De omvang van de ecologische ramp baart een steeds groter deel van de wereldbevolking zorgen, vooral jongeren. In het licht van de ramp ontstaan er allerlei soorten burgeracties.
Dagelijks wordt iedereen opgeroepen om een inspanning te leveren: afval sorteren, vleesconsumptie verminderen, fietsen aanmoedigen... Deze kleine individuele handelingen worden verondersteld samengevoegd te worden als kleine stroompjes, tot ze bij elkaar grote rivieren vormen. Elk land ter wereld moedigt deze ‘burgerzin’ aan: reclame, logo’s, stimulansen voor elektrische auto’s, belastingverminderingen voor isolatie... Het ecoburger-gebaar als remedie tegen vervuiling! Dezelfde regeringen die bommen gooien en bossen verwoesten, willen ons doen geloven dat de oplossing voor de planeet ligt in individuele actie met het label ‘redelijk en duurzaam’. Laten we ons niet voor de gek houden: hun echte doel is om te verdelen en te fragmenteren. Deze aansporingen om ‘het juiste te doen voor de planeet’ zijn zelfs bedoeld om de slachtoffers van dit uitbuitingssysteem een schuldgevoel aan te praten. Tegelijkertijd proberen ze ons te doen geloven dat kapitalisme groen, ecologisch verantwoord en duurzaam kan zijn... als iedereen zijn steentje bijdraagt. Deze leugens leiden ons af van de echte wortels, de echte oorzaken van de ecologische crisis: het kapitalisme als zodanig.
Hetzelfde geldt voor de ‘Klimaatmarsen’. Deze gigantische demonstraties brengen regelmatig honderdduizenden mensen over de hele wereld samen, die zich grote zorgen maken over de toekomst die voor hen ligt. Hun slogans weerspiegelen soms het gevoel dat er een diepgaande verandering nodig is: “systeemverandering, geen klimaatverandering”. Maar elke poging om de echte wortels van het probleem aan te pakken wordt ondermijnd door andere slogans, zoals “stop met praten, begin met actie”, en vooral door hun algemene praktijk. Het boegbeeld van deze beweging, de jonge Greta Thunberg, zegt vaak: “We willen dat politici met wetenschappers praten, dat ze eindelijk naar hen luisteren”. Met andere woorden, deze demonstranten hopen ‘druk uit te oefenen’ op leiders, om hen aan te moedigen een beleid te voeren dat meer rekening houdt met de natuur. Een ander destructief idee komt voort uit deze logica, namelijk het classificeren van oudere generaties als ‘onbewust’ of ‘egoïstisch’, in tegenstelling tot ‘jonge mensen’ die vechten voor de planeet: “ Je zegt dat je van je kinderen houdt, maar je graait hun toekomst onder hun neus vandaan,” zegt Greta Thunberg. Een hele theorie wordt dus ontwikkeld over een vermeende tegenstelling tussen de ‘klimaatgeneratie’ en de ‘boomers’!
Radicale ecologie’ beweert verder te gaan dan dat: het gaat er niet langer om ‘Kijk!’ of ‘Word wakker!’ te roepen tegen de machtigen in de wereld, maar om hen te dwingen een ander beleid te voeren. Extinction Rebellion (XR), en nu Just Stop Oil, met hun dagen van ‘internationale rebellie’, zijn de belangrijkste vertegenwoordigers van deze beweging, die de ‘voortdurende ecocide’ fel aan de kaak stelt. Demonstraties, wegkruisingen bezetten, treinen beklimmen, stunts uithalen om de rampzalige toestand van de ecologie in de wereld bekend te maken... de meest spectaculaire middelen worden gebruikt om ‘de druk op te voeren’. Maar achter dit ‘radicalisme’ schuilt precies dezelfde aanpak: mensen laten geloven dat de staat (als hij ‘gedwongen’ wordt) een ecologisch beleid kan voeren, dat het kapitalisme ‘groen’ kan zijn.
Binnen deze beweging voor directe actie is een van de meest actieve stromingen de ‘zadistische’ beweging in Frankrijk. Hierbij worden ‘Zones To Defend’ (ZAD’s) bezet die bedreigd worden door de honger van het kapitaal en de financiële wereld, zoals een gebied dat bestemd is voor een nieuw vliegveld of een mega wateropvangbekken. Als verzamelingen van ‘rebellen’ vechten de ZAD’s tegen het grootkapitaal om kleinschalige landbouw, ‘lokale productie en consumptie’, de lokale ‘gemeenschap’ te promoten... met andere woorden... het kleine kapitaal! Het systeem blijft dus eens te meer fundamenteel hetzelfde, met alles wat dat impliceert in termen van marktuitwisselingen en sociale relaties.
Tot slot is er een meer theoretische beweging die beweert het kapitalisme te willen vervangen door een ander systeem, met name de krimp- of ontgroeibeweging (Engels: ‘degrowth movement’). Deze stroming wijst op de onmogelijkheid van een groen kapitalisme en pleit voor een ‘postkapitalisme’ (Jason Hickel), een ‘ecosocialisme’ (John Bellamy Foster) of zelfs een ‘degrowth communism’ (Kohei Saito). Deze stroming bevestigt dat kapitalisme wordt gedreven door de constante behoefte om uit te breiden, om waarde te accumuleren, en dat het de natuur alleen kan behandelen als een ‘gratis geschenk’ dat maximaal moet worden uitgebuit terwijl het elke regio van de planeet probeert te onderwerpen aan de wetten van de markt. Maar hoe kunnen we deze andere maatschappij bereiken? Door welke strijd? En de degrowthers antwoorden: een sociale beweging ‘van onderaf’, het opzetten van ‘gemeenschappelijke ruimten’, ‘burgervergaderingen’... Maar wie zijn de ‘burgers’ in kwestie? Welke specifieke sociale kracht kan de strijd voor de omverwerping van het kapitalisme voeren en zichzelf aan het hoofd van zo’n beweging plaatsen? Dit is de centrale vraag die de aanhangers van de krimpbeweging niet beantwoorden, om des te beter de arbeidersklasse als antwoord uit te sluiten, ze op te lossen in het ‘volk’, de burgers, enz.
Kortom: al deze vormen van milieubeweging, van individuele actie tot ‘radicaal’ protest, hebben gemeen dat ze gedoemd zijn de arbeidersklasse tot onmacht te leiden:
Deze bewegingen willen ‘radicaal’ zijn, maar ‘radicaal’ zijn betekent dingen bij de wortel aanpakken. En de wortel van de milieucrisis is het kapitalisme!