Openbare bijeenkomst: De vluchtelingencrisis toont het failliet van het kapitalisme (inleiding)

Printer-friendly version

Waarom dit onderwerp?

De gebeurtenissen aan de grenzen van de EU, met de toename van het aantal migranten dat de laatste maanden vlucht voor armoede en oorlog en ‘natuurrampen’, typeren in geconcentreerde vorm de tegenspraken, de tegenstellingen en de dynamiek van het kapitalisme in de huidige historische periode. Om deze reden en omdat de bourgeoisie de zoektocht naar zondebokken gebruikt als een van haar belangrijkste instrumenten, moeten minderheden, die op een oprechte manier op zoek zijn naar theoretische en praktische antwoorden, op een collectieve manier nadenken over een reeks van aspecten die met deze gebeurtenissen te maken hebben.

1. Wat zijn de redenen voor de verandering van de retoriek in de heersende klasse met betrekking tot de migranten en vluchtelingen?

Als wij kijken naar de gebeurtenissen van de laatste maanden, dan zijn het vooral de uitingen van solidariteit onder de bevolking van de Europese landen die het meest in het oog springen. Deze uitingen staan in scherp contrast tot de criminalisering en ontmenselijking door de bourgeoisie. Het is een vorm van solidariteit die tot uiting komt in betogingen ter ondersteuning van de vluchtelingen, in ontvangstbijeenkomsten, in privé-initiatieven om vluchtelingen te helpen bij de ‘illegale’ oversteek van de grenzen richting Oostenrijk, in massale hulp die vrijwilligers aanbieden in de vorm van materiaal, huisvesting en andere diensten.

Vooral de laatste maanden hebben de ‘respectabele’ en ‘democratische’ heersende klassen van West-Europa, via hun massa-media en hun politieke apparaten, hun geniepige campagnes van nationalisme en hun zondebokkenpolitiek ten aanzien van de migranten, opgedreven. (De Britste premier Cameron en leden van zijn regering betitelden de migranten in Calais als een ‘horde’, en beschuldigden hen ervan de Europese ‘levensstandaard’ te ondermijnen. De racistische burgerbeweging Pegida, die door de media sterk in de kijker geplaatst wordt, ontmoet bijvoorbeeld begrip en goedkeuring van het ‘democratische’ politiek apparaat).

Geconfronteerd met de ‘publieke opinie’ hebben de heersende klassen van Europa hun houding echter tijdelijk moeten aanpassen om niet al te openlijk de tegenstelling te openbaren tussen hun eigen positie en de spontane uitdrukkingen van solidariteit. Deze twee stellingnames verschaft de Europese heersende klassen de basis voor een (kunstmatige) verdeling tussen, aan de ene kant, het zoeken naar zondebokken en, aan de andere kant, het verdedigen van de ‘mensenrechten’. Met deze aanpassing van hun politiek doen de Europese regeringen tegelijkertijd ernstige inspanningen om ervoor te zorgen dat het vuile werk - de tijdelijke, slechte behuizing en het blokkeren van de stroom van migranten - wordt gedaan door de staten in Zuid-Oost-Europa of in landen als Turkije, Libanon of Jordanië, die al vol zitten met vluchtelingen.

2. In welk historisch kader moeten deze ideologische manoeuvres geplaatst worden?

De houding van de heersende klasse is ook een uitdrukking van de huidige historische periode waarin wij leven. Enerzijds heeft de bourgeoisie niet volkomen de handen vrij om, in het belang van de ‘natie’, het proletariaat en de bevolking de offers en het lijden passief te doen aanvaarden. Anderzijds is het proletariaat op dit moment niet in staat om op te treden als een massale sociale kracht, die de confrontatie aan kan gaan met het kapitalisme en haar eigen visie en haar kommunistisch project voor de maatschappij naar voren kan schuiven. Het is een periode van de ‘tijdelijke sociale patstelling’ in de klassestrijd, een periode die wij de ontbinding van het kapitalisme noemen. Dit is een bijzonder gevaarlijke periode want tegelijkertijd gaat de verdieping van de tegenspraken van het kapitalisme onverminderd voort; een proces dat wereldwijd tot uiting komt in een chronische economische crisis en voortdurende militaire conflicten. Toch kan de bourgeoisie de gevolgen ervan (zoals de massale werkloosheid, het ineenstorten van de sociale samenhang in de arbeiderswijken, het terrorisme, het geweld en de onconventionele oorlog, de groei van allerlei soorten reactionaire ideologieën zoals nationalisme, religieus fanatisme, racisme, enzovoort) nog steeds politiek gebruiken (en inzetten) tegen de dreiging, die van het proletariaat uitgaat

Bij afwezigheid van een massale politieke beweging van de arbeidersklasse, kunnen de beste uitingen van menselijke solidariteit - zelfs als ze een opsteker zijn en getuigen van de weigering om te leven onder het juk van het ‘ieder voor zich’ in het dagelijkse leven onder kapitalistische verhoudingen - op een gevaarlijke manier gekanaliseerd worden, door de benadering ervan vanuit een zuiver ‘humanitaire’ en ‘mensenrechten’ perspectief. En dergelijke insteek leidt tot machteloosheid en versterkt, op ideologisch en legaal vlak, de kapitalistische staat en dienen zelfs om militaire campagnes te rechtvaardigen. Alleen een zoektocht naar het begrijpen van de verschijnselen, door naar de wortels ervan te gaan, kan de noodzakelijke antwoorden verschaffen om deze uitingen van solidariteit om te zetten in actie.

3. Wat is de algemene trend in het kapitalisme van vandaag? Is er een oplossing voor de economische, militaire en sociale crisis of worden ze chronisch en verdiepen en verspreiden ze zich slechts?

Het globaal groeiende verschijnsel van miljoenen mensen, die op de vlucht zijn voor ellende en geweld over de hele wereld, moet leiden tot een diepe overdenking die verder moet gaan dan de migratie zelf. Het vluchtelingenprobleem vormt een uitdrukking van het kapitalisme, dat in toenemende mate niet meer in staat is, om voor een groeiend deel van de wereldbevolking, de minimale levensomstandigheden, ook het leven zelf, te verzekeren. Op globaal vlak is de kapitalistische economie steeds minder in staat om arbeidskracht op te nemen. Integendeel, de arbeidskracht wordt steeds meer veroordeeld tot werkloosheid en uitgespuwd.

Terwijl de migranten in de 19e eeuw er redelijkerwijs vanuit konden gaan mogelijkheden te vinden in de ontvangende landen, worden de migranten momenteel geconfronteerd met de bunkerisatie van de staten (de afbakening van de grenzen met metershoge versperringen en de omvorming van de nationale staten in bunkers). Militaire conflicten en geweld, verre van te worden opgelost, nemen een chronisch karakter aan en breiden zich voortdurend uit. De oorlogen in het hedendaagse kapitalisme leggen niet langer de basis voor de ontwikkeling van maatschappelijke en economische structuren, zoals meestal het geval was in de 19e eeuw. Integendeel, ze vernietigen deze structuren op het niveau van hele landen en regio's, zelfs waar er officieel geen oorlog bestaat. Deze voortdurende crises en oorlogen zijn dan ook uitdrukkingen van een crisis van de beschaving, van een decadent kapitalisme dat niet in staat is om haar tegenspraken te boven te komen.

4. Wat zijn de vooruitzichten voor de strijd tegen het decadente kapitalisme? Wat is de sociale kracht die kan leiden tot en het in gang zetten een radicale verandering? Welke theoretische en praktische stellingnames zijn hiervoor nodig?

De historische heropkomst van het internationale proletariaat als sociale en politieke kracht (eind jaren zestig van de vorige eeuw) is zonder twijfel de belangrijkste factor van onze tijd om de mogelijkheid te doen rijzen van een andere maatschappij dan (de maatschappij) die het kapitalisme te bieden heeft. De 200 jaar lange strijd van de arbeidersklasse tegen het kapitaal heeft altijd een universele menselijke dimensie in zich gehad en openlijk verdedigd.

Er bestaat geen tegenspraak tussen een klasseperspectief en de verdediging van de menselijke behoeften.  Integendeel: de verdediging van de menselijke waardigheid en de weigering om zich te onderwerpen aan de onmenselijke kapitalistische verhoudingen kunnen slechts een samenhang verkrijgen vanuit een proletarische klassepersepectief. Alleen vanuit dit perspectief, door de weigering om als "gelijkwaardige burgers" deel uit te maken van een zogenaamde "nationale gemeenschap", kan een eigen project van de maatschappij worden bevochten. Algemene gevoelens van solidariteit met migranten en vluchtelingen kan alleen een toekomst hebben als ze deel uitmaken van een groeiende klassesolidariteit tussen allen die door het kapitalisme worden uitgebuit en onderdrukt. Het opnieuw opnemen en kritisch bediscussiëren van de ervaringen van solidariteit van de proletarische strijd van het verleden en heden vormt de sleutel voor (de versterking van) de strijd in de huidige en toekomstige periode.

Aktiviteiten van de IKS: