De IKS houdt regelmatig discussiebijeenkomsten en openbare bijeenkomsten, zowel fysiek als online. Die van 5 april vond online plaats, met deelnemers uit verschillende landen en continenten. Tijdens dit debat werd ingegaan op de ontwikkelingen in de internationale situatie, die bijzonder ernstig en complex is. Dit om een beter inzicht te krijgen in de dynamiek die aan het werk is en om de voorwaarden voor de klassenstrijd zo duidelijk mogelijk te kunnen stellen.

Het verloop van de discussie

Een inleiding van de IKS schetste het politieke kader om de betekenis en de gevolgen te begrijpen van de trans-Atlantische scheiding, die we kunnen waarnemen tussen de Verenigde Staten en Europa en die sindsdien ruimschoots is versterkt en bevestigd. De wereldwijde dynamiek die sinds 1989 plaatsvindt en vandaag culmineerde in de verkiezing van Trump en het verbrokkelen van de bondgenootschappen die aan het einde van de Tweede Wereldoorlog werden gesmeed. Dit heeft gevolgen op verschillende niveaus van het maatschappelijk leven. In het bijzonder op imperialistisch vlak en op de klassenstrijd.

Op basis van onze voorstelling werden de deelnemers gevraagd om meer in detail in te gaan op de volgende thema’s en vraagstukken:

– Kunnen we achter de vredesbeloften van Trump iets anders verwachten dan meer militarisme en oorlogsescalatie? Heeft de dynamiek die sinds 1989 aan de gang is nu een nieuw historisch niveau bereikt?

– Heeft de kapitalistische klasse geen andere keuze om haar omvangrijke wapenprogramma’s te financieren dan overal en op de meest meedogenloze wijze de arbeiders aan te vallen

Een definitieve scheiding

De kameraden die na de uiteenzettingen het woord namen, spraken hun algemene steun uit voor de standpunten van de IKS over de kwestie van de oorlogsspanningen, zij het met enkele nuances en in het geval van één kameraad zelfs met een andere visie op de manier waarop de wereld afglijdt naar oorlogszuchtige barbarij. Volgens hem zijn we getuige van een versterking van drie rivaliserende imperialistische blokken.

Maar in het kader van deze vergadering leek het ons beter om deze zeer belangrijke kwestie open te laten en ons te concentreren op de analyse van de historische omslag die de scheiding tussen de VS en Europa teweegbrengt.

Vele tussenkomsten bevestigden de realiteit van het ‘ieder voor zich’, met name binnen de EU, en benadrukten dat dit fenomeen wordt verergerd door de Amerikaanse druk en het grillige beleid van Trump als uitdrukking van het kapitalisme in ontbinding. Veel kameraden hebben zich geconcentreerd op de punten die wij essentieel achten, en hebben met name getracht de betekenis te begrijpen van wat wij de “scheiding” tussen de VS en de EU noemen, die het einde van hun alliantie betekent: “Het is moeilijk te voorspellen of er een definitieve breuk tussen de VS en de EU zal komen, maar het is duidelijk dat de EU dringend haar militaire uitgaven moet verhogen en haar onafhankelijkheid moet versterken [...]. Afgezien van Trump heeft het Amerikaanse beleid ten aanzien van China de neiging de EU te verdelen. Er zijn tal van factoren die de landen verdelen: een hechte alliantie, die de afgelopen dertig jaar fragiel was, maar die zich niet zal herhalen”.

Een andere kameraad benadrukte het belang en de ernst van het fenomeen: “We zien een breuk tussen de Verenigde Staten en Europa. Dit bevestigt wat al een tijdje aan de gang is. Het is een schok en verbijstering over Trump [...]. Zelfs de bourgeoisie beweert dat de wereld gevaarlijker is geworden [...]. De verkiezing van Trump is een nieuwe kwalitatieve stap van het kapitalisme naar barbarij”.

In dit verband werd ook veelvuldig gewezen op het gewicht van het populisme en de realiteit ervan. Een kameraad wilde zo “een diepgaande versnelling van de crisis van alle bourgeoisieën” benadrukken en wees erop dat “de Amerikaanse bourgeoisie nog steeds een voorsprong heeft op Rusland met als doel chaos te zaaien

in Europa om de wereldheerschappij te behouden en China een hak te zetten. We bevinden ons in een soort waanzinnige race naar de afgrond en de bourgeoisie heeft geen keuze, wat ze ook doet, het keert zich tegen haar [...]. Het is noodzakelijk [voor de Verenigde Staten] om Europa te desorganiseren en alles in het werk te stellen om de concurrentie van Europa tegen te gaan”.

De kameraden die het woord namen, benadrukten hoe moeilijk het is om grip te krijgen op een veranderlijke en complexe situatie. De IKS heeft daarom geprobeerd een bijdrage te leveren aan het debat, met de bedoeling een kader te bieden dat meer nadruk legt op de historische diepgang van de veranderingen die zich op internationaal vlak voltrekken. Om de situatie te begrijpen, in het bijzonder de kwestie van de breuk tussen de voormalige bondgenoten van het westerse blok, denken wij dat het noodzakelijk is om uit te gaan van het evenwicht tussen de allianties in de traditionele imperialistische verhoudingen die sinds 1945 zijn ontstaan. Na de Tweede Wereldoorlog heeft er altijd een sterke alliantie en een zekere afhankelijkheid tussen de Verenigde Staten en West-Europa bestaan. Zelfs na de val van de Berlijnse muur en het einde van de Koude Oorlog, en ondanks de dreigende ondergang van het westerse blok en zijn geleidelijke verbrokkeling, bleven de voormalige bondgenoten deels verenigd door hun “overwinning”, maar ook door hun bezorgdheid en voorzichtigheid ten aanzien van een ineenstorting van het Oostblok, die zou leiden tot een herschikking van de imperialistische kaarten. Onder het motto van de “overwinning van de vrije wereld” en de “democratie”, en later de “dood van het communisme”, bestonden er nog steeds politieke banden tussen de voormalige bondgenoten, die vervolgens verzwakten als gevolg van de groeiende kritiek op het Amerikaanse gezag, zonder dat dit gezag echter volledig verdween.

In februari 2025 begon de regering-Trump echter onderhandelingen met het Rusland van Poetin, zonder deelname van de Europese landen en Oekraïne. Trump ging zelfs zo ver dat hij de argumenten van Rusland overnam en daarmee de tussenkomst in Oekraïne rechtvaardigde, wat volledig in strijd was met de visie van de meeste Europese landen. De ontmoeting tussen de vernederde Oekraïense president Zelenski en de tandem Trump/Vance in Washington bevestigde deze officiële aansluiting van het Trump-team bij de eisen van Rusland ten aanzien van “dictator Zelenski”. Zowel wat de Oekraïense kwestie als de NAVO betreft, betekent Trump 2.0 dus een echte breuk met de voormalige Europese bondgenoten. De toch al zwakke banden zijn verbroken.

In tegenstelling tot de groepen uit het proletarische politieke milieu die denken dat we afstevenen op militaire blokken en een Derde Wereldoorlog, tonen de koppige feiten aan dat dit niet het geval is. Zelfs historische bondgenoten zoals de Verenigde Staten, Groot-Brittannië en Canada werken niet meer samen zoals in het verleden. Dit betekent echter geenszins dat militarisme en oorlog geen bedreiging meer vormen, integendeel!

In deze periode van toenemende ontbinding heerst er een groeiende chaos in de politieke machinerie van de bourgeoisie, die het militarisme voedt. De opkomst van het populisme, dat niet overeenkomt met een doordacht, rationeel beleid van de bourgeoisie, leidt tot chaotische en absurde politieke koerswijzigingen. We hebben voorbeelden genoemd, waaronder het spectaculaire voorbeeld van Groot-Brittannië met de Brexit, die niet gewenst was door het meest verlichte deel van de bourgeoisie. Een van de meest ervaren bourgeoisieën ter wereld verloor zo de controle over haar politieke apparaat!

Vandaag zien we dat de eerste wereldmacht zich op haar beurt laat leiden door een team van onverantwoordelijke avonturiers. Nooit eerder in de burgerlijke diplomatie is dergelijk gedrag waargenomen, zelfs niet tijdens de ergste momenten van de Koude Oorlog. Dit gangstergedrag wordt langzamerhand de norm. Er zijn ook talrijke voorbeelden gegeven van de irrationaliteit en domheid van populistische beleidslijnen, zoals het systematisch aanvallen van de wetenschap, waardoor de heersende klasse bepaalde instrumenten wordt ontnomen. Dit bewijst hoezeer de machtsovername door het team-Trump een totale aberratie is, gezien de noodzaak voor de verschillende heersende burgerlijke fracties om de belangen van de Amerikaanse bourgeoisie en haar staat te verdedigen.

De vooruitzichten voor de klassenstrijd

Het tweede punt dat tijdens deze openbare bijeenkomst aan bod kwam, betrof de vooruitzichten voor de klassenstrijd. Hoewel dit tweede deel van de discussie zeer levendig en boeiend was, ontbrak het helaas aan tijd om dieper in te gaan op de dynamiek van de arbeidersstrijd.

Over het algemeen werd in de tussenkomsten benadrukt dat het proletariaat, geconfronteerd met brute aanvallen, gedwongen zal worden te strijden: “Alle imperialistische mogendheden verhogen hun militaire budgetten en ontwikkelen een oorlogseconomie. Het is de arbeidersklasse wereldwijd die de last van deze oorlogseconomie en het bezuinigingsbeleid zal dragen en een daling van haar levensstandaard zal ondergaan. De arbeidersklasse zal gedwongen worden te reageren met klassenstrijd”. Ook werd benadrukt: ”Het is duidelijk dat aanvallen op de arbeidersklasse onvermijdelijk zijn, en dat geldt overal, vanwege de crisis. In Europa in het bijzonder, zoals ik al eerder heb gezegd, gaat de noodzakelijke verhoging van de militaire uitgaven, een verdubbeling, ten koste van de arbeidersklasse. De situatie verslechtert alleen maar”.

Veel tussenkomsten waren gebaseerd op de analyse dat ‘het proletariaat nog niet gemobiliseerd kan worden voor oorlog’, wat inderdaad heel belangrijk is en bevestigd wordt in de delen van de wereld waar het proletariaat de meeste historische ervaring heeft.

Sommige interventies wezen ook helder op de struikelblokken waarmee de arbeidersklasse te maken heeft, met name op ideologisch vlak. Zo moet de arbeidersklasse: “zich verzetten tegen de gevaren die uitgaan van voorstellen van bepaalde linkse organisaties of democraten (namelijk de valse tegenstelling tussen democratie en fascisme) en zich blijven inzetten voor haar onafhankelijke strijd. De enige progressieve weg is de klassenstrijd”. Een andere tussenkomst sloot hierbij aan en baseerde zich op de ervaring van de geschiedenis van de Linkskommunistische beweging: “de verdediging van de democratie tegen fascisme of populistische irrationaliteit is een essentieel aspect van de ideologische aanvallen van de bourgeoisie op de arbeidersklasse [...]. Tegelijkertijd spreken andere facties van de bourgeoisie over verzet en verdediging van de democratie tegen de autocratische gevaren van Trump. De kommunistische linkerzijde is zich altijd bewust geweest van het gevaar van dit soort ideologie. Bordiga verklaarde dat antifascisme het ergste product van het fascisme was”.

Een moeilijker te beantwoorden vraag is echter of het proletariaat zijn klassenidentiteit, zijn bewustzijn dat het een historische klasse vormt met belangen die tegengesteld zijn aan die van de bourgeoisie, volledig kan herwinnen, en of het in staat zal zijn om zijn strijd voor de omverwerping van het kapitalisme te versterken. Dit is een zeer belangrijke vraag, die de sleutel vormt tot het ontwikkelingsproces van het bewustzijn van de arbeidersklasse. Voor de IKS is dit proces begonnen en komt het zowel ondergronds als op een meer zichtbare manier tot uiting, zoals tijdens de strijd in het Verenigd Koninkrijk in de zomer van 2022, die een breuk betekende in de wereldwijde dynamiek van de klassenstrijd.

Tot dan toe zat de arbeidersklasse namelijk gevangen in de ideologische campagnes van de bourgeoisie over het zogenaamde “einde van de klassenstrijd” en zelfs van het “niet-bestaan van de arbeidersklasse”. Deze propaganda was gebaseerd op de ineenstorting van het Oostblok, die werd voorgesteld als ‘bewijs’ van de ‘dood van het communisme’. In werkelijkheid zal het herstel van de identiteit en het klassenbewustzijn een langdurig proces zijn, dat bovendien wordt belemmerd door talrijke ideologische valstrikken die de bourgeoisie heeft opgezet om de arbeidersklasse van haar doel af te brengen, zoals verschillende sprekers hebben benadrukt.

Om de betekenis van de breuk in het diepste bewustzijn van de arbeiders te begrijpen, moeten we historisch afstand nemen en methodisch te werk gaan. Voor de IKS kunnen we de stakingen in Groot-Brittannië niet op hetzelfde niveau plaatsen als die van eind jaren zestig, maar we kunnen wel, met inachtneming van de verhoudingen, een analogie maken. De stakingen van 1968 waren historisch gezien veel belangrijker. De stakingen in Groot-Brittannië in de zomer van 2022 getuigden echter van de realiteit van een nieuwe kwalitatieve dynamiek in de klassenstrijd. Zoals een kameraad opmerkte: “Deze strijd brak uit op hetzelfde moment dat de oorlog in Oekraïne woedde, met een uitgebreide mediacampagne over de oorlog en een politieke crisis binnen de bourgeoisie rond Johnson, net na de pandemie. Desondanks stelde de arbeidersklasse haar belangen boven die van het kapitalisme. Het was dus geen Pavlovreactie op de aanvallen, maar het vrucht van een nadenkingsproces”.

We moeten in dit proces ook het belang van het Engelse proletariaat, het oudste ter wereld, begrijpen. In de jaren 1970 stond het aan het hoofd van de strijd van het wereldproletariaat. In vergelijking met landen als Italië was Groot-Brittannië, vooral in 1979, het toneel van een groter aantal stakingsdagen. Het proletariaat was in die periode uiterst strijdlustig, met als hoogtepunt de mijnstakingen van 1985. Maar dit was een valstrik van de bourgeoisie, die het proletariaat isoleerde en versloeg. Een nederlaag die decennialang tot grote passiviteit heeft geleid. Er kwam een vertraging en een terugval van de arbeidersstrijd overal ter wereld. De val van de Sovjet-Unie verergerde de situatie in Groot-Brittannië.

Na een periode van passiviteit van meerdere decennia was het Verenigd Koninkrijk echter het toneel van de grote stakingsgolf van de zomer van 2022. Vanaf dat moment zagen we een mentaliteitsverandering in de arbeidersklasse, in de krachtsverhoudingen tussen het proletariaat en de bourgeoisie op verschillende plaatsen. Een verandering die zich voortzette met strijd in Frankrijk, de Verenigde Staten en België, zoals die sinds de jaren 1970 en 1980 niet meer had plaatsgevonden. Deze verandering in de strijdbaarheid van de arbeidersklasse betreft dus niet alleen Groot-Brittannië, maar is een teken van een diepgaande verandering binnen het internationale proletariaat.

Natuurlijk mogen we niet automatisch een snelle ontwikkeling van de strijd en het proletarische bewustzijn verwachten. De weg is lang. De arbeidersklasse zal tijd nodig hebben om haar klassenidentiteit en kracht te ontwikkelen en zal daarbij struikelblokken moeten overwinnen, zoals verschillende tussenkomsten duidelijk hebben aangetoond. Dit is een noodzakelijke fase voor de arbeidersklasse, voordat zij haar historisch bewustzijn kan ontwikkelen en de strijd een politiek perspectief kan geven.

Er werd benadrukt dat deze aanvallen ook het verzet van de arbeidersklasse zullen aanwakkeren. De arbeidersklasse zal dus even hard worden aangevallen als in de jaren 1930. In deze situatie moet zij meer dan ooit op haar eigen terrein, namelijk de verdediging van haar economische belangen, strijden. Ook al wordt de arbeidersklasse met grote moeilijkheden geconfronteerd, zij is niet verslagen en begint weer de kop op te steken.

Geconfronteerd met deze vooruitzichten voor de klassenstrijd hebben we opnieuw bevestigd dat revolutionairen klaar moeten staan om tussen te komen om het verzet van onze klasse te steunen, de zelforganisatie en de eenheid van de strijd te verdedigen en vooral deel te nemen aan het langzame en moeilijke proces van politisering van de strijd.

IKS, 23 april 2025