De mediacampagnes over klimaatverandering zetten de dringende noodzaak om te stoppen met de uitstoot van broeikasgassen vaak tegenover de specifieke noden van de arbeiders of zelfs ‘de ongeschoolden’. We hebben de Gele Hesjes in Frankrijk, die oorspronkelijk protesteerden tegen een belasting op koolstof, die de kosten van benzine onbetaalbaar zou maken terwijl er geen adequaat openbaar vervoer is, of de leuze ‘Trump delft kool’ toen hij deed alsof hij de kolenindustrie verdedigde en de arbeiders die daarvan afhankelijk zijn. De campagne voor een Green New Deal (of soms ook wel een Groene Industriële Revolutie genoemd) beweert de problemen van de klimaatverandering, de werkloosheid en de ongelijkheid tegelijkertijd op te lossen.
Bijvoorbeeld: “De Groene New Deal van de Sunrise Movement zou de uitstoot van broeikasgassen door de elektriciteit, het transport, de productie, de landbouw en andere sectoren binnen 10 jaar uitbannen. Het zou ook gericht zijn op 100% herbruikbare energie en omvat een baangarantieprogramma ‘om iedere persoon, die dat wil, een baan te garanderen met een salaris waar hij van kan leven’. Het zou trachten om de ‘diepgewortelde raciale, regionale en op geslacht gebaseerde ongelijkheden in inkomen en rijkdom te verminderen’.” [1].
De noodzaak om het vernietigende effect van het kapitalisme op de natuur aan te pakken, en met name het gevaar van broeikasgassen, die de klimaatverandering in de hand werken, is onmiskenbaar. Dat geldt ook voor de toename van de ongelijkheid die inherent is aan het kapitalisme, en voor het feit dat economen al wijzen op de manier waarop de toename van de schulden en de handelsoorlog tussen de VS en China de tekenen vormen van een naderende recessie. De Green New Deal klinkt dan ook als iets vanzelfsprekends.
Degenen die waarschuwen tegen oplichters zeggen vaak dat als een overeenkomst te mooi klinkt om waar te zijn, het waarschijnlijk wel zo is. Laten we dus eens goed kijken naar de Green New Deal - vanuit het oogpunt van haar verwijzing naar de staatskapitalistische maatregelen van Roosevelts New Deal in de jaren 1930; vanuit het oogpunt van het onvermogen van de kapitalistische natie - staat om een wereldwijd probleem aan te pakken; gezien de implicaties van de politiek voor het milieu; en vooral de manier waarop de politiek de werkelijke aard van het kapitalisme verbergt en de ontwikkeling van het bewustzijn en de strijd van de arbeidersklasse ondermijnt.
The Green New Deal ontleent haar inspiratie aan een staatskapitalistische politiek uit de jaren 1930 om de economische groei weer op gang te brengen als reactie op de depressie [2]. De New Deal zelf greep terug op de leiding van de economie door de staat in de voorgaande Grote Oorlog in 1917-1918. Naast het financieren van de broodnodige infrastructuur, bouwde de Dienst voor Openbare Werken (DOW) “talrijke oorlogsschepen, waaronder twee vliegdekschepen; het geld was afkomstig van het DOW-agentschap. DOW bouwde ook oorlogsvliegtuigen, terwijl via de verplichte werkverschaffing militaire bases en vliegvelden werden aangelegd” [3]. Dit was niet anders dan de politiek van Duitsland in die tijd, toen veel van de autobanen werden aangelegd als onderdeel van de voorbereiding op de komende oorlog.
Klimaatverandering is een wereldwijd probleem, dat niet land voor land kan worden aangepakt, maar toch wil de Green New Deal dat doen: “Een Green New Deal voor het Verenigd Koninkrijk...”, “Schotland is uniek geplaatst, gezien de overvloed aan herbruikbare bronnen...” [4], “Met de bedoeling de vervuiling door de Amerikaanse broeikasgassen zo goed als uit te bannen ...” [5]. Dit is klinkklare onzin: zelfs de boekhouding van de broeikasgassen, die op nationale vlak worden gedaan, is frauduleus. Zo bijvoorbeeld worden 40% van de in de UK geconsumeerde goederen die broeikasgassen voortbrengen ingevoerd en worden niet meegeteld in de nationale cijfers. Het kapitalisme vervuilt wereldwijd, en dit verspreidt zich tot in de verste uithoeken van de oceanen en de meest desolate delen van het Noordpool.
Oppervlakkige ideeën over een nieuwe groei op basis van groene energie beloven misschien de economische groei in stand te houden, gebaseerd op staatsuitgaven, maar zijn niet gebaseerd op een echte wereldwijde afweging van de gevolgen van de milieuvernietiging en de broeikasgassen die ze veroorzaken. De overstap naar herbruikbare energiebronnen vereist grote hoeveelheden zeldzame metalen, waarvan de mijnbouw een enorme vervuiling veroorzaakt in China, waar 70% van deze grondstoffen worden gewonnen. De productie van lithium in de Atacama - woestijn in Chili heeft de zoutwatermeren, waar de flamingo’s van afhankelijk zijn, al vernietigd en beroofd van de watervoerende laag van vers water, waardoor de landbouw in de regio is vernietigd. Ondertussen geven 2 bedrijven, Albemarle en SQM, elkaar de schuld van het niet naleven van de regels. Kobalt moet nu van de oceaanbodem worden gewonnen, zonder dat het duidelijk is wat dit zal doen met de ecologie van een deel van de wereld waar we weinig van weten - en aangezien het nodig is voor herbruikbare energie gebeurt dit zogenaamd om ‘de planeet te redden’. Als we nieuwe elektrische auto's moeten kopen, zal dit ongetwijfeld de auto-industrie in stand houden, maar wie neemt de verantwoordelijkheid op voor de uitstoot van broeikasgassen bij een dergelijke productie?
Om te begrijpen hoe de kapitalistische beschaving zo roekeloos kan omgaan met de wereld waarvan we allemaal afhankelijk zijn, is het noodzakelijk om de aard van het kapitalisme zelf te begrijpen.
De Green New Deal belooft door middel van de burgerlijke staat de vernietiging door het kapitalisme van het milieu, met name de klimaatverandering, terug te draaien; dat is echter niet mogelijk. Het kapitalisme is geen regeringspolitiek waarvan de verschillende wetten naar believen door een parlement kunnen worden aangenomen of gewijzigd, maar het resultaat van de lange historische ontwikkeling van de mechanismen van de kapitalistische productiewijze. Een belangrijke stap in die richting was de scheiding van de producenten van hun productiemiddelen, bijvoorbeeld toen de boeren van het land werden verdreven ten gunste van schapen voor de meer lucratieve wolindustrie.
Hierdoor ontstond een systeem van veralgemeende productie van waren, productie voor de markt. In plaats van boeren, die met het land bijna alles konden produceren wat ze nodig hadden, kwamen er loonarbeiders die alles moesten kopen. De kapitalisten waar ze voor werken - of het nu gaat om een individuele zakenman, een onderneming, een multinational of een staatsbedrijf - concurreren met elkaar om met winst te verkopen. De Green New Deal kan niets veranderen aan de manier waarop het kapitalisme werkt.
Het kapitaal heeft echte gouden handjes: als het de zaak draaiende wil houden moet alles wat het produceert met winst verkocht worden, alles meegerekend, ongeacht wat er wordt geproduceerd. Maar voor het kapitaal zijn de hulpbronnen van de natuurlijke wereld een gratis geschenk, zoals Marx heeft laten zien. “Natuurlijke elementen die in productie gaan als agenten zonder iets te kosten, welke rol ze ook mogen spelen in de productie, gaan niet in als bestanddelen van het kapitaal, maar eerder als een vrije natuurlijke kracht van het kapitaal; in feite een vrije natuurlijke productiekracht van de arbeid, maar een die op basis van de kapitalistische productiewijze zichzelf presenteert als een productiekracht van het kapitaal, zoals elke andere productiekracht.” [6].
In het kapitalisme heeft iets wat niets kost geen (ruil)waarde, het kan naar believen worden gebruikt en geplunderd. In dit kader is een onbetaalbaar regenwoud waardeloos. Een boer die bomen van het regenwoud kapt omdat hij oliepalm, soja of een ander gewas wil planten, wordt gedwongen dit te doen, omdat hij daar het meeste geld mee kan verdienen, of gewoon omdat het de enige manier is waarop hij genoeg kan verdienen om te leven. Binnen het kapitalisme kan de vraag of een economische activiteit beantwoordt aan de behoeften van de natuur of de mensheid niet worden gesteld, alleen of deze winstgevend is of niet.
In de 19e eeuw, toen het kapitaal zich over de hele wereld uitbreidde, was het al vervuilend en vernietigend voor de natuur. De vervuiling door de mijnbouw en de industrie is bekend, evenals de geschiedenis van het rioolafvalwater dat uit de grote steden wegstroomt. Het effect op de bodem is minder bekend.
“Evenals in de stedelijke industrie wordt in de moderne landbouw een grotere productiviteit en een grotere mobiliteit van de arbeid verkregen ten koste van vernietiging en verzieking van de arbeidskracht zelf. Meer nog, iedere vooruitgang in de kapitalistische landbouw is niet alleen een vooruitgang in de kunst om arbeiders te beroven, maar tevens in de kunst van roof op de grond; iedere vooruitgang in het opdrijven van de vruchtbaarheid van de grond voor een bepaalde periode, is tevens een vooruitgang in het vernietigen van de duurzame bronnen van deze vruchtbaarheid. Naarmate een land zich voor zijn ontwikkeling meer baseert op de grootindustrie (zoals bijvoorbeeld de Verenigde Staten) des te sneller werkt dit vernietigingsproces. De kapitalistische productie is dus alleen maar in staat de techniek en de combinatie van de maatschappelijke productieprocessen tot ontwikkeling te brengen, doordat zij gelijktijdig de bronnen van alle rijkdom ondergraaft: de grond en de arbeider.” [7] [2]
Wat Marx voor de 19e eeuw beschrijft is alleen maar erger geworden. Tegen het einde van die eeuw kon Kautsky schrijven dat: “meststoffen ... maken het mogelijk om de vermindering van de bodemvruchtbaarheid te voorkomen, maar de noodzaak om deze in steeds grotere mate toe te passen betekent alleen maar meer lasten voor de landbouw, die niet noodzakelijk zijn voor de natuur, maar die het gevolg zijn van de bestaande maatschappelijke omstandigheden. Als de tegenstelling tussen stad en platteland wordt opgeheven, zouden de stoffen, die aan de bodem zijn onttrokken, steeds weer volledig kunnen terugvloeien.” [8] Sindsdien is de landbouw, net als de industrie, enorm uitgebreid, zijn de opbrengsten en de productiviteit enorm toegenomen en zijn de meststoffen, die nodig zijn om dit in stand te houden, een echte bedreiging voor de bodem en de waterwegen geworden.
Hoe vervuilend, moorddadig en uitbuitend het kapitalisme ook was toen het zich over de hele wereld uitbreidde, de periode die begon met de Eerste Wereldoorlog heeft een helse spiraal van vernietiging van de natuur en van het menselijk leven laten zien. De Eerste Wereldoorlog werd gevolgd door de Tweede Wereldoorlog en de lokale oorlogen, gesteund door imperialistische grootmachten, zijn sindsdien hand over hand toegenomen. En omdat de kapitalisten en de staten werden gedwongen tot een scherpere economische en militaire concurrentie, heeft de vernietiging van het milieu alleen maar een nieuwe omvang bereikt. Het kapitalistische bedrijfsleven, of het nu privé is of door de staat geleid wordt, heeft zijn vervuiling en roofbouw op de hulpbronnen van de aarde tot ongekende hoogten opgedreven. Waaraan we nog de vervuiling en de vernietiging moeten toevoegen die door de militaire legers en in oorlogen worden aangericht (zie ‘Ecological disaster: the poison of militarism’ op onze website [9]).
Het gevaar voor het milieu, voor het klimaat, in één woord, voor de natuur, kan niet worden overwonnen zonder het kapitalisme omver te werpen. De Green New Deal zal niet succesvoller zijn dan de regeling voor de handel in emissierechten, die de uitstoot van broeikasgassen probeerde te beperken door middel van marktmechanismen. Erger nog, door een valse ‘oplossing’ te bieden kan het alleen maar illusies verspreiden in de arbeidersklasse, waardoor het leven van dit systeem wordt verlengd en het gevaar toeneemt dat het wegzakt in een onherstelbare barbaarsheid.
Alex
[1] [3] https://www.theguardian.com/environment/2018/dec/29/green-new-deal-plans [4]...
[2] [5] Zie: “90 years after the 1929 crash: decadent capitalism can never escape the crisis of overproduction”, https://en.internationalism.org/content/16760/90-years-after-1929-crash- [6]...
[3] [7] https://en.wikipedia.org/wiki/New_Deal [8]
[4] [9] https://neweconomics.org [10]
[5] [11] https://www.theguardian.com/environment/2018/dec/29/green-new-deal-plans [4]...
[6] [12] Karl Marx, “Das Kapital III, Kapital 44: Differentialrente auch auf schlechtesten bebauten Boden”.
[7] [13] Karl Marx, “Het Kapitaal Deel I, Hoofdstuk 13: Machinerie en grootindustrie, Grootindustrie en landbouw”.
[8] [14] Karl Kautsky, “Die Agrarfrage, Erster Abschnitt: Die Entwicklung der Landwirtschaft in der kapitalistischen Gesellschaft, IX. Die wachsenden Schwierigkeiten der warenproduzierenden Landwirtschaft”.
[9] [15] https://en.internationalism.org/content/16734/ecological-disaster-poison [16]...
In deze vreemde dagen waarin het abnormale de norm is geworden, (...) is een groep kameraden, die al jaren in verschillende initiatieven in de stad Alicante de strijd aanbindt (...), samengekomen om een debat op gang te brengen over de huidige en de historische situatie. Onze strijdwil, die in de loop der jaren in verschillende richtingen is gegaan, behoudt twee elementen (...): de bevestiging van de reële behoefte aan autonomie van de arbeidersklasse (onze klasse) en het proletarische internationalisme. Bijgevolg (...) erkennen we onszelf in de historische en internationale revolutionaire beweging van het proletariaat.
- De permanente behoefte aan accumulatie van kapitaal bepaalt het voortbestaan van de crises. De historische wetenschap van de arbeidersklasse stelde een patroon vast: om de 10 tot 15 jaar is de crisis een onstuitbaar fenomeen.
- De crisis werd opgelost door de vernietiging van mensen, goederen en markten; oorlog is het meest geliefde middel voor de noodzakelijke vernietiging, die wordt opgelegd door de zelfmoordlogica van het kapitaal.
- De globalisering van het kapitalisme (sinds het begin van de 20e eeuw) en de geleidelijk verdwijning van de pre-kapitalistische markten (...) leidden tot een situatie van geaccumuleerde crisis, waarbij zich grootschalige imperialistische oorlogen (...) ontwikkelden.
- De tweede imperialistische wereldoorlog en de verschrikkelijke verwoesting die deze veroorzaakte (...) hebben het economisch herstel van de ‘30 glorieuze jaren’, jaren van wederopbouw en versnelde groei, teweegbracht. Een stoot zuurstof aan het kapitaal, in het nauw gedreven door zijn eigen ontwikkeling.
- Sinds de terugkeer van de crisis (jaren 1970) en van de proletarische strijd, zijn er een aantal pogingen van het kapitaal om ons te mobiliseren voor een grote oorlog, of voor lokale oorlogen (...).
- Twee factoren hebben de ontwikkeling van een grootschalige oorlog in de klassieke zin echter verhinderd: de mensheid weigerde zich te laten mobiliseren voor nieuwe oorlogen, er was een bewustzijn (...) van logische afwijzing van oorlog vanuit een pacifistisch, niet-revolutionair oogpunt. (...) Aan de andere kant zou de verspreiding van kernwapens wel eens kunnen uitlopen op een ultiem oorlogsavontuur. De bourgeoisie, een gewetenloze klasse, is niet bang om het bloed van anderen te vergieten als ze voor haar eigen huid vreest.
Ideologisch gezien verergert het de meest wrede elementen van de heersende ideologie, de pijlers waarop het valse bewustzijn van de werkelijkheid rust: nationalisme, de verdediging van de natie en de verenigde strijd over alle klassenverdelingen in de maatschappij heen (…) ten gunste van de heilige NATIONALE EENHEID. De strategie van atomisering en scheiding (…) tot in de perfectie uitgekristalliseerd in de lock-down.
Politiek gezien vernieuwt het de behoeften van het staatskapitalisme, de superieure en leidende rol van de staat als waarborg voor en directe bemiddelaar van alle, ALLE, menselijke verhoudingen. (…) De repressie met het virus als excuus, de militarisering van het sociale leven, zijn slechts enkele symptomen van deze ziekte, (…) en ze willen ons allemaal veranderen in kleine soldaten, volgens die walgelijke MILITAIRE logica.
Op economisch gebied (...) is de afgelopen jaren een handelsoorlog gevoerd tussen China, de VS en de EU. De protectionistische politiek is toegenomen (...) een hypothese doemt op en is verweven met de behoeften van de imperialistische oorlog:
Wij vragen ons af of het virale fenomeen een substituut kan zijn voor de klassieke imperialistische oorlogsvoering, aangezien het zijn vermogen om de arbeidskracht, de goederen en de markten te vernietigen op één lijn zou kunnen stellen en zo de cyclische processen van de wederopbouw zou kunnen bevorderen. Als deze optie levensvatbaar is (ze hangt niet alleen af van de wil van de bourgeoisie), zal de heruitgave van deze situaties, noodtoestanden en de tijdelijke en gedeeltelijke verlamming van bepaalde economische gebieden, cyclisch en permanent worden. (...) Met andere woorden, het zou de vorm aannemen van een grootschalige imperialistische oorlog in de onmiddellijke toekomst.
Wij hebben echter ernstige twijfels over deze hypothese, omdat deze, naast de vernietiging van markten en goederen (die door de economische ineenstorting mogelijk is), miljoenen doden zou moeten veroorzaken om genoeg arbeidskrachten te vernietigen die anders in armoede zouden worden achtergelaten. Dit lijkt niet het geval te zijn: Het aantal sterfgevallen, ook al krijgt het veel media-aandacht, is verre van alarmerend; het lijkt er eerder op dat ze de ineenstorting van de ziekenhuizen willen voorkomen. De dagelijkse ellende alleen al veroorzaakt in de geïndustrialiseerde landen miljoenen doden door honger en ziekte of vervuiling.... En hoewel het evengoed mogelijk is, is het zelfs voor de elites te gevaarlijk, omdat het vergelijkbaar is met een kernoorlog. Met andere woorden, een echte grote virale pandemie zou zowel de rijken als de armen treffen, tenzij ze het vaccin van tevoren hadden. (…)
- De grenzen van het kapitaal worden niet alleen, noch hoofdzakelijk, gevormd door de economische tegenspraken in deze wiskundige neiging om het winstvoet te verlagen. Het kapitaal toont in die zin zijn creatieve vermogen om nieuwe vormen van accumulatie te ontwikkelen, al is het maar op een valse basis, om het hoofd boven het bloed en de modder te houden.
- De echte grens van het kapitaal, in de zin van de MACHT om het omver te werpen en de wereld bij zijn wortels om te vormen, om het ware leven te vestigen in plaats van louter overleven, wordt gevormd door de proletarische wereldrevolutie.
- Zoals in elke imperialistische oorlog richt de bourgeoisie richt haar inspanningen op het ideologische terrein en bombardeert ons met een spervuur van banale acties die ze tijdens de lockdown uitvoert en ons actief en onnadenkend te houden (zoals goede zombies), terwijl ze haar klassieke ideologische elementen met kracht uitbreidt: verdediging van de nationale economie en afwijzing van ‘wat er buiten is’ (nu veranderd in een gevaarlijke ziekte) en wantrouwen jegens onze gelijken. Eenzaamheid zal ons blijven doden, sneller dan eender welk virus.
- Het is niet nodig om het bestaan van het virus te ontkennen, om de noodzaak te eisen om in de praktijk de wreedheid van de maatschappij, die werkelijke bestaat, te ontkennen. De militaire en oorlogszuchtige logica van het kapitaal.
- Vandaag, net als gisteren, zal de internationalistische en revolutionaire slagzin van het proletariaat zijn om alle bourgeoisieën en hun staten te confronteren en erop aan te dringen dat we, als we de keuze hebben, kiezen voor onze klassenautonomie, daar alle fracties van de bourgeoisie ongetwijfeld erger zijn.
Het is onze bedoeling om de discussie en het debat voort te zetten, de meest subversieve activiteit die vandaag de dag kan worden ontwikkeld is het terugwinnen van de wapens van de kritiek, en we willen die discussie openstellen voor alle kameraden die haar willen opnemen en hun standpunten met ons willen delen. Dit document is dus nog maar het begin van een debat... (wordt vervolgd)...
- Proletariërs van alle landen, laten we elkaar omarmen...
- Proletariërs van alle landen, laten we luid hoesten tegen de dichtstbijzijnde bourgeois
Fdo: ex-CAU’s
We verwelkomen het initiatief om bijeen te komen en te discussiëren. Het is een uitdrukking van de inspanning van het zelfbewustzijn van de arbeidersklasse en tegelijkertijd een bijdrage aan haar ontwikkeling.
De kameraden nemen als uitgangspunt hun gehechtheid aan de arbeidersklasse en het internationalisme. Zij zien dit als een kader voor discussie waarin meningsverschillen tot uitdrukking kunnen komen. Aan de andere kant zien zij hun reflecties als iets open, evoluerend, en verklaren zij dat zij van plan zijn om “het debat voort te zetten, de meest subversieve activiteit die vandaag de dag kan worden ontwikkeld is het terugwinnen van de wapens van de kritiek, en we willen die discussie openstellen voor alle kameraden die haar willen opnemen en hun standpunten met ons willen delen.”
Wij denken dat dit de juiste methode is in het proletarische milieu: uitgaan van wat ons verenigt om ons op datgene te richten wat ons onderscheidt op basis van een gezond en open debat. Dit is de methode die we gaan volgen in onze reactie om een discussie met andere groepen en kameraden aan te moedigen.
In het licht van de pandemische crisis en de dreigende economische crisis verwerpen de kameraden het feit dat het kapitalisme vanzelf zal verdwijnen, verpletterd door zijn eigen tegenspraken. Integendeel, ze bevestigen dat “de echte grens van het kapitaal, in de zin van de MACHT om het omver te werpen en de wereld bij zijn wortels om te vorem, om het ware leven te vestigen in plaats van alleen maar te overleven, de proletarische wereldrevolutie is”. Daarom “is het niet nodig om het bestaan van het virus te ontkennen om de noodzaak te eisen om in de praktijk de wreedheid van de maatschappij, die werkelijk bestaat, te ontkennen. De militaire en oorlogszuchtige logica van het kapitaal”. Dus “Vandaag, net als gisteren, zal de internationalistische en revolutionaire slagzin van het proletariaat zijn om alle bourgeoisieën en hun staten te confronteren, om erop aan te dringen dat we, als we de keuze hebben, kiezen voor onze klassenautonomie daar alle fracties van de bourgeoisie ongetwijfeld erger zijn.”
Wij delen deze standpunten volledig, evenals de aanklacht tegen de manier waarop het kapitaal de pandemische crisis ‘beheerst’: het profiteert van de lockdown om een ideologie van oorlog en nationale eenheid op te leggen, die atomisering, individualisme, ieder voor zich, allen tegen allen, de angst voor ‘het vreemde’ bevordert en dus een verraderlijk aanzet tot xenofobie en racisme is. “De bourgeoisie richt haar inspanningen op het ideologische terrein en bombardeert ons met een spervuur van banale acties die ze tijdens de lockdown uitvoert en ons actief en onnadenkend te houden (zoals goede zombies), terwijl ze haar klassieke ideologische elementen met kracht uitbreidt: verdediging van de nationale economie en afwijzing van ‘wat er buiten is’ (nu veranderd in een gevaarlijke ziekte) en wantrouwen jegens onze gelijken. Eenzaamheid zal ons blijven doden, sneller dan eender welk virus.”
We willen deze waardevolle gemeenschappelijke basis delen en analyseren wat we niet geldig vinden in de standpunten van de kameraden.
In een deel van hun tekst wordt gespeculeerd over de mogelijkheid dat de pandemie is uitgelokt door het kapitaal, zodat deze, door het massaal beëindigen van levens, de rol van een imperialistische oorlog heeft gespeeld: het liquideren van arbeidskrachten en goederen om de accumulatie van het kapitaal te hervatten[1]. De kameraden zelf hebben ernstige twijfels over deze ideeën.
De kameraden twijfelen desalniettemin aan de ernst van de pandemie: “Het aantal sterfgevallen, ook al krijgt het veel media-aandacht, is verre van alarmerend; het lijkt er eerder op dat ze de ineenstorting van de ziekenhuizen willen voorkomen. De dagelijkse ellende alleen al veroorzaakt in de geïndustrialiseerde landen miljoenen doden door honger en ziekte of vervuiling.” Het is niet de strikt virologische aard van de ziekte die haar zo dodelijk maakt, maar een reeks historische en sociale factoren van grote relevantie: de ineenstorting van de gezondheidssystemen over de hele wereld; de snelle en duizelingwekkende verspreiding ervan op basis van de enorme intensivering van de wereldproductie in de afgelopen decennia; de sociale en economische desorganisatie en verlamming die ze heeft veroorzaakt en verergerd; de reactie van de staten zelf die een duidelijke incompetentie en schandalige nalatigheid aan het licht brengt. Het is dit geheel van factoren, gekoppeld aan de historische fase van de ontbinding van het kapitalisme[2], dat het virus tot de katalysator maakt van een sociale crisis van mondiale omvang.
In de geschiedenis van de mensheid zijn de grote pandemieën in verband gebracht met historische momenten van verval in een productiewijze. De Zwarte Dood van de 14e eeuw brak uit in het verval van het feodalisme. De Eerste Wereldoorlog, de intrede van het kapitalisme in het verval, bracht de vreselijke pandemie van de Spaanse griep met zich mee, die 50 miljoen doden veroorzaakte.
Covid-19 is voor ons een uitdrukking van het verval van het kapitalisme en meer bepaald van zijn laatste fase, de fase van de ontbinding. Het moet worden begrepen in het kader van een systeem waarvan de tegenspraken enorme rampen hebben veroorzaakt, zoals twee wereldoorlogen en een eindeloze keten van nog meer verwoestende lokale oorlogen; de grote economische rampen die leiden tot chronische werkloosheid, toenemende onzekerheid, instortende lonen en wijdverspreide verarming; in klimaatveranderingen en milieuvernietiging die ook leiden tot rampen die als ‘natuurlijk’ worden bestempeld; in de algemene verslechtering van de gezondheid; en, niet in de laatste plaats, sociale ontwrichting met een morele barbaarsheid en ideologische ontbinding die allerlei mystieke en irrationele afwijkingen in de hand werkt.
Het is zeer positief dat de kameraden aandringen op de noodzaak van een wereldwijde proletarische revolutie als enig mogelijk antwoord op deze escalatie van de barbarij. Maar wat is de materiële basis voor deze eis? Voor ons is dat het verval van het kapitalisme, zoals het Platform van de Kommunistische Internationale (1919) al aangaf: “Een nieuw tijdperk is geboren! Het tijdperk van de ontbinding van het kapitalisme, van zijn innerlijke desintegratie. Het tijdperk van de kommunistische revolutie van het proletariaat”.
Deze pandemie toont precies de geldigheid aan van de toepassing van het marxistische concept van het verval - wanneer de productiewijze een rem wordt op de productiekrachten die het heeft ontwikkeld - op de situatie van het kapitalisme van vandaag. In de 14e eeuw werd de oorzaak van de pest niet begrepen; in 1918-1919 waren er nog geen virussen ontdekt. Maar vandaag de dag? Het Covid-19-virus werd binnen enkele weken gesequenceerd. Het ondraaglijke aan de sterfgevallen van het coronavirus is niet hun hoeveelheid, maar dat ze allemaal perfect te vermijden zouden zijn als de reeds bestaande wetenschap en technologie niet onderworpen zouden zijn aan de wetten van de winst en de concurrentie.
De kameraden ontwikkelen bepaalde ideeën die het begrip verval van het kapitalisme relativeren. Zo bevestigen ze dat “de constante behoefte aan accumulatie van kapitaal het voortbestaan van de crises bepaalt. De historische wetenschap van de arbeidersklasse stelde een patroon vast: om de 10 tot15 jaar is de crisis een onstuitbaar fenomeen”.
In de opkomst van het kapitalisme (zijn bloeiperiode in de 19e en het begin van de 20e eeuw) hadden de crises een cyclisch karakter omdat ze “een manifestatie waren van het feit dat de oude markten verzadigd waren en er een nieuwe expansie nodig was. Ze waren dus periodiek (om de 7 tot 10 jaar ....) en werden opgelost door het openen van nieuwe markten. (...) Ze braken abrupt uit (...). Ze waren van korte duur (...). Ze veralgemeenden zich niet naar alle landen. Ze veralgemeenden zich niet naar alle takken van de industrie. Ze leidden tot een nieuwe fase van industriële groei (.....). Ze vormden niet de voorwaarden voor een politieke crisis van het systeem.”[3]
In de opgaande periode waren de cyclische crises de manifestatie van de ontwikkeling van het kapitalisme: elk van hen vormde een stimulans voor nieuwe expansie over de hele wereld, voor de verovering van de markten en een spectaculaire ontwikkeling van de productiekrachten.
In het verval daarentegen (sinds het tweede decennium van de 20e eeuw) “ontwikkelden de crises zich op een progressieve manier. (...) Als ze eenmaal zijn begonnen, duren ze lang. Terwijl de relatie tussen recessie en welvaart in de 19e eeuw ongeveer 1:4 was (2 jaar crisis in een cyclus van 10 jaar), was de relatie tussen de lengte van de depressie en de lengte van de heropleving in de 20e eeuw ongeveer 2:1. Tussen 1914 en 1980 hebben we 10 jaar veralgemeende oorlog gehad (zonder de permanente lokale oorlogen te tellen), 32 jaar depressie (1918-22, 1929-39, 1945-50, 1967-80): in totaal 42 jaar oorlog en crisis, tegen slechts 24 jaar wederopbouw (1922-29 en 1950-67). (...) Terwijl in de 19e eeuw de economische machine aan het einde van elke crisis door haar eigen krachten nieuw leven werd ingeblazen, hebben de crises van de 20e eeuw vanuit kapitalistisch oogpunt geen andere oplossing dan een veralgemeende oorlog. Deze crises luidden de doodsklokken van het systeem. Zij vormen voor het proletariaat de noodzaak en de mogelijkheid van een kommunistische revolutie. De 20e eeuw is inderdaad het ‘tijdperk van oorlogen en revoluties’, zoals de Kommunistische Internationale tijdens haar oprichtingscongres zei.”
Sinds 1914 functioneert de kapitalistische economie niet meer in een opwaartse dynamiek volgens het schema van crisis en welvaart, maar heeft ze de neiging om een chronische crisis te worden, die ondanks de massale staatsinterventie - het staatskapitalisme - steeds erger wordt.
De kameraden hekelen duidelijk het imperialistische karakter van de oorlog en verzetten zich krachtig tegen vaandels waarmee de krachten van het kapitaal (van extreem rechts tot extreem links) de proletariërs achter hen zich willen mobiliseren: de natie, het fascisme, de democratie, enz.
Dit is volkomen juist en wij delen het. Jullie zijn echter van mening dat “twee factoren de ontwikkeling van een grootschalige oorlog in klassieke zin hebben verhinderd: de mensheid weigert zich te laten mobiliseren voor nieuwe oorlogen, er is een bewustzijn (nog geen klassenbewustzijn) van de logische verwerping van oorlog vanuit een pacifistisch, niet-revolutionair oogpunt. Een geforceerde poging van het kapitaal om oorlog te voeren zou het huidige trage bewustzijn kunnen versnellen. Aan de andere kant zou de verspreiding van kernwapens kunnen uitlopen op een ultiem oorlogsavontuur. De bourgeoisie, een gewetenloze klasse, is niet bang om het bloed van anderen te vergieten als ze voor haar eigen huid vreest”.
Over de eerste factor zijn we het volledig eens. Als de mensheid in de jaren 1970 en 1980 niet in een derde wereldoorlog is weggezakt, dan is dat vanwege het verzet van het proletariaat in de grote industriële concentraties. Dit verzet was nogal passief en vond plaats op beperkte basis, waardoor de kracht ervan ernstig werd beperkt, zoals de kameraden zeggen.
Nu lijkt de tweede factor waar ze op wijzen ons niet juist. De imperialistische oorlog heeft een helse logica die, eenmaal ontketend, een draaikolk van verwoesting en barbaarsheid creëert die bijna onmogelijk te stoppen is.
In de opgaande lijn van het kapitalisme “had de oorlog in het algemeen de functie om ervoor te zorgen dat elke kapitalistische natie de eenheid en territoriale uitbreiding had, die nodig was voor haar ontwikkeling. In die zin was het, ondanks de calamiteiten die het met zich meebracht, een moment in de progressieve aard van het kapitaal. Oorlogen waren daarom beperkt tot twee of drie landen, ze waren van korte duur, ze leidden niet tot veel verwoesting, ze resulteerden in de volgende fasen van het proces. in een nieuwe uitbarsting van ontwikkeling, zowel voor de overwinnaar als voor de overwonnene.”
Aan de andere kant zijn de oorlogen in de periode van het verval “niet langer het gevolg van de economische noodzaak om de productieve krachten van de maatschappij te ontwikkelen, maar hebben ze in wezen politieke oorzaken: het evenwicht van de krachten tussen de blokken. Het zijn niet langer ‘nationale’ oorlogen zoals in de 19e eeuw: het zijn imperialistische oorlogen. Het zijn geen momenten meer in de expansie van de kapitalistische productiewijze, maar geven uitdrukking aan de onmogelijkheid van die expansie. Ze zijn niet langer gericht op het verdelen van de wereld, maar op het opnieuw verdelen van de wereld in een situatie waarin een blok landen zich niet kan ontwikkelen, maar alleen de verzilvering van zijn kapitaal kan handhaven ten koste van een concurrerend blok: het uiteindelijke resultaat is de verval van het wereldkapitaal als geheel. Oorlogen zijn nu over de hele wereld veralgemeend en leiden tot enorme verwoestingen voor de hele wereldeconomie, wat leidt tot veralgemeende barbarij. (...) De oorlogen van de 20e eeuw zijn geenszins ‘jeugdige kwalen’ zoals sommigen beweren. Het zijn de stuiptrekkingen van een stervend systeem.”
Imperialistische oorlogen bieden geen oplossing voor de tegenspraken van het kapitaal, integendeel, ze verergeren ze. Terwijl het waar is dat, zoals de kameraden zeggen, “de tweede imperialistische wereldoorlog en de verschrikkelijke vernietiging die deze veroorzaakte (...), hebben het economisch herstel van de ‘30 glorieuze jaren’, jaren van wederopbouw en versnelde groei, teweegbracht. Een stoot zuurstof aan het kapitaal, in het nauw gedreven door zijn eigen ontwikkeling”, was deze wederopbouw te danken aan het feit dat enerzijds de Verenigde Staten in eigen land geen enkele verwoesting ondergingen, zodat ze een factor van accumulatie op wereldschaal konden worden; en anderzijds dat er nog steeds niet-kapitalistische gebieden op de planeet waren om die stoot zuurstof aan het kapitalisme toe te staan.
Vanuit dat oogpunt is de imperialistische oorlog een irrationele machine die buiten de controle van de verschillende deelnemende nationale imperialismen valt. Het is mogelijk dat iedereen de veroorzaakte ruïne ‘betreurt’, maar de inzet van elk nationaal kapitaal is om als winnaar te voorschijn te komen en de rivalen (en zijn eigen arbeidersklasse) te laten opdraaien voor de gevolgen van de oorlog. De huidige proliferatie van kernwapens vormt dus niet het minste obstakel in het ‘rationeel’ maken van de kapitalisten en in het vermijden om ‘te ver’ te gaan.
De steeds onbeheersbaarder wordende aard van het systeem en zijn tegenstellingen, die zelfs volgens de eigen logica van het systeem geen enkele rationaliteit uitdrukken, laten ons toe om de huidige pandemie te begrijpen. Net zoals imperialistische oorlogen - vooral die welke veralgemeend zijn - een onstuitbaar mechanisme worden, zijn pandemieën, net als de huidige, als een machine die, eenmaal in gang gezet, zeer moeilijk te beheersen is.
Deze irrationaliteit leidt tot het punt waarop de meest ‘geavanceerde’ landen van elkaar de voorraden stelen die nodig zijn om de pandemie aan te pakken, zelfs als dit betekent dat de pandemie op wereldschaal wordt verergerd! En dus vroeg of laat voor henzelf. Zoals we in het artikel over “De oorlog van de maskers”[4] hebben aangegeven, kan de uitbuitende klasse zich in het licht van de mondiale problemen niet ontdoen van haar fragmentatie in tegenstrijdige nationale belangen. De irrationele centrifugale dynamiek in de huidige pandemie komt ook tot uiting in het fenomeen van regionale overheden binnen de natiestaten die elkaar bestrijden en bedriegen in het buitmaken van de voorraad gezondheidsproducten, zoals we hebben gezien in de Verenigde Staten, Duitsland en Spanje.
We zien dat de pandemie een ontluikende wereldwijde economische crisis die al vorm kreeg, nog zal verergeren en proporties zal aannemen die volgens veel analisten zelfs groter zullen zijn dan in 2008.
Als we ons richten op de epidemiologische dimensie, hebben ze het over ‘het achter ons laten van de quarantaine’ in de hoop op de ‘dag erna’. Maar in de eerste plaats komt dat ‘dag erna’ maar langzaam op gang en neigt te worden uitgesteld. Ten tweede bestaat er in de wetenschappelijke gemeenschap een consensus dat er nieuwe besmettingsgolven kunnen ontstaan met onvoorspelbare gevolgen. Hoe zullen deze gezondheidsstelsels, die vóór de pandemie al zwaar beschadigd waren, het hoofd bieden aan vele andere ziekten? Laten we niet vergeten dat epidemieën als Ebola, Knokkelkoorts, Aids, Cholera, Zika, enz. zich de laatste jaren hebben uitgebreid.
Daarom denken wij dat de cruciale kwestie niet de pandemie zelf is, maar de historische omstandigheden waarin zij zich ontwikkelt; als het gevolg en versnellende factor van de ernstige tegenspraken die het kapitalisme na een eeuw van het verval en meer dan dertig jaar van sociale en ideologische ontbinding teisteren n
IKS / 2020.04.20
[1] ‘Samenzweerderige’ ideeën over het virus, waaronder die welke het bestaan ervan volledig ontkennen, hebben enige invloed gehad. Uit een onderzoek in de VS bleek dat 33% van de respondenten geloofde dat de pandemie kunstmatig was veroorzaakt.
[2] https://nl.internationalism.org/internationalerevue/201510/1290/stellingen-de-ontbinding-als-hoogste-stadium-van-het-verval-van-het- [18], “Stellingen: De ontbinding als hoogste stadium van het verval van het kapitalisme”
[3] https://en.internationalism.org/ir/023_proletariat_under_decadence.html [19], “The proletarian struggle under decadence”, International Review 23. Tenzij anders aangegeven, zijn de volgende citaten uit dit document afkomstig
[4] https://en.internationalism.org/content/16832/war-masks-bourgeoisie-class-thieves [20], “War of the masks: the bourgeoisie is a class of thieves!
Sinds de tweede helft van 2019 staat het klimaatvraagstuk opnieuw wereldwijd in het middelpunt van de media-aandacht. Demonstraties, voornamelijk door jongeren, hebben plaatsgevonden in 270 steden over de hele wereld om te protesteren tegen de verslechtering van het klimaat en de vernietiging van het milieu. De bezorgdheid over de toekomst van de planeet en van de menselijke soort zelf is volledig gerechtvaardigd en het lijdt geen twijfel dat het huidige productiesysteem veranderingen in de klimatologische, atmosferische en reproductieve omstandigheden van de planeet veroorzaakt met steeds meer catastrofale gevolgen (zie de IKS-artikelen over dit onderwerp). Geconfronteerd met deze bedreigende toekomst is het niet verwonderlijk dat zoveel jonge mensen erg bezorgd zijn en er iets aan willen doen.
Het is in deze context dat de IKS in oktober 2019 in Utrecht een openbare bijeenkomst organiseerde met als thema “Alleen de kommunistische klasseloze maatschappij kan de harmonie met de natuur herstellen”. Het trok jonge mensen aan die hadden deelgenomen aan de belangrijke bewegingen in Nederland en die de aanwezige IKS hadden ontmoet met zijn pers, waaronder een artikel met de titel: “Tegenover de vernietiging van het milieu: de “groene” ideologie ten dienste van het kapitalisme!” (Internationalisme nr. 371 / Wereldrevolutie nr. 146). De inleidende presentatie van de IKS stelde al vanaf het begin het probleem: “...het lijdt geen twijfel dat het huidige systeem de mensheid naar een milieucatastrofe leidt. De uitdaging is: Wat doen we eraan? Hoe stoppen we deze destructieve spiraal? Door wie en hoe kan deze destructieve logica worden bestreden?” De presentatie riep op tot een open debat waarin standpunten worden geconfronteerd (en dus geen confrontaties tussen mensen), twijfels en vragen worden opgeworpen. De discussie was ernstig en levendig. Er werden veel vragen gesteld, zoals: “Vormt de klimaatbeweging in haar doelstellingen, benaderingen en methoden een echte strijd om het probleem op te lossen of is het een valkuil die alleen maar kan leiden tot ontmoediging en bitterheid doordat men gebruikt en bedriegd wordt?”
Sommige deelnemers steunden de beweging, omdat zij volgens hen een spaak in het wiel van de machine kon steken en het systeem kon saboteren, anderen betreurden het gebrek aan radicaliteit in haar methoden, weer anderen stelden zich vragen rond de geringe aanwezigheid van arbeiders en de quasi-afwezigheid van de vakbonden… Voor sommige van deze (zeer) jonge deelnemers was het idee nieuw dat de hervorming van het kapitalistische systeem, dat verantwoordelijk is voor de verwoesting van de planeet, voor oorlogen, werkloosheid, onzekerheid geen oplossing biedt, en dat het enige perspectief is om het omver te werpen en dat alleen de arbeidersklasse dat kan door haar strijd op wereldvlak. Het presenteren van de arbeidersklasse als de enige die in staat is om een alternatief voor de mensheid te bieden, is des te moeilijker te begrijpen omdat zij de afgelopen decennia haar klasse-identiteit nauwelijks tot uitdrukking heeft gebracht, waardoor er twijfel is ontstaan over haar vermogen om deze gigantische taak uit te voeren. Het is een zware verantwoordelijkheid die op de schouders van politieke organisaties als de IKS rust om dit perspectief geduldig uit te leggen via haar pers, haar tussenkomst in bewegingen, haar openbare bijeenkomsten.
De uiting van enthousiasme voor het debat, de bereidheid van alle deelnemers om de begonnen discussie voort te zetten, waarbij sommigen zelfs hun huidige standpunt in twijfel trekken, onderstreept het denkproces dat tijdens deze openbare vergadering heeft plaatsgevonden. Dit vormt een integraal onderdeel van het proces van bewustwording van de arbeidersklasse van de inzet van de strijd en van de bereidheid om zich te mobiliseren teneinde deze inzet te beantwoorden.
IKS / 10.05.20
Bijna een jaar na de verkiezingen van 26 mei 2019 blijven de politieke partijen maar ruziën over de vorming van een regeringscoalitie en laten het beheer van de problemen over aan een regering van lopende zaken. Ondertussen ontspoorden het budget en de overheidsfinanciën en dijt de Covid-19 pandemie uit. Wat is de oorzaak van deze politieke chaos en wat zijn hiervan de gevolgen op het beheer van de crisis in de gezondheidszorg en op het economisch puinruimen daarna?
1.De crisis van de traditionele politieke partijen
Naast de massale foert-stem en de opkomst van populistische stromingen, was een ander significant resultaat van de verkiezingen van 26 mei 2019 het groot verlies van de traditionele politieke families die het parlementaire spel binnen het burgerlijk staatsapparaat beheersen sinds bijna 200 jaar.
Sinds het ontstaan van België spelen de Katholieke Partij en de Liberale Partij een centrale rol en vanaf WO I is dit ook het geval voor de Socialistische partij. Gedurende de ganse 20ste eeuw spelen deze partijen een centrale rol in het politieke spel en in het besturen van het Staatsapparaat. Enkel tijdens het Interbellum komen Vlaamsgezinde en Fascistische partijen (voornamelijk de VNV en Rex) tijdelijk roet in het eten gooien en vanaf de jaren 1970 is dit ook het geval met regionalistische taalpartijen (Rassemblement Wallon, Front des Francophones, Volksunie en later de NVA).
In het begin van de jaren 2000 wordt het echter alsmaar moeilijker voor deze traditionele families om het politieke spel te beheersen. Dit werd reeds duidelijk na de verkiezingen van 2007, met een moeilijke formatie na 194 dagen, en vooral na deze van 2010, waar het 541 dagen duurde voor er een nieuwe coalitieregering gevormd kon worden. Deze moeilijkheden namen na de verkiezingen van mei 2019 sterk toe. Ook de NVA, de grootste partij in Vlaanderen verloor fors, wat ook daar tot interne spanningen leidde, maar het waren toch vooral de 3 traditionele families die zwaargehavend uit de stembusslag kwamen:
De rampzalige uitslagen leidden tot strubbelingen van allerlei aard binnen deze traditionele partijen. Binnen de liberale familie brak bij de Vlaamse Open VLD een openlijk conflict uit tussen de links-liberale vleugel rond Bart Somers en Mathias De Clercq en de rechts-liberale uitdagers rond Egbert Lachaert en Vincent Van Quickenborne. Bij de Franstalige liberalen (de MR) kwamen onbekende en onervaren politici, zoals Pierre-Yves Bouchez en Sophie Wilmès aan het roer te staan van de partij en zelfs van de voorlopige regering na de “vlucht” naar de uiterst lucratieve posten van de EU van ex-Eerste Minister Charles Michel en ex-Minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders. Bij de Christendemocraten leidde de verkiezingen van een nieuwe voorzitter tot een intern verdeelde Vlaamse partij: de kandidaat van het ‘establishment’ (Coens) won moeizaam van de kandidaat van de ‘vernieuwers’ (Mahdi). Tenslotte zijn er de gedecimeerde Vlaamse Socialisten van de SP.a waar de partijcoryfeeën het niet eens aandurfden om zich nog kandidaat stellen voor het voorzitterschap. Deze taak viel dan ook te beurt aan een volkomen outsider: de 26-jarige Conner Rousseau.
2. Een uiting van groeiend verlies aan controle van de bourgeoisie over haar politieke spel
Het verlies aan geloofwaardigheid van klassieke politieke partijen en de zielige politieke spelletjes die eruit voortvloeien beperken zich niet tot België. Het is een tendens, die zich ook in verschillende andere landen van West-Europa voordoet.
De achteruitgang van de traditionele partijen gaat gepaard met een sterke opkomst van populistische bewegingen, partijen en figuren in de meeste Europese landen en in de VS, die een grondige contestatie van de gevestigde politieke ‘elite’ aanwakkeren. Ook in België is het 'anti-programma' van de populisten sterk aanwezig en beperkt zich niet alleen tot een partij als het Vlaams Belang. Een onderzoek van politicologen van vijf Belgische universiteiten kwam tot de conclusie dat de afkeer van het politieke establishment, een van de wezenlijke kenmerken van het populisme, in de maatschappij toeneemt en dat er zelfs een algemene antipolitieke stemming aan het groeien is onder de kiezers. Zo ziet de Belg zijn politici vooral als incapabel en bijna 60% vindt dat de politici niet begrijpen wat er in de maatschappij speelt.
Deze afkeer en woede t.o.v. de gevestigde ‘politieke elite’ weerspiegelt zich enerzijds in de steile vooruitgang van populistische stromingen en figuren. Anderzijds, leidt dit ook tot het electoraal verzwakken en het politiek instabiel worden van traditionele partijen, zoals we dit in België meemaken. Beide fenomenen, de opkomst van populistische stromingen en figuren en het afkalven van de traditionele politieke partijen, zijn duidelijke uitingen van een van de meest kenmerkende uitdrukkingen van de huidige periode van ontbinding van het kapitalisme: het verlies van controle door de heersende klasse over het politieke spel. Dit blijkt overduidelijk bij de verkiezing van Trump, in 2016: “Voor degenen die de hoop hebben verloren zichzelf ‘weer ‘groot’ te maken, was hun steun voor Trump vooral een soort politiek vandalisme, een blinde wraak op de heersende elite.”[2] Het presidentschap van Trump sedert 2017 staat symbool “voor de waanzin van een systeem waarvan de mogelijkheden uitgeput raken”. Ook de verkiezingsoverwinning [in 2018] van de populistische ‘5-Sterrenbeweging’ van Di Maio en van de ‘Lega Nord’ van Salvini in Italië toont dit duidelijk aan :“de aanwezigheid van het populistische fenomeen vormt, samen met het in diskrediet brengen van de historische partijen de verklaring voor de groeiende moeilijkheden voor de bourgeoisie (...) in Italië om het electorale circus te controleren”.[3]
De electorale achteruitgang van de traditionele partijen in België en de zielige politieke spelletjes die er het gevolg van zijn, zijn dus niets anders dan een plaatselijke uiting van deze algemene trend van verlies van controle over het politiek apparaat, waarmee de bourgeoisie in alle landen geconfronteerd wordt. Wat zijn hiervan de gevolgen in tijden van zware storm zoals we die nu kennen?
3. Politieke touwtrekkerij en coronacrisis: arbeiders betalen het gelag
Als gevolg van deze politieke instabiliteit wordt de Staat sinds één jaar ‘gerund’ door een regering van ‘lopende zaken’, waaruit alle zwaargewichten vertrokken zijn, en die gekenmerkt wordt door immobilisme en een afwezigheid van beleid op lange termijn. De gevolgen van dit cynische spel binnen de heersende klasse zijn niet te overzien voor de bevolking en meer bepaald voor de arbeiders. De zwakke economische vooruitzichten en de ontsporing van de overheidsfinanciën verraadden, reeds in februari, een Staatsapparaat dat financieel en economisch op zijn tandvlees zat. Volgens de toenmalige prognoses van de Europese Commissie behoorde de Belgische economie tot een van de zwakste leerlingen van een Europese klas, die het globaal genomen toch al niet schitterend deed. Dit was te wijten aan het aanhoudende begrotingstekort en de zware schuldenlast van het land, waardoor het geen reserves heeft kunnen opbouwen.
Wel integendeel, ondertussen bleek dat door het aanmodderen en het nietsdoen van de regering van lopende zaken, het budgettaire deficit, dat 9 miljard euro bedroeg in 2019, zou oplopen tot 12 miljard euro in 2020. En het is in deze situatie van zwakte dat de coronastorm over de Belgische economie raast en deze nu reeds confronteert met 1.250.000 ‘technisch werklozen’, een economisch verlies van ten minste 40 miljard euro en een daling van het BNP dat voorlopig geraamd wordt op ongeveer 7%.
Dit zielige getouwtrek van de burgerlijke partijen bereikte een cynisch toppunt bij het uitbreken van de coronacrisis. Terwijl de werkers in de gezondheidssector zich voorbereidden op de vloedgolf van de pandemie verzandden de pogingen om een noodregering te vormen met de belangrijkste politieke partijen, om het hoofd te bieden aan de zware gevolgen van de storm voor de gezondheidszorg en de economie in walgelijke politieke spelletjes. De pogingen mislukten immers omdat de leiders van de twee belangrijkste partijen (de Waalse PS en de Vlaamse NVA) beiden het premierschap opeisten om het meest politieke munt te slaan uit de crisis. Ze wilden beiden politiek en persoonlijk voordeel halen uit het beheer van de covid-19 crisis. Uiteindelijk werd besloten deze verantwoordelijkheid liever over te laten aan de regering van lopende zaken, geleid door tweederangs politici, die volmachten kreeg. Deze politieke onverantwoordelijkheid was slechts een voorafspiegeling van de onverantwoordelijkheid op het vlak van de gezondheidszorg.
Zoals in andere Europese landen werd snel duidelijk dat de Belgische bourgeoisie, uit besparingsoverwegingen en omdat ze meer bezig was met haar eigen politieke touwtrekkerij, totaal onvoorbereid en zonder coördinatie de pandemie inging: strategische reserves aan medisch materiaal (mondmaskers, veiligheidspakken, oogschermen, testmateriaal …) waren afgebouwd, coördinatie tussen de federale en de deelregering verliep gebrekkig. Terwijl de regering zich op hypocriete wijze stelselmatig in haar communicatie over de coronacrisis verschuilt achter de aanbevelingen van wetenschappers, worden de gezondheidswerkers in de hospitalen, de rusthuizen, de sociale thuiszorg of de voedingssector dikwijls zonder afdoende bescherming blootgesteld aan het virus en voltrekt zich een tragedie in de rust- en verzorgingshuizen, waar tienduizenden geïnfecteerde bejaarden ‘in hun kot’ afgezonderd worden en duizenden zullen sterven. De verontwaardigde reacties van vele gezondheidswerkers en de stakingen in het openbaar vervoer of in de voedingssector om afdoende beschermende maatregelen af te dwingen tonen aan dat de arbeidersklasse niet blind is voor de hypocrisie en het cynisme van de regering en de politieke partijen.
De instabiliteit van het burgerlijke politiek apparaat en de groeiende spanningen binnen en tussen de politieke fracties van de bourgeoisie, zijn, zoals de aanpak van de covid-19 crisis zelf trouwens, uitingen van de groeiende tendens tot het ‘ieder voor zich’, dat de huidige fase van ontbinding van het kapitalistische systeem kenmerkt. Voor de arbeiders zal dit de rekening alleen maar nog gepeperder maken. Want één ding staat vast: aan de arbeidersklasse wordt de rekening gepresenteerd; over dat punt bestaat er geen onenigheid tussen de kibbelende politieke partijen! Een federale commissie onder voorzitterschap van een viroloog en de gouverneur van de Nationale Bank is nu reeds de verhouding tussen de gezondheidsrisico’s en de economische schade voor de nationale economie aan het afwegen om deze laatste zo snel mogelijk terug op te starten en uiteraard zullen er offers gevraagd worden aan de arbeiders op gezondheidsvlak maar ook en vooral op economisch vlak “ten compensatie voor de offers die de Staat gedaan heeft voor zijn burgers”, zoals de woordvoerders van de bourgeoisie het bijzonder cynisch verwoorden.
Dennis & Jan / 11.04.2020
[1] Report on the impact of the decomposition on the political life of the bourgeoisie [26], 23rd ICC Congress
[2] The Trump election and the crumbling of capitalist world order [27], Internationale Revue, Frans-, Engels- en Spaanstalige uitgave nr. 158
[3] Elections in Italy: populism is a problem for the bourgeoisie, an obstacle for the proletariat [28], ICConline, augustus 2018
We publiceren deze internationale verklaring van de IKS over de huidige Covid-19-crisis in de vorm van een ‘digitaal pamflet’ omdat het onder de voorwaarden van de lock-down natuurlijk niet mogelijk is om een gedrukte versie in grote aantallen te verspreiden. We vragen al onze lezers om alle beschikbare middelen te gebruiken om deze tekst te verspreiden - sociale media, internetforums, enzovoort - en om ons te schrijven met informatie over de reacties en discussies die dit oproept, en natuurlijk met hun eigen opvattingen over het artikel. Het is meer dan ooit noodzakelijk dat allen die voor de proletarische revolutie strijden, hun solidariteit met elkaar betuigen en de onderlinge banden met elkaar onderhouden. Hoewel we ons vooralsnog fysiek moeten afzonderen, kunnen we nog steeds politiek bijeenkomen!
Elke dag sterven er duizenden mensen, de ziekenhuizen kraken in hun voegen, er is een vreselijke ‘triage’ tussen jong en oud onder de zieken, gezondheidswerkers zijn uitgeput, geïnfecteerd en sommigen sterven. Overal is er een gebrek aan medische apparatuur. Regeringen die in naam van de ‘oorlog tegen het virus’ en het ‘nationaal economisch belang’ in een vreselijke concurrentiestrijd verwikkeld zijn. Financiële markten zijn in een vrije val, surrealistische overvallen waarbij staten elkaar beroven van de levering van maskers. Tientallen miljoenen arbeiders die in de hel van de werkloosheid worden geworpen, een stortvloed van leugens van de staat en zijn media... dit is het vreselijke spektakel dat de wereld vandaag biedt. Deze pandemie vertegenwoordigt een van de ernstigste gezondheidsrampen sinds de Spaanse griep van 1918-1919, hoewel de wetenschap sinds die tijd buitengewone stappen vooruit heeft gezet. Waarom is het dan zo'n ramp? Hoe is het zover gekomen?
Er wordt ons verteld dat dit virus anders is, dat het veel besmettelijker is dan de andere virussen, dat de effecten ervan veel verderfelijker en dodelijker zijn. Dat is waarschijnlijk allemaal waar, maar het verklaart niet de omvang van de catastrofe. De fundamentele verantwoordelijkheid voor deze chaos op aarde, voor de honderdduizenden doden, ligt bij het kapitalisme zelf. De productie voor de winst en niet voor de menselijke behoeften, de permanente zoektocht naar winstgevendheid ten koste van de wrede uitbuiting van de arbeidersklasse, de steeds gewelddadiger aanvallen op de levensomstandigheden van de uitgebuitenen, de waanzinnige concurrentie tussen bedrijven en staten – dit zijn de fundamentele kenmerken van het kapitalistische systeem die bij elkaar genomen tot de huidige ramp hebben geleid.
Degenen die deze maatschappij besturen, de burgerlijke klasse met haar staten en haar media, vertellen ons met een bezorgde blik dat deze epidemie niet te voorspellen was. Dit is een leugen die vergelijbaar is met die van de ontkenners van de klimaatverandering. Wetenschappers waarschuwen al geruime tijd voor de dreiging van pandemieën zoals die van Covid-19. Maar de regeringen hebben geweigerd naar hen te luisteren. Ze hebben zelfs geweigerd te luisteren naar een rapport van de CIA uit 2009 (“What will tomorrow's world be like?”) dat de kenmerken van de huidige pandemie met verbluffende precisie beschrijft. Waarom is er zo'n blindheid van de kant van de staten en de burgerlijke klasse die ze dient? Om een heel eenvoudige reden: investeringen moeten winst opleveren, en wel zo snel mogelijk. Investeren in de toekomst van de mensheid loont niet en drukt alleen maar de aandelenkoersen. Investeringen moeten ook de positie van elke nationale bourgeoisie in de imperialistische arena versterken ten opzichte van andere nationale bourgeoisieën. Als de waanzinnige bedragen, die worden geïnvesteerd in militair onderzoek en militaire uitgaven waren besteed aan de gezondheid en het welzijn van de bevolking, zou een dergelijke epidemie zich nooit hebben kunnen ontwikkelen. Maar in plaats van maatregelen te nemen tegen deze voorspelbare gezondheidsramp, zijn de regeringen doorgegaan met hun aanvallen op de gezondheidsstelsels, zowel op het niveau van het onderzoek als op het niveau van de technische en menselijke hulpbronnen.
Als er nu mensen sterven als vliegen, in het centrum van de meest ontwikkelde landen, dan is dat in de eerste plaats omdat de regeringen overal hebben bezuinigd op de budgetten die bestemd zijn voor onderzoek naar nieuwe ziekten. Zo heeft Donald Trump zich in mei 2018 ontdaan van een speciale eenheid van de Nationale Veiligheidsraad, bestaande uit eminente deskundigen en opgericht om pandemieën te bestrijden. Maar de houding van Trump is slechts een karikatuur van wat alle leiders hebben gedaan. Zo werd het wetenschappelijk onderzoek naar het coronavirus 15 jaar geleden overal afgeschaft omdat de ontwikkeling van een vaccin niet ‘winstgevend’ werd geacht!
Evenzo is het volstrekt walgelijk om te zien hoe de burgerlijke leiders en politici, rechts en links, klagen over het feit dat de ziekenhuizen vol raken en over de rampzalige omstandigheden waarin gezondheidswerkers gedwongen worden te werken, terwijl de burgerlijke staten de afgelopen 50 jaar, en met name sinds de grote recessie van 2008, op systematische wijze winstnormen hebben opgelegd. Overal hebben ze de toegang tot de gezondheidsdiensten beperkt, het aantal ziekenhuisbedden verminderd en de werkdruk van de gezondheidswerkers verhoogd. En wat te denken van de algemene schaarste aan maskers en andere beschermende kleding, desinfecterende gel, testapparatuur, enzovoort? In de afgelopen jaren hebben de meeste staten zich ontdaan van de voorraden van deze vitale zaken om geld te besparen. In de afgelopen maanden hebben ze niet geanticipeerd op de snelle verspreiding van Covid-19, hoewel sommige staten sinds november 2019 beweren dat maskers geen nut hebben voor iedereen die niet werkt in de verzorging - om hun misdadige onverantwoordelijkheid te verbergen.
En hoe zit het met chronisch achtergestelde regio's in de wereld zoals het Afrikaanse of Latijns-Amerikaanse continent? In Kinshasa, in de Democratische Republiek Congo, kunnen 10 miljoen inwoners rekenen op 50 beademingsapparaten! In Centraal-Afrika werden folders uitgedeeld met advies over hoe je je handen moet wassen terwijl de bevolking niet genoeg water heeft om te drinken! Overal dezelfde noodkreet: "Met deze pandemie is er aan alles een tekort!"
De felle rivaliteit tussen de verschillende staten op het wereldtoneel blokkeert de minimale samenwerking om het virus in te dammen. Toen de pandemie begon, was het in de ogen van de Chinese bourgeoisie belangrijker om al het mogelijke te doen om de ernst van de situatie te verbergen, om haar economie en haar reputatie te beschermen. De staat aarzelde niet om de dokter te vervolgen die probeerde alarm te slaan en liet hem vervolgens sterven. Zelfs de schijn van internationale regelgeving, die de bourgeoisie heeft opgesteld om het gebrek aan apparatuur aan te pakken, is ingestort: de Wereldgezondheidsorganisatie heeft haar richtlijnen niet kunnen opleggen, terwijl de Europese Unie niet in staat was om gecoördineerde maatregelen in te voeren. Deze verdeeldheid verergert de chaos en het verlies aan controle over de ontwikkeling van de pandemie aanzienlijk. De dynamiek van het ‘ieder voor zich’ en de verergering van de veralgemeende concurrentie zijn de overheersende kenmerken geworden in de reacties van de heersende klasse.
De ‘oorlog om de maskers’, zoals de media het noemen, is daar een stichtelijk voorbeeld van. Elke staat maakt zich meester van deze overlevingsmiddelen door elkaar tegen elkaar op te bieden en zelfs door regelrechte diefstal! De VS heeft de aan Frankrijk beloofde Chinese maskers afgepakt. Frankrijk heeft ladingen maskers in beslag genomen die per vliegtuig naar Zweden gingen. De Tsjechische Republiek heeft aan haar grenzen beademingsapparatuur en maskers, die bestemd waren voor Italië, in beslag genomen. Duitsland heeft maskers, bestemd voor Canada, laten verdwijnen. Dit is het ware gezicht van de ‘grote democratieën’: dieven en gangsters van de ergste soort!
Voor de bourgeoisie zijn “winsten meer waard dan ons leven”, zoals stakende arbeiders van de autofabriek in Italië riepen. In alle landen is de beslissing om maatregelen te treffen en de bevolking te beschermen zo lang mogelijk uitgesteld, want de nationale productie moest ten koste van alles op gang worden gehouden. Het was niet de dreiging van een sterk stijgend dodental dat uiteindelijk tot de lock-downs heeft geleid. De vele imperialistische slachtpartijen die al meer dan een eeuw aan de gang zijn en die in naam van het nationaal belang worden uitgevochten, hebben definitief de minachting bewezen van de heersende klasse voor het leven van de uitgebuitenen. Nee, onze heersers geven niets om ons leven! Vooral omdat het virus voor de bourgeoisie het ‘voordeel’ heeft om de zieken en de ouderen, die zij als ‘onproductief’ beschouwt, uit te roeien.
Het laten verspreiden van het virus en het zijn ‘natuurlijke’ werk laten doen in de naam van ‘groepsimmuniteit’ was eigenlijk de eerste keuze van Boris Johnson en andere politieke leiders. Wat in elk land de weegschaal deed kantelen ten gunste van de lock-down was de angst voor de desorganisatie van de economie en, in sommige landen, de dreiging van sociale wanorde, de toenemende woede als reactie op de nalatigheid en het stijgende dodental. Bovendien zijn de maatregelen tot sociale afzondering, ook al gaat het om de helft van de mensheid, in veel gevallen een totale farce: miljoenen mensen worden elke dag gedwongen samengepropt in treinen, metro’s en bussen, in de fabrieken en in de supermarkten. En nu al probeert de bourgeoisie zo snel mogelijk een einde te maken aan de lockdowns, juist op het moment dat de pandemie het hardst toeslaat, en probeert ze manieren te vinden om zo weinig mogelijk ontevredenheid uit te lokken door arbeiders weer aan het werk te sturen sector voor sector, onderneming voor onderneming.
De bourgeoisie bestendigt en bereidt nieuwe aanvallen voor, zelfs nog een wredere uitbuiting. De pandemie heeft al miljoenen arbeiders werkloos gemaakt: tien miljoen in drie weken tijd in de VS. Velen van hen, die onregelmatige, precaire of tijdelijke banen hebben, zullen verstoken blijven van enig inkomen. Anderen, die een enkele magere sociale uitkeringen hebben om van te leven, worden geconfronteerd met het feit dat ze de huur en de kosten van de medische zorg niet meer kunnen betalen. De economische verwoestingen versnellen alleen maar de wereldwijde recessie die al opdoemde: voedselprijzen die exploderen, massale ontslagen, loonsverlagingen, groeiende werkonzekerheid, enzovoort. Alle staten nemen ‘flexibiliseringsmaatregelen’ door op te roepen tot offers in naam van ‘nationale eenheid in de oorlog tegen het virus’.
Het nationale belang waar de bourgeoisie zich momenteel op beroept, is niet ons belang. Het is dezelfde verdediging van de nationale economie en dezelfde veralgemeende concurrentie die in het verleden heeft geleid tot bezuinigingen op de begroting en aanvallen op de levensomstandigheden van de uitgebuitenen. Morgen zal ze dezelfde leugens opdienen wanneer ze, na de economische verwoesting die de pandemie heeft aangericht, de uitgebuitenen oproept de broekriem verder aan te halen en nog meer armoede en uitbuiting te accepteren. Deze pandemie is een uitdrukking van het het verval van de kapitalistische productiewijze, van de vele uitingen van de verrotting van de huidige maatschappij, samen met de vernietiging van het milieu, met de vervuiling en de klimaatverandering, met de proliferatie van imperialistische oorlogen en bloedbaden, met de onverbiddelijke duik in de armoede van een groeiend deel van de mensheid, met het aantal mensen dat verplicht is migrant of vluchteling te worden, met de opkomst van de populistische ideologie en het religieus fanatisme, enzovoort (zie onze tekst “Stellingen: De ontbinding als hoogste stadium van het verval van het kapitalisme” op onze internetsite: https://nl.internationalism.org/internationalerevue/201510/1290/stelling... [18]) Het is een indicatie van de doodlopende weg waar het kapitalisme in terecht is gekomen en het laat zien in welke richting dit systeem de mensheid leidt: naar chaos, ellende, barbarij, vernietiging en dood.
Bepaalde regeringen en media stellen dat de wereld nooit meer dezelfde zal zijn als voor deze pandemie, dat er lering zal worden getrokken uit de ramp, dat staten uiteindelijk zullen evolueren naar een meer humane en beter beheersvorm van kapitalisme. We hoorden hetzelfde refrein na de recessie van 2008: met de hand op het hart verklaarden de staten en leiders van de wereld ‘de oorlog aan de malafide financiële wereld’, waarbij ze beloofden dat de offers die werden geëist om uit de crisis te geraken, zouden worden beloond. Je hoeft alleen maar te kijken naar de groeiende ongelijkheid in de wereld om te erkennen dat deze beloften om het kapitalisme te ‘hervormen’ alleen maar leugens waren om ons een nieuwe verslechtering van onze levensomstandigheden te laten slikken.
De uitbuitende klasse kan de wereld niet veranderen en mensenlevens en sociale behoeften boven de meedogenloze wetten van haar economie stellen: het kapitalisme is een systeem van uitbuiting, waarbij een heersende minderheid haar winsten en privileges haalt uit de arbeid van de meerderheid. De sleutel tot de toekomst, de belofte van een andere wereld, een echte menselijke wereld zonder naties of uitbuiting, ligt alleen in de internationale eenheid en solidariteit van de arbeiders in de strijd!
De golf van spontane solidariteit binnen onze klasse als reactie op de ondraaglijke situatie die de gezondheidswerkers ondergaan, wordt door de regeringen en politici van de hele wereld afgeleid naar een campagne van applaus op de stoep en op de balkons. Natuurlijk zal dit applaus de harten verwarmen van de werkers die, met moed en toewijding, in dramatische werkomstandigheden voor de zieken zorgen en levens redden. Maar de solidariteit van onze klasse, van de uitgebuitenen, kan niet worden teruggebracht tot een applaus van vijf minuten. Het betekent in de eerste plaats het aan de kaak stellen van de regeringen van alle landen, ongeacht hun politieke kleur. Het betekent maskers en alle noodzakelijke beschermingsmiddelen eisen. Het betekent, als het mogelijk is, in staking gaan door te onderstrepen dat, zolang de gezondheidswerkers niet het materiaal hebben dat ze nodig hebben, zolang ze met onbedekte gezichten hun dood tegemoet gaan, de uitgebuitenen die niet in de ziekenhuizen zijn, niet zullen werken.
Op dit moment, zolang de lock-down voortduurt, kunnen we geen massale strijd voeren tegen dit moorddadige systeem. We kunnen niet samenkomen om onze woede en onze solidariteit te uiten door middel van massale gevechten, stakingen en demonstraties. Vanwege de lock-down, maar niet alleen dat. Ook omdat onze klasse haar echte bron van kracht moet terugwinnen, die ze al zo vaak in de geschiedenis heeft laten zien, maar die ze sindsdien is vergeten: het potentieel om zich te verenigen in de strijd, om massale bewegingen te ontwikkelen tegen de heersende klasse en haar monsterlijke systeem.
De stakingen die in de automobielsector in Italië of in de supermarkten in Frankrijk, voor de ingang van de ziekenhuizen van New York of in het noorden van Frankrijk zijn uitgebroken, de enorme verontwaardiging van de arbeiders die weigeren om als ‘virusvoer’ te dienen, die zonder maskers, handschoenen of zeep bij elkaar worden gedreven, enkel en alleen ten voordele van hun uitbuiters, kunnen vandaag de dag alleen nog maar versnipperde reacties zijn en afgesneden van de kracht van een hele verenigde klasse. Toch tonen ze aan dat de arbeiders niet bereid zijn om, als een soort van onvermijdelijkheid, de misdadige onverantwoordelijkheid te accepteren van degenen die ons uitbuiten.
Het is dit perspectief van de klassestrijd waar we ons op moeten voorbereiden. Want na Covid-19 zal er de wereldwijde economische crisis zijn, massale werkloosheid, nieuwe ‘hervormingen’ die niets anders zijn dan nog meer opofferingen. Dus, op dit moment moeten we onze toekomstige strijd voorbereiden. Hoe kunnen we dat doen? Door te discussiëren, ervaringen en ideeën uit te wisselen, op verschillende internetkanalen op forums, aan de telefoon, zoveel mogelijk. Door in te zien dat de grootste plaag niet Covid-19 is, maar het kapitalisme, dat de oplossing niet ligt in de vereniging achter de moordende staat, maar door zich ertegen te verzetten; dat de hoop niet ligt in de beloften van deze of gene politicus, maar in de ontwikkeling van de arbeiderssolidariteit in de strijd; dat het enige alternatief voor de kapitalistische barbaarsheid de wereldrevolutie is!
DE TOEKOMST BEHOORT AAN DE ARBEIDERSKLASSE!
Internationale Kommunistische Stroming / 2020.04.10
De covidpandemie heeft de wereld gestort in de ernstigste crisis sinds de Tweede Wereldoorlog. Bovendien is de economische achteruitgang sinds de jaren 1930 niet meer zo groot geweest. Het materiële bankroet van het kapitalisme doet zich gevoelen in de dagelijkse omstandigheden van iedereen die werkloosheid wordt of failliet gaat en dus met een drastische vermindering of een algeheel verlies van het inkomen geconfronteerd wordt, die buitensporige medische kosten heeft moeten maken voor de verpleging van de coronaziekte, maar ook die genoodzaakt is om zijn boterham te verdienen op een totaal onveilige werkplek, of die de zorg en de verpleging van de zieken op zich heeft genomen met gevaar voor eigen leven.
Beperken we ons alleen tot Nederland, dan zijn de alarmbellen daar inmiddels ook flink gaan rinkelen. Niet alleen is de Nederlandse regeringverschrikkelijk nalatig geweest in de strijd tegen de verspreiding van het virus, bij de eerste tekenen van de epidemie in Nederland had ze ook volkomen de regie verloren.(1) Zelfs nu nog heeft ze het programma van testen en bron- en contactonderzoek, dat een sleutelrol speelt in het onder controle houden en terugdringen van de epidemie, niet van de grond gekregen. De GGD’s hebben onvoldoende onderzoekers in huis om bij het stijgende aantal besmette personen een volledig bron- en contactonderzoek uit te voeren. Vandaar datbij nog niet de helft van de besmette mensen de bron van de infectie wordt achterhaald.(2)
Daarnaast heeft de Nederlandse economie in het tweede kwartaal van 2020 een diepe inzinking doorgemaakt zoals die zich sinds de jaren 1930 niet meer heeft voorgedaan:
Als de situatie niet drastisch verandert – waar het niet naar uitziet - dan is de verwachting dat:
De buitenparlementaire oppositie springt bij
Binnen de arbeidersklasse stelt men zich ernstig vragen of het bestaande systeem een antwoord heeft op de chaos die is veroorzaakt door de pandemie, en of het nog in staat is een perspectief te bieden op een gezond en menswaardig bestaan. In deze context presenteerde deze zomer een coalitie van (grassroot) organisaties #BeterUitDeCrisis, die “zag hoe problemen zich opstapelden en die het parlementaire geharrewar en de politieke incompetentie beu was”, een Manifest met eisen bestaande uit“vijf samenhangende veranderingen van koers, onderbouwd met een selectie van maatregelen, om tot een eerlijkere, gezondere, en veiligere samenleving te komen”(Het Manifest van #BeterUitDeCrisis). Het initiatief tot deze actie was genomen door de groep “DeGoedeZaak” en wordt inmiddels onderschreven door een vijftigtal organisaties en groepen, waaronder de trotskistische organisaties“Socialisme.nu” (GIS) en “Grenzeloos” (SAP).
Deze beide trotskistische organisaties hebben zich bij het initiatief aangesloten omdat ze ervan doordrongen zijn dat er gaten beginnen te vallen in het kapitalistisch weefsel. Bovendien begint het traditionele discours van zowel rechts als links, die overigens steeds meer op elkaar begint te lijken, bij steeds meer arbeiders haar geloofwaardigheid te verliezen. Vandaar dat ze het plan onderschrijven om een nieuwe start te maken: “Deze crisis biedt ons dit moment. Laten we het met beide handen aangrijpen!” (Het Manifest van #BeterUitDeCrisis) Maar wat voor een start willen ze dan maken en waar is deze op gebaseerd? In hoeverre zijn de plannen, zoals de ondertekenaars van het Manifest die presenteren, een “andere koers”?
Het Manifest spiegelt ons een andere maatschappij voor, die “alle lagen van de samenleving dient, niet slechts de 1%”; waarin de mensen “het leven centraal stellen in plaats van welvaart”; waarin het niet gaat om“het accumuleren van rijkdom, maar het herverdelen ervan” (Idem). Dat lijkt een mooi doel waar niemand zich tegen zal verzetten, maar vereist dit geen andere, niet-kapitalistische maatschappij? Is daar geen fundamentele verandering van de bestaande machtsverhoudingen voor nodig? Moet dit niet worden bewerkstelligd door een revolutionaire omwenteling? Allemaal vragen waar het Manifest geen antwoord op geeft.
Het Manifest levert geen fundamentele kritiek van de bestaande tegenstellingen, die maken dat wezenlijke veranderingen alleen bewerkstelligd kunnen worden middels een onverzoenlijke klassestrijd. Het Manifest wekt sterk de indruk dat ze wel gerealiseerd kunnen worden binnen de bestaande productieverhoudingen van loonarbeid en kapitaal. De burgerlijke regering is dan ook niet de klassevijand, maar “onze regering” van wie wordt ‘geëist’ dat ze zorgdraagt voor een “verandering van koers”. De oproep die het Manifest doet is er dan ook één aan “de samenleving”,“onze regering” inbegrepen.
In de uiteenzetting van de tegenstellingen valt het Manifest terug op de bekende leuze van de Occupy beweging dat 99% van de mensen “betalen de hoogste tol” terwijl de 1% rijken “er alleen maar beter op worden”. Dit was al een belangrijke misleiding tijdens de Occupy beweging, waarin het bankwezen werd voorgesteld als het kapitalisme en een beroep gedaan werd op “onze regering” om de 99% van de bevolking, “mensen van kleur, mensen met een laag en onzeker inkomen, mensen met een beperking, mensen zonder verblijfsdocumenten” (Het Manifest van #BeterUitDeCrisis), te beschermen tegen de financiële afpersing door de bankiers.
Ter ondersteuning van haar ‘eisen’ voert “#BeterUitDeCrisis” actie zoals de aanleg van een 40 meter lange start- en landingsbaan naar de Tweede Kamer van het parlement. Hiermee wil ze duidelijk maken dat de financiële steun van 3,4 miljard euro voor de KLM een slag in het gezicht is van de mensen die het veel harder nodig hebben. Volgens de organisatie is het absoluut nodig om het leven van mensen centraal te stellen in plaats van de markt. Na de zomervakantie is “#BeterUitDeCrisis” van plan om de acties onverminderd door te zetten totdat het parlement echt handelt als een vertegenwoordiging van de mensen in plaats van de multinationals en de rijkste 1%.
In tegenstelling tot wat het Manifest suggereert is de belangrijkste tegenstelling niet tussen rijk en arm.
“Het fundamentele conflict in de kapitalistische maatschappij is tussen de heersende bourgeoisie en de arbeidersklasse die alle waarde in de maatschappij produceert. De strijd van de arbeiders bestaat niet uit aanvallen op de rijken als individu, maar moet de fundamentele maatschappelijke verhoudingen van het kapitaal (loonarbeid en productie voor winst) aanvallen, ontmantelen en vervangen en de staat, die hen in leven probeert te houden ondanks het feit dat zij de fundamentele reden zijn voor de verarming van de overgrote meerderheid van de mensen”.(Crisis brings ever deepening poverty; World Revolution nr. 345, juni 2011)
De verraderlijke rol van de trotskisten en de uiterst linkerzijde van de bourgeoisie
Binnen het kapitalisme bestaat maar één revolutionaire klasse, die niets te verliezen heeft behalve haar ketenen, en dat is de arbeidersklasse, iets waar “Socialisme.nu” (GIS) en “Grenzeloos” (SAP) heel goed bekend mee zijn, als we nog zeer recente publicaties mogen geloven.
-“Wij hebben immers de beschikking over de middelen om een wereld te creëren zonder honger, zonder uitbuiting, zonder dat we mensenlevens moeten afwegen tegen economische belangen. Om dit mogelijk te maken, moeten we ons als arbeidersklasse organiseren om het kapitalistische systeem voor eens en voor altijd te verslaan.”(Een socialistisch antwoord op Covid-19; Socialisme.nu; 21 juli 2020; https://socialisme.nu/een-socialistisch-antwoord-op-covid-19/ [33] (1)
-“Nu moet de arbeidersklasse de klasse bestrijden die de crisis veroorzaakt. In het centrum van onze socialistische strijd moeten we een klassenstrijd voeren tegen de kapitalistische crisis - en tegen de klasse die hen maakt." (De crisis is geen kans, maar de vijand; Grenzeloos, 8 april 2020; https://www.grenzeloos.org/content/de-crisis-geen-kans-maar-de-vijand [34] (2)
Zeggen deze citaten iets over de politiek van deze organisaties? Ja en nee. Aan de ene kant willen de trotskisten de arbeiders, die zich steeds meer vragen beginnen te stellen over het falen van de huidige productiewijze, op een terrein lokken dat het voor kapitalisme en haar heersende klasse totaal ongevaarlijk is. Door het besluit zich te voegen bij en campagne te voeren binnen #BeterUitDeCrisis kunnen ze de arbeiders die erin meegaan verdrinken in een burgerlijke oppositie bestaande uit de meest exotische schakeringen van de maatschappij: FNV vrouwen, Toekomstboeren, Green Cross Nederland, Stichting Anima Mundi, enzovoort, die niets anders beoogt dan een “democratischer” gezicht te geven aan de uitbuiting.
Om deze misleidingspolitiek tot een succes te maken moeten ze zich aan de andere kant natuurlijk wel voordoen als ‘oprechte’ en ‘radicale’ verdedigers van de belangen van de arbeiders, de klasse die als enige in staat is dit systeem ten val te brengen. Daarom spreken ze zich in hun algemene verklaringen en teksten inderdaad vaak uit tegen ‘het kapitalistisch systeem’,tegen ‘het system van loonslavernij’ en tegen ‘het uitbuitingssysteem’ om de ontevredenheid van de arbeiders in de concrete doelstellingen toch weer af te leiden naar een steriele strijd tegen …… de rijken:“laten we het geld halen waar het zit” en “laat de rijken de crisis betalen”,“een coronataks voor de allerrijksten”, enzovoort.
De reden waarom deze beide trotskistische organisaties zich hebben aangesloten bij het initiatief #BeterUitDeCrisis, heeft dus alles te maken met hun functie als uiterst linkse fracties van de bourgeoisie. Hun specifieke taak is de arbeiders te paaien met leuzen voor “een democratische controle over de productiemiddelen” die voldoende zou zijn om“een eerlijke verdeling van de rijkdom” te bewerkstelligen. Het mag voor iedereen duidelijk zijn dat dit sprookje,dat we inmiddels al heel vaak hebben gehoord, niets fundamenteels zal veranderen aan de toenemende uitbuiting en de groeiende ellende.
Uiteindelijk streven de trotskisten helemaal niet naar een fundamenteel andere maatschappij. Dit blijkt ook wel uit hun ‘kritische’ steun aan de vakbonden, hun ‘kritische’ steun aan de verschillende nationalistische bewegingen, en hun ‘kritische’ steun aan linkse parlementaire partijen; allemaal vormen van politiek waarbij het kapitalisme nooit in vraag gesteld wordt. Integendeel, overeenkomstig hun functie in de burgerlijke maatschappij beogen ze met hun politiek de burgerlijke staat niet alleen overeind te houden maar zelfs te versterken tegenover een maatschappij die steeds meer ten prooi valt aan de ontbinding en waarvan het bouwwerk steeds grotere gaten vertoont.(3)
Dat is ook hier het geval: als de regering en het parlement er zelf niet in slagen om de crisis te beteugelen, die vandaag werkelijk alle aspecten van het maatschappelijk leven aantast, dan is er nog altijd deze trotskistische buitenparlementaire oppositie om hen een helpende hand te bieden.Net op het ogenblik dat het kapitalisme flagrant zijn machteloosheid toont om een uitweg te bieden uit de verrotting van zijn systeem,en iedereen op de ene of de andere manier in zijn directe bestaan en zelfs in zijn leven bedreigd wordt, duiken de ‘revolutionaire’ trotskisten en anderen op met hun propaganda voor “een eerlijkere, gezondere, en veiligere samenleving” (Het Manifest van #BeterUitDeCrisis).
Hiermee proberen de trotskisten te voorkomen dat de elementen binnen de arbeidersklasse, die alle illusies hebben verloren in het kapitalistische systeem en er niet meer de zin van inzien om het nog langer krediet te geven, een ernstige overdenking in gang zetten die leidt naar een alternatief: een maatschappij die niet gebaseerd is op uitbuiting en onderdrukking, vrij van klasse-overheersing door het kapitaal, en waarin het doel van de productie gericht is op het bevredigen van de menselijke behoeften.
Een nieuwe start is een kommunistische maatschappij
De gevolgen van de pandemie, die catastrofale vormen heeft aangenomen, kunnen onmogelijk binnen het bestaande kapitalistische systeem opgelost worden: de nationale kapitalen staan elkaar iedere dag meer naar het leven in de wereldwijde handelsoorlog om een zo groot mogelijk deel van de wereldmarkt voor zich op te eisen en aan deze handelsoorlog wordt alles onderschikt gemaakt, ook mensenlevens, tenzij een pandemie nog meer verlies aan productiekrachten en meerwaardevorming dreigt te vooroorzaken dan een lockdown.
Een systeem dat gebaseerd is op privé-eigendom van de productiemiddelen - en of dat eigendom nu de vorm aanneemt van een individuele ondernemer, een vennootschap of een soevereine staat verandert niets wezenlijk aan de eigendomsvorm - en dus op de private toe-eigening van de meerwaarde die door de loonafhankelijke arbeiders worden voortgebracht is een genadeloos systeem dat alles en iedereen opoffert om zijn doel te bereiken: de onverzadigbare accumulatie van meerwaarde. Zo’n systeem dompelt de hele wereld onder in barbaarsheid en de huidige coronacrisis is daar het laatste en meest flagrante bewijs van.
De inzet is hoog, de moeilijkheden ongekend. De weg naar een kommunistische maatschappij wordt gekenmerkt door diepe kuilen en grote obstakels. Toch is het de enige uitweg uit deze barbaarse ellende. En de enige kracht die dit kan bewerkstelligen is de arbeidersklasse, de klasse die uitgesloten is van deze maatschappij en van de rijkdom die ze voortbrengt, de klasse die onteigend is en als bezitloze klasse niets anders bezit dan de arbeidskracht om te verkopen.
Dennis /2020.10.03
(1) Zie: “Hoe Nederland de controle verloor De corona-uitbraak van dag tot dag”; https://www.nrc.nl/nieuws/2020/06/19/hoe-nederland-reageerde-op-het-nieuwe-virus-uit-china-van-niks-aan-de-hand-tot-blinde-paniek-a4003075 [35]
(2) Zie: “De ja-knikkers van Hugo de Jonge - De GGD heeft het zwaar”; https://www.groene.nl/artikel/de-ja-knikkers-van-hugo [36]
(3) Zie “Het kapitalisme is verantwoordelijkheid voor de gezondheidscatastrofe”; https://nl.internationalism.org/content/1508/het-kapitalisme-verantwoordelijkheid-voor-de-gezondheidscatastrofe [37]
De afgelopen tien jaar zijn de mensen – en meer bepaald de arbeiders - in België ernstig op de proef gesteld allereerst door de mondialisering van de wereldeconomie en de daarmee gepaard gaande delokalisaties, alsmede door de financiële crisis en het grote aantal faillissementen, omstandigheden die leidden tot toenemende werkloosheid en werkonzekerheid (flexibele en nuluren-contracten). Bovendien moesten ze ook nog eens toezien hoe de verschillende politieke crises het slechte bestuur en de financiële verspilling hebben bevorderd, met als gevolg dat de problemen zowel op het vlak van de gezondheidzorg en migratie als op het vlak van de begroting en de schuldenlast alleen maar erger werden en daardoor de indruk versterkten dat de bevolking door dit ‘malgoverno’ volledig aan haar lot werd overgelaten.
Het politieke gekonkel, dat sedert begin 2019 plaatsvond, werd in het begin van dit jaar nog aangewakkerd en verhevigd door de uitbarsting van de coronacrisis. De politieke crisis en de coronacrisis leverde een explosief brouwsel op en leidde tot een vlucht voor de verantwoordelijkheid door de politieke ‘leiders’ en tot een aanzienlijke bestuurlijke chaos in het land. Gevestigde politieke bolwerken lieten het vuile werk van de covidcrisis opknappen door een regering van lopende zaken, die regelmatig botste met de ‘wilde’ initiatieven van de gewestelijke en lokale bestuurders. Gebrek aan onderling vertrouwen en een falen van de onderlinge communicatie maakten de dienst uit met als gevolg dat België in 2020 het hoogste aantal coronadoden kent per 100.000 inwoners in de hele wereld.
In het artikel van april dit jaar maakten we melding van het feit dat“Een onderzoek van politicologen van vijf Belgische universiteiten kwam tot de conclusie dat de afkeer van het politieke establishment, een van de wezenlijke kenmerken van het populisme, in de maatschappij toeneemt en dat er zelfs een algemene antipolitieke stemming aan het groeien is onder de kiezers.” (1)
In het afgelopen half jaar is dit meer dan ooit een hot item gebleven. Zo blijkt uit de vijfjaarlijkse jongerenenquête van het weekblad Humo dat nog maar 12 procent van de Vlaamse jongeren vertrouwen heeft in de politici, terwijl dat vijf jaar geleden nog 15 procent was. (22-09-2020) Verschillende deskundigen, opiniemakers en onderzoeken maken duidelijk dat de “Belgen vooral weinig vertrouwen blijken te hebben in politieke partijen, de “politique politicienne”.” (Carl Devos op Radio1; 3-09-2020)
Ook de politieke partijen zelf zijn zich heel goed bewust van de groeiende afkeer van de partijpolitiek onder de mensen. Daarom is het een hoofddoelstelling van de nieuwe regering De Croo volgens Egbert Lachaert, voorzitter van de Vlaamse liberalen (Open VLD), te werken aan het herstel van het vertrouwen, want “na twee jaar stilstand is dat ook niet onlogisch”. Het cynisme van de bourgeoisie kent geen grenzen. Twee jaar van stilstand is een waarlijk eufemisme voor de totale verwaarlozing van hun taak als bestuurder en de cynische houding die ze tegenover de ‘eigen’ bevolking aan de dag hebben gelegd.
Na anderhalf jaar van de meest walgelijke politieke manoeuvres, worden we nu verwacht om met gejuich de nieuwe regering te begroeten die voor het grootste deel gevormd wordt door partijen die medeverantwoordelijk zijn voor de chaos, bij de laatste verkiezingen gevoelig hebben verloren en waarvan enkelen deze nederlaag een jaar daarna nog niet eens verteerd hebben. Toen de partijen eind september moesten instemmen met deelname aan de ‘Vivaldi’-regering (2) bleek bijvoorbeeld hoe broos de verhoudingen nog zijn binnen de Vlaamse Christendemocraten (CD&V).
De langdurige regeringsformatie, die bijna net zo lang duurde als in 2010-2011, is niet alleen een uitdrukking van de zwakheid van en verdeeldheid binnen de Belgische bourgeoisie, maar ook van een abjecte onverantwoordelijkheid zowel van de linkse als rechtse partijen en een totale onmacht van het politieke apparaat van de bourgeoisie om de diverse tegenstrijdige belangen tussen haar fracties en het beheer van de pandemie in goede banen te leiden. Partijen als bolwerken van gevestigde elites en verrotting van hun onderlinge verhoudingen. Dat is de balans die we van die politieke ontwikkeling moeten opmaken.
In april schreven we al: “Volgens de toenmalige prognoses van de Europese Commissie behoorde de Belgische economie tot een van de zwakste leerlingen van een Europese klas. (….) En het is in deze situatie van zwakte dat de coronastorm over de Belgische economie raast.” (3)
Ook het vertrouwen van de bevolking in de Belgische economie is in het afgelopen half jaar tot een absoluut dieptepunt gedaald. In april was het gedaald tot -26, waarna het weer een beetje toenam, tot het in augustus opnieuw daalde tot het niveau van april. Over de hele periode april tot en met oktober, bleef het consumentenvertrouwen gemiddeld 21 punten in het negatief.
Van alle beleggers ziet slechts 18 procent de Belgische economie in de maanden oktober-november-december aantrekken, terwijl liefst 53 procent een terugval vreest. (ING-beleggersbarometer van15-09-2020) Bovendien heeft de coronacrisis een zware impact op de investeringsvooruitzichten voor 2021, die ook volgend jaar 21 procent lager dreigen uit te komen dan normaal.
Op basis van een enquête gehouden op 19, 20 en 21 oktober door de Economic Risk Management Group schatten de Belgische ondernemingen dat hun omzet eind oktober 14 procent lager ligt dan in pré-coronatijden. Sinds augustus is het herstel in de investeringen volledig stilgevallen. Er wordt geen omzetverbetering verwacht in het vierde kwartaal.
Het vertrouwen in de economie is tot een dieptepunt gedaald, ook het vertrouwen dat de Belgische regering de economie er weer bovenop kan helpen is ver te zoeken. In de periode voorafgaand aan de coronacrisis was België, vanwege het ontbreken van elke landelijke coördinatie om het begrotingsgat te dichten, al bijna weer op het Europese strafbankje beland. En in de periode van de coronacrisis zijn de mensen alleen nog maar sceptischer geworden over de inspanningen van de autoriteiten om de economie nieuwe impulsen te geven.
Het is dus niet zo verwonderlijk dat de nieuwe regering vooral één doel voor ogen heeft: onder het motto van “een welvarend, solidair en duurzaam België”, stelt ze zich tot taak het herstel van het vertrouwen van de bevolking in de politieke besluitvorming en in de economie terug te winnen. Hoe denkt ze dat te doen?
Door middel van (de presentatie van) een jonge, frisse regeringsploeg die vernieuwing uitstraalt en komaf maakt met de oude afbraakpolitiek.
De gemiddelde leeftijd van de regering is 44 jaar, en bestaat zelfs voor de helft uit vrouwen. Het is een ploeg met veel nieuwe gezichten, die geen besmet politiek verleden hebben. De nieuwe regering heeft gekozen voor een andere manier van politiek, die het cement moet worden dat de nieuwe regering tot een eenheid smeedt.“Dit is een groep die ervoor heeft gekozen om de tegenstellingen achter zich te laten”, aldus De Croo. Niemand zal dus aan de schandpaal worden genageld voor de ravage die de afgelopen tijd is aangericht. De regering maakt zich sterk om ‘uit de crisis te komen’, waarbij iedereen zijn steentje moet bijdragen.
Terwijl er volgens de voorzitter van de socialistische vakbond Thierry Bodson sprake is van “een echte breuk met de afgelopen vijf jaar” (Het Nieuwsblad, 01-10-2020) verwijt de meer ‘linkse’ PVDA/PTB de regering niet links genoeg te zijn. (De Standaard, 01-10-2020), maar met die kritiek dat er eigenlijk een meer linkse regering had moeten worden gevormd om de tegemoet te kunnen komen aan de noden van het kapitalisme van vandaag,vormt de PVDA/PTB in feite een hele goede aanvulling op de politiek van de regering en vervult zij bij uitstek haar rol van linkse oppositie.
Door middel van een‘uitdagend’ programma dat zich als innovatief, duurzaam en sociaal voordoet.
Innovatief: De regering De Croo wil van België een digitale kampioen maken. “Het België van de toekomst is Digital Belgium”, aldus de nieuwe premier De Croo.“De regering zal investeren in nieuwe groei. In toekomstgerichte sectoren.” Er is een ambitieus actieplan, met als hoofddoel 1.000 nieuwe start-ups en 50.000 banen.
Duurzaam: De nieuwe regering schaart zich achter de klimaatakkoord van Parijs en de Europese Green Deal. Verder wil ze het gebruik van fossiele brandstoffen te ontmoedigen door deze extra te belasten. “Alle nieuw bedrijfswagens moeten tegen 2026 broeikasgasvrij zijn.” Tenslotte wordt hergebruik van producten aangemoedigd, waarbij kunststoffen zoals plastic bijzondere aandacht krijgt.
Sociaal: Op dit vlak is het plan om op termijn de laagste pensioenen optrekken en de minimumuitkeringenverhogen. Daarbovenop krijgen de werkers in de ziekenhuizen een loonsverhoging en wordt er extra personeel aangeworven. Tenslotte streeft ze naar een goedkopere kinderopvang, meer geld voor mantelzorgers, en verdubbeling van het ouderschapsverlof.
Gegeven de uiterst risicovolle omstandigheden van een tweede golf is het voorkomen van de ineenstorting van de gezondheidszorg en van de economie op dit moment natuurlijk prioriteit nummer één. De bourgeoisie kan het zich gewoon niet permitteren dat de gezondheid van de factor arbeidskracht massaal aangetast wordt. Zelfs als ze niet in staat is de omvang van de pandemie werkelijk terug te dringen dan zal ze, om haar geloofwaardigheid als regerende klasse niet nog verder te laten aantasten, daartegen toch maatregelen moeten blijven nemen. Zo zullen, om de schade van de pandemie voor de economie te beperken, de uitgaven in de vorm van financiële steun aan de bedrijven en de werkers - die overigens beduidend minder zullen zijn dan onder de regering Wilmès - geenszins van harte worden gedaan, maar in dit geval breekt nood wet.
Het mag duidelijk zijn dat het plan van de nieuwe regering pure bluf en nergens duurzaam en sociaal is, en maar één doel heeft: de mensen, en in het bijzonder de arbeidersklasse, een rad voor de ogen te draaien. Wat het fameuze regeringsplan meer in het bijzonder inhoudt zullen we in het volgende deel duiden.
De regering gebruikt de tijdelijke financiële steunmaatregelen, maar vooral haar ‘verfrissend’ imago en het ‘sociale’ karakter van haar programma om het vertrouwen in de politiek te herstellen en dan vooral om de arbeidersklasse voor zich te winnen in het perspectief van een noodplan voor het redden van de Belgische economie. Onder het motto ‘niemand is verantwoordelijk voor de crisis’ worden de arbeiders nu al warm gemaakt voor het post-coronatijdperk waarin ze flink de broekriem aan moeten halen om, in samenwerking met hun klassevijand, de Belgische economie er weer bovenop te helpen. Want dat de arbeidersklasse uiteindelijk de rekening zal moeten betalen staat buiten kijf.
De bourgeoisie deelt nooit cadeautjes uit. Ze zal zich altijd inspannen om het geheel van het variabele kapitaal (salarissen, sociale uitkeringen, pensioenen), dat nodig is voor de reproductie van de arbeidskracht, tot een absoluut minimum terug te brengen. Binnen het kapitalisme bestaat er “een onophoudelijke strijd tussen kapitaal en arbeid, waarbij de kapitalist er voortdurend naar streeft het arbeidsloon (…) of de waarde van de arbeid meer of minder tot op haar minimumgrens omlaag te drukken.”(4)
België maakt deel uit van een wereldsysteem, dat alle hoeken van de planeet aan haar wetten onderwerpt. Dat betekent dat België, wil haar economie overeind blijven in de moordende handelsoorlog, de loonkosten moet drukken, het arbeidsritme tot het uiterste opdrijven en zo nodig zelfs de arbeidsdag moet verlengen. Op een aantal van dit soort punten loopt ze ver achterop bij de andere West-Europese landen. Zo kent België in Europa, op Portugal na, de geringste flexibiliteit op de arbeidsmarkt. Bovendien ligt de activeringsgraad er ruim onder de 70 procent ligt en komen de totale kosten voor de sociale uitkeringen beduidend hoger uit dan in de omringende landen.
Deze gegevens maken duidelijk in welk licht de bestrijding van de “sociale fraude” moet worden bekeken. De regering wil maatregelen doorvoeren om de ‘factor arbeid’ aan een strenger regime te onderwerpen. Ze wil de activeringsgraad omhoog brengen naar 80% en de flexibiliteit van de arbeid opvoeren door regelingen te voorzien voor minder vaste contracten, voor flexibele inzetbaarheid, voor deeltijdbanen, voor soepelere ontslagregeling, enzovoort. Zo moet het moeilijker worden om nog een beroep te kunnen doen en dus in aanmerking te komen voor een sociale uitkering.
De regering maakt ook goede sier met haar plannen voor duurzame ontwikkeling: “Dat maakt van dit akkoord het meest groene regeerakkoord in de geschiedenis van ons land”, aldus Eerste Minister Alexander De Croo. De vertegenwoordigers van Ecolo-Groen zijn natuurlijk enthousiast, maar zijn nogal zwijgzaam over wie de rekening daarvoor moet gaan betalen. De nieuwe regering huldigt het principe dat “de vervuiler betaalt”, maar dat zegt niets, want wie is er nu geen vervuiler? In feite betekent het dat iedereen moet betalen.
Neem het voorbeeld van de kern-uitstap, een van de stokpaardjes van Ecolo-Groen. De nieuwe regering verbindt zich aan de beslissing om alle kerncentrales in 2025 te sluiten. De Europese Commissie is niet overtuigd van de haalbaarheid ervan en een van de meest cruciale vragen daarbij is waar het geld vandaan moet komen voor deze transitie. Het Federaal Planbureau berekende in 2018 dat de jaarlijkse kosten voor (geïmporteerde) energie750 en 900 miljoen hoger zullen uitvallen, dan wanneer twee kernreactoren 10 jaar langer openblijven. Frans Timmermans, ondervoorzitter van de Europese Commissie wond er geen doekjes om. “De overgang naar een groenere economie en naar de koolstofneutraliteit van de EU in 2050 zal “ongelooflijk complex, moeilijk, omslachtig en duur zijn”.” (La Libre Belgique, 12-10-2020).
Voor Groen-Kamerlid Kristof Calvo is dat allemaal niet zo’n probleem; in zijn optiek zijn het“de grote vermogens en de grote vervuilers[;] de Arcelors van deze wereld, de energie-intensieve bedrijven”, die de factuurvoor de ‘groene’ maatregelen in de bus zullen krijgen. (Knack; 03-02-2019) Mocht dat plan niet slagen dan kan er volgens Ecolo-Groen ook geld bijgedrukt worden.“We hebben dat gedaan om de banken te redden. Dus moeten we dat ook doen om het klimaat te redden”.(Bart Staes; HLN; 10-03-2019) Deze uitspraken verraden dat er linksom of rechtsom toch geld op tafel moet komen. En dat zullen geen kinderachtige bedragen zijn. Het is duidelijk dat de arbeiders zich kunnen opmaken voor extra belastingen om de ecologische plannen van de regering te bekostigen. (5)
De nieuwe regering wekt de indruk op te komen voor van de ‘werkende bevolking’. Haar ‘progressieve’ imago is bedoeld om ze voor haar ‘andere politiek’ te winnen. Arbeiders moeten zich echter niet door de uiterlijk schijn van de regering en haar enigszins vage plannen laten misleiden. In een kapitalisme in verval zijn blijvende verbeteringen van hun levensvoorwaarden uitgesloten en de arbeidersklasse heeft niets te winnen, maar alles te verliezen als ze zich laat verleiden door de ‘progressieve’ praatjes van de lakeien van de bourgeoisie.
Zeker, de omstandigheden voor de arbeidersstrijd zijn op dit moment heel moeilijk. Deze wordt vandaag regelmatig in de schaduw gezet door vormen van burgerlijk-democratische strijd tegen ‘ongelijkheid’ (Black Lives Matter beweging), protesten van andere niet-uitbuitende lagen in de maatschappij (studenten, foorkramers, …) of zelfs gezamenlijke protesten van ondernemers en werkers (in de horeca of bij taxibedrijven). Daarnaast hebben er zowel in België maar vooral in Nederland ook verscheidene protesten plaatsgevonden tegen de nationale lockdown maatregelen van de regering.
Al deze protesten, hoewel ze meestal worden aangewakkerd door ontevredenheid en verontwaardiging over de erbarmelijke en gewelddadige condities van het kapitalisme, blijven niettemin steken in eisen voor een kapitalisme met een ‘menselijk’ gezicht. Omdat een dergelijk kapitalisme voortaan onmogelijk is - om leven voor de mensen mogelijk te maken moet het kapitalisme vernietigd worden - bieden deze protesten geen enkele oplossing voor onmenselijke ‘plagen’ die het kapitalisme in ontbinding op ons loslaat. Ze blijven eenvoudigweg gevangen in de kapitalistische logica en dikwijls worden ze op sleeptouw genomen door de meest reactionaire politieke stromingen die de maatschappij afschuimen, zoals het populisme.
Protesten op burgerlijk terrein (zoals BLM) en zelfs interklassistische protesten, waarin verschillende maatschappelijke lagen hun eisen tot uitdrukking brengen (‘Gele Hesjes’ beweging), lopen niet toevallig uit op blind geweld. “Omdat ze geen perspectief hebben op de radicale transformatie van maatschappij, het afschaffen van oorlog, armoede, groeiende onveiligheid en de andere beproevingen van een stervend kapitalisme, kunnen deze bewegingen (….) niet voorkomen dat ze alle gebreken verspreiden van de zich ontbindende kapitalistische maatschappij”.(6)
Al de hierboven genoemde protesten, die vaak uitdraaien op gewelddadige botsingen waardoor ze de indruk geven heel radicaal te zijn, gaan ook dikwijls vergezeld van omvangrijke mediacampagnes met als belangrijk oogmerk de arbeiders van hun eigen klasseterrein te lokken, hen in deze protesten te verdrinken en zo te verhinderen dat ze optreden als een onderscheiden klasse met hun eigen strijdmiddelen en eisen.
Dat neemt echter niet weg dat de arbeiders, door de drastische verslechtering van hun levensomstandigheden, genoodzaakt zijn hun strijdwil te versterken, zoals we in het afgelopen half jaar in sommige delen van België hebben gezien. Op 14 juni kwamen honderden gezondheidswerkers op straat voor een betere financiering van de gezondheidzorg: een opwaardering van de lonen en meer man- en vrouwkracht. Daarnaast kwamen ook arbeiders van diverse bedrijven in verzet tegen de onveilige werkomstandigheden vanwege corona, tegen de sluiting van bedrijven en ontslagen en tegen de opdrijving van het werktempo. Dit is de strijd, hoe beperkt in omvang en duur ze ook waren, die de weg wijst.
Alleen door te strijden als klasse, zelfstandig, met haar eigen eisen, kunnen de arbeiders een werkelijke breuk bewerkstelligen met de kapitalistische logica van de winst om de winst, de accumulatie om de accumulatie, kortom: van de ongebreidelde uitbuiting van de arbeidskracht, van de natuur en uiteindelijk ook van het leven. Dit is het enige en werkelijk ‘uitdagende programma’ dat de georganiseerde kommunistische minderheden de arbeidersklasse moeten voorhouden n
Dennis / 15.11.2020
(1) “Politieke instabiliteit in België en COVID-19: Arbeiders mogen er de rekening niet voor betalen!”; https://nl.internationalism.org/content/1513/politieke-instabiliteit-bel... [39]
(2) ‘Vivaldi’-regering: de kleuren van de 4 jaargetijden: blauw (liberalen), rood (socialisten), geel (christendemocraten) en groen (ecologisten).
(3) “Politieke instabiliteit in België en COVID-19: Arbeiders mogen er de rekening niet voor betalen!”; https://nl.internationalism.org/content/1513/politieke-instabiliteit-bel... [39]
(4) “Loon, Prijs en Winst”, Karl Marx;
https://www.marxists.org/nederlands/marx-engels/1865/1865loonprijs.htm [40]
(5) Ecolo-Groen en Vlaams Belang, de winnaars van de verkiezingen: De gevaarlijke misleidingen van de groene ideologie en het populisme
(6) “Volksopstanden zijn geen antwoord op de verdieping van de crisis en de ellende van het wereldkapitalisme”; https://nl.internationalism.org/content/1497/volksopstanden-zijn-geen-an... [41]
Dit rapport is geschreven voor een recent congres van onze afdeling in Frankrijk en zal worden gevolgd door andere rapporten over de internationale situatie.
De ramp houdt aan en verergert: vandaag zijn er officieel wereldwijd 36 miljoen besmette personen en meer dan een miljoen doden.[1] [46] Nadat de preventieve maatregelen tegen de verspreiding van het virus roekeloos waren uitgesteld, en vervolgens brede sectoren van de economie ‘rücksichtslos’ werden stilgelegd, hebben de verschillende facties van de wereldbourgeoisie vervolgens gegokt op een economisch herstel, ten koste van een nog groter aantal slachtoffers, door de quarantainemaatregelen op te heffen, terwijl de pandemie alleen maar tijdelijk was afgenomen in bepaalde landen. Nu de winter nadert, is het duidelijk dat de gok niet de moeite waard geweest is en dat er, in ieder geval op de middellange termijn, sprake is van een verslechtering, zowel in economisch als in medisch opzicht. De last van deze ramp is op de schouders van de internationale arbeidersklasse terechtgekomen.
Tot nu toe is een van de moeilijkheden geweest om de laatste fase van de historische neergang van het kapitalisme - die van de maatschappelijke ontbinding - te herkennen.[2] [47] Dat komt omdat dit tijdperk, welk definitief werd ingeluid door de ineenstorting van het Oostblok in 1989, in tegenstelling tot eerdere perioden van het verval van het kapitalisme, die werden gedefinieerd en gedomineerd door zulke duidelijke bakens als de wereldoorlog of de proletarische revolutie, zich op het eerste gezicht heeft voorgedaan als een proliferatie van symptomen zonder duidelijke samenhang.
Maar nu, in 2020, is de Covid-pandemie, de belangrijkste crisis in de wereldgeschiedenis sinds de Tweede Wereldoorlog, een onmiskenbaar herkenningsteken geworden van deze hele periode van ontbinding, doordat ze een reeks factoren van chaos verenigt die de veralgemeende verrotting van het kapitalistische systeem uitdrukt. Deze factoren zijn onder andere:
Covid-19 heeft zo, veel duidelijker dan voorheen, alle domeinen van het maatschappelijk leven die getroffen zijn door de ontbinding bijeengebracht: het economische, het imperialistische, het politieke, het ideologische en het maatschappelijke domein.
De huidige situatie heeft eveneens een aantal fenomenen van hun gewicht ontdaan: fenomenen die geacht werden in tegenspraak te zijn met de analyse dat het kapitalisme in een ultieme fase van chaos en maatschappelijke ineenstorting was beland. Deze fenomenen zouden volgens onze critici bewijzen dat onze analyse ‘in vraag moeten worden gesteld’ of gewoonweg genegeerd. Met name de verbluffende groeicijfers van de Chinese economie leken voor onze kritische commentatoren te weerspreken dat er een periode van ontbinding en zelfs een periode van verval was. Deze waarnemers werden in werkelijkheid bij de neus genomen door ‘de schijn van de moderniteit’ die door de Chinese industriële groei werd uitgestraald. Vandaag de dag is, als gevolg van de Covid-pandemie, niet alleen de Chinese economie gestagneerd, maar is er ook een chronische achterstand blootgelegd die de minder aangename geur van onderontwikkeling en verval afgeeft.
Het perspectief van de IKS uit 1989 dat het wereldkapitalisme een laatste fase van innerlijke ontbinding was ingegaan, gebaseerd op de marxistische methode om de onderliggende mondiale, langetermijn trends te analyseren, in plaats van het najagen van tijdelijke nieuwigheden of het vasthouden aan versleten formules, is treffend bevestigd.
De huidige gezondheidscatastrofe toont vooral een toenemend verlies aan controle over het systeem door de kapitalistische klasse en een toenemend verlies aan perspectief voor de mensheid als geheel. Het toenemende verlies aan beheersing van de middelen, die de bourgeoisie tot nu toe heeft ontwikkeld om de gevolgen van de historische achteruitgang van haar productiewijze in te dammen en te kanaliseren, is tastbaarder geworden.
Bovendien toont de huidige situatie aan hoezeer de kapitalistische klasse niet alleen minder in staat is om een groeiende maatschappelijke chaos te voorkomen, maar ook steeds meer de ontbinding verergert die zij voorheen in toom hield.
Om beter te begrijpen waarom de Covid-pandemie symbolisch is voor de kapitalistische periode van de ontbinding moeten we bestuderen hoe het komt dat ze in vorige tijden niet op dezelfde manier plaatsvond als vandaag.
Pandemieën zijn natuurlijk gekend binnen eerdere maatschappelijke formaties en hebben een verwoestend en versnellend effect gehad op het verval van voorgaande klassenmaatschappijen, zoals de Pest van Justinianus aan het einde van de oude slavenmaatschappij of de Zwarte Dood aan het einde van de feodale lijfeigenschap. Maar het verval van de feodale maatschappij kende geen periode van ontbinding omdat een nieuwe productiewijze (het kapitalisme) al vorm kreeg binnen en naast de oude productiewijze. De verwoesting van de pest versnelde zelfs de vroege ontwikkeling van de bourgeoisie.
Het verval van het kapitalisme, het meest dynamische systeem van uitbuiting van de arbeid in de geschiedenis, omvat noodzakelijkerwijs de hele maatschappij en voorkomt dat er een nieuwe vorm van productie in de maatschappij ontstaat. Daarom is het kapitalisme, bij afwezigheid van een koers naar de wereldoorlogen en van een heropleving van het proletarische alternatief, een periode van ‘super-verval’ ingegaan, zoals de Stellingen over de ontbinding van de IKS het verwoorden.[4] [49] De huidige pandemie zal dus niet wijken voor enig herstel van de productiekrachten van de mensheid binnen de bestaande maatschappij, maar dwingt ons in plaats daarvan een glimp op te vangen van de onvermijdelijkheid van de ineenstorting van de menselijke maatschappij als geheel, tenzij het wereldkapitalisme in zijn geheel omver wordt geworpen.De toevlucht tot de middeleeuwse quarantainemethoden als antwoord op Covid, terwijl het kapitalisme de wetenschappelijke, technologische en maatschappelijke middelen heeft ontwikkeld om de uitbarsting van de plagen te begrijpen, te voorkomen en in te dammen (maar niet in staat is ze in te zetten), getuigt van de impasse van een maatschappij die wegrot en steeds minder in staat is om de productiekrachten te benutten, die het in gang heeft gezet.
De geschiedenis van de maatschappelijke impact van besmettelijke ziekten in het leven van het kapitalisme geeft ons een verder inzicht in het onderscheid dat moet worden gemaakt tussen het verval van een systeem, dat begon in 1914, en de specifieke fase van ontbinding binnen de periode van verval. De opkomst van het kapitalisme en zelfs de geschiedenis van het grootste deel van zijn verval tonen in feite een groeiende beheersing van de medische wetenschap en de volksgezondheid over infectieziekten, vooral in de geavanceerde landen. De bevordering van de openbare hygiëne en sanitaire voorzieningen, de uitroeiing van de pokken en de polio en de terugdringing van malaria bijvoorbeeld, is het bewijs van deze vooruitgang. Uiteindelijk, na de Tweede Wereldoorlog, werden niet-overdraagbare ziekten de belangrijkste oorzaken van een vroegtijdige dood in het industriële hart van het kapitalisme. We moeten ons niet wijsmaken dat deze verbetering van de slagkracht van de epidemiologie het gevolg was van de door de bourgeoisie voorgewende humanitaire bezorgdheid. Het belangrijkste doel was het creëren van een stabiel klimaat voor de intensivering van de uitbuiting die de permanente crisis van het kapitalisme wordt vereist, en vooral voor de voorbereiding en uiteindelijke mobilisatie van de bevolkingen voor de militaire belangen van de imperialistische blokken.
Vanaf de jaren 1980 begon de positieve trend tegen infectieziekten te keren. Er ontstonden nieuwe, of evoluerende ziekteverwekkers zoals HIV, Zikah, Ebola, SARS, MERS, Nipah, N5N1, Dengue-koorts, enzovoort. De overwonnen ziekten werden steeds resistenter tegen medicijnen. Deze ontwikkeling, meer bepaald van zoönotische (van mens op dier overdraagbare) virussen, houdt verband met de ongecontroleerde stedelijke groei in de perifere regio's van het kapitalisme – met name van de massale sloppenwijken die verantwoordelijk zijn voor 40% van deze groei – en met de ontbossing en de ontluikende klimaatverandering. Hoewel de epidemiologie deze virussen heeft kunnen begrijpen en volgen, heeft de uitvoering van passende maatregelen door de staat geen gelijke tred gehouden met de dreiging. De ontoereikende en chaotische reactie van de bourgeoisie op Covid-19 is een treffende bevestiging van de toenemende nalatigheid van de kapitalistische staat ten aanzien van de heropleving van besmettelijke ziekten en van de volksgezondheid, en dus van een veronachtzaming van het belang van maatschappelijke bescherming op het meest elementaire niveau. Deze ontwikkeling van de groeiende maatschappelijke onbekwaamheid van de burgerlijke staat hangt samen met tientallen jaren van bezuinigingen op de uitgaven voor de sociale voorzieningen, met name in de gezondheidsdiensten. Maar de toenemende veronachtzaming van de volksgezondheid kan alleen volledig worden verklaard in het kader van het verval, die onverantwoorde kortetermijnoplossingen van grote delen van de heersende klasse in de hand werkt.
De conclusies die kunnen worden getrokken uit deze ommekeer in het proces van bestrijding van infectieziektes in de afgelopen decennia, zijn onontkoombaar: het is een illustratie van de overgang van het kapitalisme in verval naar een laatste fase van ontbinding.
Natuurlijk is de verergering van de permanente economische crisis van het kapitalisme de hoofdoorzaak van deze overgang, een crisis die alle periodes van zijn verval gemeen hebben. Maar het is het beheer – of liever gezegd het toenemende wanbeheer – van de gevolgen van deze crisis die is veranderd en die een belangrijk onderdeel vormt van de huidige en toekomstige rampen die kenmerkend zijn voor de specifieke fase van ontbinding.
De verklaringen die geen rekening houden met deze transformatie, zoals bijvoorbeeld die van de International CommunististTendency, blijven steken in de dooddoener dat het winstbejag de schuld is van de pandemie. Voor hen blijven de specifieke omstandigheden, het tijdstip en de omvang van de ramp een mysterie.
De reactie van de bourgeoisie op de pandemie kan ook niet worden verklaard door een terugkeer naar het schema van de Koude Oorlog, alsof de imperialistische mogendheden het Covid-virus voor imperialistische militaire doeleinden hebben ‘bewapend’ en de massale quarantaines in dit opzicht een mobilisatie van de bevolking zijn. Deze verklaring vergeet dat de belangrijkste imperialistische mogendheden niet langer georganiseerd zijn in rivaliserende imperialistische blokken en hun handen niet vrij hebben om de bevolking achter hun oorlogsdoelen te mobiliseren. Dit laatste punt staat centraal in de patstelling tussen de twee belangrijkste klassen, die aan de basis ligt van de periode van ontbinding.
Over het algemeen zijn het niet virussen maar vaccins die de militaire ambities van het imperialistische blok ten goede komen.[5] [50] De bourgeoisie heeft in dit opzicht lessengetrokken uit de Spaanse griep van 1918. Ongecontroleerde infecties zijn een enorme handicap voor het leger, zoals de demobilisatie door Covid-19 van verschillende Amerikaanse vliegdekschepen en een Frans vliegdekschip heeft aangetoond. Daarentegen is het onder strikte controle houden van dodelijke ziekteverwekkers altijd een voorwaarde geweest voor het vermogen van elke imperialistische mogendheid tot biologische oorlogvoering.
Dat wil niet zeggen dat de imperialistische mogendheden de gezondheidscrisis niet hebben gebruikt om hun belangen verder te behartigen ten koste van hun rivalen. Maar deze inspanningen hebben over het geheel genomen laten zien dat het vacuüm van het imperialistische wereldleiderschap toeneemt, dat de Verenigde Staten hebben achtergelaten, zonder dat enige andere macht, waaronder China, in staat is om deze rol op zich te nemen of in staat is om een alternatieve pool van hergroepering te creëren. De chaos op het niveau van de imperialistische conflicten wordt bevestigd door de Covid-ramp.
De massale quarantaine door de imperialistische staten gaat vandaag de dag zeker gepaard met een grotere aanwezigheid van het leger in het dagelijks leven en het gebruik van oorlogszuchtige aansporingen door de staten. Maar deze gedwongen immobilisatie van de bevolking wordt voor een groot deel ingegeven door de angst van de staat voor de dreiging van maatschappelijke wanorde in een periode waarin de arbeidersklasse weliswaar rustig is, maar nog steeds niet verslagen.
De fundamentele neiging tot zelfvernietiging, die het gemeenschappelijke kenmerk is van alle perioden van het kapitalisme in verval, heeft zijn dominante vorm in de periode van ontbinding veranderd van de wereldoorlog in een mondiale chaos die de dreiging van het kapitalisme voor de maatschappij en de mensheid in zijn geheel alleen maar groter maakt.
Het verlies van controle door de bourgeoisie, die de pandemie kenmerkt,wordt opgevangen door de staat. Wat onthult deze ramp over het staatskapitalisme in de periode van ontbinding?
Om deze vraag te helpen begrijpen, herinneren we aan de observatie van de brochure van de IKS Het Verval van het Kapitalisme over de ‘omverwerping van de bovenbouw’ dat de groeiende rol van de staat in de maatschappij een kenmerk is van het verval van alle productiewijzen. De ontwikkeling van het staatskapitalisme is de extreme uitdrukking van dit algemene historische fenomeen.
Zoals de GCF[6] [51] in haar persorgaan Internationalisme benadrukte in 1952 is het staatskapitalisme geen oplossing voor de tegenstellingen van het kapitalisme; ook al kan het de gevolgen ervan uitstellen, het is er een uitdrukking van. Het vermogen van de staat om een maatschappij in verval bij elkaar te houden, hoe ingrijpend dat ook overkomt, is dus voorbestemd om in de loop van de tijd te verzwakken, en uiteindelijk een factor te worden in de verergering van de tegenstellingen die hij probeert in te dammen. De ontbinding van het kapitalisme is de periode waarin een groeiend verlies van controle door de heersende klasse en haar staat de dominante trend van de maatschappelijke ontwikkeling wordt: een evolutie die Covid op een zo dramatische wijze aan het licht brengt.
Het zou echter verkeerd zijn om te denken dat dit verlies aan controle zich op alle niveaus van het staatsoptreden op gelijke wijze zou ontwikkelen, of dat het alle landen in gelijke mate zou treffen, of slechts een kortetermijnverschijnsel zou zijn.
Op internationaal niveau
Met de ineenstorting van het Oostblok en de daaruit voortvloeiende overbodigheid van het Westblok hebben militaire structuren zoals de NAVO de neiging om hun samenhang te verliezen, zoals de ervaringen van de Balkan- en Golfoorlog hebben aangetoond. De ontwrichting op militair en strategisch niveau is onvermijdelijk gepaard gegaan met het verlies van de macht – aan verschillende snelheden – van alle internationale agentschappen die na de Tweede Wereldoorlog onder toezicht van het Amerikaanse imperialisme zijn opgericht, zoals de Wereldgezondheidsorganisatie en de UNESCO op maatschappelijk vlak, de EU (in haar vroegere gedaante de EEG), de Wereldbank, het IMF, de Wereldhandelsorganisatie op economisch niveau. Deze agentschappen waren bedoeld om de stabiliteit en de ‘soft power’ van het Westerse blok onder leiding van de VS te handhaven.
Het proces van ontbinding en verzwakking van deze internationale organisaties is met name versterkt met de verkiezing van de Amerikaanse president Trump in 2016.
De relatieve machteloosheid van de WHO tijdens de pandemie is in dit opzicht veelzeggend en hangt samen met het feit dat elke staat zijn eigen troeven op een chaotische manier uitspeelt, met de dodelijke resultaten die we nu kennen. De ‘oorlog om de maskers’ en nu de ‘oorlog om de vaccins’, de voorgestelde terugtrekking van de VS uit de WHO, de poging van China om deze instelling te manipuleren in zijn eigen voordeel, behoeven nauwelijks commentaar.
De machteloosheid van de internationale organen en de daaruit voortvloeiende ‘ieder voor zich’ onder de concurrerende natiestaten heeft ertoe bijgedragen dat de dreiging vanwege de ziekte een wereldwijde ramp is geworden.
Op het niveau van de wereldeconomie hebben de nationale bourgeoisieën echter – ondanks de versnelling van de handelsoorlog en de tendensen tot regionalisering – nog steeds essentiële maatregelen kunnen coördineren, zoals de actie van de Federal Reserve Bank in maart, bij het begin van de economische teruggang, om de liquiditeit van de dollar in de hele wereld te behouden. Duitsland heeft na een aanvankelijke terughoudendheid besloten om met Frankrijk te proberen een economisch reddingspakket voor de Europese Unie als geheel te coördineren.
Hoewel de internationale bourgeoisie nog steeds in staat is een volledige ineenstorting van belangrijke delen van de wereldeconomie te voorkomen, is zij er niet in geslaagd de enorme schade op lange termijn voor de economische groei en de wereldhandel te voorkomen welke wordt veroorzaakt door de stopzetting van de noodzakelijke economische activiteit als gevolg van de late, heterogene en soms tegenstrijdige reactie op Covid-19. In vergelijking met de reactie van de G7 op de financiële crisis van 2008 laat de huidige situatie zien dat het vermogen tot gecoördineerde actie van de bourgeoisie om de economische crisis te vertragen op lange termijn afgesleten is.
Natuurlijk is de tendens naar ‘ieder voor zich’ altijd een kenmerk geweest van het competitieve karakter van het kapitalisme en de verdeling ervan in natiestaten. Maar het is veeleer de afwezigheid van imperialistische blokdiscipline en -perspectief die de heropleving van deze tendens in een periode van impasse en economische achteruitgang heeft gestimuleerd. Terwijl voordien een zekere mate van internationale samenwerking werd behouden, onthult Covid-19 haar toenemende afwezigheid.
Op nationaal niveau
In punt tien van De stellingen over de ontbinding stellen we vast dat het verdwijnen van het perspectief van de wereldoorlog de rivaliteit tussen de klieken binnen elke natiestaat en tussen de staten onderling verergert. De ontwrichting en gebrek aan voorbereiding met betrekking tot Covid-19 op internationaal vlak is in meer of mindere mate overgenomen in elke natiestaat, met name op het uitvoerende niveau:
“Eén van de belangrijkste kenmerken van de ontbinding van de kapitalistische maatschappij is het probleem van de bourgeoisie om de ontwikkeling van de politieke situatie onder controle te houden.”(Stelling 9 van de Stellingen over de ontbinding)
Dit was een belangrijke factor in de ineenstorting van het Oostblok, die nog werd verergerd door het afwijkende karakter van het Stalinistische regime (een éénpartijstaat die de heersende klasse zelf definieerde). Maar de onderliggende oorzaken van de conflicten in de uitvoerende macht van de hele bourgeoisie – chronische economische crisis, verlies van strategisch perspectief en fiasco's in de buitenlandse politiek, ontevredenheid van de bevolking – treffen nu de geavanceerde kapitalistische landen, wat tijdens de huidige crisis nergens duidelijker tot uiting komt dan in grote landen waar populistische of door populisten beïnvloede regeringen aan de macht zijn gekomen, bovenal de regeringen onder leiding van Donald Trump en Boris Johnson. De conflicten in deze grote staten galmen onvermijdelijk na in de andere staten, die voorlopig nog een rationelere politiek hebben gevoerd.
Voorheen waren deze twee landen een symbool van de relatieve stabiliteit en de overtuigingskracht van het wereldkapitalisme; het jammerlijke optreden van hun bourgeoisie toont vandaag de dag aan dat ze in plaats daarvan bakens van irrationaliteit en wanorde zijn geworden.
Zowel de Amerikaanse regering als de Britse regering hebben, gedreven door hun nationalistische grootspraak, het onheil van Covid opzettelijk genegeerd, hun reacties erop uitgesteld, en hebben zelfs een zekere minachting voor het gevaar aangemoedigd onder de bevolking; ze hebben het advies van de wetenschappelijke autoriteiten ondermijnd en de economie weer opgestart terwijl het virus nog steeds woedt. Beide regeringen hebben aan de vooravond van de Covid-crisis de ‘taskforces’ voor pandemieën geschrapt.
Beide regeringen vernielen op verschillende manieren opzettelijk de gevestigde procedures van de democratische staat en creëren onenigheid tussen de onderdelen van de staat, zoals Trump's afschaffing van het militaire protocol in zijn reactie op de Black Lives Matter-protesten en frauduleuze manipulaties van de rechterlijke macht, of de huidige ontwrichting van de gehele structuur van de overheidsdiensten door Johnson.
Het is waar dat, in een periode van ‘ieder voor zich’, iedere natiestaat onvermijdelijk zijn eigen weg heeft gevolgd. Maar de staten die meer intelligentie hebben getoond dan andere, worden ook geconfronteerd met groeiende verdeeldheid en verlies van controle.
Het populisme bewijst het idee van de Stellingen over de ontbinding, dat het seniele kapitalisme terugkeert naar een ‘tweede jeugd’. De ideologie van het populisme pretendeert dat het systeem kan terugkeren naar een jeugdige periode van kapitalistische dynamiek en minder bureaucratie, eenvoudigweg aan de hand van demagogische frasen en ontwrichtende initiatieven. Maar in werkelijkheid put het kapitalisme in zijn ontbindingsfase alle lapmiddelen uit.
Terwijl het populisme een beroep doet op de xenofobe en kleinburgerlijke illusies van een ontevreden bevolking, die tijdelijk gedesoriënteerd is door de afwezigheid van een proletarische heropleving, blijkt uit de huidige gezondheidscrisis dat het programma van het populisme – of het anti-programma – zich heeft ontwikkeld binnen de bourgeoisie en de staat zelf en in het algemeen geen product is van de psychologische ontreddering van de bevolkingen.
Het is geen toeval dat de VS en het Verenigd Koninkrijk, van de meer ontwikkelde landen, het grootste aantal slachtoffers van de pandemie hebben.
We mogen echter niet vergeten dat de economische agentschappen van de staat in de meeste ontwikkelde landen daarentegen stabiel zijn gebleven en snel noodmaatregelen hebben genomen om te voorkomen dat hun economie in een vrije val terechtkomt en om ervoor te zorgen dat het effect van de massale werkloosheid op de bevolking wordt vertraagd.
Als gevolg van het optreden van de centrale banken zien we immers dat de staat zijn rol in de economie sterk vergroot. Bijvoorbeeld:
“Morgan Stanley [de investeringsbank] merkt op dat de centrale banken van de G4-landen – VS, Japan, Europa en het Verenigd Koninkrijk – hun balansen collectief zullen uitbreiden met 28% van het Bruto Binnenlands Product over deze cyclus. Het overeenkomstige percentage tijdens de financiële crisis van 2008 was 7%.” (The Financial Times, 27 juni 2020)
Het toekomstbeeld van de ontwikkeling van het staatskapitalisme is echter een teken dat het vermogen van de staat afneemt om de crisis in te dammen en de gevolgen van de ontbinding van het kapitalisme te reduceren.
Het toenemende gewicht van de interventie van de staat in elk aspect van het maatschappelijke leven als geheel is geen oplossing voor de toenemende ontbinding van dit maatschappelijke leven.
We mogen niet vergeten dat er binnen deze staten een sterke weerstand bestaat, door de traditionele liberale of sociaaldemocratische partijen of belangrijke delen daarvan, tegen het vandalisme van het populisme. In deze landen vormt deze sector van de staatsbourgeoisie een energieke oppositie, met name via de media, die niet alleen de populistische dwaasheid belachelijk kan maken, maar de bevolking ook de hoop kan bieden op een terugkeer naar de democratische orde en rationaliteit, ook al is er nu geen echte mogelijkheid meer om de populistische doos van Pandora te sluiten.
En we kunnen er zeker van zijn dat de bourgeoisie in deze landen het proletariaat geenszins is vergeten en dat ze te zijner tijd al haar gespecialiseerde agentschappen tegen hem zal kunnen inzetten.
Het Rapport over de Ontbinding van 2017 benadrukt het feit dat, in de eerste decennia na het ontstaan van de economische crisis aan het einde van de jaren 1960, de rijkste landen de gevolgen van de crisis naar de periferie van het systeem hebben geduwd, terwijl in de periode van ontbinding de tegenovergestelde tendens bestaat, namelijk om naar de industriële harten van het kapitalisme terug te keren – zoals de verspreiding van het terrorisme, de massale toestroom van vluchtelingen en migranten, de massale werkloosheid, de vernietiging van de leefomgeving en nu de dodelijke epidemieën in Europa en Amerika. De huidige situatie, waarin het sterkste kapitalistische land ter wereld het meest te lijden heeft gehad onder de pandemie, is een bevestiging van deze ontwikkeling.
In het Rapport wordt dat ook met een vooruitziende blik opgemerkt:
“We hebben daarentegen gemeend dat de ontbinding geen reële impact zou hebben op de ontwikkeling van de crisis van het kapitalisme. Als de huidige opkomst van het populisme leidt tot het aan de macht komen van deze stroming in een aantal van de grote Europese landen, zouden we een dergelijk effect van de ontbinding kunnen zien ontstaan.”
Een van de belangrijkste aspecten van de huidige rampspoed is dat de ontbinding inderdaad op een verwoestende manier een impact heeft gehad op de economie. En deze ervaring heeft het animo van het populisme voor verdere economische chaos niet verminderd, zoals blijkt uit de voortdurende economische oorlog van de VS tegen China, of de vastberadenheid van de Britse regering om de suïcidale en destructieve koers van Brexit voort te zetten.
De afbraak van de bovenbouw neemt zijn ‘wraak’ op de economische fundamenten van het kapitalisme, die haar veroorzaakt hebben.
“Als de economie trilt, komt de hele bovenbouw die erop steunt in crisis en ontbinding terecht. Oorspronkelijk de gevolgen van een systeem, worden zedaarna meestal versnellende factoren van dit proces van ontbinding”.[7] [52]
16.7.2020
[1] [53] Heden ten dage, 9 oktober 2020.
[2] [54] Dit probleem van de perceptie werd opgemerkt in het rapport over de ontbinding van het 22ste IKS-Congres in 2017, International Review nr. 163.
[3] [55] Deze langdurige economische crisis, die meer dan vijf decennia heeft geduurd, ontstond aan het einde van de jaren 1960 na twee decennia van naoorlogse welvaart in de ontwikkelde landen.
[4] [56] IKS, Stellingen: De ontbinding als hoogste stadium van het verval van het kapitalisme [18] [1], Internationale Revue nr. 13.
[5] [57] De antibiotische eigenschappen van penicilline werden ontdekt in 1928. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd het medicijn massaal geproduceerd door de VS en werden 2,3 miljoen doses bereid voor de D-Day landingen van juni 1944.
[6] [58]Gauche Communiste de France - voorloper van de IKS.
[7] [59] IKS, The decadence of capitalism [60] [2], Crisis and Decadence, 1. The rise and fall of class societies, The overturning of the superstructures.
De VS, het machtigste land ter wereld, is een vitrine geworden voor de oprukkende ontbinding van de kapitalistische wereldorde. De presidentiële verkiezingsstrijd heeft een fel licht geworpen op een land dat verscheurd wordt door raciale verdeeldheid, door steeds brutalere conflicten binnen de heersende klasse, door een schokkend onvermogen om de pandemie van Covid-19 aan te pakken, die bijna een kwart miljoen doden heeft geëist, door de verwoestende gevolgen van de economische en ecologische crisis, door de verspreiding van irrationele, apocalyptische ideologieën. En toch weerspiegelen deze ideologieën, paradoxaal genoeg, een onderliggende waarheid: dat we leven in de ‘laatste dagen’ van een kapitalistisch systeem dat in elk land van de wereld regeert.
Maar zelfs in deze laatste fase van zijn historische neergang kan het kapitalisme, zelfs als de heersende klasse steeds meer haar controle over haar eigen systeem verliest, zijn eigen verrotheid tegen zijn echte vijand keren - tegen de arbeidersklasse en het risico dat zij zich bewust wordt van haar ware belangen. De recordopkomst bij deze verkiezingen en de luidruchtige protesten en vieringen aan beide zijden van de politieke kloof vormen een krachtige versterking van de democratische waan - van het valse idee dat het veranderen van een president of van een regering de afglijding van het kapitalisme naar de afgrond kan stoppen, dat de verkiezingen ‘het volk’ in staat stellen om hun lot in eigen handen te nemen.
Vandaag de dag wordt deze ideologie geleid door de overtuiging dat Joe Biden en Kamala Harris de Amerikaanse democratie zullen redden van de autoritaire pesterijen van Trump, dat ze de wonden van de natie zullen helen, de rationaliteit en de betrouwbaarheid van de relatie van de VS met andere wereldmachten zullen herstellen. En deze ideeën vinden hun weerklank in een gigantische internationale campagne die de vernieuwing van de democratie en de terugtrekking van de populistische aanval op de liberale waarden begroet.
Maar wij, de arbeiders, moeten gewaarschuwd zijn. Als Trump en ‘America First’openlijk stonden voor de verscherping van economische en zelfs militaire conflicten met andere kapitalistische staten - China in het bijzonder - zullen Biden en Harris ook de Amerikaanse drang naar imperialistische overheersing voortzetten, misschien met een iets andere methode en retoriek. Als Trump stond voor belastingverlagingen voor de rijken en zijn bewind eindigde met een enorme toename van de werkloosheid, zal een regering Biden, geconfronteerd met een wereldwijde economische crisis die serieus is verergerd door de pandemie, geen andere keuze hebben dan de uitgebuite klasse te laten opdraaien voor de crisis door middel van toenemende aanvallen op haar leef- en werkomstandigheden. Als de immigranten en de ‘onwettige’ arbeiders denken zij onder een politiek van Biden veiliger zullen zijn, laten we hen er dan aan herinneren dat onder president Obama en vicepresident Biden 3 miljoen, ‘onwettige’ arbeiders uit de V.S. werden gedeporteerd.
Ongetwijfeld komt veel van de huidige steun voor Biden voort uit een reactie op de echte verschrikkingen van het Trumpisme: de schaamteloze leugens, het rabiate racisme, de harde onderdrukking van protesten, de totale onverantwoordelijkheid tegenover Covid-19 en de klimaatsverandering. Het staat buiten kijf dat Trump een duidelijke weerspiegeling is van een rottend maatschappelijk systeem. Maar Trump beweert ook te spreken in naam van het volk, op te treden als een ‘buitenstaander’ die zich zal verzetten tegen de onberekenbare ‘elites’. En zelfs wanneer hij de ‘normen’ van de kapitalistische democratie openlijk ondermijnt, versterkt hij het tegenargument dat we ons meer dan ooit moeten scharen achter de verdediging van deze normen. In die zin zijn Biden en Trump twee vleugels van dezelfde democratische fraude.
Dit betekent niet dat de twee vleugels vreedzaam zullen samenwerken. Zelfs als Trump als president wordt verwijderd, zal het Trumpisme niet verdwijnen. Trump heeft gewapende rechtse milities, die in de straten paraderen, gelegaliseerd en heeft samenzweringscultussen zoals QAnon in de ideologische hoofdstroom gebracht. Dit heeft op zijn beurt de groei van antifascistische groeperingen en zwarte machtsmilities gevoed, die klaar staan om de blanke supremacisten met militaire middelen te bestrijden. En achter dit alles wordt de hele burgerlijke klasse en haar staatsmachinerie verteerd door tegenstrijdige economische en buitenlandse politieke belangen die niet kunnen worden weggewuifd door de ‘zalvende’ toespraken van Biden. Het is heel goed mogelijk dat deze conflicten in de komende periode intensiever en gewelddadiger zullen worden. En de arbeidersklasse heeft er geen enkel belang bij om in een dergelijke ‘burgeroorlog’ verzeild te raken, om haar energie en zelfs haar bloed te geven aan de strijd tussen de populistische en anti-populistische facties van de bourgeoisie.
Deze facties aarzelen niet om een beroep te doen op hun versie van de ‘arbeidersklasse’. Trump presenteert zich als de kampioen van de arbeiders van wie de banen in gevaar zijn gebracht of vernietigd door ‘oneerlijke’ buitenlandse concurrentie. Ook de Democraten, met name linkse figuren als Sanders of Ocasio-Ortez, beweren te spreken namens de uitgebuitenen en de onderdrukten.
Maar de arbeidersklasse heeft haar eigen belangen en die vallen niet samen met een van de partijen van de bourgeoisie, Republikein of Democraat. Ze vallen ook niet samen met de belangen van ‘Amerika’, van de ‘natie’ of het ‘volk’, die legendarische plaats waar de uitgebuitenen en de uitbuiters in harmonie leven (zij het in een meedogenloze concurrentiestrijd met andere naties). De arbeiders hebben geen natie. Ze maken deel uit van een internationale klasse die in alle landen wordt uitgebuit door het kapitaal en onderdrukt door zijn regeringen, met inbegrip van degenen die zich socialistisch durven te noemen, zoals China of Cuba, simpelweg omdat ze de relatie tussen het kapitaal en zijn loonslaven hebben genationaliseerd. Deze vorm van staatskapitalisme heeft de voorkeur van de linkervleugel van de Democratische Partij, maar het betekent niet, zoals Engels ooit heeft gezegd, dat “de kapitaalverhouding wordt niet opgeheven, zij wordt veeleer op de spits gedreven”(1).
Het echte socialisme is een wereldwijde menselijke gemeenschap waar klassen, loonslavernij en de staat zijn afgeschaft. Dit zal de eerste samenleving in de geschiedenis zijn waar de mens een echte controle heeft over het product van zijn eigen handen en geest. Maar om die eerste stap naar zo’n samenleving te zetten, moet de arbeidersklasse zichzelf herkennen als een klasse die tegenover het kapitaal staat. En zo’n bewustzijn kan zich alleen ontwikkelen als de arbeiders met hand en tand strijden voor hun eigen materiële behoeften, tegen de inspanningen van de uitbuitende klasse en haar staat om de lonen te verlagen, banen te schrappen en de werkdag te verlengen. En er kan geen twijfel over bestaan dat de wereldwijde depressie die in het kielzog van de pandemie ontstaat, dergelijke aanvallen tot het onvermijdelijke programma van alle delen van de kapitalistische klasse zal maken. Tegenover deze aanvallen zullen de arbeiders massaal de strijd moeten aangaan om hun levensstandaard te verdedigen. En er kan geen plaats zijn voor illusies: Biden zal, net als elke andere kapitalistische heerser, niet aarzelen om de bloedige onderdrukking van de arbeidersklasse te bevelen als ze hun orde bedreigt.
De strijd van de arbeiders voor de eisen van hun eigen klasse is een noodzaak, niet alleen om de economische aanvallen van de bourgeoisie tegen te gaan, maar vooral als basis voor het overwinnen van hun illusies in deze of gene burgerlijke partij of leider, en voor het ontwikkelen van een eigen perspectief, een eigen alternatief voor deze maatschappij in ontbinding.
In de loop van haar strijd zal de arbeidersklasse genoodzaakt zijn haar eigen organisatievormen te ontwikkelen, zoals algemene vergaderingen en gekozen, herroepbare stakingscomités, embryonale vormen van de arbeidersraden die zich in het verleden hebben geopenbaard als het middel waarmee de arbeidersklasse de macht in eigen handen kan nemen en kan beginnen met de opbouw van een nieuwe samenleving. In dit proces zou een authentieke proletarische politieke partij een vitale rol moeten spelen: niet door de arbeiders te vragen om haar aan de macht te helpen, maar door principes te verdedigen die zijn afgeleid van de strijd uit het verleden en door de weg te wijzen naar de revolutionaire toekomst. In de woorden van de Internationale:. “Er zijn geen allerhoogste verlossers, noch God, noch Caesar, noch tribune” (2). Geen Trump, geen Biden, geen valse messiassen - de arbeidersklasse kan zich alleen op eigen kracht emanciperen en daarmee de hele mensheid bevrijden van de ketenen van het kapitaal n
Amos / 10.11.2020
(1) https://www.marxists.org/nederlands/marx-engels/1877/anti-duhring/26.htm [63]
(2) Zie: De Internationale - https://nl.qaz.wiki/wiki/The_Internationale#Original_French_lyrics [64]
Het is verbijsterend om te zien hoe landen, die over de meest geavanceerde technologieën beschikken, niet in staat zijn de verspreiding van het Covid-19 virus onder controle te krijgen en in te dammen. Volgens de aanhangers van het complotdenken moet daar iets achter zitten. Daar zit inderdaad iets achter, maar geen complot. Daarachter schuilt een kapitalistische productiewijze in verval die steeds meer niet alleen een belemmering vormt voor de ontwikkeling van de maatschappelijke productiekrachten maar ook een bedreiging vormt voor het voortbestaan van de mensheid zelf.
Intussen slaat de tweede golf net zo hard toe als de eerste golf. Het is opnieuw een catastrofe op het vlak van de gezondheid en, door de omvangrijke lockdown, ook voor bepaalde sectoren van de economie. Hoe is dit mogelijk? Hebben de autoriteiten dan niets geleerd van de eerste golf? Blijkbaar heel weinig; want de regeringen hebben zich, in de maanden voorafgaand aan de tweede golf, tevreden gesteld met enkele lapmiddelen: hier en daar wat gaten dichten en pleisters plakken.
Na de eerste golf hadden de bourgeoisie in Nederland en in België alle tijd om de lessen te trekken en de nodige maatregelen te nemen die een tweede golf voor een deel hadden kunnen voorkomen door bijvoorbeeld een goede teststrategie te ontwikkelen, een gedegen bron- en contactonderzoek op poten te zetten, en die de coronapatiënten op zijn minst een goede verzorging had kunnen bieden, door meer medisch en verzorgend personeel op te leiden, meer bedden voor intensieve zorg te creëren, enzovoort.
Sowieso hadden de regeringen in beide landen laten weten dat ze zich in geval van een tweede golf niet zouden neerleggen bij de onvermijdelijkheid van een nieuwe algemene lockdown, waarbij alle niet-essentiële delen van de economie zouden worden stilgelegd. Ze hadden zich voorgenomen om de maatregelen in eerste instantie te beperken tot enkele bijzondere en plaatselijke sectoren van de maatschappij en verder af te wachten hoe erg de tweede golf zou uitpakken. Deze kortzichtige aanpak bleek desastreus.
Want plots was de aangekondigde tweede golf er en lieten de regeringen weten dat ze zogenaamd verrast waren door de omvang ervan. Dit was al geen geldig argument ten aanzien van de eerste golf, want internationale studies op het gebied van overdraagbare ziektevirussen hadden voor 2020 al regelmatig gewaarschuwd voor het gevaar van pandemieën. De laatste waarschuwing was die van de WHO zelf, die in september 2019 werd geuit in haar rapport “The World at Risk, Annual Report on Global Preparedness for Health Emergencies”, dat wil zeggen net aan de vooravond van de huidige pandemie. (1)
En voor de tweede golf gold het argument van de verrassing al helemaal niet. Alle deskundigen in alle landen op het vlak van virologie en epidemiologie hadden duidelijk en meer dan eens gewaarschuwd dat het virus nog steeds aanwezig was en dat een tweede golf onvermijdelijk zou zijn. Maar de keuze voor de rentabiliteit van het systeem van de uitbuiting - de voortbrenging van de meerwaarde - had natuurlijk de doorslag gegeven. Met opnieuw catastrofale gevolgen: ziekenhuizen die overspoeld werden, verplegend personeel dat het water aan de lippen stond, en desalniettemin duizenden extra doden.
De vele onnodige doden in de eerste en 2e golf zijn het gevolg van de schuldige nalatigheid en onbekwaamheid van Westerse autoriteiten. Dat is ook het vernietigende oordeel in een boek van Richard Horton, de hoofdredacteur van The Lancet, dat deze zomer werd gepubliceerd. De vele onnodige doden ziet hij als het “bewijs van systematisch wangedrag van de overheid, roekeloze nalatigheden die een inbreuk vormen op de plichten van openbare gezagsdragers”. (2). De politieke situatie in Nederland en België vormen hierop geen uitzondering, integendeel beide regeringen hebben in het voorjaar en het najaar dermate veel steken laten vallen dat de controle over de epidemie hen op de piekmomenten volledig ontglipte.
Het onverantwoorde optreden van de politici bestond in veel gevallen niet slechts uit foutieve beslissingen, maar was vooral ingegeven door een cynische politiek die de economische belangen van het nationale kapitaal op de eerste plaats zette en de gezondheidsrisico’s voor de bevolking op de koop toe nam.
Terwijl miljoenen mensen iedere dag met het openbaar vervoer naar het werk moesten, liet de regering na om een goed openbaar vervoer te faciliteren, waarbij iedereen voldoende ruimte had en niemand bang hoefde te zijn om besmet te worden.
Terwijl uit diverse gegevens blijkt dat de bedrijven en scholen de belangrijkste besmettingshaarden zijn, werd er toch besloten om deze ten koste van alles open te houden. (3)
Terwijl een land als Senegal er in geslaagd was om een grootschalig en efficiënt testbeleid op poten te zetten, faalden Nederland en België op dit gebied volkomen. Het feit dat Nederland en België daar niet in slaagden is wijst op zijn minst op verkeerde prioriteiten stellen en in het ergste geval op bewuste nalatigheid.
Terwijl de beide regeringen in 2008 tientallen miljarden euro’s uitgaven om de banken te redden, krijgt het zorgpersoneel anno 2020 een applaus en een aalmoes en wordt het rechtsomkeer teruggestuurd naar het front, werden hospitalen, nog meer dan tijdens de 1ste golf overspoeld door coronanazieken in een gezondheidssysteem dat opnieuw op de rand van de ineenstorting stond. Het verschil in aanpak is stuitend, terwijl het hier gaat om mensenlevens.
Toch heeft de nieuwe regering in België laten weten niets te ondernemen tegen de verantwoordelijken voor deze catastrofale ontwikkeling tijdens de eerste golf en wat uit haar oogpunt heel wel te begrijpen is want dit zou de cynische keuzes van de heersende klasse en het systematische falen van het systeem blootleggen. Integendeel, het relanceprogramma van de nieuwe regering De Croo probeert met mooie beloftes en oppervlakkige maatregelen het idee ingang te doen vinden dat de crisis ons is overkomen, dat niemand er wat aan kan doen, en dat we dus we eensgezind moeten zijn in het opvangen en aanpakken van de gevolgen van de crisis. (4)
Hoezo, niemand die er wat aan kon doen? De dood van duizenden van burgers was wel degelijk te vermijden geweest. De regeringen in België en Nederland hebben bewust hun zorgplicht ten opzichte van hun respectievelijke bewoners verzuimd (5) ten gunste van het aan de gang houden van de productie. De winstmaximalisatie, die voor de bourgeoisie de kracht heeft van een natuurwet, maakt dat ze absolute voorrang geeft aan de productie, waarbij ze allen probeert alle schadelijke gevolgen zoveel mogelijk binnen de perken te houden.
Een ander manifestatie die het beheer van de covidcrisis nog chaotischer maakt is het gevecht tussen de Staten. Tijdens de eerste golf hebben we reeds meegemaakt hoe Staten vochten om mondmaskers en beschermende kledij. Dit ‘ieder voor zich’, zo kenmerkend voor de periode van de ontbinding, barst vandaag in alle hevigheid uit in de oorlog om de vaccins waarover we in de IKS al eerder hadden geschreven.(6) In juni hadden Nederland, Duitsland, Frankrijk en Italië al op eigen houtje tot een samenwerking besloten om als eersten toegang te krijgen tot een vaccin voor Covid-19. Deze tendens nam in de afgelopen maanden een dermate vlucht, dat de directeur van de WHO genoodzaakt was om te waarschuwen voor ‘vaccin-nationalisme’.
In ongekend tempo worden nu vaccins ontwikkeld die moeten beschermen tegen het coronavirus. En in al even ongekend tempo sluiten regeringen enkel, dubbele en driedubbele contracten met allerlei farmaceuten om maar voldoende vaccins vast voor de eigen bevolking te reserveren. In die gekte wordt het COVAX plan van de WHO om tot een correcte en rechtvaardige verdeling van het nog schaarse aantal vaccins volledig onder de voet gelopen. In weerwil van de geruststellende verklaringen van commissievoorzitter Von der Leyen en Europees ‘president’ Michel dat er voldoende vaccins zijn voor alle landen in de wereld, treedt ook de EU heel agressief op in het veroveren van voldoende vaccins, daarbij gesteund door de regeringen van zowel Nederland als van België
Het verval van de kapitalistische productiewijze heeft een periode van ontbinding van het systeem ingeluid, waarin het ‘ieder voor zich’ en de verbrokkeling van de samenhang in de maatschappij steeds zwaarder gaan doorwegen. Dit komt ook sterk tot uitdrukking in deze coronacrisis, met name in de vorm van een toenemend aantal protesten van groepen zoals ‘Viruswaarheid’ (voorheen Viruswaanzin) die, onder meer op 24 oktober in Den Haag, opnieuw enkele honderden mensen bijeen wist te brengen om te betogen tegen ‘ondemocratische’ coronamaatregelen. Eenzelfde betoging, die gepland was voor 25 oktober in Brussel en een minstens zo grote aantal mensen op de been zou brengen, werd door de autoriteiten verboden.
Om hun eigen falen te verbergen proberen de regeringen de verantwoordelijkheid voor het ontstaan en het uitdeinen van de tweede golf af te schuiven op het ‘onverantwoordelijke gedrag van de burgers’ en dan met name op de ‘ongehoorzame en egoïstische jongeren’. Dit is eens te meer bijzonder cynisch omdat het in wezen de autoriteiten zelf zijn die de kat op het spek hebben gebonden door absolute voorrang te verlenen aan het vrijwaren van de productiecapaciteit en niet tijdig in te grijpen en de nodige preventieve maatregelen te nemen, die de tweede golf had kunnen indammen.
Tegen de achtergrond van een toenemend verlies van greep op de maatschappij heeft hun ‘waardeloze’ optreden geleid tot een nog groter verlies van geloofwaardigheid, waarvoor diezelfde autoriteiten nu de rekening gepresenteerd krijgen: grote delen van de bevolking trekken zich steeds minder aan van de richtlijnen van de regering en trekken hun eigen plan. In de afgelopen maanden heeft de politie op meerdere plaatsen ingegrepen en zelfs talloze invallen gedaan om ‘illegale’ feesten stil te leggen. Ook tegenover de aangekondigde vaccins is het scepticisme groot.
“Sommigen die de maatregelen beu zijn, twijfelen aan de realiteit van de verspreiding van het virus en de ernst van de infectie. Er circuleren veel misvattingen op het internet en complottheorieën”, aldus Steven Van Gucht, viroloog in België. Influencers op sociale media in België (7) doen hun volgers geloven dat corona een verzinsel is, roepen op om coronamaatregelen niet te volgen en verklaren zich openlijk tegen een vaccin.
Steeds meer delen van de bevolking nemen hun toevlucht tot pseudowetenschappelijke verklaringen voor het bestaan van de pandemie, die hen de argumenten leveren om de voorgestelde adviezen van de deskundigen in twijfel te trekken en tegen de maatregelen van de regering in te gaan. De toename van het aantal corona-ontkenners is net zo groot als het aantal mensen dat door het virus wordt besmet. Uit een onderzoek van Kieskompas blijkt dat in Nederland één op de tien mensen gelooft dat corona onderdeel is van complot tegen de mensheid.
Hoe langer de pandemie duurt, hoe meer de stemming onder de bevolking wrange vormen begint aan te nemen. Inmiddels zijn er in het afgelopen half jaar vier 5G-masten in Nederland en twee in België in brand gestoken omdat, zo beweren de aanhangers van deze theorie, het niet het coronavirus is dat ons ziek maakt, maar de straling van 5G-masten die ons immuunsysteem verzwakt. Het laatste nieuws is een teststraat in Breda Nederland die is aangevallen door corona-ontkenners, die vernielingen aanrichtten en een verkeersregelaar intimideerden.
Onder de huidige omstandigheden neemt ook het risico toe dat delen van de klasse meegesleept worden in de populistische protesten tegen de lockdown maatregelen die op grote schaal hebben plaatsgevonden in ander landen van Europa, zoals Italië, Spanje, Frankrijk, en Duitsland. Tot nog toe is dat noch in Nederland noch in België gebeurd: de arbeidersklasse is niet actief betrokken in dat soort protesten. Maar de periode dat zoiets uitgesloten was, is in de beide landen inmiddels wel voorbij.
De arbeiders zijn nog steeds in staat om strijd te voeren op eigen terrein in de verdediging van hun gezondheid tegen de onveilige omstandigheden op het werk, zoals bij InBev, Colruyt, Carrefour, enzovoort. Het wordt echter wel steeds moeilijker omdat de chantage die wordt uitgeoefend zowel door de Staat als door de bedrijven steeds zwaarder begint door te wegen op de strijdwil van de klasse. Het ongenoegen en de woede over de nalatigheid van de regering zijn niet zijn verdwenen, maar de kans dat dit de eerstkomende periode wordt uitgedrukt in openlijke strijdbaarheid is nog maar gering.
De arbeidersklasse heeft echter nog wel haar historisch geheugen en klassebewustzijn. Dat is een baken die kan voorkomen dat ze ten prooi valt aan de groeiende irrationaliteit en incoherentie op het vlak van het denken, dat zo kenmerkend is voor het complotdenken in de populistische protesten. Het is een gedegen programma dat toont hoe het perspectief van de klassestrijd de weg opent naar een maatschappij, waarin de overheersing van de economie op de mens maar ook de tegenstelling tussen maatschappij en natuur worden overwonnen. De harmonie met de natuur, die zodoende kan worden hersteld, zal ervoor zorgen dat zoönotische (van mens op dier overdraagbare) virussen dan minder vaak zullen voorkomen n
Dennis & Jos/03.12.2020
(1) Voor meer informatie over de verschillende studies en waarschuwingen, zie: Ignacio Ramonet: “De pandemie en het wereldsysteem 1”; 14-1- 2020
(2) Richard Horton, “The COVID-19 Catastrophe. What’s gone wrong and how to stop it happening again”, Polity Press, 2020.
(3) Ruim 21% van de besmettingen gebeurt op het werk. Na de werkvloer volgen het onderwijs (19,5%), contact met de bredere familiekring (17,3%) en activiteiten in de vrije tijd (15,8%). (Onderzoek door de elf huisartsenpraktijken van Geneeskunde voor het Volk, PVDA/PTB)
(4) Zie het artikel: “Nieuwe Belgische regering De Croo: Een ‘dynamische ploeg’ om het vertrouwen in de politiek te herstellen?”
(5) In verband met de Belgische woonzorgcentra spreekt het rapport van Amnesty International zelfs over schendingen van de mensenrechten: het recht op gezondheid, het recht op leven en het verbod op discriminatie werden volgens het onderzoek met de voeten getreden.
(6) “War of the vaccines: Capitalism is an obstacle to the discovery of a treatment”; ICC-Online;
https://en.internationalism.org/content/16894/war-vaccines-capitalism-ob... [68]
(7) In België zijn influencers op sociale media overigens ingezet om bepaalde groepen jongeren voor te lichten over het coronavirus, die via de gewone informatiekanalen niet bereikt worden.
Links
[1] https://nl.internationalism.org/files/nl/pdf/n_isme_372_klweb.pdf
[2] https://en.internationalism.org/content/16766/green-new-deal-or-greenwashing-capitalism#_ftn7
[3] https://en.internationalism.org/content/16766/green-new-deal-or-greenwashing-capitalism#_ftnref1
[4] https://www.theguardian.com/environment/2018/dec/29/green-new-deal-plans
[5] https://en.internationalism.org/content/16766/green-new-deal-or-greenwashing-capitalism#_ftnref2
[6] https://en.internationalism.org/content/16760/90-years-after-1929-crash-
[7] https://en.internationalism.org/content/16766/green-new-deal-or-greenwashing-capitalism#_ftnref3
[8] https://en.wikipedia.org/wiki/New_Deal
[9] https://en.internationalism.org/content/16766/green-new-deal-or-greenwashing-capitalism#_ftnref4
[10] https://neweconomics.org
[11] https://en.internationalism.org/content/16766/green-new-deal-or-greenwashing-capitalism#_ftnref5
[12] https://en.internationalism.org/content/16766/green-new-deal-or-greenwashing-capitalism#_ftnref6
[13] https://en.internationalism.org/content/16766/green-new-deal-or-greenwashing-capitalism#_ftnref7
[14] https://en.internationalism.org/content/16766/green-new-deal-or-greenwashing-capitalism#_ftnref8
[15] https://en.internationalism.org/content/16766/green-new-deal-or-greenwashing-capitalism#_ftnref9
[16] https://en.internationalism.org/content/16734/ecological-disaster-poison
[17] https://nl.internationalism.org/tag/recent-en-lopend/groene-economie
[18] https://nl.internationalism.org/internationalerevue/201510/1290/stellingen-de-ontbinding-als-hoogste-stadium-van-het-verval-van-het-
[19] https://en.internationalism.org/ir/023_proletariat_under_decadence.html
[20] https://en.internationalism.org/content/16832/war-masks-bourgeoisie-class-thieves
[21] https://nl.internationalism.org/tag/recent-en-lopend/corona
[22] https://nl.internationalism.org/tag/recent-en-lopend/coronacrisis-0
[23] https://nl.internationalism.org/tag/recent-en-lopend/ontbinding
[24] https://nl.internationalism.org/tag/recent-en-lopend/pandemie
[25] https://nl.internationalism.org/tag/recent-en-lopend/klimaatstaking
[26] https://en.internationalism.org/content/16711/report-impact-decomposition-political-life-bourgeoisie-23rd-icc-congress
[27] https://en.internationalism.org/international-review/201702/14255/trump-election-and-crumbling-capitalist-world-order
[28] https://en.internationalism.org/icconline/201808/16506/elections-italy-populism-problem-bourgeoisie-obstacle-proletariat
[29] https://nl.internationalism.org/tag/territoriale-situatie/politieke-situatie-belgie
[30] https://nl.internationalism.org/tag/recent-en-lopend/covid-19
[31] https://nl.internationalism.org/tag/recent-en-lopend/sars-cov-2
[32] https://nl.internationalism.org/files/nl/pdf/n_isme_373_klweb_0.pdf
[33] https://socialisme.nu/een-socialistisch-antwoord-op-covid-19/
[34] https://www.grenzeloos.org/content/de-crisis-geen-kans-maar-de-vijand
[35] https://www.nrc.nl/nieuws/2020/06/19/hoe-nederland-reageerde-op-het-nieuwe-virus-uit-china-van-niks-aan-de-hand-tot-blinde-paniek-a4003075
[36] https://www.groene.nl/artikel/de-ja-knikkers-van-hugo
[37] https://nl.internationalism.org/content/1508/het-kapitalisme-verantwoordelijkheid-voor-de-gezondheidscatastrofe
[38] https://nl.internationalism.org/tag/historische-gebeurtenissen/coronacrisis
[39] https://nl.internationalism.org/content/1513/politieke-instabiliteit-belgie-en-covid-19-arbeiders-mogen-er-de-rekening-niet-voor
[40] https://www.marxists.org/nederlands/marx-engels/1865/1865loonprijs.htm
[41] https://nl.internationalism.org/content/1497/volksopstanden-zijn-geen-antwoord-op-de-verdieping-van-de-crisis-en-de-ellende-van-het
[42] https://nl.internationalism.org/tag/people/de-croo
[43] https://nl.internationalism.org/tag/recent-en-lopend/regeringsvorming
[44] https://nl.internationalism.org/tag/recent-en-lopend/vivaldi
[45] https://nl.internationalism.org/tag/recent-en-lopend/de-croo-i
[46] https://nl.internationalism.org/print/book/export/html/1540#_ftn1
[47] https://nl.internationalism.org/content/1540/rapport-over-de-covid-19-pandemie-en-de-periode-van-kapitalistische-ontbinding#_ftn2
[48] https://nl.internationalism.org/print/book/export/html/1540#_ftn3
[49] https://nl.internationalism.org/print/book/export/html/1540#_ftn4
[50] https://nl.internationalism.org/print/book/export/html/1540#_ftn5
[51] https://nl.internationalism.org/print/book/export/html/1540#_ftn6
[52] https://nl.internationalism.org/print/book/export/html/1540#_ftn7
[53] https://nl.internationalism.org/print/book/export/html/1540#_ftnref1
[54] https://nl.internationalism.org/print/book/export/html/1540#_ftnref2
[55] https://nl.internationalism.org/print/book/export/html/1540#_ftnref3
[56] https://nl.internationalism.org/print/book/export/html/1540#_ftnref4
[57] https://nl.internationalism.org/print/book/export/html/1540#_ftnref5
[58] https://nl.internationalism.org/print/book/export/html/1540#_ftnref6
[59] https://nl.internationalism.org/print/book/export/html/1540#_ftnref7
[60] https://en.internationalism.org/pamphlets/decadence/ch1
[61] https://nl.internationalism.org/tag/11/151/congres-resoluties
[62] https://nl.internationalism.org/tag/3/47/maatschappelijke-ontbinding
[63] https://www.marxists.org/nederlands/marx-engels/1877/anti-duhring/26.htm
[64] https://nl.qaz.wiki/wiki/The_Internationale#Original_French_lyrics
[65] https://nl.internationalism.org/tag/historische-gebeurtenissen/verkiezingen-vs
[66] https://nl.internationalism.org/tag/17/320/trump
[67] https://nl.internationalism.org/tag/6/323/parlementarisme
[68] https://en.internationalism.org/content/16894/war-vaccines-capitalism-obstacle-discovery-treatment
[69] https://nl.internationalism.org/tag/historische-gebeurtenissen/covid-19