Terwijl Rusland onophoudelijk bommen werpt op Oekraïense steden, herhaalden de vertegenwoordigers van de ‘democratische’ grootmachten aan het eind van de G7-bijeenkomst, die werd georganiseerd op 28 juni in de bucolische omgeving van de Beierse Alpen, in koor: “Rusland kan en mag niet winnen!” (Macron). Ze toonden zich ten onrechte verontwaardigd over de verschrikkingen van de gevechten, de tienduizenden doden, miljoenen vluchtelingen, de systematische vernietiging van hele steden, de executie van burgers, de onverantwoorde bombardementen op kerncentrales, en de aanzienlijke economische gevolgen voor de hele planeet. Door angst te veinzen trachtte deze groep cynici de zeer reële verantwoordelijkheid van het Westen voor dit bloedbad te verhullen, voornamelijk het destabiliserende optreden van de Verenigde Staten die, in hun pogingen om het verval van hun wereldleiderschap tegen te gaan, niet hebben geaarzeld om chaos en barbarij aan te wakkeren aan de poort van het historische centrum van het kapitalisme.

Maar de politiek van de VS is veel hypocrieter en berekender. In het begin van de jaren 1990 hadden de Verenigde Staten ‘informeel’ aan Moskou beloofd dat zij de ineenstorting van het Oostblok niet zouden aangrijpen om hun invloed uit te breiden tot aan de grenzen van Rusland. Zij aarzelden echter niet om de voormalige Oostbloklanden één voor één in hun invloedssfeer op te nemen, net zoals zij niet aarzelden om Taiwan massaal te bewapenen en diens pogingen te steunen om afstand te nemen van Peking, nadat zij eerst hadden beloofd het ‘één China’-beginsel te zullen eerbiedigen. De politiek van de VS ten aanzien van Oekraïne heeft niets te maken met de verdediging van weduwen en wezen, van de democratie, noch met mooie humanitaire beginselen. Wel in tegendeel, geen enkel land aarzelt om zich in bloed en modder te wentelen voor de verdediging van zijn eigen smerige imperialistische belangen.

Door Poetin uit te dagen Oekraïne binnen te vallen (en hem daartoe aan te zetten door duidelijk te maken dat ze niet zouden ingrijpen), door hem mee te sleuren in een grootschalige oorlog, hebben de VS, in een machiavellistische manoeuvre, tijdelijk belangrijke punten gescoord in de imperialistische arena, aangezien de strategie van de VS er in de eerste plaats op gericht is de onherroepelijke neergang van zijn leiderschap in de wereld tegen te gaan.

De Amerikaanse bourgeoisie was aldus in staat de controle van de NAVO over de Europese imperialismes te herstellen. Terwijl deze organisatie in het verderf leek te zijn gestort, ‘hersendood’ volgens Macron, zorgde de oorlog in Oekraïne ervoor dat dit instrument, dat de Europese imperialismes ondergeschikt maakte aan de belangen van de VS, weer op de voorgrond trad. Washington maakte van de Russische inval gebruik om de protesterende Europese ‘bondgenoten’ tot de orde te roepen : Duitsland, Frankrijk en Italië werden gedwongen hun handelsbetrekkingen met Rusland te verbreken en overhaast de militaire investeringen te doen die de Verenigde Staten al 20 jaar eisten.

Bovendien delen de VS beslissende klappen uit aan de militaire macht van Rusland. Maar via Rusland richten de VS zich in feite tegen China en zetten dit land onder druk. De belangrijkste doelstelling van het machiavellistische manoeuvre van de VS is de voortzetting van de indamming van China, die in de Stille Oceaan is begonnen, door de Russisch-Chinese betrekkingen te verzwakken. De mislukking van Rusland tegenover de Amerikaanse militaire steun aan het Oekraïense leger, is een duidelijke waarschuwing aan het adres van Peking. China heeft niet nagelaten geërgerd  te reageren op de Russische invasie: hoewel het de sancties afkeurt, vermijdt Peking de rode lijn te overschrijden die tot Amerikaanse sancties zou leiden. Bovendien maakt het Oekraïense conflict het mogelijk een breed gebied, van de Oostzee tot de Zwarte Zee te blokkeren, een gebied dat onontbeerlijk is voor de ontplooiing van de ‘Nieuwe Zijderoutes’. Een dergelijke blokkade is ongetwijfeld een belangrijke doelstelling van het Amerikaanse manoeuvre.

De politiek van de VS leidt tot meer chaos en militarisme

Welke fractie van de bourgeoisie ook aan de macht is, sinds het begin van de fase van de ontbinding zijn de VS, in hun verlangen om hun afnemende suprematie te verdedigen, de belangrijkste kracht geweest voor de uitbreiding van chaos en oorlogszuchtige barbaarsheid door hun tussenkomsten en manoeuvres: zij hebben chaos teweeggebracht in Afghanistan en in Irak en hebben de opkomst van Al-Qaeda en Daesh bevorderd.

In de herfst van 2021 hebben zij bewust de spanningen met China over Taiwan aangewakkerd om de andere Aziatische mogendheden achter zich te krijgen. De politiek in Oekraïne is vandaag niet anders, hoewel hun machiavellistische strategie hen in staat stelt zich voor te doen als een vreedzame natie die zich verzet tegen de Russische agressie. Met hun overweldigende militaire overmacht wakkeren de VS oorlogszuchtige chaos aan als de meest doeltreffende hindernis tegen de ontplooiing van China als uitdager. Maar in plaats van de situatie in de wereld te stabiliseren, versterkt deze politiek de barbaarsheid van de oorlog en verscherpt ze de imperialistische botsingen van allerlei slag, in een chaotische, onvoorspelbare en bijzonder gevaarlijke context.

Door Rusland in de tang te nemen, verhoogt Washington de dreiging van chaos en oorlogszuchtige barbaarsheid in Europa. De oorlog in Oekraïne leidt tot steeds rampzaligere verliezen voor Rusland. Poetin kan de vijandelijkheden in dit stadium echter niet staken, omdat hij ten koste van alles trofeeën nodig heeft om de operatie in eigen land te rechtvaardigen en te redden wat er nog over is van het militaire prestige van Rusland teneinde, zonder op te geven, dit voor haar uiterst strategische gebied aan de Amerikaanse invloed te onttrekken. Anderzijds zullen de militaire macht en de economie van Rusland worden uitgehold, hoe langer de oorlog duurt. De VS hebben er geen enkel belang bij om een staking van de vijandelijkheden aan te moedigen, zelfs niet als dat betekent dat de bevolking van Oekraïne cynisch wordt opgeofferd. Onder de huidige omstandigheden kan het bloedbad alleen maar doorgaan en de barbaarsheid alleen maar toenemen, waarschijnlijk nog maanden of zelfs jaren, en zelfs in bijzonder bloedige en gevaarlijke vormen, zoals de dreiging die uitgaat van ‘tactische’ kernwapens.

Door het juk van de NAVO te herstellen, wakkeren de VS ook de imperialistische ambities en het militarisme van de Europese bourgeoisie aan. Ook al konden de Europese landen, na 1989, de illusie koesteren dat zij hun imperialistische politiek hoofdzakelijk op basis van hun economische troeven konden voeren, maakte het presidentschap van Trump en nog duidelijker de agressieve politiek van de regering Biden, gebaseerd op de militaire superioriteit van de Verenigde Staten dat nu vorm krijgt in Oekraïne, hen bewust van hun militaire afhankelijkheid en dus van de urgentie om hun bewapeningspolitiek te versterken, ook al kunnen zij zich in eerste instantie niet al te duidelijk distantiëren van de NAVO. Het besluit van Duitsland om zich massaal te herbewapenen en zijn militaire uitgaven te verdubbelen is een belangrijke imperialistische ontwikkeling op middellange termijn, omdat Duitsland, sinds de Tweede Wereldoorlog, slechts een bescheiden krijgsmacht had gehandhaafd.

De verdeeldheid binnen de NAVO tekent zich reeds af tussen een ‘onbuigzame’ pool die “Poetin op de knieën wil dwingen” (de VS, Groot-Brittannië, Polen en de Baltische staten) en een meer ‘verzoenende’ pool (“dit alles moet eindigen in onderhandelingen”, “we moeten vermijden Rusland te vernederen”). Door de druk op China op te voeren, vergroot de Amerikaanse bourgeoisie ook het risico van nieuwe oorlogszuchtige confrontaties. De Oekraïense crisis heeft gevaarlijk destabiliserende gevolgen voor de imperialistische positie van de belangrijkste uitdager van de VS.

Peking blijft een politiek van formele steun aan Poetin voeren zonder compromitterende toezeggingen, maar de oorlog heeft zware gevolgen voor zijn ‘Nieuwe Zijderoutes’ en voor de contacten met de Midden-Europese landen die China had weten te verleiden. Dit gebeurt op een moment dat de vertraging van zijn economie steeds duidelijker wordt, met een groei die momenteel wordt geraamd op 4,5% van het BBP. Terwijl de Verenigde Staten niet aarzelen deze moeilijkheden te benadrukken en uit te buiten in hun confrontatie met Peking, verergert deze situatie de spanningen binnen de Chinese bourgeoisie en vergroot zij het risico van een versnelling van de confrontaties op economisch en zelfs militair vlak.

De onberekenbare gevolgen van de oorlog in Oekraïne

Het ontbreken van een economische motivatie voor oorlogen was duidelijk vanaf het begin van het verval van het kapitalisme: “Oorlog was het onmisbare middel dat het kapitalisme toegang verschafte tot gebieden die buiten zijn eigen invloedssfeer lagen en bijdroeg tot zijn ontwikkeling, in een periode waarin zulke gebieden nog bestonden en alleen opengesteld konden worden door geweld. Op diezelfde wijze brengt, de kapitalistische wereld, die historisch gezien alle ontwikkelingsmogelijkheden heeft uitgeput, zijn verval tot uitdrukking in de moderne imperialistische oorlogen, die enkel de productiekrachten verder naar de afgrond kan drijven en in een steeds sneller ritme de puinhopen opstapelt zonder enige mogelijkheid tot verdere ontwikkeling van de productiekrachten te bieden”[1].

Het conflict in Oekraïne is een levendig voorbeeld van hoe oorlog niet alleen zijn economische functie heeft verloren, maar hoe de vlucht naar voren in de chaos van de oorlog de strategische voordelen van oorlog steeds verder doet afnemen. Rusland is bijvoorbeeld een oorlog begonnen in naam van de verdediging van Russisch sprekende deel van de bevolking, maar het richt een bloedbad aan onder tienduizenden burgers in overwegend Russisch sprekende gebieden, terwijl het deze steden en regio's in ruïnes verandert en zelf aanzienlijke materiële en infrastructurele verliezen lijdt. Als het zich, in het beste geval, aan het eind van deze oorlog meester maakt van de Donbass en Zuidoost-Oekraïne, zal het een gebied van ruïnes hebben veroverd (de prijs van de wederopbouw wordt momenteel geraamd op 750 miljard euro), een bevolking die het haat en zal het een belangrijke strategische tegenslag hebben geïncasseerd op het vlak van zijn ambities als grootmacht.

In de politiek van indamming van China worden de Verenigde Staten ertoe gebracht een cynische politiek van ‘verschroeide aarde’ aan te moedigen, dat leidt tot een onmetelijke uitbarsting van economische, politieke en militaire chaos. De irrationaliteit van oorlog is nog nooit zo duidelijk geweest.

Deze tendens tot een toenemende irrationaliteit in de militaire confrontaties gaat hand in hand met de toenemende onverantwoordelijkheid van de heersende fracties die aan de macht komen, zoals geïllustreerd werd door het onverantwoorde avontuur van Bush junior en de ‘neo-cons’ in Irak in 2003, dat van Trump tussen 2018 en 2021 of de fractie rond Poetin in Rusland. Zij zijn het gevolg van de verergering van het militarisme en het verlies van de controle van de bourgeoisie over haar politieke apparaat, hetgeen kan leiden tot een avonturisme dat op den duur fataal is voor deze facties, maar bovenal gevaarlijk voor de mensheid.

Tegelijkertijd zijn de gevolgen van de oorlog voor de economische situatie van vele landen dramatisch. Rusland is een belangrijke leverancier van meststoffen en energie, Brazilië is afhankelijk van meststoffen voor zijn gewassen. Oekraïne is een belangrijke exporteur van landbouwproducten, en de prijzen voor grondstoffen zoals tarwe zullen waarschijnlijk stijgen. Staten als Egypte, Turkije, Tanzania of Mauritanië zijn voor 100% afhankelijk van Russische of Oekraïense tarwe en staan aan de rand van een voedselcrisis. Sri Lanka en Madagaskar, die al te diep in de schulden zitten, zijn bankroet. Volgens de secretaris-generaal van de Verenigde Naties, dreigt de crisis in Oekraïne “tot 1,7 miljard mensen (meer dan een vijfde van de mensheid) in armoede, ontbering en honger te storten”. De economische en sociale gevolgen zullen wereldwijd en niet te overzien zijn: verpaupering, ellende, honger...

Hetzelfde geldt voor de ecologische bedreigingen van de planeet. De gevechten in Oekraïne, een land met de op twee na grootste kerncentrale van Europa, in een regio met een verouderende industrie - een erfenis uit het ‘Sovjet’-tijdperk - houden enorme risico's in voor ecologische en nucleaire rampen. Maar meer in het algemeen in Europa en in de wereld blijft de overstap op andere energie weliswaar officieel de prioriteit, maar de noodzaak om zich te ontdoen van Russische brandstoffen en te reageren op de stijgende energieprijzen zetten de grote economieën ertoe aan om nu al te proberen de productie van steenkool, olie, gas en kernenergie nieuw leven in te blazen. Duitsland, Nederland en Frankrijk hebben reeds maatregelen in die richting aangekondigd.
De onvoorspelbaarheid van de ontwikkeling van de confrontaties, de mogelijkheden van hun ontsporing, die sterker zijn dan tijdens de Koude Oorlog, kenmerken de huidige fase van ontbinding en vormen een van de bijzonder verontrustende dimensies van deze versnelling van het militarisme. Meer dan ooit stelt de huidige barbaarse oorlogsvoering de mensheid voor het duidelijke alternatief: ‘socialisme of vernietiging van de mensheid’.  In plaats van dood en kapitalistische barbarij: socialisme!

R. Havannais / 2022.07.04