We hebben twee conferenties gehouden over het thema Socialisme en het verval van het kapitalisme aan twee van de universiteiten van de Dominicaanse Republiek: Santiago de los Caballeros (de tweede stad) en Santo Domingo (de hoofdstad). Deze debatten werden mogelijk gemaakt door de wil en de organisatorische inspanningen van een internationalistische discussiekern. Wij willen hen hartelijk bedanken voor het werk dat zij verzet hebben. Die bijeenkomsten hadden niets academisch. Net als tijdens een soortgelijke ervaring aan een universiteit in Brazilië (1), werden er ongerustheid en zorgen geuit over de toekomst die het kapitalisme ons biedt, over de wijze waarop we kunnen vechten voor een maatschappij die de tegenstellingen overstijgt waarin het huidige systeem ondergedompeld is, over de sociale krachten die in staat zijn die verandering door te voeren...
Deze debatten maken deel uit van de pogingen tot bewustwording door minderheden van het proletariaat. De internationale dimensie van deze inspanning staat vast. Onze samenvatting van de discussies in de Dominicaanse Republiek beantwoordt aan een dubbel doel: deelnemen aan de ontwikkeling van een internationaal debat en ertoe bijdragen dat de debatten en discussies die zich in één land ontwikkelen hun plaats vinden in het enige kader waarin ze vruchten kunnen afwerpen: het internationaal en internationalistisch kader (2).
Na de inleiding (3) werden talloze vragen gesteld, waarvan sommige een discussie in de zaal uitgelokt hebben. In de samenvatting die we hieronder geven hebben we ze per thema georganiseerd in een vraag-en-antwoord vorm.

Er zijn in de twintigste eeuw veel revoluties geweest. Toch veroordelen jullie de meeste ervan, uitgezonderd de Russische Revolutie, waarvan jullie zeggen dat ze een mislukking was. Jullie zijn onrechtvaardig tegenover de inspanningen van de volkeren die vechten voor hun bevrijding.
Het gaat er niet om de strijd van de uitgebuite en onderdrukte klassen te kleineren, maar wel om te begrijpen wat er vanaf de twintigste eeuw echt aan de orde is in de revolutie. Vanuit dat gezichtspunt is er een fundamentele verandering vanaf het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog. Die oorlog, die verbijsterende records van onmenselijkheid heeft bereikt, toonde aan de hele wereld dat het kapitalisme een sociaal systeem in verval geworden was, dat de mensheid niets meer te bieden heeft dan oorlogen, hongersnood, vernietiging en ellende. Hij maakte een einde aan de periode van burgerlijke revoluties, dat wil zeggen aan de democratische, reformistische en nationale volksrevoluties. Van toen af aan werden die bewegingen simpelweg het opknappen van de façade van de staat. Vanaf de Eerste Wereldoorlog is de enige revolutie die vooruitgang kan betekenen voor de mensheid de proletarische revolutie, die tot doel heeft het kommunisme in te stellen in de gehele wereld. De Russische Revolutie van 1917, en heel de revolutionaire golf die erop volgde, drukken die stand van zaken uit. Het Eerste Congres van de Kommunistische Internationale, in maart 1919, bevestigde dit: “Een nieuwe periode is aangebroken. De periode van ontbinding van het kapitalisme, van zijn interne ineenstorting. Een periode van kommunistische revolutie van het proletariaat” (4).

Waarom blijven jullie steken in het dogma van een wereldrevolutie en waarom verwerpen jullie de geleidelijke vooruitgang via nationale revoluties?
De burgerlijke revoluties hadden een nationaal karakter en konden lange tijd overleven binnen hun landsgrenzen. Zo zegevierde de Engelse revolutie in 1640 en overleefde ze in een wereld die nog feodaal bleef tot aan de burgerlijke revoluties tegen het einde van de achttiende eeuw. De proletarische revolutie daarentegen zal wereldwijd zijn of niet zijn. Om te beginnen is de productie vandaag wereldwijd. De arbeidersklasse is internationaal. Maar ook omdat het kapitalisme een wereldmarkt gecreëerd heeft en de marktwetten ook internationaal zijn. De problemen verbonden met het kapitalisme zijn internationaal en kunnen alleen opgelost worden door de verenigde strijd van het gehele wereldproletariaat.

Wat is jullie standpunt over Trotski en het trotskisme?
Trotski was zijn hele leven een revolutionair militant. Hij vervulde een zeer belangrijke rol tijdens de Russische Revolutie van 1917. Maar hij streed ook tegen de ontaarding van de Russische Revolutie door internationalistische standpunten te blijven verdedigen. Hij was de voornaamste kracht van wat de Linkse Oppositie genoemd werd, die een heroïsche strijd voerde in verzet tegen de stalinistische contrarevolutie, zowel in Rusland als in de verschillende kommunistische partijen in de wereld. Toch hebben Trotski en de Linkse Oppositie nooit de ware aard van de USSR begrepen en beschouwden haar als een ‘arbeidersstaat met bureaucratische afwijkingen’ die toch verdedigd moest worden. De gevolgen van deze vergissing waren rampzalig. Nadat hij op laffe wijze vermoord was door Ramon Mercader, moordenaar in dienst van Stalin, riepen degenen die zich de erfgenamen van Trotski noemden op om deel te nemen aan de Tweede Wereldoorlog en werden zij een stroming die steeds, natuurlijk op ‘kritische’ wijze en met een ‘radicale’ taal, dezelfde stellingen verdedigde als de stalinistische en sociaal-democratische partijen (5).

Jullie behandelen Chavez onrechtvaardig, maar het kan nog erger: jullie houden geen rekening met het revolutionair proces dat door Chavez op gang gebracht is en dat zich vandaag ontwikkelt in heel Latijns Amerika, dat in volle revolutionaire beroering is.
Het dilemma Chavisme-anti-Chavisme is een valstrik, zoals pas nog aangetoond is door de mobilisaties van studenten in Venezuela die zich proberen los te werken uit die steriele en destructieve tegenstelling tussen Chavisme en oppositie (6).
Chavez steunt zowel de versterking van de staatstussenkomst in de economie als de concentratie van de macht in handen van één enkel persoon (de grondwetshervorming die zijn permanente herverkiezing mogelijk maakt). Hij lanceert ‘sociale’ programma's die misschien de situatie van enkele gemarginaliseerde lagen tijdelijk verbeteren, maar die in feite passen in een programma van versterkte uitbuiting van de arbeiders en van verarming van het grootste deel van de bevolking. Dat soort programma’s dient er alleen voor om de bevolking de ergste ellende te doen aanvaarden. Het gaat om formules die gedurende de hele 20e eeuw steeds opnieuw gebruikt zijn en die steeds tot klinkende mislukkingen hebben geleid. Ze hebben aan het kapitalisme niets veranderd, ze hebben er enkel toe bijgedragen het in leven te houden, en ook het lijden van de overweldigende meerderheid van de bevolking doen voortduren (7).
Chavez beweert anti-imperialist te zijn onder het voorwendsel dat hij zich halsstarrig verzet tegen de ‘duivel Bush’. Het zogenaamde anti-imperialisme van Chavez is niets anders dan camouflage waarachter hij zijn eigen imperialistische plannen nastreeft. De arbeiders en onderdrukten kunnen hun strijd niet baseren op een gevoel van haat of wraak tegen een almachtig rijk als de Verenigde Staten, want dat gevoel wordt gemanipuleerd door de Latijns Amerikaanse bourgeoisieën – zowel door de fracties in de regering als door die in de oppositie – om ervoor te zorgen dat de bevolking zich blijft opofferen voor hun belangen. Er bestaat geen nationale oplossing voor de wereldwijde crisis van het kapitalisme.  De oplossing kan alleen wereldwijd zijn en steunen op de internationale solidariteit van het proletariaat, in de ontwikkeling van zijn zelfstandige strijd.

Waarom hebben jullie het alleen over arbeiders, en niet over boeren en andere lagen van de bevolking?
Hoe groot of klein haar aantal ook is in elk land afzonderlijk, de arbeidersklasse is de enige internationale klasse wier belangen mondiaal zijn. Haar strijd als klasse vertegenwoordigt de belangen en toekomst van de gehele onderdrukte en uitgebuite mensheid. De arbeidersklasse probeert de boeren en de gemarginaliseerde lagen in de grote steden voor haar strijd te winnen. Het gaat er geenszins om een ‘front van sociale bewegingen’ te vormen, want het fundamentele belang, de echte bevrijding van de arbeiders, boeren, en gemarginaliseerden van de steden is geen optelsom van corporatistische eisen, maar de gemeenschappelijke vernietiging van het juk van de loonslavernij en de commerciële uitbuiting.

Vervallen jullie niet in achterhaalde recepten en formules? De arbeidersklasse bestaat niet meer, en hier in Amerika zijn haast geen fabrieken meer.
De arbeidersklasse bestond nooit alleen maar uit industriearbeiders. Wat de arbeidersklasse kenmerkt, is de sociale verhouding gebaseerd op de uitbuiting van de loonarbeid. De arbeidersklasse is geen sociologische categorie. De arbeiders uit de industrie, de arbeiders op de velden, de overheidsambtenaren en veel ‘intellectuele’ arbeiders maken deel uit van het proletariaat. We moeten ook rekenen met al de arbeiders die werkloos gemaakt zijn en die om te overleven verplicht zijn spulletjes op straat te verkopen.

Is er geen mentaliteitsverandering nodig opdat de arbeidersmassa’s de revolutie zouden kunnen doorvoeren?
Natuurlijk! De proletarische revolutie is niet eenvoudigweg het resultaat van onafwendbare objectieve factoren, ze steunt hoofdzakelijk op bewuste, collectieve en solidaire actie van de grote arbeidersmassa’s. In ‘De Duitse ideologie’ stellen Marx en Engels dat de revolutie niet alleen nodig is om de staat te vernietigen die de meerderheid onderdrukt, maar ook opdat die meerderheid zich zou bevrijden van de ideologische overblijfselen van de oude maatschappij die hen aan het lijf kleeft. De proletarische revolutie wordt voorbereid door een gigantische verandering van de mentaliteit van de massa’s. Ze zal het product zijn van de zelfstandige inspanning van de massa’s, die niet alleen bestaat uit strijd, maar ook uit gepassioneerde debatten.

IKS

Noten

(1) Zie https://es.internationalism.org/ccionline/2006_brasil.html
(2) Wanneer de kameraden belangstelling hebben voor het organiseren van dergelijke debatten in hun stad of land, zijn we graag bereid om daaraan mee te werken.
(3) De inleiding is op onze website te vinden als aanhangsel van dit artikel (in het Spaans).
(4) Zie onze brochure over de revolutie in Rusland 1917 (in druk en op de website)
(5) Zie onze brochure over Trotski en het stalinisme
(6) Zie https://es.internationalism.org/ccionline/2007_hojaestudiantes
(7) Zie https://es.internationalism.org/ccionline/2007/Chavez en: https://es.internationalism.org/ccionline/2007/elecvenez.