De toestand van de planeet is catastrofaal. Het klimaat warmt sneller op dan welke wetenschappelijke voorspelling dan ook voorzag, en veroorzaakt branden, droogte, stormen, overstromingen... De oceanen verzuren en daarmee ook de regenval; planten onder water of op het land lijden onder de rampzalige gevolgen. Wereldwijd breekt de ontbossing elk jaar records en asfalt bedekt steeds meer land. Alles wordt verontreinigd door vervuiling: broeikasgassen, pesticiden in de bodem, plasticdeeltjes in zeeën, moleculen van geneesmiddelen in rivieren ... tot het punt waarop met oestrogeen doordrenkte vissen van geslacht veranderen!

Het directe gevolg van menselijke activiteit is verwoestend: elk jaar verdwijnen er 26.000 soorten. Meer en meer onderzoekers verwachten een zesde golf van massa-uitsterving (de vorige, de vijfde, was die van de dinosauriërs, 66 miljoen jaar geleden). “Als bijen van de aardbodem zouden verdwijnen, zou de mens nog maar vier jaar te leven hebben”. Hoewel Einstein deze zin nooit echt heeft uitgesproken, is de kern van dit idee helemaal waar: insecten voeden de wereld (vogels, reptielen, zoogdieren, planten) en bestuiven 75% van de gewassen en 80% van de wilde planten. Hun geleidelijke verdwijning is een directe bedreiging voor natuurlijke ecosystemen en het vermogen van de mensheid om zichzelf te voeden.

De menselijke soort lijdt al enorm onder deze vernietiging van de planeet. Elk jaar dwingen ‘natuurrampen’ die verband houden met de opwarming van de aarde tientallen miljoenen mensen om te vluchten; luchtvervuiling veroorzaakt miljoenen ‘vroegtijdige’ sterfgevallen en meer dan twee miljard mensen hebben te kampen met waterschaarste. De COVID-19 pandemie, die volgens de Wereldgezondheidsorganisatie tussen 2019 en 2021 aan 7 miljoen mensen het leven heeft gekost (15,9 miljoen volgens demografen), en die de wereldwijde levensverwachting met anderhalf jaar heeft verlaagd, is ook deels te wijten aan de ecologische crisis. Deze pandemie heeft het verband aangetoond tussen de vernietiging van de natuur en de bedreiging erdoor van de menselijke gezondheid. Volgens het Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services (IPBES) is 70% van de opkomende ziekten (Zika, Ebola, Nipah, enz.) en bijna alle bekende pandemieën (bijv. influenza, HIV, COVID-19) afkomstig van zoönose (ziekten veroorzaakt door infecties van dierlijke oorsprong). De onderliggende oorzaken van deze pandemieën zijn dezelfde als die de natuur teisteren: ontbossing en vernietiging van natuurlijke ecosystemen, handel in en consumptie van wilde diersoorten, enz.

In 2009 stelde een internationaal team van achtentwintig onderzoekers onder leiding van Johan Rockström, een wereldberoemde Zweedse wetenschapper, negen ‘planetaire grenzen’ vast die de mensheid niet mag overschrijden als ze de voorwaarden voor haar voortbestaan niet in gevaar wil brengen:

1. Klimaatverandering
2. Erosie van biodiversiteit
3. Verstoring van de biogeochemische cycli van stikstof en fosfor
4. Veranderingen in bodemgebruik
5. Verzuring van de oceaan
6. Wereldwijd zoetwatergebruik
7. Uitputting van de ozonlaag
8. De introductie van nieuwe elementen in het milieu (zware metalen, synthetische en radioactieve verbindingen...)
9. En de concentratie van aerosol in de atmosfeer

Zes van deze negen “planetaire grenzen” zijn al overschreden (en twee ervan kunnen niet gemeten worden). De omvang van de ramp die zich volstrekt, is zo groot dat het Forum van Davos zelf moet erkennen dat “het verlies aan biodiversiteit en de ineenstorting van ecosystemen wordt beschouwd als een van de snelst verergerende mondiale risico’s van het komende decennium (...). De wisselwerking tussen de effecten van klimaatverandering, verlies van biodiversiteit, voedselzekerheid en het verbruik van natuurlijke hulpbronnen zal de ineenstorting van ecosystemen versnellen”.

Het is niet het leven op aarde als zodanig dat op het spel staat. Het is al in staat geweest om zich te ontwikkelen in veel vijandiger omstandigheden, om zich te herstellen na golven van massa-uitsterving die nog omvangrijker waren dan nu; leven is te vinden op de bodem van de oceanen, onder de aarde, op elk oppervlak. Nee, wat bedreigd wordt is de menselijke soort. De manier waarop de maatschappij vandaag de dag functioneert, zal er uiteindelijk voor zorgen dat de aarde onbewoonbaar wordt voor de mensheid.

Alle ‘oplossingen’ voor de ecologische crisis die door de heersende klasse worden voorgesteld, zijn onbeduidend omdat de problemen waarmee we te maken hebben, zijn ingebouwd in het mondiale systeem dat de planeet domineert : het kapitalistische systeem, dat leeft van uitbuiting en winstbejag. Uitbuiting van menselijke arbeidskracht door middel van de loonverhouding; uitbuiting van de natuur, die het beschouwt als een geschenk dat naar believen kan worden geplunderd. En hoewel het kapitalisme de wetenschappelijke en technologische middelen heeft voortgebracht die gebruikt zouden kunnen worden om de mensheid te bevrijden van armoede en vervreemdende arbeid, is de botsing tussen dit potentieel aan wat het kan voortbrengen en de drijfveer zelf voor deze productie permanent geworden. Deze lange neergang heeft nu een terminale fase bereikt, een doodlopende weg waarin oorlog, crises van overproductie en ecologische vernietiging het punt hebben bereikt waarop al deze manifestaties van de impasse op elkaar inwerken om een verschrikkelijke wervelwind van vernietiging voortbrengen. Maar er is een alternatief voor de nachtmerrie waarvoor het kapitalisme ons plaatst: de internationale strijd van de uitgebuite klasse voor de omverwerping van het kapitalisme en de opbouw van een wereldcommunistische maatschappijn

IKS, 05/12/2024