De vraag of de crisis de Nederlandse economie hard zal treffen, is hetzelfde als een open deur intrappen. Niemand zal nog ontkennen dat de wereldcrisis Nederland nagenoeg net zo hard raakt als ze alle overige landen van West-Europa doet. De Nederlandse economie wordt meegezogen in de wervelwinden van de kapitalistische neergang.

De gebeurtenissen in Nederland van het laatste half jaar doen de bourgeoisie niet alleen achter de oren krabben wat betreft de actualiteit van de theorieën van Karl Marx, ze bevestigen ook de analyse van de IKS dat deze al begon "aan het eind van de jaren '60. Vanaf 1967 hoopten ernstige monetaire problemen zich op de grote nationale economieën zagen geleidelijk hun groeivoeten dalen. Dat was het einde van de periode van ‘welvaart' van de jaren '50 en '60, die door de bourgeoisie "de dertig glorieuze jaren" werden genoemd." (De bourgeoisie kan het bankroet van het kapitalisme niet voorkomen; Wereldrevolutie 115)

Een economische crisis die nog nooit zo hard heeft toegeslagen ...

De crisis treft de Nederlandse economie harder dan ooit te voren:

- In het laatste jaar zijn er 39 miljard euro's vervlogen, in rook opgegaan bij de grootste banken, financiële instellingen in Nederland. Fortis Bank Nederland alleen al heeft vorig jaar 18,5 miljard euro verlies geleden.

- In vergelijking met januari 2008, is de omzet van de Nederlandse industrie in januari 2009 met een kwart gedaald. Dat is de sterkste omzetdaling die ooit is gemeten. Alle branches behaalden minder omzet dan in januari 2008. De transportmiddelenindustrie kende met 42% de grootste teruggang van de omzet. Dit blijft vrijdag uit cijfers van het Centraal Bureau van de Statistiek.

- Het aantal faillissementen neemt schrikbarende vormen aan, een explosieve stijging van het aantal in de horeca, onder de autodealers, vervoersbedrijven, enzovoort. Een toename daarin is nog nooit zo groot geweest als nu

- Het gevolg is dat er alom massale ontslagen worden aangekondigd. Behalve de tijdelijke, flexibele werkers, van wie niemand het contract wordt verlengd, worden er in alle sectoren ontslagen massaal ontslagen aangekondigd. Corus (900), ING (2700), Zorgconcern Orbis (1100), Eureko (2500), enz.

De voorspellingen zijn dan ook somberder dan ooit. De verwachtingen van het CPB zijn dat de Nederlandse economie er dit jaar met 3,5% op achteruit zal gaan.

- De 3,5% krimp die voor 2009 is voorzien is na de tweede wereldoorlog nog nooit vertoond. Het is zelfs de sterkste daling sinds begin jaren 30. De crisis van de jaren tachtig, was een stuk milder. Toen kromp de economie twee jaar op rij. Te weten 0,8% in 1981 en 1,2% in 1982. Bijna alle andere naoorlogse jaren groeide de economie.

- De (officiële) werkloosheid zal oplopen van 300.000 nu tot 425.000 eind dit jaar en zelfs tegen de 700.000 (8,75%) volgend jaar. Een percentage van 8,75% van de beroepsbevolking in 2010, dat betekent meer dan een verdubbeling ten opzichte van nu.

De gevolgen voor de arbeidersklasse zijn dramatisch:

- Door de inkrimping van de reserves van de pensioenfondsen is besloten tot directe bevriezing van de pensioenenuitkeringen en pensioenopbouw niet langer met de prijsstijging mee te laten gaan. Dit laatste heeft vooral grote gevolgen voor iedereen boven 40 jaar, want die moet rekenen op een vermindering van zijn of haar pensioenuitkering met 5 tot 10 procent.

- Door de crisis op de huizenmarkt zijn er steeds meer gezinnen die hun woonlasten (hypotheek) niet meer kunnen betalen en op straat worden gezet. "Steeds meer mensen worden hun woning uitgezet. Het aantal uitzettingen bij corporaties nam vorig jaar met 14 procent toe tot ruim 8500." Aldus Dagblad van het Noorden van 12 december 2008. 

Door de maatregelen van de regering, die 25 maart jongstleden aangekondigd zijn, dat wil zeggen:

- Een drie jaar lange bevriezing van de lonen in de openbare diensten en van de uitkeringen, die daaraan gekoppeld zijn;

- 2,4 miljard euro aan bezuinigingen op de zorg, waarvan de helft op de zorgtoeslag, tegen de achtergrond van verhoging van de ziekenfondspremies en de eigen bijdragen en het uitkleden van de basisverzekering.

De crisis onder controle? Of hoe de bourgeoisie probeert hem af te wentelen op de arbeidersklasse

Ondanks de lange lijst van de op 25 maart jongstleden aangekondigde bezuinigings- en stimuleringsmaatregelen zal de economische situatie er fundamenteel niet door verbeteren. Wat de regering ook doet, niets helpt. Het is dweilen met de kraan open. De bourgeoisie heeft geen oplossing voor de crisis. "Al de reddingsplannen zijn vroeger of later tot mislukken gedoemd. Er zal geen echte heropleving komen van de kapitalistische economie. Geen enkele politiek, noch van links noch van rechts, kan het kapitalisme redden, want het systeem is aangevreten door een dodelijke en ongeneeslijke ziekte" (Pamflet van de IKS van 25-10-2008). Ze mag hopen dat het toegepaste medicijn de tumor eerder vernietigd dan de patiënt. Want het toegepaste medicijn mag op de korte termijn enige verlichting geven, op de lange duur verergert ze de ziekte alleen maar.

Ook de voorstellen van ultralinks om over te gaan tot nationalisatie van de grootste banken en basisindustrieën zal daar geen zier aan veranderen. Zo pleit Willem Bos in Grenzeloos van 08-12-2008, in een artikel getiteld: Links en de crisis. Een ecosocialistisch, antikapitalistisch alternatief:

"Links moet in reactie hierop eisen dat de hele financiële sector in gemeenschapshanden wordt gebracht. Die eis zou niet slechts de grote banken moeten betreffen, maar de hele sector die voor het functioneren van de reële economie cruciaal is."(...) "Niet alleen de financiële sector, maar ook andere sectoren van de economie die van groot strategisch belang zijn of die zelf om steun vragen moeten in gemeenschapshanden gebracht worden. De energievoorziening en sleutelsectoren als de auto-industrie en de bouw moeten niet langer aan de vrije markt worden overgelaten."

Want ook al neigt ze dat in alle toonaarden te ontkennen, in wezen doet de regering al wat ultralinks voorstelt: de belangrijkste financiële instellingen zijn al voor het grootste deel onder controle van de ‘overheid' gebracht, terwijl andere sectoren die van groot strategisch belang zijn voor onze economie ook al voor een groot deel overeind gehouden worden door massale subsidies en overheidsinvesteringen.

Ultralinks vraagt dus de staat om de arbeiders te hulp te schieten, maar van alle ondernemers is de staat wel de ergste van allen. Wat ultralinks ons probeert wijs te maken, de staat niet onze grootste bondgenoot, maar onze grootste vijand. Als er een instantie is die de afgelopen tientallen jaren aanvallen op de inkomens van de arbeiders heeft ondernomen, dan is dat wel de staat geweest. Hiervoor hoeven we alleen maar even te herinneren aan datgene wat in de laatste 25 jaar is doorgevoerd op het vlak van de verlaging van de ww-uitkering, van de aow-uitkering en de systematische verhoging van de ziekenfondskosten.

De staat heeft geen oplossing voor de crisis, dat belet haar niet om te proberen de gevolgen van de crisis tegen de arbeidersklasse te gebruiken. Om het financieel systeem overeind te houden en haar concurrentiepositie op de Europese markt te handhaven heeft de Nederlandse regering tientallen miljarden euro's moeten uitgeven. En die rekening zal toch betaald moeten worden. En wie anders dan de arbeidersklasse zal er op moeten draaien voor het grootste deel van het reddingsplan dat de regering Balkenende 25 maart jongstleden gelanceerd heeft? Er is de bourgeoisie alles aan gelegen om de bevolking, en de arbeidersklasse natuurlijk in het bijzonder, ertoe te brengen te gevolgen van de crisis en de bezuinigingen opnieuw te doen slikken.

Om de arbeidersklasse daartoe te brengen, heeft ze een campagne opgezet met de bedoeling de crisis voor te stellen, niet als de onvermijdelijke uitdrukking van een systeem zonder perspectief, maar als een soort van natuurramp die de gehele Nederlandse bevolking tesamen overkomt. "Een normale cyclische teruggang, die we al twee jaren geleden zagen aankomen, is versneld door de tot grote hoogte opgelopen olieprijzen en vervolgens in vrije val geraakt door de gevolgen van de financiële crisis." (...) "Dat is een crisis; de springtij in een normale getijde beweging." (Donner in een toespraak op een CNV symposium; 29-01-2209) Met andere woorden: een gevaar, net zoals het internationale terrorisme, waartegen we gezamenlijk ten strijde moesten trekken.

En om dat iedereen nog eens flink onder de neus te wrijven, heeft ze de campagne geenszins bescheiden gehouden. Integendeel: ze heeft de omvang van de ons bedreigende ramp ruimschoots uitgestald. "Verre van het verbergen van de omvang van de ramp ... stouwen de media ellenlange bladzijden (en programma's) vol met onrustwekkende en rampzalige scenario's om de arbeiders te terroriseren." (Arbeiders moeten weigeren op te draaien voor de crisis; Internationalisme 341)

Dat er een zekere ongerustheid en paniek ontstond onder de bevolking als gevolg van de indrukwekkende gebeurtenissen op het vlak van de financiële en economische huishouding en de campagne die de bourgeoisie daarbovenop gooide, is heel goed verklaarbaar. Op zo'n moment is de eerste impuls toch te denken aan "zijn eigen spaarcenten, afbetalingen, studiegeld voor de kinderen, zijn baan en zijn latere pensioen". Maar als iedereen zich in zijn eigen hoekje terugtrekt, zich in zichzelf keert, zal het gevoel van onmacht de overhand krijgen. Met als gevolg de neiging zijn toevlucht te zoeken tot de kapitalistische staat en bescherming te zoeken achter de brede rug ban een grote roerganger, i.c. Wouter Bos. Dat is iets wat de bourgeoisie nu precies wil, maar wat de maatschappij op den duur niets anders biedt dan meer verarming, meer ontberingen en meer ellende.

Hoe te bekomen van de schrik en collectief te reageren

"De schrik voor de economische recessie werkte in eerste instantie als een rem op de strijd en versterkte het gevoel van atomisering en onmacht tegenover de verwoestingen van de crisis."  (Arbeiders moeten weigeren op te draaien voor de crisis; Internationalisme 341) Maar enigszins bekomen van deze schrik, gaan ze toch weer op zoek naar een collectief antwoord. De bourgeoisie heeft dan ook groot gelijk als ze meer waarde hecht aan het standpunt en de houding van de sociale partners, en dan met name aan dat van Jongerius van de FNV, dan aan die van het parlement. De sociale kwestie wordt anno 2009 immers niet meer uitgevochten in de Tweede Kamer, maar op straat, in massale betogingen, in een verenigd front van arbeiders (werkenden en werklozen; ambtenaren en arbeiders in de privé, jongeren en ouderen) tegen de voortgaande aanslagen op de levensvoorwaarden van ieder van ons.

En de bourgeoisie is zich daar heel goed van bewust. Vandaar al haar manoeuvres, waarbij ze de FNV tijdelijk naar het voorplan van de sociale situatie schoof. Wekenlang trokken de regeringspartijen zich terug in een ivoren toren, zogenaamd om te onderhandelen over de nieuw te nemen maatregelen. In wezen gaf ze zo alle ruimte aan de FNV om actie te voeren tegen het kabinet, tegen haar gebrek aan daadkracht de crisis het hoofd te bieden, tegen haar gebrek aan onvermogen om banen te behouden die massaal verloren dreigen te gaan, tegen haar gebrek aan doortastendheid in het aanpakken van al diegenen die misbruik maken van de crisis. Op 13 maart vond er dan een demonstratie plaats in Den Haag, waar Jongerius iedere roep om actie vanaf de basis omboog tot een oproep tot meer actie van het kabinet. Uiteindelijk werd er een nationaal akkoord gesloten, waarbij Jongerius werd geprezen als de nieuwe koningin van Nederland, die aan iedereen haar zin had weten op te leggen en de plannen van de FNV er had weten door te drukken. Inclusief het afserveren van de verhoging van de AOW leeftijd naar 67 jaar. 

Voor wat de gevolgen zijn van de politiek van zo'n Jongerius voor het inkomen van de arbeiders, hoeven we slechts te verwijzen naar wat er gebeurt bij  TNT post. Bij TNT post werkt de FNV momenteel aan een regeling waarbij de werkers ronduit gechanteerd worden: willen ze hun banen kunnen behouden dan moeten ze 15% van hun loon inleveren, zijn ze niet bereid om die aderlating te doen, dan worden er duizenden werkers op straat gezet. Dat zijn nu de organisaties, waar wij volgens ultralinks ons vertrouwen in moeten stellen. Want zelfs als de vakbonden zich "strijdbaar" tonen, zoals ultralinks dat graag ziet, dan is dat ook slechts een manoeuvre, een tactiek om de arbeiders mee te slepen op de uitzichtloze weg van een onderschikking aan de belangen van de kapitalistische nationale economie.

De crisis (de beste bondgenoot van het proletariaat) zal de strijdwil op termijn toch weer doen toenemen en de vragen aanwakkeren hoe ten strijde te trekken tegen de nieuwe golf van aanvallen op de levensvoorwaarden. Want bij de bezuinigingen die op 25 maart aangekondigd zijn, zal het niet blijven. Want als we ons ervan bewust zijn dat de bourgeoisie geen oplossing heeft voor de crisis, dan weten we dat er nieuwe ronden van bezuinigingen aangekondigd zullen worden. En de arbeiders weten dit beter dan wie ook. Ze hebben al vele malen eerder met dit bijltje gehakt.

De ontwikkeling van de strijd van de laatste jaren laat zien dat er een rijping plaatsvindt binnen de arbeidersklasse. De voorbeelden van Frankrijk, Griekenland, Duitsland en op de boorplatforms in Groot-Brittannië (zie elders in dit nummer van Wereldrevolutie en onze site www.internationalism.org) tonen ons dat de arbeidersklasse een duidelijke stap vooruit heeft gezet inzake haar bewustzijn over de inzet van de strijd, het zoeken naar solidariteit, en het refereren naar de strijd van klassebroeders elders in de wereld.

In Nederland zien we aan de ene kant dat het verzet van de arbeiders gestaag doorgaat en duidelijk niet alles over hun kant laten gaan. Als de aanvallen te drastisch zijn, dan laat ze regelmatig haar tanden zien. Zoals we onlangs weer hebben kunnen zien bij de schoonmakers op Schiphol die, begin april, het enkele malen achtereen succesvol de strijd opnamen tegen de verslechtering van de werkomstandigheden doordat de schoonmaakbedrijven besloten hadden onderling te gaan kwartetten met de werkers. Met andere woorden: de flexibilisering nog verder door te zetten, waardoor er een nog grotere onduidelijkheid en onzekerheid ontstond over werktijden, taken, locaties en zelfs over de banen die nog behouden konden blijven.

Tegelijkertijd kunnen we zien dat de arbeidersklasse zich niet langer laat verleiden tot ‘onverantwoorde' acties, waarbij ze bij voorbaat al een verloren strijd voert en de bourgeoisie haar gemakkelijk naar de nederlaag kan voeren. In tegenstelling tot de jaren '80, laat ze zich niet meer zo gemakkelijk laat meevoeren in een uitzichtloze strijd, tot aan het eind, totdat steeds meer delen afhaken en uiteindelijk een kleine minderheid zijn toevlucht neemt tot geweld en gemakkelijk in de pan gehakt kan worden. Ze gaat weloverwogen te werk en zoekt het juiste tijdstip uit om de aanvallen van de bourgeoisie op haar inkomen af te slaan. Dit tekent de rijping van het bewustzijn in de klasse.

Danard /13.04.2009