Alle prijzen gaan omhoog! De plotselinge stijging van de energieprijzen verhoogt de rekening van de stookkosten en maakt het woon-werkverkeer fors duurder. De prijs van noodzakelijke levensmiddelen, zoals brood en melk, ontploft letterlijk. In de supermarkt vult men met hetzelfde budget steeds minder het winkelkarretje! Alle prijzen gaan omhoog... maar niet de lonen.

“Het probleem is alomtegenwoordig. Misschien wel voor het eerst spreekt men dezelfde taal, of men nu in een rijk of een arm land leeft: de Italianen maken zich bezorgd omwille van de stijging van de pasta, de Guatemaltezen over die van de maïstortilla, de Fransen en de Senegalezen over die van het brood.” (1) De prijs van varkensvlees, het meest verbruikte vlees in China, is in een jaar tijd bijna verdubbeld, terwijl de koers van andere landbouw-producten, zoals gevogelte en eieren, de hoogte in schiet. In Japan, dat voor 60% afhankelijk is van ingevoerde producten, raakt de prijsstijging bijna alle voedingsmiddelen.

Vanwaar deze plotselinge prijsstijging?

Volgens de bourgeoisie wordt de belangrijkste verklaring gevonden in ... een te gezonde Aziatische economie: “De vermindering van de productie (verergerd door de droogte en de ‘boom’ van de biobrandstof, onder andere) en de toename van de vraag (vooral vanwege de opkomende landen zoals India en China, die graag de westerse voedingsgewoonten imiteren) hebben dus een plotselinge prijsstijging veroorzaakt die even uitzonderlijk als onverwacht is.” (2) Kortom, het komt neer op een doodnormaal probleem van een (tijdelijke) verstoring van het evenwicht tussen vraag en aanbod!

Zuivere verlakkerij! De prijsstijgingen vloeien rechtstreeks voort uit de economische crisis. Ze zijn de eerste terugslag op de levensvoorwaarden van de werkende klasse op wereldschaal van de nu reeds beruchte crisis van de subprimes (3) die laatstleden zomer in de Verenigde Staten is uitgebarsten. Om het ‘zwarte gat’ van de schulden van de Amerikaanse markt te vullen, was het enige antwoord van alle centrale banken het massaal inspuiten van goedkoop geld (door te gaan lenen bij speculanten met lage rentevoeten), in de hoop zo op korte termijn de besmetting en de schade te beperken. Maar deze politiek is zelfs geen pleister op een houten been. Het is de zoveelste vlucht vooruit in de verschulding (4), die in werkelijkheid de crisis slechts verscherpt. Door een enorme massa geld te storten op de banken en beurzen die met bankroet worden bedreigd, in de grootte-orde van honderden miljarden dollars, hebben de bourgeoisie en de centrale banken niets anders gedaan dan een diepgaande spiraal van inflatie op internationale schaal op gang te brengen. (5) Maar waarom beroert dit ‘inflationaire proces’ nu in het bijzonder de grondstoffen en de basislevensmiddelen, die onmisbaar zijn voor miljoenen mensen? Het antwoord is naar het beeld van dit wegrottende systeem: onmenselijk. “De grondstoffen trekken speculanten aan, die de hausse voeden door, na de Amerikaanse vastgoedcrisis van deze zomer, op zoek te gaan naar winstgevende afzetmarkten op andere markten.” (6) Zo laat de ‘irrationele woekering’ van de plotse prijsstijging van de brandstoffen zich verklaren door speculatieve investeringen “die zich teruggetrokken hebben uit bepaalde markten (acties, obligaties, geldbeleggingen) om zich op de ‘grondstoffen’, voornamelijk de olie te storten.” (7). Hetzelfde geldt voor de graangewassen: na de krach van augustus, “adviseerden Goldman-Sachs en Marc Faber, gevolgd door praktisch alle speculantengroepen, om te investeren in de landbouwmarkten, met hefboomsystemen om verschillende keren met dezelfde inzet te kunnen spelen.” (8). Om hun kapitaal te redden aarzelen deze gieren niet om zich in werkelijke uithongeraars te veranderen! Zoals met grenzeloos cynisme door één van hen wordt bevestigd: “als wij nu een vertraging meemaken op wereldvlak, dan zal dat geen gevolgen hebben voor de landbouwproducten, want de mensen blijven toch eten!” (9).

De Verenigde Naties schatten dat “wij terrein gaan verliezen tegenover de honger.” (10). Een lieflijke verbloeming! In de 82 armste landen, waar de uitgaven voor levensmiddelen gewoonlijk 60% tot 90% van het budget vertegenwoordigen, leidt de prijsverhoging met 20% doodeenvoudig tot hongersnood – en dus tot de dood – van een heel deel van de bevolking! Sinds 2006 zijn er in Mexico, Jemen, Brazilië, Burkina Faso, en ook in Marokko, reeds hongeropstanden uitgebroken. In China “stelt de etikettenwals de verbetering van de levensvoorwaarden in vraag.” (11) In de westerse landen wordt volwaardige voeding een luxe. In Frankrijk, waar het verbruik van 400 gram fruit en groenten (die vooropgesteld worden door het FAO) per persoon en per dag ongeveer 5% tot 12% opvreet van de minimum uitkering (SMIC), is het duidelijk dat talrijke arbeiders niet langer meer hun meest elementaire behoeften zullen kunnen bevredigen.

Naar een nieuw 1929?

Wanneer wij de burgerlijke pers er op naslaan, wordt duidelijk dat de krach van 1929 en het spookbeeld van de Grote Depressie de bourgeoisie beklemt: “Stevenen wij af op een nieuw 1929?”

Het is waar dat vandaag en gisteren op elkaar lijken: de beurzen gaan op en neer en hun yoyo-bewegingen maskeren de val maar amper; de schuldenbergen die niet aflosbaar blijken, de vertrouwenscrisis tussen de banken, die allemaal hun verliezen vermenigvuldigen; de paniek van de kleine spaarders die in lange wachtrijen aanschuiven om hun spaarcenten af te halen, in de Verenigde Staten, in Duitsland en in Engeland; het perspectief voor een heel deel van de arbeidersklasse in de Verenigde Staten om van de ene dag op de andere beroofd te worden van een dak boven het hoofd en van hun werk.

In 1929 heeft de krach van de Beurs van New York, de beruchte ‘zwarte donderdag’(24 oktober 1929), de eerste majeure economische crisis ingeluid van het kapitalisme in verval, de Grote Depressie van de jaren 1930. Deze ineenstorting legde de chronische overproductiecrisis van waren bloot in de fase van het verval van het kapitalisme. Deze crisis van 1929 heeft de vorm aangenomen van een volledige ineenstorting die in het geheugen gegrift staat, want de bourgeoisie heeft de oude recepten toegepast die deugdelijk bleken tijdens de crises... van de 19e eeuw (dat wil zeggen toen het kapitalisme nog volop in ontwikkeling was, in zijn bloeiperiode) maar die toen niet alleen zonder gevolg bleven, maar de crisis in de nieuwe historische situatie (het verval van het kapitalisme) nog verscherpten. Concreet gezien had de beperking van de geldhoeveelheid op de markt, door de Amerikaanse Federale Bank, het bankroet van de meeste banken tot gevolg, de terugval van het krediet en een enorme afremming van de economische activiteit. De protectionistische maatregelen ten voordele van de nationale economie, die weldra bijna overal nagebootst werden, hadden de versplintering van de wereldeconomie tot gevolg, de blokkering van de internationale handel en tenslotte, een nog grotere terugval van de productie.

Ook al heeft de bourgeoisie sinds de jaren 1930 geen werkelijke oplossing gevonden voor de historische crisis van haar systeem (12), toch heeft zij zich aangepast aan deze permanente toestand van crisis, door haar over langere tijd uit te smeren. Haar kruik zinkt verder, maar als het ware langzamer. Zij heeft geleerd hoe ze de staatsmechanismen moet hanteren om het hoofd te bieden aan financiële crises door te manipuleren met de rentevoeten en door het injecteren van contant geld in het banksysteem. Dat is de reden waarom de huidige economische crisis, die sinds 1968 woedt, nietde vorm heeft aangenomen van de brutale ineenstorting van 1929. De neergang is geleidelijker geweest. De crisis is van de ene recessie naar de andere gesukkeld, die nog ernstiger en wijder verbreid was dan de voorgaande, afgewisseld met de ene pseudo-hervatting na de andere, die steeds korter en beperkter van omvang was. Dit verzeilen van de crisis in een neerwaartse spiraal heeft het de bourgeoisie mogelijk gemaakt om het bestaan zelf van de crisis en het bankroet van haar systeem te ontkennen. Maar dat gaat ten koste van het bedelven van het kapitalistisch systeem onder schuldenbergen en van een opeenhoping van tegenstellingen die voor het kapitalisme steeds gevaarlijker worden. De extreme fragiliteit van het financiële wereldsysteem getuigt van de slijtage van al deze lapmiddelen die gebruikt zijn door de bourgeoisie.

De huidige crisis zal dus zeker geen brutale stop teweegbrengen van de economie zoals in 1929. Maar in heel wat opzichten zal ze nog ernstiger en diepgaander zijn. In de jaren 1930, in de Verenigde Staten, toen de New Dealhet programma inluidde van de heropleving van de economie om te proberen het hoofd te bieden aan de overproductiecrisis, vertegenwoordigde de financiering van het geheel van kredietmaatregelen door staatsleningen slechts een onooglijk deel van de het jaarlijkse nationale inkomen (het equivalent van minder dan drie maanden van de militaire uitgaven tijdens de Tweede Wereldoorlog! Vandaag bereikt de Amerikaanse schuld al 400% van haar Bruto Nationaal Produc! De zekerheid van bepaalde kapitalistische milieus “dat de Zeer Grote VS Depressie (...) gevolgen zonder huns gelijke gaat hebben met de crisis van 1929, [...] zelfs als 1929 het laatste vergelijkbare punt blijft in de moderne geschiedenis” (13) getuigt van de ongerustheid van de bourgeoisie! De crisis van 2007 heeft een directe inslag gehad op wereldvlak. “Aangezien de besmetting van de werkelijke economie al aan de gang is, niet alleen in de Verenigde Staten maar tevens over het geheel van de planeet, staan nu reeds de ineenstorting van de Britse, Franse en Spaanse vastgoedmarkten op het eindejaar programma van 2007, terwijl Azië, China en Japan tegelijkertijd oog in oog zullen staan met de daling van hun uitvoer naar de Amerikaanse markt en de snelle baisse van alle activa in Amerikaanse dollars (VS deviezen zoals schatkisttegoeden, aandelen in VS-bedrijven, enz.)” (14).

Dit perspectief van een strenge recessie, vergezeld van een inflatiestoot, zal zich vertalen in een brutale degradatie van de levens- en uitbuitingsvoorwaarden voor de arbeidersklasse overal ter wereld, en een onomkeerbare toenemende verpaupering. Ondanks alle beloften van de politikasters van allerlei slag is het kapitalisme, dat al zijn redmiddelen heeft uitgeput, vandaag niet meer in staat om een uitweg te vinden en om zijn openlijk bankroet te maskeren. Het enige perspectief dat het de mensheid nog te bieden heeft, is steeds meer en ergere ellende. De toekomst, de hoop en het heil van de mensheid hangen af van de strijd van de arbeidersklasse!

Scott / 26.11.2007

(1) Le Monde, 17 oktober 2007.

(2) Geciteerd door Courrier International, nr. 888.

(3) Subprimes: riskante hypothecaire kredieten.

(4) Na het uiteenspatten van de speculatieve Internet luchtbel in 2000-2001 en tegenover het risico van een brutale duik in de recessie, heeft de Amerikaanse staat indertijd, bewust en opzettelijk, met kunst en vliegwerk een nieuwe luchtbel in elkaar geflanst om de consumptie te ondersteunen, de vastgoed-luchtbel, door het systematiseren van leningen aan de armste Amerikaanse huishoudens. Enkele jaren volstonden om deze op haar beurt te doen uiteenspatten, met nog grotere risico’s voor de wereldeconomie (lees ons artikel De vastgoedcrisis, een symptoom van de crisis van het kapitalisme in Wereldrevolutie, nr. 112 (najaar 2007) en op onze website.

(5) “De massa van circulerend geld wordt bepaald door de som van de prijzen van de waren (voor een constante waarde van het geld), en deze som van de prijzen door de massa van de waren die in omloop zijn” (Engels, Over het Kapitaal). De verhoging van de hoeveelheid geld in omloop zonder verhoging van de warenproductie betekent een devaluatie; de prijzen (monetaire uitdrukking van de waarde) moeten dus in de zelfde verhouding vermeerderen om de waarde van de waren uit te drukken, die zelf niet verandert.

(6) Libération, 2 november 2007.

(7) Le Monde, 20 oktober 2007.

(8) Nouvelle Solidarité, 3 september 2007

(9) Bloomberg, 19 augustus 2007.

(10) J. Sheeran, uitvoerende directrice van het wereldvoedselprogramma van de Verenigde Naties.

(11) Nanfang Zhoumo, krant uit Kanton.

(12) En met reden, want er bestaat er geen andere dan de vernietiging van het kapitalisme!

(13) Global Europe Anticipation bulletin, nr. 17.

(14) Idem.