouwt zich stilaan onder onze ogen. Meer dan ooit schreeuwt de wereld om een vervanging van het kapitalisme door een maatschappij waar de hele productie zou ondergeschikt zijn aan de noden van de mensheid, zij schreeuwt om een kommunistische revolutie.

Dat dit perspectief geen utopie is wordt ons gesignaleerd door het geleidelijk opduiken van arbeidersstrijd in de hele wereld. Ogenschijnlijk zijn deze strijdbewegingen van korte duur, sporadisch, defensief. Maar het opkomen van een nieuwe generatie van groepen, kringen of individuen, die opnieuw de grondslagen zelf van de kapitalistische maatschappij in vraag stellen, die een poging doet om het kommunistisch programma opnieuw te ontdekken, is een uiting van het feit dat er een meer diepgaande rijping aan de gang is van het klassebewustzijn. Wij dragen deze geschiedenis van de kommunistische toekomst op aan deze nieuwe generatie van zoekende elementen.

Juni 2007 

1) Karl Marx, Het Kapitaal, Afdeling III, Hoofdstuk 5, De productie van absolute meerwaarde, Het arbeidsproces en het proces van meerwaardevorming, 1. Het arbeidsproces