Verdedig het internationalisme tegenover de oorlog in Iran

Op 12 juni bombardeerde Israël Iran massaal, dat onmiddellijk terugsloeg. Duizenden raketten, raketten en drones vlogen door de lucht. Daaronder werden huizen en ziekenhuizen verwoest. De internationale pers sprak van een uiterst ernstige situatie die het Midden-Oosten in chaos kon storten.

In de nacht van 21 juni mengden ook de Verenigde Staten zich in het conflict door onder meer dertien ton zware penetrerende bommen af te werpen om de Iraanse nucleaire installaties te vernietigen. Sinds de Tweede Wereldoorlog waren er geen zo krachtige wapens meer gebruikt.

In deze situatie van oorlog en barbarij besloot onze organisatie een internationale openbare online-bijeenkomst te organiseren. Het doel van deze bijeenkomst was uiteraard om de situatie te bespreken, te analyseren en te begrijpen, maar er is nog iets belangrijker: de revolutionaire krachten, die in veel landen van elkaar geïsoleerd zijn, samenbrengen om gezamenlijk de proletarische stem van het internationalisme te laten horen.

In die zin kunnen we meteen zeggen dat deze internationale openbare bijeenkomst een groot succes was. De bijeenkomst werd in enkele dagen tijd georganiseerd en talrijke kameraden gaven gehoor aan die oproep. Zij hekelden het imperialistische karakter van alle kampen en alle naties die bij het conflict betrokken zijn en verdedigden met kracht dat de enige toekomst voor de mensheid ligt in de solidariteit en eenheid van de arbeiders, over grenzen, rassen en religies heen.

De enige spijtige zaak: de afwezigheid – met uitzondering van Internationalist Voice [1] [1][1] [2] – van de andere revolutionaire groeperingen van de kommunistische linkerzijde, die we toch hartelijk hadden uitgenodigd[2] [3].

Een uiterst ernstige wereldsituatie

Alle deelnemers bevestigden dat de huidige oorlogen het gevolg zijn van het kapitalistische systeem en de imperialistische rivaliteit tussen grote en kleine mogendheden. Zoals een kameraad opmerkte: “de doos van Pandora is in 1914 geopend”. Maar hoe valt de toename van de huidige spanningen te verklaren? Waarom breiden de oorlogen zich weer uit en bedreigen ze steeds grotere delen van de wereld? Waarom explodeert de wapenproductie overal?

Vele kameraden wezen op de toenemende polarisatie tussen de Amerikaanse grootmacht en China:

“Het gaat om een wereldwijde strijd tussen twee grootmachten: China en de Verenigde Staten”.

“De Verenigde Staten richten hun imperialistische aandacht opnieuw op China, en dat is vooral duidelijk geworden sinds de AUKUS-overeenkomsten, en met Australië in het bijzonder.”

In sommige tussenkomsten werd ook gewezen op economische belangen:

“Dit conflict houdt in wezen verband met handelsroutes en economische toegangswegen.”

“Deze mogendheden strijden om economische controle, handelsroutes en technologische superioriteit.”

Andere tussenkomsten benadrukten wat in hun ogen een rationele en politieke visie van de bourgeoisie was: “[oorlogen] zijn politieke instrumenten van de heersende klasse, die worden gebruikt om revolutionaire bewegingen te vertragen, samenlevingen uit te buiten en kapitalistische belangen te waarborgen.”

Andere kameraden wezen er echter op dat de huidige dynamiek voortkomt uit de toenemende chaos. Een spreker benadrukte in dit verband de realiteit van “fragmentatie” en “ieder voor zich”, en wees op “de schommelingen in het beleid van Trump, die een weerspiegeling zijn van de twisten binnen de bourgeoisie”. Wij zijn het volledig eens met dit antwoord dat tijdens het debat naar voren kwam. De dynamiek van de discussie maakte het vervolgens mogelijk om de vraag aan te snijden die achter de hele huidige dynamiek in de wereld schuilgaat: hebben we te maken met de vorming van twee nieuwe imperialistische blokken, zoals tijdens de Eerste Wereldoorlog, de Tweede Wereldoorlog en de Koude Oorlog? Met andere woorden, zijn we op weg naar de Derde Wereldoorlog? Deze vraag is belangrijk omdat een dergelijke wereldwijde explosie, gezien het vernietigingsvermogen van talrijke mogendheden, synoniem zou zijn met een algemene nucleaire Holocaust en dus met het einde van de mensheid. Het antwoord dat uit het debat naar voren kwam, was overwegend: NEE! Een kameraad stelde heel duidelijk: “We zijn niet op weg naar blokken zoals tijdens de Eerste en Tweede Wereldoorlog, maar naar fragmentatie, zoals we zien in Oekraïne, Afrika en het Midden-Oosten”. Een ander voegde hieraan toe: “Wat de blokken betreft, zie ik die niet ontstaan. Het is interessant om te zien in hoeverre Netanyahu op eigen houtje handelt: het zal interessant zijn om te weten of de IKS denkt dat de Verenigde Staten Israël als aanvalshond gebruiken of dat het voor Netanyahu eerder een kwestie is van ‘ieder voor zich’[3] [4]”.

Om de betekenis van de dynamiek van de chaos volledig te begrijpen, moeten we uitgaan van de historische fase van het kapitalisme: de ontbinding. Aan het einde van deze discussie kwam de IKS tussenbeide om dit naar onze mening essentiële idee te verdedigen: “Van 1945 tot 1990 was de wereld gestructureerd in twee blokken met twee supermachten [...]. In 1989, met de ineenstorting van de USSR, had men kunnen denken dat de Verenigde Staten als grote overwinnaars en heersers uit de bus zouden komen, maar de Amerikaanse bourgeoisie begreep onmiddellijk welke moeilijkheden zich zouden voordoen. Er was de grote toespraak van Bush senior waarin hij de noodzaak van een “nieuwe wereldorde” benadrukte, en er was de demonstratie van militaire macht in de Golfoorlog. [...] Waarom deze demonstratie? De Amerikaanse bourgeoisie zei tegen de wereld en in het bijzonder tegen haar bondgenoten: “Jullie zijn ons gehoorzaamheid verschuldigd, wij hebben een overweldigende militaire macht”. Op korte termijn was de eerste Golfoorlog een enorme militaire overwinning. Maar slechts twee jaar later explodeerde Joegoslavië: de voormalige bondgenoten (Frankrijk, Duitsland, de Verenigde Staten) gingen hun eigen kaarten uitspelen. […] En dan zou Joegoslavië doen uiteenvallen in vier of vijf landen. Dat is in een notendop wat er nu al 35 jaar gebeurt. Dat wil zeggen dat de Verenigde Staten een steeds overweldigender militaire macht hebben ten opzichte van al hun concurrenten, ze vergroten de kloof. Ze investeren elk jaar evenveel als de rest van de wereld. En ze slaan steeds harder toe. Dat zien we bij Iran. Toch kalmeert dat niet alle tegenstanders. Integendeel! Het voedt de versnippering. Het voedt de neiging van elke imperialist om zijn eigen kaart te uit te spelen. Dat is de echte historische dynamiek die niet zal stoppen en daarom is wat er in Iran gebeurt uiterst ernstig en historisch”.

Nadat door enkele tussenkomsten was vastgesteld dat Iran verzwakt is, kon de discussie verder gaan: “Iran is vernederd en verzwakt, maar de mollahs blijven aan de macht. De vraag is hoe het zit met de destabilisatie van de regio, het belang van de arbeidersklasse in Iran en het vermogen van de mollahs om aan de macht te blijven. Hun gebrek aan luchtmacht […] moedigt hun buren aan”.

Uiteindelijk betekent dit nieuwe conflict tussen Israël, Iran en de Verenigde Staten een kwalitatieve stap in de versnelling van de chaos en de oorlogsbarbaarsheid. Voor het eerst sinds 2003, toen de Verenigde Staten hun positie in de Stille Oceaan wilden versterken, werden ze opnieuw gedwongen militair in te grijpen, wat eens te meer getuigt van het verval van hun alleenheerschappij. Het machtsvertoon door middel van bombardementen om indruk te maken op China (op volstrekt illusoire wijze) en hun autoriteit op te leggen, is daar een duidelijk teken van. Bovendien zijn bij deze nieuwe oorlog twee regionale machten betrokken, waarvan er één, Iran, op instorten staat, wat samen met de extreme verzwakking van de macht van de mollahs bijdraagt tot een ongekende destabilisatie van het hele Midden-Oosten en zelfs van de hele wereld[4] [5].

Wat moet het antwoord van de arbeidersklasse zijn?

Geconfronteerd met de toenemende barbarij en de oorlog die zich blijkt te verspreiden, was het duidelijk dat alle deelnemers op zoek waren naar een plek om te debatteren en het proletarische internationalisme te verdedigen. Dat bleek uit deze tussenkomst: “Ik ben blij dat we op zoek zijn naar een coherente proletarische internationalistische lijn”. Deze zoektocht maakte het mogelijk om duidelijk te stellen dat “internationalisme een standpunt is dat wij verdedigen. De arbeidersklasse is internationaal en onze strategie en tactiek zijn gebaseerd op dit principe”. De discussie richtte zich vervolgens op het verder uitdiepen van de vraag hoe dit kernprincipe van de arbeidersbeweging, dat al sinds het Kommunistisch Manifest van 1848 wordt verkondigd, in praktijk moest worden gebracht. Daarbij werd benadrukt dat “de proletariërs geen vaderland hebben”. Zoals een kameraad bevestigde werd het standpunt gedeeld dat “wij tegenover de barbarij van de imperialistische oorlog, het proletariaat oproepen om niet het ene land boven het andere te steunen. Tegen de oorlog roepen wij de arbeiders van de hele wereld op om zich te verenigen en een klassenstandpunt in te nemen in plaats van een nationalistisch standpunt”. Iedereen erkende dat het ging om een eis, een moeilijke strijd tegen de intense bourgeoispropaganda. De discussie werd voortgezet met een poging om de ideologische valstrikken en obstakels die de bourgeoisie de arbeidersklasse in de weg legt, in kaart te brengen. Hoe? door de democratische misleidingen aan de kaak te stellen van de valse vrienden in de linkse partijen, de vakbonden en vooral die van uiterst links, die momenteel in de lift zitten: “uiterst links-kan zich mobiliseren om zowel het nationalisme als de anti-Trump-demonstraties te steunen”.

Geconfronteerd met al deze propaganda was de discussie een bron van nadenken over de manier waarop de arbeidersklasse vandaag de dag haar strijd voert, in een poging om daar lering uit te trekken:

De eerste les was de duidelijke erkenning dat de arbeidersklasse “niet verslagen is”. Zo werd de nadruk gelegd op de context waarin de realiteit moest worden beoordeeld van “een ondergrondse rijping van het bewustzijn” binnen het proletariaat en een dynamiek als gevolg van de “breuk” met de stuurloosheid van de afgelopen decennia [5] [6].

De tweede essentiële les is het feit dat de arbeidersklasse niet de kracht heeft om zich te verzetten tegen de oorlog in de oorlogvoerende landen, waar ze onder vuur ligt van bommen en wraakzucht. Op dezelfde manier blijft ze in de perifere landen te veel beïnvloed door de democratische misleiding en het gewicht van het nationalisme. Zoals een kameraad benadrukte: “Nationalisme is een ernstige ziekte die de arbeidersklasse treft en die leeft in de derdewereld-visie in onderontwikkelde landen. Kijk bijvoorbeeld naar de illusies over Nasser, Mugabe, enz. Zij waren brute onderdrukkers en geen verdedigers van de vrijheid. De beelden van mensen die de aanvallen van Hamas op Israël toejuichen, zijn een schande voor de arbeidersklasse”.

De derde les is het belang te erkennen van de ervaring van het proletariaat in de westerse landen, de realiteit van zijn strijd, ook al kan die strijd de oorlog nog niet tegenhouden, laat staan beëindigen: “Geconfronteerd met de ontwikkeling van oorlogen zou men kunnen verlangen naar een echt antwoord van de arbeidersklasse dat een einde maakt aan de oorlogen. Maar op dit moment, en nog voor lange tijd, is dat niet mogelijk!”

De vierde les die we kunnen trekken is dat ondanks zijn strijd, de zwakheden van het proletariaat nog te groot zijn om zijn bewustzijn zodanig te ontwikkelen dat het zijn strijd kan politiseren. Dat zal een langzaam, moeilijk en nog zeer langdurig proces zijn, bezaaid met obstakels en valkuilen.

Als laatste les heeft de IKS, gezien deze moeilijke realiteit, gewezen op het gevaar van ongeduld. Dit is namelijk een plaag die kenmerkend is voor de invloed van de kleinburgerlijke ideologie en een drager van opportunisme binnen de arbeidersbeweging: “Tr. [een deelnemer] zei: Marx zou begrijpen dat ongeduld moet worden vermeden, en dat is waar. In de arbeidersbeweging is de kwestie van onmiddellijkheid en ongeduld een echt probleem geweest. In de Bond van Kommunisten, tijdens de confrontatie tussen Marx en de Willich-Schapper-tendens, [...] zeiden Willich en Schapper dat de revolutie meteen moest plaatsvinden. Marx zei dat dit een doodlopende weg was, dat het proletariaat nog vele decennia zou moeten strijden om de bourgeoisie het hoofd te kunnen bieden. Dit was al een probleem in de negentiende eeuw. Ongeduld is een voedingsbodem voor opportunisme. Er is een beroemde tekst van Rosa Luxemburg waarin zij uitlegt dat we jarenlang van overwinning naar overwinning zijn gegaan, maar vervolgens verschrikkelijke nederlagen hebben geleden. Echte revolutionairen zijn van mening dat we de problemen nu niet meteen kunnen oplossen. Er zijn veel rampen, bloedbaden en wreedheden: we kunnen dat niet meteen voorkomen. Dat besef moeten we in ons achterhoofd houden. Dat is een verschil met uiterst links: zij zeggen “nu”, in 1968 was de slagzin “revolutie nu”, een kleinburgerlijk idee. Wij werken voor de toekomst, voor het perspectief. Na 1968 zijn veel teleurgestelde jongeren, die onmiddellijk een revolutie wilden, verloren gegaan voor de strijd (er is toen zelfs gesproken over zelfmoord onder teleurgestelde jongeren). We moeten daarop terugkomen en krachtig strijden tegen het ‘immédiatisme’ [hier en nu, nvdv]. De arbeidersbeweging bestaat al twee eeuwen, we weten niet wanneer de revolutie zal plaatsvinden. Maar de enige manier om dat perspectief voor te bereiden is door te voorkomen dat het potentieel, dat in een minderheid van de klasse bestaat, teniet gedaan wordt. We moeten de nadruk leggen op geduld hebben”.

Een van de allerlaatste tussenkomsten benadrukte dat “het erg belangrijk is dat de kameraden niet ontmoedigd raken door het uitblijven van massale stakingen in het hart van Europa, dat zal veel tijd kosten. Vandaag is er een stap vooruit gezet: revolutionairen en internationalisten zijn bijeengekomen om een dimensie van de klassenstrijd te verduidelijken”. Wij zijn van mening dat de bezorgdheid en de geest van deze tussenkomst belangrijk zijn om weerstand te bieden en te strijden.

Ter afsluiting van dit artikel herhalen wij onze oproep tot discussie en moedigen wij al onze kameraden en lezers aan om deel te nemen aan onze volgende bijeenkomsten. Houd onze website in het oog, waar wij regelmatig de data en locaties van deze debatten publiceren. We roepen ook op om onze recent gepubliceerde pamfletten over de oorlog en de klassenstrijd te verspreiden (die in pdf-formaat op onze website staan) n

WH/29.06.2025

[1] [7] Raadpleeg hun website voor hun duidelijke internationalistische standpunt over de huidige oorlog in het Midden-Oosten.

[2] [8] Wij sluiten ons aan bij de zeer terechte opmerking van een van de deelnemers: “Jammer dat er geen kameraden van andere organisaties van de Kommunistische Linkerzijde aanwezig zijn. Het is belangrijk dat de organisaties de polemiek, de discussies en de correspondentie voortzetten. Alleen in het kader van de Kommunistische Linkerzijde zal de arbeidersklasse zegevieren”.

[3] [9] Wij denken dat deze twee aspecten elkaar niet tegenspreken: Biden en vervolgens Trump werden geconfronteerd met de logica van “ieder voor zich” die het Midden-Oosten in vuur en vlam zet, met inbegrip van de Israëlische regering, die haar eigen belangen stelt boven die van haar Amerikaanse bondgenoot. In dit kader hebben de Verenigde Staten echter een beleid gevoerd dat erop gericht is hun greep op de situatie zo goed mogelijk te behouden.

[4] [10] Iran wordt ondermijnd door de middelpuntvliedende krachten van zijn minderheden, de Azerbeidzjanen in het noorden, de Baluchis in het zuiden en zijn religieuze verdeeldheid. En dan hebben we het nog niet over de grensmachten die op de loer liggen en waarvan de imperialistische spanningen toenemen, zoals bij de spanningen tussen India en Pakistan. Dit zijn slechts de eerste overwegingen die in nieuwe discussies moeten worden voortgezet om een beter inzicht te krijgen in de geopolitieke context en de chaos waarin de proletarische strijd zich zal moeten ontwikkelen.

[5] [11] Zie met name in ‘International Review’ nr. 173, “De historische wortels van de ‘breuk’ in de dynamiek van de klassenstrijd sinds 2022 (Deel I)” en Deel II (maart 2025).