Deel 4: Van de val van de Berlijnse Muur tot aan de nieuwe muren rond Europa en de VS

In het eerste artikel in deze serie gaven wij een kort overzicht van de oorsprong en de functie van migratie in het kapitalistische systeem en hoe die is veranderd toen datzelfde systeem zijn meedogenloze historische neergang begon aan het begin van de 20e eeuw. In deel twee onderzochten wij het hoogtepuntpunt van die tendens in de verschrikking van de Holocaust. Deel drie besprak het lot van de migranten tijdens de terreur van de Koude Oorlog.

Tegen het einde van de jaren 1980 ging de wereld een nieuwe periode in: die van algemene, sociale ontbinding. Dit fenomeen was het resultaat van de mislukking van de arbeidersklasse om de strijd, die het in de jaren 1970 begonnen was, te politiseren en vooruit te brengen. Maar hoewel de heersende klasse de heropleving van het proletariaat kon terugdringen, was ze niet in staat om haar een beslissende nederlaag toe te dienen, een die haar zou hebben toegelaten om een openlijke koers naar de oorlog op te leggen.

Het gevolg was een neergang in een langdurige uitputtingsstrijd die, terwijl ze smartelijke wonden toebracht aan het proletariaat, ook de economische en politieke apparaten van de bourgeoisie begon te destabiliseren. De ineenstorting van het Oostblok kondigde een nieuw stadium aan in dit proces, een “Nieuwe Wereldwanorde” met zwakkere staten die volledig desintegreerden. Zodra er één verwoeste regio scheen te zijn hersteld, begon een andere uiteen te vallen. Geconfronteerd met wat leek op een nieuwe golf van post-apocalyptische nachtmerries, met complete maatschappijen die schijnbaar in anarchie oplosten, gingen meer mensen dan ooit wanhopig op zoek naar veiligheid in een instortende wereld. Het is deze periode die wij nu zullen onderzoeken.

Economische crisis, staten omgebouwd tot bunkers en explosie van het aantal migranten en vluchtelingen

Met de terugkeer van de economische crisis, in het midden van de jaren 1970, moest het immigratiebeleid sterk worden gereduceerd. Het migratiebeleid werd veel beperkender wat betreft grenstoelatingen. Het kapitaal bleef wel goedkope, geïmmigreerde handarbeiders in dienst nemen, ondanks de werkloosheid die massaal was geworden, maar het kon niet de hele massa buitenlanders opnemen die op weg waren naar de grote industriële centra.

Aan het einde van de jaren 1980 en het begin van de jaren 1990, werden hele charters ingezet om de immigranten naar hun geboorteland terug te voeren. En dat terwijl door de verscherpte conflicten en de verdieping van de economische crisis tegelijkertijd het aantal kandidaten voor migratie toenam.

Overal in de wereld trad er een nieuw verschijnsel massaal op de voorgrond: het verschijnsel van de ‘illegalen’. Met de sluiting van de grenzen, nam de illegale immigratie, waarvan de hoeveelheid moeilijk is in te schatten, op spectaculaire wijze toe.

Een ware maffia-economie, bestaande uit transnationale netwerken, kon zich vervolgens in alle straffeloosheid ontplooien. Ze begunstigde het bestaan van gewetenloze smokkelaars, die allerlei vormen van moderne slavernij voeden, zoals prostitutie, maar ook een onderbetaalde en illegale arbeidsmarkt, in het bijzonder in de bouw en de landbouw. De Verenigde Staten zelf profiteerden van deze situatie door de illegale migranten, vooral die uit Latijns-Amerika, zwaar uit te buiten.

Zo is bijvoorbeeld, “het aantal Mexicanen, dat buiten Latijns-Amerika werd geregistreerd (de meerderheid in de Verenigde Staten), tussen 1970 en 1980 verdrievoudigd, en bereikte een omvang van meer dan twee miljoen. Als er rekening zou worden gehouden met het enorme aantal illegale migranten, moet het exacte cijfer dus nog veel hoger zijn: tussen 1965-1975 schommelde het aantal illegalen rond de 400.000 per jaar, om tussen 1975 en 1990 het aantal van om en nabij de 900.000 migranten te bereiken.” [1]

De val van de Berlijnse Muur, het einde van de Koude Oorlog en van de nagenoeg autarkische stalinistische regimes versnelden dit proces en openden een nieuwe spiraal van oorlogen, chaos, crises en nog nooit vertoonde veranderingen. Na 1945 en vóór de bouw van de muur in 1961 waren het voornamelijk oorlogsslachtoffers die zich verplaatsten, hoofdzakelijk uitgewezen Duitsers, en daarna de mensen die het regime van de Duitse Democratische Republiek ontvluchten. Na 1989 waren de migraties eerder het product van nieuwe internationale stromen. Tot in 1989, werden de migranten uit Oost-Europa door het IJzeren gordijn geblokkeerd. De migratiestromen gingen dus meer van het zuiden naar het noorden, voornamelijk uit Noord-Afrika en de landen rond de Middellandse Zee naar de grote stedelijke centra van de Europese landen.

Na de val van de Berlijnse Muur en met de integratie van de landen van Centraal-Europa in de Europese Unie (de EU), konden arbeidskrachten van de Oost-Europese landen zich opnieuw richten op de landen van West-Europa. In dezelfde periode leidde de snelle en massale groei van China tot de start van de grootste interne migratie, die honderden miljoenen personen aantrok die van het platteland naar de steden trokken. Door de groei van de Chinese economie, konden deze massa's opgenomen worden. Daarentegen werden door de gevorderde crisis in de Europese landen en in de Verenigde Staten, de stromen die afkomstig waren uit andere landen, door de politiek van uitwijzing beperkt.

De verschrikkingen voortgebracht door het militarisme

De dynamiek van het militarisme en de wereldwijde chaos, die volgde op het uiteenvallen van het Oostblok en de ontbinding van de allianties rond de Verenigde Staten, verergerde het “ieder voor zich” en de spanningen tussen de verschillende naties, en dwong bevolkingsgroepen om de gevechten en/of de toenemende ellende te ontvluchten. De kloof die het Oosten van het Westen scheidde, en die niet alleen tot doel had om de imperialistische grens aan te duiden maar ook om de migrantenstroom onder controle te houden, verdween. Ze maakte plaats voor de vrees van de West-Europese regeringen voor de veronderstelde dreiging van een “massale immigratie” vanuit de landen van Oost-Europa.

Na 1989 begaf een stroom van migranten zich naar het Westen, vooral afkomstig uit Roemenië, Polen en Centraal-Europa, op zoek naar werk, zelfs als dat miserabel betaald werd. Ondanks de tragische gebeurtenis van de oorlog op de Balkan tussen 1990 en 1993 en het recente conflict in de Oekraïne, bleven de migratiestromen binnen Europa relatief “onder controle”. En dat, terwijl de migratiedruk op de EU vanuit de perifere landen van het kapitalisme steeds meer toenam. [2]

Aan het begin van de jaren 1990 zaaiden de nieuwe oorlogen chaos in het Midden-Oosten, in de Balkan, in de Kaukasus en in Afrika, en veroorzaakten etnische zuiveringen en pogroms van allerlei slag (Rwanda, Congo, Soedan, Ivoorkust, Nigeria, Somalië, Irak, Syrië, Myanmar, Thailand, enzovoort). Miljoenen personen moesten een goed heenkomen zoeken, maar het merendeel van de vluchtelingen bleef nog in hun regio. Slechts een gering aantal van hen keerde zich naar West-Europa. Tijdens de eerste Golfoorlog gebruikte de “coalitie”, die door de Verenigde Staten werd geleid, de plaatselijke Koerdische en Sjiietische bevolking voor haar interventie, die resulteerde in minstens 500.000 doden en nieuwe vluchtelingen. [3]

Onder de dekmantel van “humanitaire” en/of “vredesoperaties” was het mogelijk geweest om de ergste imperialistische wreedheden toe te dekken in naam van “de bescherming van de vluchtelingen” en de bevolkingsgroepen, in het bijzonder de Koerdische minderheden. De bourgeoisie had een tijdperk van “vrede”, van “welvaart” en de zege van de democratie beloofd. In werkelijkheid, zoals men het vandaag kan zien, werden de grote mogendheden en alle staten meegesleurd in de logica van het militarisme, de logica van een systeem waarvan de spiraal altijd maar moorddadiger en vernietigender wordt. De oorlog kwam trouwens snel terug in Europa, in ex-Joegoslavië, wat tot meer dan 200.000 doden leidde. In 1990 begonnen 35.000 Albanezen van Kosovo naar West-Europa te vluchten. Een jaar later, als gevolg van de onafhankelijkheidsverklaring van Kroatië, verlieten 200.000 personen de verschrikkingen van het conflict en werden 350.000 anderen verplaatst binnen het totaal versnipperde oude territorium.

In 1995 breidde de oorlog zich uit naar Bosnië en verjoeg nog eens 700.000 personen, in het bijzonder na de dagelijkse bombardementen op Sarajevo. [4] Een jaar eerder veroorzaakte de genocide in Rwanda, met de medeplichtigheid van het Franse imperialisme, bijna een miljoen slachtoffers (hoofdzakelijk onder de Tutsi bevolking, maar ook onder de Hutu's). Dit bracht een massale en tragische stroom van Rwandese vluchtelingen op gang richting de Congolese provincie van Kivu (1,2 miljoen verplaatste personen en duizenden doden door de cholera, door de onderlinge afrekeningen, enzovoort). Telkens waren de vluchtelingen gijzelaars en slachtoffers van de ergste wreedheden. In de ogen van de militaire logistiek werden ze in het beste geval beschouwd als “collateral damage” en anders als gewoon hinderlijke objecten.

Velen geloofden na 1989 dat het spook van de oorlog was verdwenen naar een verre toekomst, maar in de werkelijkheid en in de logica van het kapitalisme kon de oorlogsspiraal zijn vernietigende waanzin slechts voortzetten. Hele zones van de planeet werden besmet met krijgsheren en de honger van de grootmachten, die hele bevolkingen opjaagden en terroriseerden en daardoor nog meer bevolkingsgroepen dwong om de barbaarsheid van de gevechtszones te ontvluchten. Tallozen gingen op de vlucht ofwel vanwege de gruweldaden van bendes en de maffia, zoals in Latijns-Amerika met de drugsoorlogen, of omdat ze stuurloos waren achtergebleven vanwege staten die in stukjes uiteenvielen, zoals Irak waar we de opkomst zagen van het obscurantisme van Al-Qaida en daarna Daesh met zijn “Islamitische Staat”. Hetzelfde gebeurde in Afrika waar de interetnische spanningen en de gewapende bendes van moorddadige terroristen het aantal aanslagen opvoerden en zo’n beetje overal chaos zaaiden.

De militaire interventies van de grootmachten, met name van de Verenigde Staten, eerst in Afghanistan (2001) en vervolgens in Irak (2003), wekten de ambities op van de regionale machten, destabiliseerden deze uiterst kwetsbaar gemaakte landen nog meer, verwoestten nog grotere zones door ze over te leveren aan de oorlog. Dat alles verergerde het verschijnsel van de vluchtelingen, verveelvoudigde de kampen en de tragedies. De vluchtelingen vielen ten prooi aan de maffia, ondergingen wreedheden, roof, aanrandingen; vrouwen werden vaak ingelijfd of ontvoerd om opgenomen te worden in netwerken van prostitutie. [5]

Zo’n beetje overal op de aardbol vallen dezelfde verschijnselen samen, sterk gevoed door de oorlog in de “hot spots”, zoals het Midden-Oosten, wat hele families ertoe veroordeelt om in ballingschap te gaan of vast te zitten in kampen.

Tot aan deze periode bleef het merendeel van de oorlogsvluchtelingen rond Europa in hun eigen regio. Maar sinds enkele jaren voert de confrontatie met de steeds uitgebreidere oorlogszones, in het bijzonder in het Midden-Oosten en in Afrika, een groter aantal vluchtelingen naar West-Europa. Dat komt dan bovenop de “economische” migranten van Oost-Europa, de Balkan, van het gebied rondom de Middellandse Zee en andere landen, die doorheen geschud worden door de economische crisis en de chaos. Hetzelfde geldt voor het Amerikaanse werelddeel: behalve de vluchtelingen afkomstig uit Mexico, ontvluchten een toenemend aantal vluchtelingen het geweld in Centraal-Amerika, die dan naar Mexico proberen te ontsnappen om naar de Verenigde Staten te gaan.

De oorlog in Syrië en de massale toestroom van de vluchtelingen

Irak, Libië en Syrië zijn sinds enige tijd ten prooi gevallen aan een ongecontroleerde chaos die nog meer bevolkingsgroepen ertoe aanzet om massaal te vluchten. Tegelijkertijd zijn duizenden personen in gijzeling genomen door de plaatselijke imperialistische rivalen, zoals in Aleppo, waar zij zijn veroordeeld om te sterven onder de massale bombardementen en de kogels, of van honger en dorst om te komen. Alleen al in het Midden-Oosten worden vandaag zo’n 15 miljoen personen verdreven. In 2015 bedroeg enkel voor Duitsland de toestroom van vluchtelingen meer dan een miljoen!

Voor de eerste keer sinds 1945 trekken vluchtelingenstromen, slachtoffers van de oorlog en bombardementen, massaal naar fort Europa, dat als een “eldorado” wordt gezien, maar dat ze meedogenloos terugdrijft. In de Oekraïne is de oorlog teruggekeerd en duizenden Oekraïners zijn voor de gevechten gevlucht. Ze vragen asiel aan in de naburige landen, voornamelijk Polen, dat echter steeds vijandiger staat tegenover de vluchtelingen. Ondanks het politieapparaat dat de toegang tot de grenzen zeer moeilijk maakt, zijn er tussen 2000 en 2014 22.400 personen gestorven of gewoon verdwenen in de Middellandse Zee [6] in een poging om in de Europese Unie binnen te geraken, dat zo door hen wordt geïdealiseerd. Deze exodus vergemakkelijkt het maffiawerk van scrupuleloze smokkelaars, waarvan de bloeiende organisaties industriële proporties hebben aangenomen.

De rijkste staten worden zo langzamerhand echte bunkers door de toename van muren, prikkeldraadversperringen, patrouilles en politie-inzet. Om deze te ontwijken wordt vaak de hoogste prijs betaald: de dood. De ironie van het lot wil dat de Verenigde Staten, de kampioenen van de “democratische vrijheden”, die geen woorden te kort kwamen om “de muur van schaamte” te Berlijn te stigmatiseren, zelf een reusachtige muur hebben gebouwd aan hun zuidelijke grens om de “chicanos” de weg te versperren! [7]

In veel landen zijn de vluchtelingen niet alleen ongewenst geworden, maar worden ze eveneens als potentiële misdadigers of terroristen voorgesteld. Dit rechtvaardigt een veiligheidsparanoia, die opzettelijk in stand wordt gehouden om volkeren te verdelen, te controleren en de repressie van toekomstige sociale strijdbewegingen voor te bereiden. Bovenop de politierepressie komen, behalve de honger en de kou, ook nog de administratieve en bureaucratische ergernissen.

De grote mogendheden hebben dus een heel juridisch arsenaal ontplooid om de “goede migranten” (degenen die nuttig kunnen zijn voor de waardevermeerdering van het kapitaal, met name de best opgeleide, de “Brain Drain”), eruit te filteren. De “asielzoekers” en de “slechte migranten”, de hongerige meerderheid zonder kwalificaties, moeten maar … “thuis creperen”. In ieder geval elders! Volgens demografische en economische behoeften “reguleren” de verschillende staten en nationale kapitalen het aantal geschikte vluchtelingen, die in de arbeidsmarkt kunnen worden geïntegreerd.

Een groot aantal wordt brutaal terugverwezen. De mannen, vrouwen en kinderen, vooral in de kampen in Turkije [8], zijn slachtoffer van de politie die niet aarzelt om in koelen bloede op hen te schieten, als elektroshocks, stokslagen, enzovoort, niet voldoende zijn. De EU is zich volkomen bewust van deze angstaanjagende praktijken en van de lijken die op stranden van de Middellandse Zee blijven aanspoelen. Niet alleen laat heel deze slachting haar koud, maar zij organiseert ook een heel militair apparaat en een mensenjacht om de vluchtelingen terug te drijven. Voor haar is dit, buiten de lafheid en de hypocrisie, eenvoudigweg de prijs die betaald moet worden om de kandidaat-bannelingen af te schrikken.

Een reusachtige inzet en een moreel gevecht voor het proletariaat
 
Met dit zeer algemene overzicht van de geschiedenis van de vluchtelingen en van de migratiestromen, hebben wij geprobeerd aan te tonen dat het kapitalisme altijd brute kracht en geweld heeft gebruikt, op directe of indirecte wijze en wanneer en waar het maar kon, om de boeren te dwingen hun land op te geven en hun arbeidskracht te verkopen. Wij hebben gezien dat deze migraties, hun aantal, hun statuut (onwettig of wettig), hun oriëntatie, afhankelijk zijn van de schommelingen van de wereldmarkt en de economische situatie.

De oorlog, die in de 20e eeuw steeds maar heviger, frequenter en uitgebreider werd, maakte dat het aantal vluchtelingen en oorlogsslachtoffers voortdurend is gestegen. De recente conflicten voeren deze stroom in nieuwe proporties naar Europa en de andere grote industriële centra. Daar komt nog bij dat steeds meer vluchtelingen ontstaan ten gevolge van de vernietiging van het milieu. De klimaatveranderingen en de ecologische rampen voegen zich vandaag bij al dit kwaad. In 2013 telde men al 22 miljoen klimaatvluchtelingen. Volgens bepaalde bronnen zou hun aantal drie keer zoveel bedragen als de oorlogsvluchtelingen.

Voor 2050 voorziet de VN een stroom van 250.000 klimaatvluchtelingen, een fantasierijke en veel te lage schatting, wanneer men ziet dat bepaalde zones of steden (zoals Peking of New-Delhi) vandaag letterlijk verstikkend zijn geworden. Het samenkomen van deze gecombineerde factoren vermenigvuldigt de tragedies en leidt tot een toenemend aantal vluchtelingen, die het kapitaal ten gevolge van zijn historische crisis niet meer voldoende in de productie kan opnemen.

Daarom vormt het tragische lot van de vluchtelingen voortaan een echt moreel probleem voor de arbeidersklasse. Het kapitalistische systeem praktiseert immers de jacht op de illegalen, de uitwijzing, de deportatie, de opsluiting in de kampen, de opvoering van de xenofobe campagnes, die tenslotte de voorbereiding aanmoedigen van allerlei soorten van geweld tegen migranten. Bovendien verdiept de bourgeoisie de verdeling onder de migranten door een wig te drijven tussen de “echte asielzoekers” en de ongewenste “economische vluchtelingen”, die zogenaamd heel snel te talrijk zijn geworden.

Geconfronteerd met de realiteit van de economische crisis, zo’n beetje overal in Europa, en door opnieuw gebruik te maken van de angst voor en de context van het terrorisme, introduceert de bourgeoisie de noodzaak van een “redelijke oplossing” en laat tegelijkertijd, in een gecontroleerde dosering, de paniek en vlagen van vreemdelingenhaat neerdalen op een deel van de bevolking. Daarbij presenteert ze de staat als het enige bolwerk dat de stabiliteit kan garanderen tegenover de dreiging van “invasies” en dat zogenaamd het middel is om de “vreemdelingenhaat” te bestrijden’.

De propaganda die de angst aanwakkert voor de concurrentie door de vluchtelingen op het vlak van werk, huisvesting en gezondheidszorg, spoort een groeiende reactionaire en pogromistische mentaliteit aan. Dat alles vormt de vruchtbare bodem voor de ontplooiing van het populisme. [9]

Zoals wij hebben gezien, houdt de bourgeoisie niet op om de arbeiders en de volkeren onderling te verdelen, de xenofobe gevoelens te versterken en uit te buiten, die dan door het populisme worden gebruikt, in het bijzonder tegen de migranten. Dit wordt sinds enkele jaren bevestigd door de opkomst van de ultraconservatieve politieke partijen tegen de immigranten in Europa en in de Verenigde Staten, die met name de meest gemarginaliseerde delen van het proletariaat aanspreken in de eertijds geïndustrialiseerde gebieden. Het resultaat van het Brexit-referendum in Groot-Brittannië, net zoals het verschijnsel Trump in Amerika, bevestigen dat op duidelijke wijze.

Wat betreft het moeilijke migranten-vraagstuk zal de arbeidersklasse voortaan een toenemende verantwoordelijkheid moeten opnemen. Zij zal noodzakelijkerwijs de hatelijke taal moeten weren van enerzijds degenen die menen dat men “de immigranten buiten moet gooien” en anderzijds degenen die, in hun patriottische en democratische elan, van mening zijn dat “men niet alle ellende van de wereld kan opvangen”. Verder moeten De valstrikken van de officiële propaganda worden verijdeld, net als de voorschriften die de noodzakelijke solidariteit als bewuste uitdrukking van dit morele gevecht verhinderen. Het cijfer van het aantal migranten rijst ongetwijfeld de pan uit, wat steeds meer lijden tot uitdrukking brengt, maar vertegenwoordigt nochtans slechts 3% van de totale wereldbevolking.

De bourgeoisie, die vreest op termijn de controle te verliezen over een situatie die steeds chaotischer wordt, houdt dus opzettelijk de angsten in stand, schept een klimaat van terreur dat de geïsoleerde personen ertoe aanzet om zich onder de “bescherming van de staat” te stellen. Tegenover de officiële verontrustende redevoeringen en de veiligheidsmaatregelen van de staatsapparaten, moeten de proletariërs absoluut op bewuste wijze handelen en de reflexen van angst verwerpen die door de media worden geconditioneerd. Zij moeten ook bewust worden dat de vluchtelingen vooral slachtoffers zijn van het kapitalisme en van de brute maatregelen van dezelfde Staten. Dit probeerde onze reeks artikelen aan te tonen. De arbeidersklasse zal op termijn moeten beseffen dat, achter de migrantenkwestie, zich de internationale eenheid stelt van de revolutionaire strijd tegen het kapitalistische systeem.

“Als onze klasse erin slaagt haar identiteit terug te vinden, dan kan de solidariteit een belangrijk bindend middel vormen in haar strijd. Wanneer ze in de vluchtelingen echter alleen concurrenten en een bedreiging ziet, als ze er niet in slaagt een alternatief voor de kapitalistische ellende te formuleren, waarbij niemand meer wordt gedwongen om uit zijn huis te vluchten omdat hij wordt bedreigd door oorlog of honger, dan dreigt er een massale verspreiding van de pogromistische mentaliteit, waar zelfs de centrale delen van de arbeidersklasse niet van gespaard zullen blijven.” [10]

WH, november 2016

Voetnoten

[1] Véronique PETIT, Les migrations internationales, publié dans : La population des pays en développement.

[2] Om deze reden schiep de EU een uniek territorium (Schengen) dat een drastische controle en een strakkere politiecontrole aan de grenzen (evenals het “vrije verkeer” van de arbeidskrachten binnen dit territorium) toelaat.

[3] Zie Internationale Revue nr. 13 over de Golfoorlog

[4] Bij een Servisch offensief in de enclave van Srebrenica bleven de Franse militairen van UNPROFOR op bevel van hun generale staf “neutraal”, waardoor meer dan 8000 Bosniërs werden vermoord…

[5] Het verschijnsel van de prostitutie, dat in de eerste plaats minderjarigen bedreigt, is in volle expansie in de wereld. Er zijn ongeveer 40 miljoen prostituees afkomstig uit de gehele wereld, die vaak met geweld zijn verplaatst.

[6] Fatal journeys, tracking lives lost during migration, International Organisation for Migration

[7] Zie ons artikel: De wreedheid en de hypocrisie van de heersende klasse

[8] Turkije en Mexico nemen een cruciale plaats in voor de Verenigde Staten en de EU vanwege hun strategische ligging die het mogelijk maakt om het grootste aantallen vluchtelingen/migranten tegen te houden.

[9] Zie onze artikels over dit onderwerp inde Inernationale Revue nr. 157 (Frans-, Engels- en Spaanstalige uitgave).

[10] Die deutsche Politik und das Flüchtlingsproblem: Ein Spiel mit dem Feuer“